หนงัสือเรียนสาระความรู้ ... · 2014-11-10 · 4....

หนงสอเรยนสาระความรพนฐาน

รายวชา วทยาศาสตร (พว11001)

ระดบประถมศกษา (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2554)

หลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

ส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

กระทรวงศกษาธการ

หามจ าหนาย หนงสอเรยนเลมนจดพมพดวยเงนงบประมาณแผนดนเพอการศกษาตลอดชวตส าหรบประชาชน ลขสทธเปนของ ส านกงาน กศน. ส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ เอกสารทางวชาการล าดบท 9/2554

หนงสอเรยนสาระความรพนฐาน

รายวชา วทยาศาสตร (พว11001) ระดบประถมศกษา ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2554

ลขสทธเปนของ ส านกงาน กศน. ส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ เอกสารทางวชาการล าดบท 9/2554

สารบญ

หนา ค าน า ค าแนะน าการใชหนงสอเรยน 5 โครงสรางรายวชาวทยาศาสตร (พว 11001) 6 บทท 1 ธรรมชาตของวทยาศาสตร 8 บทท 2 โครงงานวทยาศาสตร 16 บทท 3 สงมชวต 23 บทท 4 ระบบนเวศ 83 บทท 5 ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถน 99 บทท 6 ปรากฏการณทางธรรมชาต 117 บทท 7 สารและสมบตของสาร 127 บทท 8 การแยกสาร 135 บทท 9 สารในชวตประจ าวน 146 บทท 10 แรงและการเคลอนทของแรง 153 บทท 11 พลงงานในชวตประจ าวนและการอนรกษ 161 บทท 12 ความสมพนธระหวางดวงอาทตย โลก และดวงจนทร 179 บทท 13 อาชพชางไฟฟา 199 บรรณานกรม 238

ค าแนะน าการใชหนงสอเรยน

หนงสอเรยนสาระความรพนฐาน รายวชาวทยาศาสตร ระดบประถมศกษา รหส พว 11001 เปนหนงสอเรยนทจดท าขน ส าหรบผเรยนทเปนนกศกษานอกระบบ ในการศกษาหนงสอเรยนสาระความรพนฐาน รายวชาวทยาศาสตร ผเรยนควรปฏบตดงน

1. ศกษาโครงสรางรายวชาใหเขาใจในหวขอและสาระส าคญ ผลการเรยนรทคาดหวง และขอบขายเนอหาของรายวชานน ๆ โดยละเอยด

2. ศกษารายละเอยดเนอหาของแตละบทอยางละเอยด และท ากจกรรมตามทก าหนด ถาผเรยนตอบผดควรกลบไปศกษาและท าความเขาใจในเนอหานนใหมใหเขาใจ กอนทจะศกษาเรองตอ ๆ ไป

3. ปฏบตกจกรรมทายเรองของแตละเรอง เพอเปนการสรปความร ความเขาใจของเนอหาในเรองนน ๆ อกครง และการปฏบตกจกรรมของแตละเนอหา แตละเรอง ผเรยนสามารถน าไปตรวจสอบกบคร และเพอน ๆ ทรวมเรยนในรายวชาและระดบเดยวกนได

4. หนงสอเรยนเลมนม 13 บท บทท 1 ธรรมชาตของวทยาศาสตร

บทท 2 โครงงานวทยาศาสตร บทท 3 สงมชวต บทท 4 ระบบนเวศ บทท 5 ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถน บทท 6 ปรากฏการณทางธรรมชาต บทท 7 สารและสมบตของสาร บทท 8 การแยกสาร บทท 9 สารในชวตประจ าวน บทท 10 แรงและการเคลอนทของแรง บทท 11 พลงงานในชวตประจ าวนและการอนรกษ บทท 12 ความสมพนธระหวางดวงอาทตย โลก และดวงจนทร บทท 13 อาชพชางไฟฟา

โครงสรางรายวชาวทยาศาสตร (พว 11001) สาระส าคญ 1. กระบวนการทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย เ รอง ธรรมชาตของวทยาศาสตร กระบวนการทางวทยาศาสตร วธการทางวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เจตคตทางวทยาสาสตร เทคโนโลย และโครงงานวทยาศาสตร 2. สงมชวตและสงแวดลอม ประกอบดวยสงมชวต ระบบนเวศ ทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอมและการอนรกษปรากฎการณทางธรรมชาต 3. สารเพอชวต สมบตของสาร การแยกสาร สารในชวตประจ าวน การเลอกซอ และการเลอกใชไดอยางถกตองเหมาะสมและปลอดภย 4. แรงและพลงงานเพอชวต เรอง การเคลอนทของแรง งานและพลงงานในชวตประจ าวน 5. ดาราศาสตรเพอความสมพนธระหวางดวงอาทตย โลก และดวงจนทร ผลการเรยนรทคาดหวง

1. ใชความรและกระบวนการทางวทยาศาสตรในการด ารงชวตไดอยางเหมาะสม 2. จ าแนกสงมชวตในแหลงทอย อธบายความสมพนธของกลมสงมชวตในระบบนเวศ

ความสมพนธระหวางสภาพแวดลอมกบการด ารงชวตของสงมชวต ในชมชนและทองถน 3 .อ ธบายความหมายประเภทของทรพยากรธรรมชาต การใชและการดแลรกษา

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในชมชนและทองถนได 4.อธบายเกยวกบปรากฏการณทางธรรมชาต และการพยากรณทางอากาศ 5. อธบายเกยวกบสมบตของสาร การแยกสารสารในชวตประจ าวนและการเลอกใชสารไดอยาง

ถกตองเหมาะสมและปลอดภย 6. อธบายเกยวกบประเภทของแรง ผลทเกดจากการกระท าของแรง ความดน แรงลอยตว แรง

ดงดดของโลก แรงเสยดทาน และการน าไปใชในชวตประจ าวน 7. อธบายเกยวกบพลงงานในชวตประจ าวน 8. อธบายความสมพนธระหวางดวงอาทตย โลก และดวงจนทรได 9. อธบาย ออกแบบ วางแผน ทดลอง ทดสอบ ปฏบตการเรองไฟฟาไดอยางถกตองและ

ปลอดภย คด วเคราะห เปรยบเทยบขอด ขอเสย ของการตอวงจรไฟฟาแบบอนกรม แบบขนาน แบบผสม ประยกตและเลอกใชความร และทกษะอาชพชางไฟฟา ใหเหมาะสมกบดานบรหารจดการและการบรการ เพอน าไปสการจดท าโครงงานวทยาศาสตร

ขอบขายเนอหา บทท 1 ธรรมชาตของวทยาศาสตร บทท 2 โครงงานวทยาศาสตร บทท 3 สงมชวต บทท 4 ระบบนเวศ บทท 5 ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถน บทท 6 ปรากฏการณทางธรรมชาต บทท 7 สารและสมบตของสาร บทท 8 การแยกสาร บทท 9 สารในชวตประจ าวน บทท 10 แรงและการเคลอนทของแรง บทท 11 พลงงานในชวตประจ าวนและการอนรกษ บทท 12 ความสมพนธระหวางดวงอาทตย โลก และดวงจนทร บทท 13 อาชพชางไฟฟา

บทท 1

ธรรมชาตของวทยาศาสตร

สาระส าคญ ความหมายและความส าคญของวทยาศาสตร และเทคโนโลยของการด ารงชวต กระบวนการวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และเทคโนโลย ความหมายและความส าคญของเทคโนโลยตอชวตมนษย ความกาวหนาของเทคโนโลยในปจจบน การน าเทคโนโลยมาใชกบการประกอบอาชพและการด ารงชวต การใชวสดอปกรณ และเครองมอดวยวทยาศาสตรอยางถกตอง ผลการเรยนรทคาดหวง

1. สามารถอธบายความหมาย ความส าคญของ วทยาศาสตรและเทคโนโลย 2. อธบายของกระบวนการทางวทยาศาสตร ทกษะ กระบวนการทางวทยาศาสตรและ

เทคโนโลย 3. สามารถใชวสด อปกรณทางวทยาศาสตรไดอยางถกตอง เหมาะสม

ขอบขายเนอหา เรองท 1 กระบวนทางวทยาศาสตร เรองท 2 เทคโนโลย เรองท 3 วสดและอปกรณทางวทยาศาสตร

เรองท 1 กระบวนการทางวทยาศาสตร

ความหมายและความส าคญของวทยาศาสตร วทยาศาสตร คอ การศกษาหาความรเรองราวหรอปรากฏการณธรรมชาตอยางมระบบขนตอนโดยใชกระบวนการทกษะทางวทยาศาสตร

ความส าคญของวทยาศาสตร ปจจบนวทยาศาสตรไดเขามามบทบาทส าคญอยางยงในการด าเนนชวตของคนเรา การน าความรทางวทยาศาสตรไดกอใหเกดเทคโนโลยสมยใหม และสงอ านวยความสะดวกมากมายแกมนษยชาต เชน ดานการสอสาร การคมนาคม เทคโนโลยดานการแพทย เทคโนโลยดานอวกาศ เปนตน

กระบวนการทางวทยาศาสตร หมายถง ขนตอนการเสาะหาความรอยางมเหตมผล มขนตอนอยางเปนระบบ เราสามารถสรปทกษะกระบวนการวธทางวทยาศาสตรได 5 ขนตอน ดงน

ระบปญหา

การตงสมมตฐาน

รวบรวมขอมล

วเคราะหขอมล

สรปผล

1. ขนระบปญหา ขนตอนตอนนเกดจากการสงเกตพบเหนปญหารอบ ๆ ตว แลวน าไปตงปญหาและขอสงเกต โดยการตงปญหานนจะตองชดเจนไมคลมเครอ 2. ขนตงสมมตฐาน คอ การคาดคะเนค าตอบของปญหาทตองการศกษา โดยอาศยขอมล ความร จากประสบการณเดม สมมตฐานทดตองสมพนธกบปญหาและสามารถตรวจสอบได 3. ขนรวบรวมขอมล เปนการเกบรวบรวมขอมลโดยการสงเกต การส ารวจ หรอการลงมอทดลองปฏบต เพอพสจนวาสมมตฐานทตงไวถกตองหรอไม ในกรณทเปนการทดลอง จะตองวางแผนการทดลองอยางเปนขนตอน ระบวสดอปกรณทใช และสารเคมทใช และบนทกผลการทดลองอยาง ละเอยดทกขนตอน 4. ขนการวเคราะหขอมล เปนการน าขอมลทไดจากการสงเกต ทดลอง มาแปรความหมาย เพอจะน าไปสการสรปผล 5. ขนสรปผล เปนการสรปผลจากการทดลอง ท าใหนกศกษาไดรบความรและค าตอบของปญหา ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเปนสงจ าเปนอยางยงในการเรยนวทยาศาสตร เพราะจะท าใหนกศกษาสามารถคดและแกปญหาไดดวยตนเอง ดงนนนกศกษาจงควรฝกฝนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเพอใหเกดกระบวนการทกษะทางวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรแบงออกแบงออกเปน 13 ทกษะ ไดแก

1. การสงเกต 2. การวด 3. การจ าแนกประเภท 4. การใชตวเลข 5. การหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปส และสเปสกบเวลา 6. การจดกระท าและสอความหมายขอมล 7. การลงความคดเหนขอมล 8. การพยากรณ 9. การตงสมมตฐาน 10. การก าหนดนยามเชงปฏบตการ 11. การก าหนดและควบคมตวแปร 12. การทดลอง 13. การตความหมายขอมลและการสรปผล

เจตคตทางวทยาศาสตร เจตคตทางวทยาศาสตร หมายถง ความรสกทดตอวชาวทยาศาสตร ม 6 ลกษณะ ดงน

- มเหตผล - กระตอรอรนคนหาความร - อยากรอยากเหน - มความพยายามและอดทน - ยอมรบฟงความคดเหนของผอน - แกปญหาโดยใชวธการทางวทยาศาสตร

เรองท 2 เทคโนโลย

เทคโนโลย หมายถง การน าความรดานวทยาศาสตรไปประยกตใช และอ านวยความสะดวกใหกบมนษย เชน ยานอวกาศ โทรศพท คอมพวเตอร เปนตน ปจจบนเทคโนโลยเปนสวนหนงในการด ารงชวตของมนษย ทชวยอ านวยความสะดวกใหกบมนษย เชน โทรศพทมอถอ ทชวยการตดตอสอสารไดรวดเรวขน คอมพวเตอรทชวยเกบขอมลไดเปนจ านวนมากและถกตองแมนย า เปนตน แตบางครงมนษยกน าเทคโนโลยมาใชในทางทไมถกตอง เชนการใชระเบดปรมาณในสงคราม หรอการผลตอาวธชวภาพ เพอท าลายลางกน ดงนนกอนทเราจะใชเทคโนโลยใดกตองท าการศกษาถงผลดผลเสยกอน เพอจะไดเลอกใชเทคโนโลยใหเกดประโยชนสงสดและไมสงผลกระทบกบสงแวดลอมในระยะยาวตอไป จงจะเปนการใชเทคโนโลยอยางถกตอง และคมคาทสด

เรองท 3 วสดและอปกรณทางวทยาศาสตร อปกรณส าหรบการตวงสาร ไดแก

บกเกอร หลอดทดลอง

ขวดกรวย กระบอกตวง อปกรณส าหรบชง ไดแก

ตาชงไฟฟา

อปกรณส าหรบการวด ไดแก

ไมโครมเตอร เวอรเนยร คาลเปอร นอกจากนยงมอปกรณ อน ๆ เชน

กลองจลทรรศน ใชส าหรบดสงทมขนาดเลก

กจกรรม ธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย

1. วทยาศาสตร หมายถง ……………………………………………………………………………....... ……………………………………………………………………………………………………………

2. กระบวนการทางวทยาศาสตร หมายถง………………………………………………………….......... ……………………………………………………………………………………………………………

3. กระบวนการทางวทยาศาสตร มกขนตอนอะไรบาง …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4. เทคโนโลย หมายถง …………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………

5. อปกรณในรปตอไปนคออะไร มวธการใชอยางไร

ชอ ………………………………………… ชอ………………………………………… วธการใช………………………………….. วธการใช………………………………….. …………………………………. ………………………………….

บทท 2 โครงงานวทยาศาสตร

สาระส าคญ ความหมาย ความส าคญ ประเภทของโครงงาน วธ การวางแผนการท าโครงงาน การท าโครงงานวทยาศาสตร การน าผลของโครงงานไปใชในชวตประจ าว น การประยกตน ากระบวนการโครงงานไปใชในการท าโครงงานในการศกษาความรเพมเตม ผลการเรยนรทคาดหวง

- อธบายประเภท การเลอกหวขอ วธด าเนนการ และการน าเสนอโครงงานได - น าความรเกยวกบกระบวนการทางวทยาศาสตรและโครงงานไปใชได - เกดกระบวนการกลม

ขอบขายเนอหา

เรอง การเขยนโครงงานวทยาศาสตร

1. ประเภทโครงงานวทยาศาสตร

1. โครงงานวทยาศาสตรประเภททดลอง โครงงานทมลกษณะการออกแบบการทดลอง เพอศกษาผลของตวแปรตวหนง โดย ควบคมตวแปรอน ๆ ตวอยางโครงงาน เชน การท ายากนยงจากพชในทองถน การใชมลววปองกน ววกนใบพช การบงคบผลแตงโมเปนรปสเหลยม

2. โครงงานวทยาศาสตรประเภทการส ารวจ โครงงานประเภทนไมก าหนดตวแปรในการเกบขอมล อาจเปนการส ารวจในภาคสนาม หรอในธรรมชาต หรอน ามาศกษาในหองปฏบตการ ตวอยางโครงงานประเภทน เชน การส ารวจพช พนธไมในโรงเรยนในทองถน การส ารวจพฤตกรรมดานตาง ๆ ของสตว

3. โครงงานวทยาศาสตรประเภทสงประดษฐ โครงงานประเภทนเปนการประดษฐสงใดสงหนง เครองมอเครองใช หรออปกรณเพอ ใชสอยตาง ๆ สงประดษฐอาจคดขนมาใหม ปรบปรง หรอสรางแบบจ าลอง โดยประยกตหลกการ ทางวทยาศาสตร ใชกระบวนการทางวทยาศาสตร มการก าหนดตวแปรทจะศกษา และทดสอบประสทธภาพของชนงานดวย

4. โครงงานวทยาศาสตรประเภททฤษฎ โครงงานประเภททฤษฎ เปนโครงงานทผท าโครงงานจะตองศกษารวบรวมขอมลความร

หลกการ ขอเทจจรง และแนวความคดตาง ๆ อยางลกซง แลวเสนอเปนหลกการ แนวความคดใหม กฎ หรอทฤษฎใหม

2. การเลอกหวขอโครงงาน

หวขอโครงงานมกจะไดจากขอมลดงตอไปน 1. สอสงพมพ เชน หนงสอเรยน หนงสอพมพ วารสาร เอกสารเผยแพร แผนพบ 2. สอวทยโทรทศน 3. การทศนศกษา เชน การไปศกษาดงาน 4. งานอดเรก 5. ศกษาจากโครงงานวทยาศาสตรของผอนทไดท าไวแลว 6. การปรกษาผมความร 7. การหาขอมลจากอนเทอรเนต

ล าดบขนตอนในการท าโครงงานวทยาศาสตร

ส ารวจ และตดสนใจเลอกเรองทจะท าโครงงาน

ศกษาขอมลทเกยวของกบเรองทจะท าเอกสารและแหลงขอมลตาง ๆ

วางแผนทดลอง การใชวสดอปกรณ และระยะเวลาในการด าเนนงาน

เขยนเคาโครงของโครงงานวทยาศาสตร

ลงมอศกษาทดลอง วเคราะหขอมล และสรปผล

เขยนรายงานโครงงานวทยาศาสตร

เสนอผลงานของโครงงานวทยาศาสตร

3. การเขยนโครงงาน

การเขยนรายงานโครงงาน ควรใชภาษาทอานแลวเขาใจงาย กะทดรด ตรงไปตรงมา และการเขยนรายงานโครงงานไมควรยาวเกนไป เพราะท าใหไมนาสนใจเทาทควร

หวเรองในการเขยนรายงานโครงงานวทยาศาสตรมดงน 1. ชอโครงงาน 2. ชอผท าโครงงาน 3. ชอทปรกษา 4. บทคดยอ 5. ทมาและความส าคญของโครงงาน 6. จดมงหมายของการศกษาคนควา 7. สมมตฐานของการศกษาคนควา (ถาม) 8. วธด าเนนการ

8.1 วสดอปกรณ 8.2 วธด าเนนการทดลอง

9. ผลการศกษาคนควา 10. สรปและขอเสนอแนะ 11. ค าขอบคณหนวยงาน หรอบคลากรทมสวนชวย 12. เอกสารอางอง

4. การน าเสนอโครงงาน

หลงจากท าโครงงานวทยาศาสตรเสรจแลวตองน าเสนอโครงงาน การแสดงผลงานโครงงานนนอาจท าไดหลายรปแบบ เชน การแสดงในรปนทรรศการ หรอในรปของการรายงานปากเปลา แตไมวาจะแสดงผลงานรปแบบใด จะตองครอบคลมประเดนดงตอไปน

1. ชอโครงงาน ชอผท าโครงงาน ชอทปรกษา 2. ค าอธบายถงเหตจงใจในการท าโครงงาน และความส าคญของโครงงาน 3. วธด าเนนการ โดยเลอกเฉพาะขนตอนทเดนและส าคญ 4. การสาธต หรอแสดงผลทไดจากการทดลอง 5. ผลการสงเกต และขอมลตาง ๆ ทไดจากการท าโครงงาน

นอกจากนแลวยงตองค านงถงสงตาง ๆ ตอไปน 1. ความแขงแรง และความปลอดภยของนทรรศการ 2. ความเหมาะสมกบพนทจดแสดง 3. ค าอธบาย ควรเนนขอหวทส าคญ ใชขอความกะทดรด ชดเจน และเขาใจงาย 4. ใชตาราง และรปภาพประกอบ 5. สงทจดแสดงจะตองถกตอง ไมมค าสะกดผด หรออธบายหลกการผด 6. ในกรณทเปนโครงงานประดษฐ สงประดษฐจะตองสามารถท างานไดอยางสมบรณ

ในกรณทจดแสดงผลงานดวยปากเปลา จะตองค านงถงเรองตอไปน 1. ตองเขาใจเรองทอธบายอยางด 2. ภาษาทใชตองกะทดรด เขาใจงาย ตรงไปตรงมา 3. ควรรายงานแบบเปนธรรมชาต ไมควรรายงานแบบทองจ า 4. ตอบค าถามอยางตรงไปตรงมา 5. ควรรายงานใหเสรจสนภายในเวลาทก าหนด 6. ควรมสอ อปกรณ ประกอบการรายงานดวย เพอจะท าใหการรายงานสมบรณมากยงขน

กจกรรม โครงงานวทยาศาสตร

ค าสง ผเรยนแบงกลม ๆ ละ 3 คน เขยนเคาโครงงานทตนเองตองการจะท า กลมละ 1 โครงงาน

1. ชอโครงงาน............................................................................................................................................ 2. ชอผท าโครงงาน

1 ................................................................................................................................................... 2 ................................................................................................................................................... 3 ...................................................................................................................................................

3. ชอทปรกษา............................................................................................................................................ 4. ทมาและความส าคญของโครงงาน

..............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................. 5. จดมงหมายของการศกษาคนควา

..............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................. 6. สมมตฐานการคนควา

..............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................. 7. วธการด าเนนการ 7.1 วสด อปกรณ และสารเคม

....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................

7.2 วธด าเนนการทดลอง ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................

8. ผลการทดลอง ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................... 9. สรปและขอเสนอแนะ ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... 10. เอกสารอางอง ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ..............................................................................................................................................................

บทท 3 สงมชวต

สาระส าคญ มนษยมความจ าเปนตองศกษา และเรยนรเกยวกบสงมชวตทอยรอบตวเรา ทงพชและสตว เพอใหสามารถด ารงชวตและอยรวมกนไดอยางปลอดภย ทงนเพราะวา สงมชวตทอยรอบตวเรานน สามารถใหทงคณและโทษ ซงการทมนษยมความรเรองสงมชวตสามารถชวยใหปรบตว และสามารถ ทจะใชประโยชนหรอหลกเลยงจากสงเหลานนได ผลการเรยนรทคาดหวง

1. นกเรยนสามารถบอกลกษณะและการจดกลมของสงมชวตได 2. นกเรยนสามารถอธบายเกยวกบประเภทของพช ลกษณะภายนอก และหนาทของราก

ล าตน ใบ ดอก และผล ของพชภายในทองถนทเหมาะสมตอการด ารงชวตของพชได 3. นกเรยนสามารถอธบายเกยวกบปจจยทจ าเปนตอการด ารงชวตของพชได 4. นกเรยนสามารถอธบายวธการขยายพนธของพชดวยวธตาง ๆ ได 5. นกเรยนสามารถจ าแนกพชภายในทองถนได 6. นกเรยนสามารถอธบายเกยวกบประเภท โครงสราง และหนาทของสตวภายในทองถน

ทเหมาะสมตอการด ารงชวตในสงแวดลอมทแตกตางกนได 7. นกเรยนสามารถอธบายเกยวกบปจจยทจ าเปนตอการด ารงชวตของสตว และสามารถ

น าความรไปใชประโยชนในชวตประจ าวนได 8. นกเรยนสามารถอธบายวธการขยายพนธสตว และสามารถน าความรไปใชประโยชน

ในชวตประจ าวนได ขอบขายเนอหา

เรองท 1 ลกษณะและการจดกลมของสงมชวต เรองท 2 พช เรองท 3 การขยายพนธพช เรองท 4 สตว

เรองท 1 ลกษณะและการจดกลมสงมชวต

ลกษณะของสงมชวต สงตาง ๆ ทเราพบเหนอยทวไป ทกคนคงสามารถแยกไดวาสงใดเปนสงมชวต ซากของ

สงมชวต หรอสงไมมชวต ทงนเพราะสงมชวตจะตองมลกษณะ และกระบวนการของชวต ดงน 1. การกนอาหาร สงมชวตตองการอาหารเพอสรางพลงงาน และการเจรญเตบโต โดยพช

สามารถสงเคราะหอาหารขนเองไดดวยกระบวนการสงเคราะหดวยแสง ซงตองใชพลงงานจากแสงอาทตยเปลยนน า และแกสคารบอนไดออกไซดเปนน าตาล สวนสตวไมสามารถสรางอาหารเองไดตองกนพช หรอสตวอนเปนอาหาร

สตวตองกนอาหารเพอสรางพลงงานใหแกรางกาย

พชสงเคราะหอาหารไดโดยกระบวนการสงเคราะหดวยแสง

2. การหายใจ กระบวนการหายใจของสงมชวตเปนวธการเปลยนอาหารทกนเขาไปเปนพลงงาน ส าหรบใชในการเคลอนไหว การเจรญเตบโต และการซอมแซมสวนทสกหรอของรางกาย สงมชวตทวไปใชแกสออกซเจนในกระบวนการหายใจ

แผนภาพแสดงสมการการหายใจของสงมชวต

3. การเคลอนไหว ขณะทพชเจรญเตบโต พชจะมการเคลอนไหวอยางชาๆ เชน รากเคลอนลงสพนดนดานลาง หรอสวนยอดของตนทจะเคลอนขนหาแสงดานบน สตวจะสามารถเคลอนไหวไดทงตวไมใชเพยงสวนใดสวนหนงของรางกาย สตวจงเคลอนทไปหาอาหาร หรอหลบหนจากการถกลาได

สงมชวตทกชนดขณะทยงมชวตอยจะมการเคลอนไหว

4. การเจรญเตบโต สงมชวตทกชนดเตบโตได พชเตบโตไดตลอดชวต สวนสตวหยดการเจรญเตบโตเมอเจรญเตบโตจนมขนาดถงระดบหนง สงมชวตบางชนดขณะเจรญเตบโตไมมการเปลยนแปลงรปราง แตบางชนดขณะเจรญเตบโตมการเปลยนแปลงรปราง ซงสามารถสงเกตเหนไดอยางชดเจน

การเจรญเตบโตของไหมมการเปลยนแปลงรปรางลกษณะเปน 4 ชน คอ ระยะวางไข ระยะตวหนอน ไหม ระยะดกแด และระยะตวเตมวย

5. การขบถาย เปนการก าจดของเสยทสงมชวตนนไมตองการออกจากรางกาย พชจะขบ

ของเสยออกมาทางปากใบ สตวจะขบของเสยออกมาในรปของเหงอ ปสสาวะ และปะปนออกมากบ ลมหายใจ

สนขขบเหงอออกมาทางจมกและลน

6. การตอบสนองตอสงเรา สงมชวตมการตอบสนองตอสงแวดลอมเพอความอยรอด เชน พชจะหนใบเขาหาแสง สตวมอวยวะรบความรสกทแตกตางกนหลายชนด

ใบไมยราบจะหบเมอถกสมผส

7. การสบพนธ เปนกระบวนการเพมจ านวนของสงมชวตชนดเดยวกน เพอด ารงรกษาเผาพนธ ไวถาสงมชวตไมสบพนธกจะสญพนธ

สงมชวตมการสบพนธเพอด ารงเผาพนธ

รางกายของสงมชวตสามารถด ารงชวตอยไดดวยการท างานรวมกนของระบบอวยวะตาง ๆ หลายระบบ อวยวะตาง ๆ ลวนประกอบจากกลมเนอเยอทท างานรวมกน เนอเยอแตละชนดประกอบไปดวยกลมเซลลชนดเดยวกนทท างานอยางเดยวกน

รางกายของมนษยประกอบดวยอวยวะตาง ๆ ทท างานรวมกนเปนระบบ

ดงนน การศกษากระบวนการตาง ๆ ของสงมชวตใหเขาใจ จงตองอาศยความรจากการศกษาลกษณะรปราง โครงสราง สวนประกอบ และหนาทของเซลลสงมชวตใหเขาใจเปนพนฐาน

เกณฑโดยทวไปทใชในการจดกลมสงมชวตในปจจบน ไดแก 1. เปรยบเทยบโครงสรางทเดนชดทงลกษณะภายนอกและลกษณะภายในโดยโครงสรางทม

ตนก าเนดเดยวกน (homologous structure) แมจะท าหนาทตางกนกควรจะอยในกลมเดยวกน ในขณะ ทโครงสรางซงมตนก าเนดตางกน(analogous structure) แมจะท าหนาทเหมอนกนกควรจะอยคนละ กลมกน

2. แบบแผนการเจรญเตบโต หากมรปแบบการเจรญเตบโต ตงแตระยะตวออนจนถงตวเตมวยเหมอนหรอคลายกนกควรจะจดอยในกลมเดยวกน เชน คน นก กบ ปลา แมตวเตมวยจะตางกนเดนชด แตในระยะตวออนกตางมชองเหงอก และโนโตคอรด (notochord) คลายกน จงจดอยในไฟลมน คอรดาตา เชนเดยวกน

3. ความสมพนธทางววฒนาการ โดยการศกษาจากซากดกด าบรรพ (fossil) ท าใหทราบวา สงมชวตใดมบรรพบรษรวมกนควรจดอยในกลมเดยวกน เชน การคนพบซากดกด าบรรพ ของเทอราโนดอน (pteranodon) ซง เปนสตวเ ลอยคลานทบนไดกบซากดกด าบรรพของ อารคออฟเทอรก (archeopteryx) ซงเปนนกโบราณทมขากรรไกรยาว มฟน ปกมนว ซงเปนลกษณะคลายสตวเลอยคลาน จงควรจดไวในกลมทอยใกลชดกน

4. กระบวนการทางชวเคม และสรรวทยา โดยการพจารณาจากชนดสารเคมทสงมชวตสรางขนวามความคลายคลงกนอยางไร ซงจะบอกใหทราบถงความใกลชดกนทางพนธกรรมอกดวย ตวอยางเชน การศกษาแบบแผนไอโซไซมระบบตาง ๆ ในสงมชวตสามารถน ามาใชจดจ าแนกสงมชวตในระดบชนดต ากวาชนดกได ทงนเพราะแบบแผนไอโซไซมถกควบคมโดยยนซงเปนหนวยพนธกรรมของ สงมชวตนนเอง

5. พฤตกรรมความสมพนธของสงมชวตกบสงแวดลอม รวมทงการแพรกระจายทางภมศาสตรอกดวย ท าใหทราบความแตกตาง หรอความคลายคลง จนสามารถใชเปนขอมลในการจดจ าแนกสงมชวตได

แบบทดสอบ ค าสง จงตอบค าถามตอไปน พรอมอธบายมาพอเขาใจ 1. จงบอกสวนประกอบของพช …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………..

2. จงบอกหนาทตาง ๆ ของสวนประกอบของพช …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………..

3. สตวมกระดกสนหลง แบงไดกกลม ประกอบดวยกลมอะไรบาง …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………..

4. จงยกตวอยางกลมสตวทไมมกระดกสนหลง มา 5 กลม …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………..

เรองท 2 พช

พชกคอสงมชวตทสามารถสงเคราะหอาหารเพอตวเอง ดวยวธการดดซบพลงงานจาก ดวงอาทตย และธาตอาหาร จากปจจยแวดลอม (โดยเฉพาะ ดน น า และบรรยากาศ) มาสงเคราะหแสงเพอกอใหเกดอนทรยวตถขน อนทรยวตถสวนหนงจะถกน ามาสลายโดยขบวนการหายใจ และ เมตาโบลซม เพอน าพลงงานออกมาใชในกจกรรมตาง ๆ อกสวนหนงมการสะสมไวและถายทอดไป ยงสตว นอกจากนยงมสวนทสะสมในเมลด และสวนสบพนธเพอการขยายพนธตอไป สวนประกอบของพช

พชประกอบดวยอวยวะทส าคญตอการด ารงชวต ไดแก ราก ล าตน ใบ ดอก ผล และเมลด ซงอวยวะแตละสวนของพชนนมหนาทและสวนประกอบแตกตางกน แตท างานเกยวของและสมพนธกนหากขาดอวยวะสวนใดสวนหนงไป อาจท าใหพชนนผดปกต หรอตายได และยงมปจจยบางประการทจ าเปนตอการเจรญเตบโตของพช

รปแสดงสวนประกอบตาง ๆ ของพช

ราก คอ อวยวะทเปนสวนประกอบของพชทไมมคลอโรฟลล ไมมขอ ปลอง ตาและใบ รากเจรญเตบโตตามแรงดงดดของโลกลงสดน มขนาด และความยาวแตกตางกน รากของพชมหลายชนด ไดแก

1. รากแกว เปนรากทงอกออกมาจากเมลด โคนของรากแกวจะมขนาดใหญแลวคอย ๆ เรยวไปจนถงปลายราก

2. รากแขนง เปนรากทแตกออกมาจากรากแกว จะเจรญเตบโตขนานไปกบพนดน และสามารถแตกแขนงไปไดเรอย ๆ

3. รากฝอย เปนรากทมลกษณะ และขนาดโตสม าเสมอกน จะงอกออกมาเปนกระจก 4. รากขนออนหรอขนราก เปนขนเสนเลก ๆ จ านวนมากมายทอยรอบๆ ปลายราก ท าหนาท

ดดน าและแรธาต

รากของพชสามารถจ าแนกได 2 ระบบ ไดแก ระบบรากแกวและระบบรากฝอย มรายละเอยดดงน

1. ระบบรากแกว หมายถง ระบบรากทมรากแกวเปนรากหลกเจรญเตบโตไดเรว ขนาดใหญและยาวกวารากอน ๆ และมรากแขนงแตกออกมาจากรากแกว ทปลายรากแขนงจะมรากขนออนงอกออกมา เชน รากผกบง รากมะมวง เปนตน

รปแสดงระบบรากแกว

2. ระบบรากฝอย หมายถง ระบบรากทมรากฝอยเปนจ านวนมาก ไมมรากใดเปนรากหลก มลกษณะเปนเสนเลก ๆ แผกระจายออกไปโดยรอบ ๆ โคนตน ทปลายรากฝอยจะมรากขนออนงอกออกมา เชน รากขาวโพด รากหญา รากมะพราว เปนตน

รปแสดงระบบรากฝอย

1. หนาทของราก มดงน 1. ยดล าตนใหตดกบพนดน 2. ดดน า และธาตอาหารทละลายน าจากดน แลวล าเลยงขนไปยงสวนตาง ๆ ของพช โดยผานทาง

ล าตนหรอกง

นอกจากนรากพชอกหลายชนดยงท าหนาทพเศษตาง ๆ อก เชน 1. รากสะสมอาหาร เปนรากทท าหนาทเปนแหลงเกบสะสมอาหารไวส าหรบล าตน เชน ราก

มนแกว รากแครอท รากมนส าปะหลง และรากหวผกกาด เปนตน

รปแสดงพชทมรากสะสมอาหาร

2. รากค าจน เปนรากทชวยค ายนและพยงล าตนไว เชน รากโกงกาง รากขาวโพด เปนตน

รปแสดงรากค าจนของโกงกาง

3. รากยดเกาะ เปนรากส าหรบยดเกาะล าตน หรอกงไมอน เชน รากพลดาง รากฟโลเดนดรอน เปนตน

รปแสดงรากยดเกาะของพลดาง

4. รากสงเคราะหแสง พชบางชนดมสเขยวตรงปลายของรากไวส าหรบสรางอาหาร โดย วธการสงเคราะหดวยแสง เชน รากกลวยไม รากไทร เปนตน

รปแสดงรากสงเคราะหแสงของไทร

5. รากหายใจ เปนรากทมลกษณะแหลม ๆ โผลขนมาเหนอดนและน า ชวยในการดดอากาศ เชน รากแสม รากล าพ เปนตน

รปแสดงรากหายใจของแสม

ล าตน ล าตน คอ อวยวะของพชทโดยทวไปเจรญอยเหนอพนดนตอจากราก มขนาด รปราง และ

ลกษณะแตกตางกนไป ล าตนมทงล าตนอยเหนอดน เชน มะละกอ มะมวง มะนาว ชมพ เปนตน และ ล าตนอยใตดน เชน ขง ขา ขมน กลวย หญาแพรก พทธรกษา เปนตน

ล าตนใตดน ล าตนเหนอดน

ล าตนประกอบดวยสวนส าคญ 3 สวน ไดแก ขอ ปลอง และตา ดงน

1. ขอ เปนสวนของล าตนบรเวณทมกง ใบหรอตางอกออกมา ล าตนบางชนดอาจมดอกงอกออกมาแทนกง หรอมหนามงอกออกมาแทนกง หรอใบ

2. ปลอง เปนสวนของล าตนทอยระหวางขอแตละขอ 3. ตา เปนสวนประกอบทส าคญของล าตน ท าใหเกดกง ใบ และดอก ตามรปรางโคงนน หรอ

รปกรวย ประกอบดวยตายอด และตาขาง

รปแสดงสวนประกอบของล าตน

หนาทของล าตน มดงน 1. เปนแกนชวยพยงอวยวะตาง ๆ ไดแก กง ใบ ดอก ผล และเมลด ชวยใหใบกางออก

รบแสงแดดเพอประโยชนในการสรางอาหาร โดยวธการสงเคราะหดวยแสง 2. เปนทางล าเลยงน า และแรธาตทรากดดขนมาสงตอไปยงใบ และสวนตาง ๆ ของพช 3. เปนทางล าเลยงอาหารทใบสรางขน สงผานล าตนไปยงราก และสวนอน ๆ

นอกจากนล าตนของพชอกหลายชนดยงท าหนาทพเศษตาง ๆ อก เชน 1. ล าตนสะสมอาหาร เปนล าตนทท าหนาทเปนแหลงเกบสะสมอาหาร จะมล าตนอยใตดน

เชน ขง ขา ขมน เผอก มนฝรง เปนตน

รปแสดงล าตนสะสมอาหารของขงและขา

2. ล าตนสงเคราะหแสง พชบางชนดมล าตนเปนสเขยวไวส าหรบสรางอาหาร โดยวธการสงเคราะหดวยแสง เชน กระบองเพชร พญาไรใบ ผกบง เปนตน

รปแสดงล าตนสงเคราะหแสดงของกระบองเพชร

3. ล าตนขยายพนธ เชน โหระพา พลดาง โกสน คณนายตนสาย ลลาวด เปนตน

รปแสดงล าตนขยายพนธของลลาวด 4. ล าตนเปลยนไปเปนมอพน เพอชวยพยงค าจนล าตน เชน บวบ ต าลง น าเตา เปนตน

รปแสดงล าตนบวบทเปลยนไปเปนมอพนใบ

ใบ คอ อวยวะของพชทเจรญออกมาจากขอของล าตนและกง ใบสวนใหญจะมสารสเขยวเรยกวา คลอโรฟลล ใบมรปรางและขนาดแตกตางกนไปตามชนดของพช ใบประกอบดวย กานใบ แผนใบ เสนกลาง และเสนใบ

รปแสดงลกษณะของใบแบบตาง ๆ

นอกจากนใบของพชยงมลกษณะอน ๆ ทแตกตางกนอก ไดแก

1. ขอบใบ พชบางชนดมขอบใบเรยบ บางชนดมขอบใบหยก 2. ผวใบ พชบางชนดมผวใบเรยบเปนมน บางชนดมผวใบดานหรอขรขระ 3. สของใบ พชสวนใหญจะมใบสเขยว แตบางชนดมใบสอน เชน แดง สม เหลอง เปนตน 4. เสนใบ เสนใบของพชมการเรยงตวใน 2 ลกษณะ ไดแก

1. เรยงตวแบบรางแห เชน ใบมะมวง ต าลง อญชน ชมพ เปนตน 2. เรยงตวแบบขนาน เชน ใบกลวย หญา ออย มะพราว ขาว เปนตน

ชนดของใบ มดงน 1. ใบเดยว คอ ใบทมแผนใบเพยงแผนเดยวตดอยบนกานใบทแตกออกจากกง หรอล าตน เชน

ใบมะมวง ชมพ กลวย ขาว ฟกทอง ใบเดยวบางชนดอาจมขอบใบเวาหยกลกเขาไปมากจนดคลาย ใบประกอบ เชน ใบมะละกอ สาเก มนส าปะหลง เปนตน

รปแสดงลกษณะใบเดยวของตนสาเก

2. ใบประกอบ คอ ใบทมแผนใบแยกเปนใบยอยๆ หลายใบ ใบประกอบยงจ าแนกยอย ไดดงน 1) ใบประกอบแบบฝามอ เปนใบประกอบทมใบยอยแตละใบแยกออกจากจดเดยวกนทสวน

ของโคนกานใบ พชบางชนดอาจมใบยอยสองใบ เชน มะขามเทศ หรอสามใบ เชน ยางพารา ถวเหลอง ถวฝกยาว บางชนดอาจมสใบ เชน ผกแวน หรอมากกวาสใบ เชน ใบนน หนวดปลาหมก ใบยอยดงกลาวอาจมกานใบหรอไมมกได

รปแสดงใบประกอบแบบฝามอของตนมะขาม

2) ใบประกอบแบบขนนก เปนใบประกอบทใบยอยแตละใบแยกออกจากกานสองขางของแกนกลางคลายขนนก ปลายสดของใบประกอบอาจมใบยอยใบเดยว เชน ใบกหลาบ หรออาจมใบยอยสองใบ เชน ใบมะขาม

รปแสดงใบประกอบแบบขนนกของกหลาบ

หนาทของใบ มดงน 1. สรางอาหาร ใบของพชจะดดแกสคารบอนไดออกไซดเพอน าไปสรางอาหาร เรยกกระบวน

การสรางอาหารของพชวา การสงเคราะหดวยแสง 2. คายน า พชคายน าทางปากใบ 3. หายใจ ใบของพชจะดดแกสออกซเจนและคายแกสคารบอนไดออกไซด

นอกจากนใบยงอาจเปลยนแปลงไปเพอท าหนาทพเศษอน ๆ เชน 1. สะสมอาหาร เชน ใบวานหางจระเข กลบของกระเทยม และหวหอม เปนตน 2. ขยายพนธ เชน ใบคว าตายหงายเปน ใบเศรษฐพนลาน เปนตน

รปแสดงใบคว าตายหงายเปนสวนทใชขยายพนธ

3. ยดและพยงล าตนใหไตขนทสงได เชน ใบต าลง ใบมะระ และถวลนเตา เปนตน 4. ลอแมลง เชน ใบดอกของหนาวว ใบดอกของเฟองฟา เปนตน 5. ดกและจบแมลง ท าหนาทจบแมลงเปนอาหาร เชน ใบหมอขาวหมอแกงลง ใบกาบหอยแครง

เปนตน

รปแสดงหมอขาวหมอแกงลงส าหรบดกและจบแมลง

6. ลดการคายน าของใบ เชน ใบกระบองเพชรจะเปลยนเปนหนามแหลม เปนตน

ดอก ดอก คอ อวยวะสบพนธของพช ท าหนาทสบพนธแบบอาศยเพศ ทเกดมาจากตาชนดตาดอก

ทอยตรงบรเวณปลายยอด ปลายกง บรเวณล าตนตามแตชนดของพช ดอกประกอบดวยสวนตาง ๆ ดงน

รปแสดงสวนประกอบของดอกไม

ดอกประกอบดวยสวนตาง ๆ 4 สวน แตละสวนจะเรยงเปนชนเปนวงตามล าดบจากนอกสด เขาสดานใน คอ กลบเลยง กลบดอก เกสรเพศผ และเกสรเพศเมย ดงน

1. กลบเลยง เปนสวนของดอกทอยชนนอกสดเรยงกนเปนวง เรยกวา วงกลบเลยง สวนมากม สเขยว เจรญเปลยนแปลงมาจากใบ ท าหนาทปองกนอนตรายตาง ๆ จากสงแวดลอม แมลง และศตร อน ๆ ทจะมาท าอนตรายในขณะทดอกยงตมอย นอกจากนยงชวยในการสงเคราะหดวยแสง จ านวนกลบเลยงในดอกแตละชนดอาจไมเทากน ดอกบางชนดกลบเลยงจะตดกนหมดตงแตโคนกลบจนเกอบถงปลายกลบ มลกษณะคลายถวยหรอหลอด เชน กลบเลยงของดอกชบา แตง บานบร แค บางชนด มกลบเลยงแยกกนเปนกลบ ๆ เชน กลบเลยงของดอกบวสาย พทธรกษา กลบเลยงของพชบางชนดอาจ มสอนนอกจากสเขยว ท าหนาทชวยลอแมลงในการผสมเกสรเชนเดยวกบกลบดอก

2. กลบดอก เปนสวนของดอกทอยถดจากกลบเลยงเขามาขางใน มสสนตาง ๆ สวยงาม เชน สแดง เหลอง ชมพ ขาว มกมขนาดใหญกวากลบเลยง บางชนดมกลนหอม บางชนดตรงโคนกลบดอกจะมตอมน าหวานเพอชวยลอแมลงมาชวยผสมเกสร

3. เกสรเพศผ เปนสวนของดอกทอยถดจากกลบดอกเขามาขางใน ประกอบดวยกานชอบเรณ ซงภายในบรรจละอองเรณมลกษณะเปนผงสเหลอง อบเรณท าหนาทสรางละอองเรณ ภายในละอองเรณมเซลลสบพนธเพศผ

4. เกสรเพศเมย เปนสวนของดอกทอยชนในสด ประกอบดวยยอดเกสรเพศเมย กานยอดเกสรเพศเมย รงไข ออวล และเซลลไข

ชนดของดอก มดงน ดอกของพชโดยทวไปมสวนประกอบทส าคญครบ 4 สวน คอ กลบเลยง กลบดอก เกสรเพศผ

และเกสรเพศเมย แตดอกของพชบางชนดมสวนประกอบไมครบ 4 สวน จงจ าแนกดอกเปน 2 ประเภท โดยพจารณาจากสวนประกอบเปนเกณฑ ไดแก

1. ดอกสมบรณ คอ ดอกทมสวนประกอบครบ 4 สวน ไดแก กลบเลยง กลบดอก เกสรเพศผ และเกสรเพศเมย เชน ดอกชบา ดอกกหลาบ ดอกอญชน เปนตน

รปแสดงลกษณะดอกสมบรณของดอกชบา

2. ดอกไมสมบรณ คอ ดอกทมสวนประกอบไมครบ 4 สวน เชน ดอกหนาวว ดอกต าลง ดอกฟกทอง ดอกมะละกอ เปนตน

รปแสดงลกษณะดอกไมสมบรณของดอกฟกทอง

ถาพจารณาเกสรของดอกทท าหนาทสบพนธเปนเกณฑ จะจ าแนกดอกเปน 2 ประเภท ไดแก 1. ดอกสมบรณเพศ คอ ดอกทมเกสรเพศผและเกสรเพศเมยอยในดอกเดยวกน เชน ดอกชบา

ดอกมะมวง ดอกตอยตง ดอกอญชญ ดอกมะเขอ เปนตน 2. ดอกไมสมบรณเพศ คอ ดอกทมเกสรเพศผหรอเกสรเพศเมยอยภายในดอกเพยงเพศเดยว

ดอกทมเกสรเพศผอยางเดยว เรยกวา ดอกเพศผ และดอกทมเกสรเพศเมยอยางเดยว เรยกวา ดอกเพศเมย เชน ดอกฟกทอง ดอกบวบ ดอกต าลง ดอกมะละกอ เปนตน

แตถาพจารณาจ านวนดอกทเกดจากหนงกานดอกเปนเกณฑ จะจ าแนกดอกออกเปน 2 ประเภท ไดแก

1. ดอกเดยว คอ ดอกทเกดขนบนกานดอก เปนดอกเดยวโดด ๆ เชน ดอกจ าป ดอกชบา เปนตน 2. ดอกชอ คอ ดอกทเกดเปนกลมบนกานดอก ประกอบดวยดอกยอยหลายดอก แตละดอกยอย

มกานดอกยอยอยบนกานดอก เชน ดอกหางนกยง ดอกกลวยไม ดอกทานตะวน ดอกกระถนณรงค เปนตน

หนาทของดอก มดงน 1. ชวยลอแมลงใหมาผสมเกสร 2. ท าหนาทผสมพนธ

ปจจยบางประการทจ าเปนตอการเจรญเตบโตของพช พชเปนสงมชวตมการเจรญเตบโต และด ารงชวตอยไดยอมตองการสงแวดลอมทเหมาะสม

สภาพของสงแวดลอมตาง ๆ ทมผลตอการเจรญเตบโตของพช ไดแก 1. ดน เปนปจจยส าคญอนดบแรก ดนทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของพช ตองเปนดนท

อมน าไดด รวนซย มอนทรยวตถมาก แตเมอใชดนปลกไปนาน ๆ ดนอาจเสอมสภาพ เชน หมดแรธาต จ าเปนตองมการปรบปรงดนใหอดมสมบรณ ไดแก การไถพรวน การใสปย การปลกพชหมนเวยน เปนตน

2. น า มความส าคญตอการเจรญเตบโตของพชมาก น าชวยละลายแรธาตอาหารในดน เพอใหรากดดอาหารไปเลยงสวนตาง ๆ ของล าตนได และยงชวยใหดนมความชมชน พชสดชนและการท างานของกระบวนการตาง ๆ ในพชเปนไปอยางปกต

3. ธาตอาหารหรอปย เปนสงทชวยใหพชเจรญเตบโตดยงขน ธาตอาหารทจ าเปนตอการเจรญเตบโตของพชม 16 ธาต แตธาตทพชตองการมากและในดนมกมไมเพยงพอ คอ ธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม ธาตอาหารเหลานจะตองอยในรปสารละลายทพชน าไปใชได และตอง มปรมาณทพอเหมาะ จงจะท าใหการเจรญเตบโตของพชเปนไปดวยด แตถามไมเพยงพอตองเพม ธาตอาหารใหแกพชในรปของปย

4. อากาศ ในอากาศมแกสหลายชนด แตแกสทพชตองการมากคอ แกสคารบอนไดออกไซดและแกสออกซเจน ซงใชในการสงเคราะหดวยแสงเพอสรางอาหารและหายใจ แกสทงสองชนดนมอยในดนดวย ในการปลกพชเราจงควรท าใหดนโปรงรวนซยอยเสมอ เพอใหอาหารทอยในชองวางระหวางเมดดนมการถายเทได

5. แสงสวางหรอแสงแดด พชตองการแสงแดดมาใชในการสรางอาหาร ถาขาดแสงแดดพชจะแคระแกรน ใบจะมสเหลอง หรอขาวซด และตายในทสด พชแตละชนดตองการแสงไมเทากนพช บางชนดตองการแสงแดดจด แตพชบางชนดกตองการแสงร าไร

6. อณหภม มสวนชวยในการงอกและเจรญเตบโตของพชเชนกน จะเหนไดวาพชบางชนดชอบขนในทมอากาศหนาวเยน แตพชบางชนดกชอบขนในทมอากาศรอน การน าพชมาปลกจงควรเลอกชนดทเหมาะสมกบอณหภมทเปลยนไปตามฤดกาลในแตละทองถนดวย กจกรรมลองท าด ใชไมกระดานวางทบหญาไวสก 2 สปดาห แลวลองยกไมกระดานขน สงเกตหญา ใตไมกระดานบนทก

การขยายพนธพช

การขยายพนธพช หมายถง วธการทท าใหเกดการเพมปรมาณของตนพชใหมากขน เพอด ารงสายพนธ พชชนดตาง ๆ ไวไมใหสญพนธ ซงวธการทนยมปฏบตโดยทวไป ไดแก

การตอนกง การทาบกง การตดตา การเสยบยอด การตดช า

การตอนกง

การตอนกง คอ การท าใหกง หรอตนพชเกดรากขณะตดอยกบตนแม จะท าใหไดตนพชใหม ทมลกษณะทางสายพนธ เหมอนกบตนแมทกประการ โดยมขนตอนการปฏบต ดงน

1. เลอกกงกงแกกงออนทสมบรณปราศจากโรคและแมลง

2. ควนกง ลอกเอาเปลอกออก แลวขดเยอเจรญทเปนเมอกลน ๆ ออก

3. น าตมตอน (ขยมะพราวทแชน า แลวบบหมาด ๆ อดลงในถงพลาสตก ผกปากถงใหแนน)

มาผาตามความยาวแลวน าไปหมบนรอยแผลของกงตอน มดดวยเชอกทงบนและลางรอยแผล

4. เมอกงตอนมรากงอกแทงผานวสด และเรมแกเปนสเหลอง สน าตาล ปลายรากมสขาว และมจ านวนมากพอจงตดกงตอนได

5. น ากงตอนไปช าในภาชนะ กระถาง หรอถงพลาสตก เพอรอการปลกตอไป

การทาบกง

การทาบกง คอ การน าตนพช 2 ตนเปนตนเดยวกน โดยสวนของตนตอทน ามาทาบกง จะท าหนาทเปนระบบรากอาหารใหกบตนพนธด โดยมขนตอนการปฏบต ดงน

1. เลอกกงกงแกกงออนทสมบรณเพศปราศจากโรคและแมลง

2. เฉอนกงพนธดใหเปนรปโลยาวประมาณ 1 - 2 นว

3. เฉอนตนตอเปนรปปากฉลาม

4. ประกบแผลตนตอเขากบกงพนธด พนพลาสตกใหแนน แลวมดตนตอ กบกงพนธดวยเชอก

หรอลวด

5. ประมาณ 6 - 7 สปดาห แผลจะตดกนด รากตมตนตอจะงอกแทงผานวสด และเรมมสน าตาล ปลายรากมสขาว และมจ านวนมากพอ จงจะตดได

6. น าลงถงเพาะช า พรอมปกหลกค ายน ตนเพอปองกนตนลม

การตดตา

การตดตา คอ การเชอมประสานสวนของตนพชเขาดวยกน เพอใหเจรญเปนพชตน เดยวกน โดยการน าแผนตาจากกงพนธดไปตดบนตนตอ การตดตาจะมวธการท า 2 วธ คอ วธการตดตาแบบลอกเนอไม และแบบไมลอกเนอไม ซงในทนจะแนะน าเฉพาะขนตอน การตดตาแบบลอกเนอไม ดงน

1. เลอกตนตอในสวนทเปนสเขยวปนน าตาล แลวกรดตนตอจากบนลงลาง 2 รอย หางกน ประมาณ 1 ใน 3 ของเสนรอบวงของตนตอ ความยาวประมาณ 6 - 7 เซนตเมตร

2. ตดขวางรอยกรดดานบน แลวลอกเปลอกออกจากดานบนลงดานลาง ตดเปลอก ทลอกออก

ใหเหลอดานลางยาวประมาณ 1 เซนตเมตร

3. เฉอนแผนตายาวประมาณ 7 - 10 เซนตเมตร ลอกเนอไมออกแลวตดแผนตา ดานลางทง

4. สอดแผนตาลงไปในเปลอกตนตอ โดยใหตาตงขน แลวพนดวยพลาสตกใหแนน

5. ประมาณ 7 - 10 วน จงเปดพลาสตกออก แลวพนใหม โดยเวนชองใหตาโผล ออกมา ทงไวปรมาณ 2 - 3 สปดาห จงตดยอดตนเดมแลวกรดพลาสตกออก

การเสยบยอด

การเสยบยอด คอ การเชอมประสานเนอเยอของตนพช 2 ตนเขาดวยกน เพอใหเจรญเตบโต เปนตนเดยวกน โดยมขนตอนการปฏบต ดงน

1. ตดยอดตนตอใหสงจากพนดน ประมาณ 10 เซนตเมตร แลวผากลางล าตนของ ตนตอใหลก ประมาณ 3 - 4 เซนตเมตร

2. เฉอนยอดพนธดเปนรปลมยาวประมาณ 3 - 4 เซนตเมตร

3. เสยบยอดพนธดลงในแผลของตนตอ ใหรอยแผลตรงกน แลวใชเชอกมดดานบน และลาง

รอยแผลตนตอใหแนน

4. คลมตนทเสยบยอดแลวดวยถงพลาสตก หรอน าไปเกบไวในโรงอบพลาสตก 5. ประมาณ 5 - 7 สปดาห รอยแผลจะประสานกนด และน าออกมาพกไวในโรงเรอน

เพอรอการปลกตอไป

การตดช า

การตดช า คอ การน าสวนตาง ๆ ของพชพนธด เชน ใบ และ ราก มาตดและปกช าในวสด เพาะช า เพอใหไดพชตนใหมจากสวนทน ามาตดช า แตในทนจะขอแนะน าขนตอนการตดช ากง ซงมขนตอน ดงน

1. ตดโคนกงใหชดขอยาวประมาณ 15 - 20 เซนตเมตร โดยตดเฉยงเปนรปปากฉลาม และตดปลายบนใหเหนอตาประมาณ 1 เซนตเมตร

2. ใชมดปลายแหลมกรดบรเวณรอบโคนยาว 1 - 1.5 เซนตเมตร ประมาณ 2 - 3 รอย

3. ปกกงช าลงในวสดเพาะช า ลกประมาณ 2.5 - 5 เซนตเมตร

4. น าเขาโรงอบพลาสตก หรอถงพลาสตกขนาดใหญ 5. ประมาณ 25 - 30 วน กงตดช าจะแตกยอดออน พรอมออกราก เมอมจ านวนมากพอ

จงยายปลกตอไป

กจกรรม ใหนกเรยนขยายพนธพชดวยวธใดตามทเรยนมากไดแลวบนทกผลลงในตารางทออกแบบไว

แบบทดสอบ

ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกทสดเพยงขอเดยว 1.สวนประกอบใดของดอกทท าใหเกดการสบพนธ

ก. เกสรตวผ - เกสรตวเมย ข. เกสรตวผ - กลบดอก ค. เกสรตวเมย - กลบดอก

ง. กลบเลยง – กลบดอก 2. การสรางอาหารของพชไมตองอาศยขอใด

ก. กาซคารบอนไดออกไซด ข. กาซออกซเจน ค. แสงแดด ง. น า

3. การแลกเปลยนกาซเกดขนทสวนใดของตน ก. ราก ข. ใบ ค. ล าตน ง. ดอก

4. ใบไมเปรยบไดกบหองใดภายในบาน

ก. หองนอน ข. หองน า ค. หองครว ง. หองนงเลน

5. ขอใดไมใชปจจยในการเจรญเตบโตของพช ก. น า ข. อากาศ ค. แรธาต ง. วชพช

เรองท 4 สตว

สตวแตละชนดทอาศยอยตามธรรมชาต มลกษณะโครงสรางภายนอก และภายในแตกตางกนท าใหเราสามารถจ าแนกประเภทของสตวออกเปน 2 พวกใหญ ๆ คอ

1. สตวทมกระดกสนหลงและสตวทไมมกระดกสนหลง 2. สตวเปนสงมชวตเพราะเคลอนทได กนอาหารได หายใจได ขยถายได และสามารถ

ขยายพนธออกลกออกหลานได ท าใหสตวมจ านวนเพมมากขนในโลกของเรามสตวจ านวนมากมายหลายชนด สตวแตละชนดมธรรมชาต และมการด ารงชวตแตกตางกนไป ขนอยกบลกษณะโครงสรางภายนอกและลกษณะโครงสรางภายในของสตวนน

ประเภทของสตว แบงออกเปน 2 ประเภทคอ สตวทมกระดกสนหลง เปนสตวทมกระดกตอกนเปนขอ ๆ กระดกเหลานท าหนาทเปนแกน

ของรางกาย ตวอยางสตวมกระดกสนหลง ปลา เปนสตวน า อาศยอยทงในน าจดและน าเคม ปลามรปรางเรยวยาว เพอใหสะดวกในการ

เคลอนทในน า ล าตวของปลามเกลดหรอเมอกปกคลม ปลายหายใจโดยใชเหงอก ปลาสวนใหญออก ลกเปนไข เชน ปลาดก ปลาชอน ปลานล ปลาตะเพยน ปลาท เปนตน แตปลาบางชนดออกลกเปนตวเชน ปลาหางนกยง ปลาเขม ปลาสอด ปลาฉลาม (บางพนธ) ครบหาง และครบขางล าตวปลา ชวยใหปลาเคลอนทไปในแนวตาง ๆ ได

กบ องอาง คางคก เขยด เปนสตว ครงน าครงบก ตอนเปนไขอยในน าตอมาไขเจรญเตบโตเปนตวออนทเรยกวา “ลกออด” ซงอาศยอยในน าและหายใจโดยใชเหงอก ขณะลกออดอยในน าเคลอนทโดยใชหางวายน า เมอลกออดเจรญเตบโตขน สวนหางจะหายไป และมขา 4 ขา เกดขน รปรางเหมอนตวแมโดยทวไป แตมขนาดเลก และขนมาอาศยบนบก สตวครงน าครงบกเมอเตบโตเตมทแลวจะหายใจโดยใชปอดและผวหนง

จระเข เตา ง จงจก เปนสตวเลอยคลานอาศยอยบนบก มหนงปกคลมล าตวเปนเกลดแขง และแหง หายใจโดยใชปอด สตวเหลานออกลกเปนไข ซงมเปลอกแขง หรอเปลอกเหนยวนมหม

นก เปด ไก หาน เปนสตวปก อาศยอยบนบก มขา 2 ขา และมปก 2 ปก เพอใชบน ล าตว ปกคลมดวยขนทมกานหายใจโดยใชปอด สตวเหลานออกลกเปนไข ทมเปลอกแขงหม

มนษย ลง สนข คางคาว วาฬ โลมา เปนสตวเลยงลกดวยนม เพราะสตวตวเมยจะมตอมสรางน านม ส าหรบเลยงลก ล าตวปกคลมดวยขนทเปนเสน หายใจโดยใชปอด สตวเหลานออกลกเปนตว ลกษณะโครงกระดกของลง คลายโครงกระดกของมนษย

สตวไมมกระดกสนหลง เปนสตวไมมกระดกเปนแกนของรางกาย สตวบางชนดจงสรางเปลอกแขงขนมาหอหมรางกาย

เพอปองกนอนตราย ตวอยางสตวไมมกระดกสนหลงคอ พยาธ เปนสตวไมมกระดกสนหลงทมล าตวยาวรปราง กลม หรอ แบน พยาธสวนใหญจะอาศย

อยในรางกายมนษยหรอสตวตาง ๆ และดดเลอดจากสตวเหลานนเปนอาหาร กง กง ป เปนสตวไมมกระดกสนหลงทมสารเปนเปลอกแขงหมล าตว ล าตวแบงเปน 2 สวน

คอสวนหว และสวนทอง ทสวนหวมตา 1 ค มขนาดใหญทสวนทอง มขาทมลกษณะตอกนเปนขอส าหรบใชเดน วายน า หรอชวยในการกนอาหาร

แมลง เปนสตวไมมกระดกสนหลงทมสารเปนเปลอกแขงหมล าตว เชนเดยวกบพวกกง กง ป แตล าตวของแมลงแบงเปน 3 สวน คอ สวนหว สวนอก และสวนทอง ทสวนหวมตา 1 ค มหนวดทสวนอกมขาตอกนเปนขอ ๆ จ านวน 3 ค (6 ขา) ส าหรบ เดน วง กระโดด หรอจบอาหารกน

หอย จดเปนสตวไมมกระดกสนหลงทมล าตวออนนม มสารจ าพวกหนปน เปนเปลอกแขงหมล าตว หอยสวนใหญอาศย อยในน า หอยท อาศยอยในน าจด เชนหอยกาบ หอยโขง หอยขม หอยทอาศยอยในน าเคม เชนหอยแครง หอยแมลงภ หอยกะพง เปนตนสวนหอยบางชนดอาศยอยบนบก เชน หอยทาก

ปลาหมกทะเล เปนสตวไมมกระดกสนหลง ทมล าตว ออนนม รปรางเรยวยาว สวนทายของล าตวมหนวดส าหรบวายน า ในล าตวของหมกทะเล อาจมแผนแขง ๆ เรยกวาลนทะเล ท าหนาทเปนโครงสรางของรางกายหมก

สตวในโลกแบงเปนสตวมกระดกสนหลงและสตวไมมกระดกสนหลง สตวเหลานอาศยอยในแหลงทอยอาศยแตกตางกนสตวบางชนดอาศยอยในน า สตวบางชนดอาศยอยบนบก สตวบางชนดอาศยอยไดทงบนบกและในน า สตวเหลานเมอเกดและมชวตอยในปาหรอในน าอยางอสระตามธรรมชาต เราจดเปนสตวปา สวนสตวบาน หรอสตวปาทคนน ามาเลยงจนเชอง เราเรยกวา สตวเลยง

โครงสรางและหนาทของระบบตาง ๆ ในรางกายสตว สตวตาง ๆ เปนสงมชวตทอาศยอยในแหลงทอยทแตกตางกน และสตวตาง ๆ เหลาน บางชนดมเนอเยอ หรออวยวะทยงไมมการพฒนาใหเหนไดชดเจน แตบางชนดกมการพฒนาใหเหนไดอยางชดเจน มความซบซอนของโครงสรางของรางกายทแตกตางกนออกไป ซงมผลท าใหระบบตาง ๆ มสวนประกอบของโครงสรางและหนาทการท างานทแตกตางกนออกไปดวย

1. ระบบยอยอาหารของสตว 1.1 การยอยอาหารในสตวมกระดกสนหลง สตวมกระดกสนหลงทกชนด เชน ปลา กบ กงกา แมว จะมระบบทางเดนอาหารสมบรณ

ซงทางเดนอาหารของสตวมกระดกสนหลงประกอบดวย ปาก หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ล าไสเลก ทวารหนก

รปแสดงทางเดนอาหารของวว

1.2 การยอยอาหารในสตวไมมกระดกสนหลง 1.2.1 การยอยอาหารในสตวทไมมกระดกสนหลงทมทางเดนอาหารไมสมบรณ

รปแสดงระบบยอยอาหารของสตวไมมกระดกสนหลงทมทางเดนอาหารไมสมบรณ

ตารางสรปการยอยอาหารในสตวทไมมกระดกสนหลงทมทางเดนอาหารไมสมบรณ

ชนดของสตว ลกษณะทางเดนอาหารและการยอยอาหาร

1. ฟองน า - ยงไมมทางเดนอาหาร แตมเซลลพเศษอยผนงดานในของฟองน า เรยกวา เซลลปลอกคอ (Collar Cell) ท าหนาทจบอาหาร แลวสรางแวควโอลอาหาร (Food Vacuole) เพอยอยอาหาร

2. ไฮดรา แมงกะพรน ซแอนนโมน

- มทางเดนอาหารไมสมบรณ มปาก แตไมมทวารหนก อาหารจะผานบรเวณปากเขาไปในชองล าตวทเรยกวา ชองแกสโตรวาสควลาร (Gastro vascular Cavity) ซงจะยอยอาหารทบรเวณชองน และกากอาหารจะถกขบออกทางเดมคอ ปาก

3. หนอนตวแบน เชน พลานาเรย พยาธใบไม

- มทางเดนอาหารไมสมบรณ มชองเปดทางเดยวคอปาก ซงอาหารจะเขาทางปาก และยอยในทางเดนอาหาร แลวขบกากอาหารออกทางเดมคอ ทางปาก

1.2.2 การยอยอาหารในสตวไมมกระดกสนหลงทมทางเดนอาหารสมบรณ

สรปการยอยอาหารในสตวไมมกระดกสนหลงทมทางเดนอาหารสมบรณ

ชนดของสตว ลกษณะทางเดนอาหารและการยอยอาหาร 1. หนอนตวกลม เชน พยาธไสเดอน พยาธเสนดาย

- เปนพวกแรกทมทางเดนอาหารสมบรณ คอ มชองปากและชองทวารหนกแยกออกจากกน

2. หนอนตวกลมมปลอง เชน ไสเดอนดน ปลงน าจด และแมลง

- มทางเดนอาหารสมบรณ และมโครงสรางทางเดนอาหารทมลกษณะเฉพาะแตละสวนมากขน

2. ระบบหมนเวยนเลอดในสตว ในสตวชนสงมระบบหมนเวยนเลอด ซงประกอบดวยหวใจเปนอวยวะส าคญ ท าหนาทสบฉดเลอดไปยงสวนตาง ๆ ของรางกาย และมหลอดเลอดเปนทางล าเลยงเลอดไปทวทกเซลลของรางกาย แตในสตวบางชนดใชชองวางระหวางอวยวะเปนทางผานของเลอด ระบบหมนเวยนเลอดม 2 แบบ ดงน 2.1 ระบบหมนเวยนเลอดแบบวงจรปด (Closed Circulation System) ระบบนเลอดจะไหลอยภายในหลอดเลอดตลอดเวลา โดยเลอดจะไหลออกจาหวใจไปตามหลอดเลอดชนดตาง ๆ แลวไหลกลบเขาสหวใจใหมเชนนเรอยไป พบในสตวจ าพวกหนอนตวกลมมปลอง เชน ไสเดอนดน ปลงน าจด และสตวมกระดกสนหลงทกชนด

รปแสดงระบบหมนเวยนเลอดแบบปด

รปแสดงระบบหมนเวยนเลอดแบบวงจรปดของสตวชนดตาง ๆ 2.2 ระบบหมนเวยนเลอดแบบวงจรเปด (Open Circulation System) ระบบนเลอดทไหลออกจากหวใจจะไมอยในหลอดเลอดตลอดเวลาเหมอนวงจรปด โดยจะมเลอดไหลเขาไปในชองวางล าตวและทวางระหวางอวยวะตาง ๆ พบในสตวจ าพวกแมลง กง ป และหอย

รปแสดงระบบหมนเวยนเลอดแบบวงจรเปด

3. ระบบหายใจในสตว สตวตาง ๆ จะแลกเปลยนกาซกบสงแวดลอมโดยกระบวนการแพร (Diffusion) โดยสตวแตละชนดจะมโครงสรางทใชในการแลกเปลยนกาซทเหมาะสมกบการด ารงชวตและสงแวดลอมตางกน

รปแสดงระบบหายใจของสตวชนดตาง ๆ

ชนดของสตว โครงสรางทใชในการแลกเปลยนกาซ

1. สตวชนต า เชน ไฮดรา แมงกะพรน ฟองน า พลานาเรย

- ไมมอวยวะในการหายใจโดยเฉพาะ การแลกเปลยนกาซใชเยอหมเซลลหรอผวหนงทชมชน

2. สตวน าชนสง เชน ปลา กง ป หมก หอย ดาวทะเล

- มเหงอก (Gill) ซงมความแตกตางกนในดานความซบซอน แตท าหนาทเชนเดยวกน (ยกเวนสตวครงบกครงน าในชวงทเปน

ลกออดซงอาศยอยในน า จะหายใจดวยเหงอก ตอมาเมอโตเปนตวเตมวยอยบนบก จงจะหายใจดวยปอด)

3. สตวบกชนต า เชน ไสเดอนดน - มผวหนงทเปยกชน และมระบบหมนเวยนเลอดเรงอตราการแลกเปลยนกาซ

4. สตวบกชนสง ม 3 ประเภท คอ 4.1 แมงมม 4.2 แมลงตาง ๆ 4.3 สตวมกระดกสนหลง

- มแผงปอดหรอลงบก (Lung Book) มลกษณะเปนเสน ๆ ยนออกมานอกผวรางกาย ท าใหสญเสยความชนไดงาย

- มทอลม (Trachea) เปนทอทตดตอกบภายนอกรางกายทางรหายใจ และแตกแขนงแทรกไปยงทกสวนของรางกาย

- มปอด (Lung) มลกษณะเปนถง และมความสมพนธกบระบบหมนเวยนเลอด

4. ระบบขบถายในสตว ในเซลลหรอในรางกายของสตวตาง ๆ จะมปฏกรยาเคมจ านวนมากเกดขนตลอดเวลา และผลจากการเกดปฏกรยาเคมเหลาน จะท าใหเกดผลตภณฑทมประโยชนตอสงมชวตและของเสยทตองก าจดออกดวยการขบถาย สตวแตละชนดจะมอวยวะ และกระบวนการก าจดของเสยออกนอกรางกายแตกตางกนออกไป สตวชนต าทมโครงสรางงาย ๆ เซลลทท าหนาทก าจดของเสยจะสมผสกบสงแวดลอมโดยตรง สวนสตวชนสงทมโครงสรางซบซอน การก าจดของเสยจะมอวยวะทท าหนาทเฉพาะ

ระบบขบถายของสตวชนดตาง ๆ มดงตอไปน

รปแสดงระบบขบถายของสตวชนดตาง ๆ

ชนดของสตว โครงสรางหรออวยวะขบถาย 1. ฟองน า - เยอหมเซลลเปนบรเวณทมการแพรของเสยออกจากเซลล 2. ไฮดรา แมงกะพรน - ใชปาก โดยของเสยจะแพรไปสะสมในชองล าตวแลวขบออกทาง

ปากและของเสยบางชนดจะแพรทางผนงล าตว 3. พวกหนอนตวแบน เชน พลานาเรย พยาธใบไม

- ใชเฟลมเซลล (Flame Cell) ซงกระจายอยท งสองขางตลอดความยาวของล าตว เปนตวกรองของเสยออกทางทอซงมรเปดออกขางล าตว

4. พวกหนอนตวกลมมปลอง เชน ไสเดอนดน

- ใชเนฟรเดยม (Nephridium) รบของเสยมาตามทอ และเปดออกมาทางทอซงมรเปดออกขางล าตว

5. แมลง - ใชทอมลพเกยน (Mulphigian Tubule) ซงเปนทอเลก ๆ จ านวนมากอยระหวางกระเพาะกบล าไส ท าหนาทดดซมของเสยจากเลอด และสงตอไปทางเดนอาหาร และขบออกนอกล าตวทางทวารหนกรวมกบกากอาหาร

6. สตวมกระดกสนหลง - ใชไต 2 ขางพรอมดวยทอไตและกระเพาะปสสาวะเปนอวยวะขบถาย

5. ระบบประสาท ระบบประสาทเปนระบบทท าหนาทเกยวกบการสงงาน การตดตอเชอมโยงกบสงแวดลอม การรบค าสง และการปรบระบบตาง ๆ ในรางกายใหท ากจกรรมไดถกตองเมออยในสภาพแวดลอม ทแตกตางกน ระบบประสาทของสตวชนดตาง ๆ มดงตอไปน

รปแสดงระบบประสาทของสตวชนดตาง ๆ

ชนดของสตว ระบบประสาท

1. ฟองน า - ไมมระบบประสาท 2. ไฮดรา แมงกะพรน - เปนพวกแรกทมเซลลประสาท โดยเซลลประสาทเชอมโยงกน

คลายรางแห เรยกวา รางแหประสาท (Nerve Net) 3. หนอนตวแบน เชน พลานาเรย - เปนพวกแรกทมระบบประสาทเปนศนยควบคมอยบรเวณหว

และมเสนประสาทแยกออกไป ซงจะมระบบประสาทแบบขนบนได (Ladder Type System)

4. สตวไมมกระดกสนหลงชนสง เชน ไสเดอนดน แมลง หอย

- มปมประสาท (Nerve Ganglion) บรเวณสวนหวมากขน และเรยงตอกนเปนวงแหวนรอบคอหอยหรอหลอดอาหาร ท าหนาทเปนศนยกลางระบบประสาท และมเสนประสาททอดยาวตลอดล าตว

5. สตวมกระดกสนหลง - มสมองและไขสนหลงเปนศนยควบคมการท างานของรางกาย มเซลลประสาทและเสนประสาทอยทกสวนของรางกาย

6. ระบบสบพนธในสตว 6.1 ประเภทของการสบพนธของสตว แบงออกเปน 2 ประเภท ดงน 1. การสบพนธแบบไมอาศยเพศ (Asexual Reproduction) เปนการสบพนธโดยการผลตหนวยสงมชวตจากหนวยสงมชวตเดมดวยวธการตาง ๆ ทไมใชจากการใชเซลลสบพนธ ไดแก การแตกหนอ การงอกใหม การขาดออกเปนทอน และพารธโนเจเนซส 2. การสบพนธแบบอาศยเพศ (Sexual Reproduction) เปนการสบพนธทเกดจากการผสมพนธระหวางเซลลสบพนธเพศผ และเซลลสบพนธเพศเมย เกดเปนสงมชวตใหม ไดแก การสบพนธของสตวชนต าบางพวก และสตวชนสงทกชนด สตวบางชนดสามารถสบพนธทงแบบอาศยเพศ และแบบไมอาศยเพศ เชน ไฮดรา การสบพนธแบบไมอาศยเพศของไฮดราจะใชวธการแตกหนอ 6.2 ชนดของการสบพนธแบบไมอาศยเพศ มหลายชนดดงน 1. การแตกหนอ (Budding) เปนการสบพนธทหนวยสงมชวตใหมเจรญออกมาภายนอกของตวเดมเรยกวา หนอ (Bud) หนอทเกดขนนจะเจรญจนกระทงไดเปนสงมชวตใหม ซงมลกษณะเหมอนเดม แตมขนาดเลกวา ซงตอมาจะหลดออกจากตวเดม และเตบโตตอไป หรออาจจะตดอยกบตวเดมกได สตวทมการสบพนธลกษณะนไดแก ไฮดรา ฟองน า ปะการง

รปแสดงการแตกหนอของไฮดรา 2. การงอกใหม (Regeneration) เปนการสบพนธทมการสรางสวนของรางกายทหลดออกหรอสญเสยไปใหเปนสงมชวตตวใหม ท าใหมจ านวนสงมชวตเพมมากขน สตวทมการสบพนธลกษณะน ไดแก พลานาเรย ดาวทะเล ซแอนนโมน ไสเดอนดน ปลงน าจด

รปแสดงการงอกใหมของพลานาเรยและดาวทะเล

3. การขาดออกเปนทอน (Fragmentation) เปนการสบพนธโดยการขาดออกเปนทอน ๆ จากตวเดมแลวแตละทอนจะเจรญเตบโตเปนตวใหมได พบในพวกหนอนตวแบน 4. พารธโนเจเนซส (Parthenogenesis) เปนการสบพนธของแมลงบางชนด ซงตวเมยสามารถผลตไขทฟกเปนตวไดโดยไมตองมการปฏสนธ ในสภาวะปรกต ไขจะฟกออกมาเปนตวเมยเสมอ แตในสภาพะทไมเหมาะสมกบการด ารงชวต เชน เกดความแหงแลง หนาวเยน หรอขาดแคลนอาหาร ตวเมยจะผลตไขทฟกออกมาเปนทงตวผ และตวเมย จากนนตวผและตวเมยเหลานจะผสมพนธกน แลวตวเมยจะออกไขทมความคงทนตอสภาวะทไมเหมาะสมดงกลาว แมลงทมการสบพนธลกษณะน ไดแก ตกแตนกงไม เพลย ไรน า ในพวกแมลงสงคม เชน ผ ง มด ตอ แตน กพบวามการสบพนธ ในลกษณะนเหมอนกน แตในสภาวะปรกตไขทฟกออกมาจะไดตวผเสมอ

6.3 ชนดของการสบพนธแบบอาศยเพศของสตว ม 2 ชนด ดงน 1. การสบพนธของสตวทม 2 เพศในตวเดยวกน (Monoecious) โดยทวไปไมสามารถผสม กนภายในตว ตองผสมขามตว เนองจากไขและอสจจะเจรญไมพรอมกน เชน ไฮดรา พลานาเรย ไสเดอนดน

รปแสดงการสบพนธแบบอาศยเพศของไฮดราตวออนหลดจากรงไข แลวเจรญเตบโตตอไป

2. การสบพนธของสตวทมเพศผและเพศเมยแยกกนอยตางตวกน (Dioeciously) ในการสบพนธของสตวชนดนมการปฏสนธ 2 แบบ คอ

2.1 การปฏสนธภายใน (Internal fertilization) คอ การผสมระหวางตวอสจกบไขทอยภายในรางกายของเพศเมย สตวทมการปฏสนธแบบร ไดแก สตวทวางไขบนบกทกชนด สตวทเลยงลกดวยน านม และปลาทออกลกเปนตว เชน ปลาเขม ปลาหางนกยง ปลาฉลาม

2.2 การปฏสนธภายนอก (External fertilization) คอการผสมระหวางตวอสจกบไขทอยภายนอกรางกายของสตวเพศเมย การปฏสนธแบบนตองอาศยน าเปนตวกลางใหตวอสจเคลอนทเขาไปผสมไขได สตวทมการปฏสนธแบบน ไดแก ปลาตาง ๆ สตวครงบกครงน า และสตวทวางไขในน าทกชนด

7. ระบบโครงกระดกและการเจรญเตบโตของสตว 7.1 ประเภทของโครงกระดกหรอโครงรางแขงของสตว แบงออกเปน 2 ชนด คอ 1. โครงรางแขงทอยภายนอกรางกาย (Exoskeleton) พบไดในแมลง เปลอกกง ป หอย เกลด และกระดองสตวตาง ๆ มหนาทปองกนอนตรายทอาจเกดขนกบอวยวะทอยภายใน

รปแสดงโครงรางแขงทอยภายนอกรางกายของสตวชนดตาง ๆ

2. โครงรางแขงทอยภายในรางกาย (Endoskeleton) ไดแก โครงกระดกของสตวทมกระดก สนหลงทงหมด

7.2 การเจรญเตบโตของสตว สตวทมโครงรางหมนอกรางกาย และมโครงรางแขงอยภายในรางกาย จะมแบบแผนของการ

เจรญเตบโตแตกตางกน ดงน 1. การเจรญเตบโตของสตวทมโครงรางแขงหมนอกรางกาย เชน แมลง กง ป มการเจรญเตบโต

ไดยาก ดงนนเมอเจรญวยจะตองมการสลดเปลอกเกาทงไปทเรยกวา ลอกคราบ (Molting) เพอใหผวรางกายทออนนมเตบโตไดแลวจงสรางโครงแขงหรอเปลอกมาหมใหม และตอไปกจะเจรญดวยการลอกคราบอก เปนเชนนเรอย ๆ ไป ท าใหลกษณะเสนกราฟการเจรญเตบโตเปนรปขนบนได ซงเสนกราฟจะมลกษณะเพมขนอยางฉบพลน เปนระยะทสงมชวตมการลอกคราบและเตบโตขน สลบกบการเพมขนอยางชา ๆ ในบางชวง

กราฟแสดงการเจรญเตบโตของมวลน า

สวนหอยมโครงรางแขงหมนอกรางกายเหมอนกน แตไมตองลอกคราบ มนจะสรางเปลอกเพมขนเรอย ๆ ตวมนทอยภายในกจะขยายใหญตามไปดวย

ส าหรบแมลง การเจรญเตบโตของแมลงแบงออกไดเปน 2 พวก ดงน

ชนดการเจรญเตบโตของแมลง ลกษณะการเจรญเตบโต 1. ไมมเมตามอรโฟซส (Ametamorphosis)

วฏจกรชวตของแมลงสองงาม

- ไมมการเปลยนแปลงรปรางในการเจรญเตบโต คอ ไข (egg) ตวออน (young) เหมอนตวเตมวย แตเลกกวา ตวเตมวย (adult) ตวอยางแมลง เชน ตวสองงาม ตวสามงาม แมลงหางดด

2. มเมตามอรโฟซส (Metamorphosis) 2.1 เมตามอรโฟซสแบบสมบรณ (Complete Metamophosis)

วฏจกรชวตของดวง

- มการเปลยนแปลงรปรางเปนขน ๆ ในระหวางการเจรญเตบโต แมลงทเจรญเตบโตลกษณะน ไดแก แมลงตาง ๆ ทนอกเหนอจากขอ 1.

- มการเปลยนแปลงรปรางครบ 4 ขน คอ ไข (egg) ตวออน (larva) ดกแด (pupa) ตวเตมวย (adult) ตวอยางแมลง เชน ผง ดวง แมลงวน มด ตอ แตน ไหม

วฏจกรชวตของแมลงวน

ชนดการเจรญเตบโตของแมลง ลกษณะการเจรญเตบโต 2.2 เมตามอรโฟซสแบบไมสมบรณ (Incomplete Metamorphosis) ตวอยางแมลง เชน แมลงปอ ชปะขาว จงโจน า

- มการเปลยนแปลงรปรางเพยง 3 ขน คอ ไข (egg) ตวออนในน า (naiad) ตวเตมวย

(adult)

วฏจกรชวตของแมลงปอ 2.3 เมตามอรโฟซสแบบคอยเปนคอยไป (Gradual Metamorphosis) ตวอยางแมลง เชน แมลงสาป จงหรด จกจน เรอด มวนตาง ๆ

วฏจกรชวตของแมลงสาป

- มการเปลยนแปลงรปรางทละนอย โดยมการเปลยนแปลงรปรางเพยง 3 ขน คอ

ไข (egg) ตวออนบนบก (nymph) ตวเตมวย (adult)

2. การเจรญเตบโตของสตวทมโครงรางแขงอยภายในรางกาย มการเจรญเตบโตเชนเดยวกบคน โดยมเสนกราฟของการเจรญเตบโตเปนรปตวเอส (Growth Curve) เชนเดยวกน แตในสตวครงบก ครงน า เชน กบ คางคก ในระหวางการเจรญเตบโตจะมการเปลยนแปลงรปรางนนกคอสตวพวกนจะมเมตามอรโฟซส ซงจะแบงไดเปน 2 ชวงชดเจน คอ ชวงทด ารงชวตอยในน า และชวงทด ารงชวตอยบนบกซงมล าดบขนการเจรญเตบโต คอ

ไข ลกออด ตวเตมวย

7.3 ความสมพนธของระบบตาง ๆ ในรางกายสตว ระบบตาง ๆ ในรางกายของสตวมความสมพนธกนทงทางตรงและทางออม ความสมพนธของ

ระบบเหลานท าใหสตวสามารถด ารงชวตอยได แมวาจะอยในสภาพแวดลอมทแตกตางกน ตวอยางความสมพนธของระบบตาง ๆ ในรางกายสตว ไดแก 1. การเคลอนทของสตว เปนสมบตทส าคญทท าใหสตวแตกตางจากพช โดยปรกตสตวจะ

เคลอนทเขาหาสงทมประโยชนหรอสงทตองการในการด ารงชวต เชน อาหาร ทอยอาศยทเหมาะสม การผสมพนธ หรอการเลยงดตวออน แตจะเคลอนหนจากสงทไมตองการหรอเปนอนตราย เชน ศตรหรอผลา การเคลอนทของสตวไมวาวตถประสงคใดกตาม ถาเปนสตวทไมมกระดกสนหลงจะเคลอนทไดตองอาศยการท างานรวมกนของกลามเนอและระบบประสาท สวนสตวทมกระดกสนหลงจะเกดจากการท างานรวมกนของระบบกลามเนอ ระบบโครงกระดก และระบบประสาท

2. การเจรญเตบโตของสตวตงแตตวออนจนเปนตวเตมวย จะตองอาศยทกระบบในรางกาย และระบบตาง ๆ เหลานจะตองท างานประสานสมพนธกน จงจะท าใหการเจรญเตบโตของสตวเปนไปตามปรกต เชน

- ระบบยอยอาหาร จะเปนระบบทน าสารอาหารตาง ๆ เขาสรางกาย เพอเปนวตถดบส าคญในการเจรญเตบโต

- ระบบหายใจ น ากาซทเซลลตองการเขาสรางกายและก าจดกาซทเซลลไมตองการออกนอกรางกาย นอกจากนยงท าหนาทสรางพลงงานใหแกเซลล ท าใหเซลลสามารถน าไปใชใหเกดประโยชน

- ระบบหมนเวยนเลอด น าสารตาง ๆ ทมประโยชนไปยงเซลลทวรางกาย และน าสารทเซลลไมตองการไปยงอวยวะขบถายเพอก าจดออกนอกรางกาย

- ระบบขบถาย ก าจดของเสยทเซลลไมตองการออกนอกรางกาย - ระบบโครงกระดก ถาเปนโครงรางแขงทอยภายนอกรางกาย จะชวยปองกนอนตรายภายใน

ไมใหไดรบอนตราย แตถาเปนโครงรางแขงทอยภายใน จะชวยในการเคลอนไหวหรอเคลอนท - ระบบประสาท ท าหนาทควบคมกลไกลการท างานของทกระบบในรางกาย เมอสตวเจรญเตบโตเปนตวเตมวยกพรอมทสะสบพนธเพอทจะเพมลกหลาน ท าใหสตวแตละ

ชนดสามารถด ารงเผาพนธไวได การเจรญเตบโตของสตว ( 1 ) การเจรญเตบโต

สงมชวตทงหลายทเกดขนมาแลวยอมตองมการเจรญเตบโต สตวกเชนเดยวกนยอมจะมการเจรญเตบโต ซงจะเปนกระบวนการในการเปลยนแปลงขนาดและรปราง ซงเปนผลมาจากการเพมจ านวนเซลลดวยการแบงเซลลทมอยแลว รวมทงมการขยายขนาดของเซลลดวยการสรางไซโทพลาสซมท าใหเซลลมขนาดใหญโตขน ในล าดบตอมาเซลลกจะมการเปลยนแปลงรปรางและหนาท จนกระทงรวมกลมประสานงานในหนาทจนเกดเปนอวยวะหลายๆ อวยวะ อวยวะตางๆ เหลานรวมตวกนเปนรางกายของสงมชวต เพอด ารงชวตอยในสภาพแวดลอมตอไป

อยางไรกตามในขณะทสตวก าลงเจรญเตบโต สตวบางชนดจะมการเปลยนแปลงรปรางเปนระยะๆ จนกระทงมรปรางคลายพอแมในทสด แตสตวบางชนดจะมรปรางเหมอนพอแมตงแตเกดเลย เพยงแตมขนาดเลกกวาพอแมเทานนการเจรญเตบโต เปนกระบวนการทเกยวของกบการเปลยนแปลงตางๆ ของสงมชวตทกระดบ ทงทางโครงสรางและหนาท กระบวนการตางๆ ของการเจรญเตบโต แบงไดเปนขนตอนงาย ๆ คอ

1. การเพมจ านวนเซลล ในสงมชวตเซลลเดยว การแบงเซลลถอวาเปนการสบพนธ เกดชวตใหมขน ม หลายแบบ เชนการแบงแยกตวเปนสวน ๆ การแตกหนอ เปนตน ในสงมชวตหลายเซลล การแบงเซลลเปนการเพมจ านวนเซลลใหมากขน เชน การแบงเซลลจากตวออนเปนตวเตมวย สรางเซลลใหมเพอทดแทนเซลลเกา เชน เซลลผวหนง

2. การเพมขนาดเซลล เปนกระบวนการสะสมและสงเคราะหสารอนทรยภายโมเลกลของเซลล ท าใหโมเลกลมขนาดใหญขน หรอมการรวมกนระหวางโมเลกลกบโมเลกล เปนผลใหเซลลตองขยายขนาดตามไปดวย จงเกดการเจรญเตบโตของสงมชวต เชนงจะมการลอกคราบเมอมขนาดตวใหญขน

ถงแมนมนจะเปนงยกษ แตชวงชวตของมนนาสนใจไมนอย อานาคอนดาจะผสมพนธดวยการทตวผจะรดตวเมย แลวฉดน าเชอเขาไป ตวเมยจะตงทองนานประมาณ 2 เดอน เมอคลอดลกมนจะคลอดลกเปนตวซงแปลกกวางทวไปซงคลอดลกเปนไข เมอลกมนออกมาจะออกมาเยอะมากๆ ซงจะมบางตวทตาย และตวทตายนนแหละจะเปนอาหารของแมมน แตถาแมมนงบตวทยงไมตายเขาไป ลกของมนจะสบดตว แลวแมมนจะรบคายทนท แตกวาทลกมนจะโตและรอดมาเปนตวเตมวยได มนกตองเจอศตรมากมาย ซงมเพยงไมถง10%เทานนทรอดมาได เมอมนโตเตมวยมนกพรอมทจะผสมพนธทนทและมลกตอไป

3. การเปลยนแปลงสภาพของเซลล

เนองจากในระยะแรกเซลลอาจจะท าหนาทอยางหนงแตเมอมการเปลยนแปลงหนาทการท างาน จงเกดการเปลยนสภาพเซลลตามไปดวยเพอใหไดเซลลทสามารถท าหนาททตางกน การเปลยนสภาพเกดทงทางกายภาพและชวเคม ทงในระดบโมเลกล ระดบเซลล ระดบเนอเยอ ระดบอวยวะ และระดบระบบอวยวะ เซลลทไดใหมจะมหนาตาตางไปจากเซลลเดม

พฒนาการทางรางกายของมนษย

4. การเกดรปรางทแนนอน สงมชวตจะมการเปลยนแปลงรปรางตลอดเวลา ตงแตแรกเกดจนเปนตวเตมวย เนองจากมการแบงเซลลหรอเพมจ านวนเซลล รปรางตอนโตอาจจะแตกตางจากตอนแรกเกดมากหรอไมเหมอนกนเลย เชน กบ ผเสอ เปนตน การเตบโตในสงมชวตชนสงจะหยดเมอโตเตมวย โดยการใชความสงทหยดเปนเกณฑ ไมค านงวาน าหนกจะเพมหรอลดลง

รปตวสามงาม .

ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโต 1. ศกยภาพของการถายทอดลกษณะทางพนธกรรม การทสงมชวตจะมการเตบโตเปนอยางไร

นนขนกบพนธกรรมเปนอนดบแรก เพราะการเจรญเตบโตของตวออนจะมขนตอนเหมอนพอแม แตอตราการเตบโตจะแตกตางกนไดขนกบสภาพแวดลอมของสงมชวตในขณะนน

2. ปจจยทางสงแวดลอม 2.1 ปจจยทางชวภาพ การเตบโตทผดปกตอาจเปนผลมาจากสงมชวตทด ารงชวตอยดวยกน

เชน ถารางกายมปรสต เชน พยาธ แบคทเรย เกาะท าลายเนอเยอ หรอดดสารอาหาร จะท าใหการเตบโตชาผดปกตหรอตายได

2.2 ปจจยทางกายภาพ 2.2.1 ปจจยเกยวกบพลงงาน ไดแก ความรอน แสง เสยง เปนตน

2.2.2 ปจจยเกยวกบสารเคม สารเคมทมผลตอการเจรญเตบโต คอฮอรโมน เนองจากฮอรโมนและสารทเกยวของฮอรโมนจะควบคมการท างานของระบบตางๆ ในรางกายใหเปนปกต การขยายพนธสตว ในปจจบนประชากรโลกไดเพมขนเปนจ านวนมาก ดงนนความตองการสตวเปนอาหาร และเปนสนคาของมนษยมเพมมากขน มนษยจงคดคนหาวธการตาง ๆ ทจะชวยในการขยายพนธสตวใหมปรมาณมากเพยงพอ รวมทงมคณภาพตามความตองการ ปจจบนนกวทยาศาสตรไดน าวธการทางเทคโนโลยสมยใหมมาใชในการขยายพนธ เพอใหไดปรมาณของสตวเพมมากขนแทนทจะใหสตวผสมพนธกนเองตามธรรมชาต โดยเทคโนโลย สมยใหมทใหความสะดวกและไดผลด รวมทงเปนทนยมใชกนอยางแพรหลายในขณะนไดแก

การผสมเทยมและการถายฝากตวออน สวน การท าโคลนนง เปนเทคนคขยายพนธแบบใหมท เพงคดคนไดส าเรจ เมอเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2540

การผสมเทยม

การผสมเทยม หมายถง การท าใหเกดการปฏสนธระหวางไขกบอสจ ทมนษยเปนผท าใหเกดการปฏสนธ โดยน าน าเชออสจจากสตวตวผทเปนพอพนธไปผสมกบไขของสตวตวเมยทเปนแมพนธ โดยทสตวไมตองมการผสมพนธกนเองตามธรรมชาต การผสมเทยมสามารถท าไดกบสตวทงทมการปฏสนธภายนอกรางกายของสตว เชน การผสม เทยมปลา และการปฏสนธภายในรางกายของสตว เชน โค กระบอ สกร แพะ แกะ

การผสมเทยมสตวทมการปฏสนธภายในรางกาย

สตวทมการปฏสนธในรางกายของสตว ทนยมการผสมเทยม ไดแก โค กระบอ สกร แพะ แกะ มขนตอนปฏบตดงน 1. การรดน าเชอ เปนการรดน าเชออสจจากสตวพอพนธทด มความแขงแรงสมบรณ และมอายพอเหมาะ โดยใชเครองมอส าหรบรดน าเชอโดยเฉพาะ 2. การตรวจคณภาพน าเชอ เปนการตรวจสอบความสมบรณของน าเชอทรดไดวามปรมาณของตวอสจมากพอแกการผสมเทยม และมความแขงแรงเพยงพอแกการน ามาใชหรอไม 3. การเกบรกษาน าเชอ เปนการเกบรกษาน าเชอกอนทจะน าไปใช โดยจะมการเตมอาหารลงในน าเชอเพอใหตวอสจไดใชเปนอาหารตลอดชวงทเกบรกษา และเปนการชวยใหปรมาณน าเชอมมากขน จะไดน าไปฉดใหตวเมยไดหลาย ๆ ตว หลงจากนนจะน าน าเชอทเตมอาหารแลวไปเกบไวในอณหภมต า ซงแบงออกเปน 2 แบบ คอ 1. การเกบน าเชอสด เปนการเกบน าเชอในสภาพของเหลวในทอณหภม 4 - 5 องศาเซลเซยส จะชวยใหน าเชอมอายอยไดประมาณหนงเดอน แตหากเกบรกษาไวท อณหภม 15- 20 องศาเซลเซยส จะเกบรกษาไดประมาณ 4 - 5 วน เทานน 2. การเกบรกษาน าเชอแบบแชแขง เปนการเกบน าเชอโดยแชไวในไนโตรเจนเหลวทอณหภม ต า - 196 องศาเซลเซยส จะท าใหน าเชออยในสภาพของแขง วธการเกบแบบนจะชวยใหสามารถเกบไวนานเปนป

4. การฉดเชอใหแมพนธ เมอจะผสมเทยมจะน าเชอสด หรอน าเชอแชแขงออกมาปรบสภาพใหอยในสภาพปกต แลวใชกระบอกฉดยาดดน าเชอทเตรยมไวฉดเขาไปในมดลกของแมพนธ เพอใหเกดการปฏสนธ และตงทอง การผสมเทยมสตวทมการปฏสนธภายนอกรางกาย การผสมเทยมในสตวทมการปฏสนธภายนอก นยมท ากบสตวน าพวกปลา กง และหอย ส าหรบการผสมเทยมปลานน กอนทจะรดน าเชอและไขจากปลาพอพนธ และแมพนธมาผสมกน จะตองมการเตรยมพอพนธและแมพนธใหพรอมทจะผสมพนธเสยกอน โดยการฉด " ฮอรโมน " เพอกระตนให พอพนธผลตน าเชอทสมบรณ และกระตนใหไขของแมพนธสกเตมท ซงฮอรโมนทใชเปนฮอรโมนทไดจากตอมใตสมองของปลา หรออาจจะใชฮอรโมนสงเคราะหกได การผสมเทยมปลานนมขนตอนทส าคญดงน 1. การรดไขจากแมพนธ เปนการรดไขออกจากทองของปลาทเปนแมพนธ ลงในภาชนะรองรบ โดยนยมฉดฮอรโมนจากตอมใตสมองของปลาชนดเดยวกนเขาไปในตวปลาแมพนธกอนเพอเรงไขใหสกเรวขน 2. การรดน าเชอจากพอพนธ เปนการรดน าเชอออกมาจากปลาตวผทเปนพอพนธ ใสลงในภาชนะทมไขปลาทรดไวแลว 3. การคนน าเชอใหผสมกบไข เพอใหอสจเขาผสมกบไขอยางทวถงมกนยมคนไขดวยขนไกออน ๆ ใหทวภาชนะแลวทงไวสกครหนงจงถายน าทง 4. น าไขปลาทผสมแลวไปฟก เปนการฟกไขทผสมแลวใหเปนลกปลา โดยน าไขทผสมแลวไปฟกในบอหรอภาชนะทเตรยมไว เพอใหฟกเปนตวออนของลกปลาตอไป

การถายฝากตวออน การถายฝากตวออน เปนวธการขยายพนธแบบใหมวธหนง โดยมหลกการส าคญ คอ การน า ตวออนทเกดจากการปฏสนธระหวางพอพนธ และแมพนธออกมาจากมดลกของแมพนธ แลวน าไปฝากใสใวในมดลกของตวเมยตวอนทเตรยมไวเพอใหตงทองแทนแมพนธ ซงท าใหสามารถใชประโยชนจากแมพนธไดอยางคมตา เพราะแมพนธมหนาทเพยงผลตตวออน โดยไมตองตงทอง ซงวธการถายฝากตวออนนจะท าไดแตเฉพาะสตวเลยงลกดวยน านมทออกลกเปนตว และออกลกครงละ 1 ตว และใชเวลาตงทองนาน

การท าโคลนนง

การท าโคลนนง เปนเทคนคการขยายพนธทท าใหเซลลไข ซงผานกรรมวธบางอยางสามารถเจรญเปนตวออนไดโดยทไมตองมการปฏสนธตามธรรมชาต โดยเซลลไขดงกลาว จะถกน านวเคลยสเกาออก แลวใสนวเคลยสใหม ซงเปนของเซลลตนแบบจากสตวตวทมลกษณะตามตองการเขาไปแทน จากนนกกระตนใหเซลลไขทมนวเคลยสใหมแบงเซลลไดเปนตวออน แลวจงน าตวออนทไดไปฝากไวในมดลกของแมฝากใหตงทอง และคลอดลกแทนแม ซงเปนเจาของเซลลตนแบบ สตวทเกดจากเทคนคการท าโคลนนงซงมชอเสยงโดงดงไปทวโลกกคอ " แกะดอลล " ซงถอก าเนดขนเมอเดอน กมภาพนธ พ.ศ. 2540 ( ปจจบนเสยชวตไปแลว ) โดยเซลลตนแบบของแกะดอลลไดมาจากเซลลเตานมของแกะหนาขาว ขนตอนการท าโคลนนงแกะดอลลเปนดงแผนภาพ นอกจากแกะดอลลแลวยงมสตวโคลนนงตวอน ๆ ถอก าเนดขนมาเปนระยะ ๆ เชน * " อง " โคโคลนนงตวแรกของไทย ซงใชเซลลใบหของโคพนธแบรงกสเพศเมยเปนเซลลตนแบบ * " ซซ " แมวโคลนนงตวแรกของโลก ( เซลลทอยรอบ ๆ เซลลไข ) เปนเซลลตนแบบ

ใบงาน เรองสตว

ค าสง จงตอบค าถามตอไปน พรอมอธบายมาพอเขาใจ 1. เราสามารถแยกประเภทของสตว อยางไรบาง ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………2. ปจจยอะไรบางทมผลตอการเจรญเตบโตของสงมชวต ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………3. สตวมกระดกสนหลง แบงไดกกลม ประกอบดวยกลมอะไรบาง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………4. จงยกตวอยางกลมสตวทไมมกระดกสนหลง มา 5 กลม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

บทท 4 ระบบนเวศ

สาระส าคญ ความหมาย ความสมพนธของกลมสงมชวต ความสมพนธของหวงโซอาหาร ความสมพนธของสงแวดลอมในทองถนกบการด ารงชวตของสงมชวต ผลการเรยนรทคาดหวง

1. นกเรยนสามารถอธบายความสมพนธของกลมสงมชวตตางๆกบสภาพแวดลอมได 2. นกเรยนสามารถอธบายความสมพนธของสงมชวตในหวงโซอาหารได 3. นกเรยนสามารถอธบายความสมพนธระหวางสภาพแวดลอมในทองถนกบการด ารงชวต

ของสงมชวตได ขอบขายเนอหา

เรองท 1 ความเปนอยของสงมชวตในทองถน เรองท 2 หวงโซอาหาร เรองท 3 ความสมพนธระหวางสภาพแวดลอมกบการด ารงชวตของสงมชวต

เรองท 1 ความเปนอยของสงมชวตในทองถน

ระบบนเวศ (Ecosystem) หมายถง ความสมพนธของกลมสงมชวตในแหลงทอย และมความสมพนธซงกนและกน ระบบนเวศทใหญทสดในโลกเรยกวา โลกของสงมชวต

ระบบนเวศจะประกอบดวยองคประกอบพนฐาน 2 อยางคอ 1. องคประกอบทไมมชวต (abiotic component) ไดแก สารประกอบอนทรย และอนนทรย (abiotic substanc ) สารประกอบอนทรย เชน โปรตน ไขมน คารโบไฮเดรต วตามน สวนสารประกอบ อนนทรย เชน น า คารบอนไดออกไซด ฯลฯ , สภาพแวดลอมทางกายภาพ (abiotic environment) เชน อณหภม แสงสวาง ความกดดน 2. องคประกอบทมชวต (biotic components) ไดแก ผผลต (producer) ผบรโภค ( consumer) และผยอยสลาย(decomposer) ประเภทของระบบนเวศ 1. ระบบนเวศบนบก ไดแก ระบบนเวศทะเลทราย ระบบนเวศแบบทงหญา ระบบนเวศปาดบชน ระบบนเวศแบบปาผลดใบเขตอบอน ระบบนเวศแบบปาสน ระบบนเวศแบบทนดรา

2. ระบบนเวศในน า ไดแก ระบบนเวศแหลงน าจด ระบบนเวศแหลงน าเคม ระบบนเวศแหลงน ากรอย ความสมพนธระหวางสงมชวต ความสมพนธระหวางสงมชวตในระบบนเวศ ม 2 แบบ คอ

1. ความสมพนธระหวางสงมชวตชนดเดยวกน ซงกอใหเกดทงผลด และผลเสย ผลด คอ สรางความเขมแขงและความปลอดภยในกลม ผลเสย คอ แกงแยงอาหาร แยงชงการเปนจาฝง

2. ความสมพนธระหวางสงมชวตตางชนดกน การอยรวมกนของสงมชวตตงแต 2 ชนดขนไป ในแหลงทอยเดยวกน มความสมพนธหลายรปแบบ ไดแก

ภาวะไดประโยชนรวมกน (protocoopera) สงมชวตทง 2 ฝายตางไดประโยชนดวยกน ทงค เชน ผงกบดอกไม เพลยกบมดด า นกเอยงกบควาย

ภาวะพงพากน (mutualism) สงมชวตทง 2 ฝายไดประโยชนรวมกน แตตองอยรวมกน ตลอดเวลา หากแยกกนอยจะท าใหอกฝาย ไมสามารถด ารงชวตอยได เชน ไลเคน โพรโทซวในล าไสปลวก แบคทเรยในปมรากพชตระกลถว

ภาวะองอาศย (commensalism) สงมชวตฝายหนงไดประโยชนอกฝายหนงไมได และไมเสยประโยชน แยกกนอยได เชน เถาวลยเกาะบนตนไมใหญ กลวยไมกบตนสก นกท ารงบนตนไมเหาฉลามกบปลาฉลาม เพรยงทเกาะบนตวของสตว ความสมพนธของสงมชวตกบสงแวดลอม แสงสวาง แสงจากดวงอาทตยเปนพลงงานทมอทธพลตอสงมชวตทกชนดบนโลก ปรมาณแสงในธรรมชาตแตละแหงจะแตกตางกน ท าใหสงมชวตในแตละแหงแตกตางกนไป พชตองการแสงจากดวงอาทตยมากกวาสตว พชใชแสงเปนพลงงานในกระบวนการสงเคราะหแสงเพอสรางสารอาหาร สารอาหารสรางขนจะถายทอด ไปยงสตวในหวงโซอาหาร ความตองการแสงของสงมชวตจะมความแตกตางกน พชทมแสงสวางสองถงจะมความหนาแนนมากกวาบรเวณทมแสงสองถงนอย พชแตละชนดตองการแสงในปรมาณแตกตางกน แสงมอทธพลตอการด ารงชวตของสตว สตวบางชนดตองการแสงนอยมกอาศยอยในรมเงาหรอในทมด เชน ตวออนของแมลงในทะเลทรายซงมแสงมากในเวลากลางวน สตวจะหลบซอนตวและจะออกหากนในเวลากลางคน ในทะเลลกจะมแสงสวางนอยมากหรอไมมเลย สตวจะมอวยวะทท าหนาทก าเนดแสงไดเอง เปนตน

อณหภม สงมชวตจะเลอกแหลงทอยอาศยทมอณหภมเหมาะสมกบตวเอง อณหภมทเหมาะสมประมาณ 10-30 องศาเซลเซยส อณหภมบนพนดนจะมการเปลยนแปลงมากกวาในน า จงท าใหสงมชวตบนพนดน มการปรบตวในหลายลกษณะ เชน การอพยพหนหนาวของนกนางแอนจากประเทศจนมาหากนในประเทศไทย ในชวงฤดหนาว การจ าศลของกบเพอหนรอนหรอหนหนาว แรธาตและกาซ พช และสตว น าแรธาตและกาซตาง ๆ ไปใชในการสรางอาหาร และโครงสรางของรางกาย ความตองการแรธาต และกาซของสงมชวตจะมความแตกตางกน ความเปนกรด-เบสของดนและน า สงมชวตจะอาศยอยในดน และแหลงน าทมความเปนกรด-เบสของดน และน าทเหมาะสม จงจะสามารถเจรญเตบโตและด ารงชวตอยได ความเปนกรด-เบสของดนและน าจะขนอยกบปรมาณของแรธาตทละลายปะปนอย กจกรรม

ใหนกเรยนออกไปส ารวจระบบนเวศ หรอสงแวดลอมภายในโรงเรยน หรอทบานพรอมกบวาด รปสงแวดลอมนนวามองคประกอบอะไรบาง และมความสมพนธกนอยางไร

แบบทดสอบ จงเลอกค าตอบทถกทสดเพยงขอเดยว 1. ขอใดเปนสงแวดลอมทมนษยสรางขน ก. ปาไม ข. แมน า ค. วฒนธรรม ง. พนดน 2. ขอใดกลาวไดถกตอง ก. สงแวดลอมคอสงทอยรอบตวเราทธรรมชาตสรางขน ข. สงแวดลอมคอสงทอยรอบตวเราทมนษยสรางขน ค. สงแวดลอมคอสงทมชวตหรอไมมชวตกได อากมองเหนหรอไมกได ง. ถกทกขอ 3. ขอใดเปนความสมพนธระหวางสงมชวตกบสงแวดลอม ก. นกเอยงบนหลงควาย ข. การปรงอาหารของพช ค. กาฝากบนตนไม ง. ปลวกกบโปรโตซว 4. นกเอยงบนหลงควายเปนความสมพนธกนแบบใด ก. ไดประโยชนรวมกน ข. องอาศย ค. พงพา ง. ยอยสลาย 5. ขอใดเปนความสมพนธแบบองอาศย ก. เถาวลยเกาะบนตนไมใหญ

ข. แบคทเรยในปมรากพชตระกลถว ค. เพลยกบมดด า

ง. ผงกบดอกไม

เรองท 2 หวงโซอาหาร (Food Chain)

หมายถง ความสมพนธของสงมชวตในเรองของการกนตอกนเปนทอด ๆ จาก ผผลตสผบรโภค ท าใหมการถายทอดพลงงานในอาหารตอเนองเปนล าดบจากการกนตอกน ตวอยาง เชน

ขาว ตกแตน กบ เหยยว จากแผนภาพ จะสงเกตเหนวา การกนตอกนเปนทอด ๆ ในหวงโซอาหารน เรมตนท ตนขาว ตามดวยตกแตนมากนใบของตนขาว กบมากนตกแตน และ เหยยวมากนกบ ซงจากล าดบขนในการกนตอกนน สามารถอธบายไดวา

ตนขาว นบเปนผผลตในหวงโซอาหารน เนองจากตนขาว เปนพชซงสามารถสรางอาหารไดเองโดยใชกระบวนการสงเคราะหดวยแสง

ตกแตน นบเปนผบรโภคล าดบท 1 เนองจาก ตกแตนเปนสตวล าดบแรกทบรโภคขาวซงเปนผผลต

กบ นบเปนผบรโภคล าดบท 2 เนองจาก กบจบตกแตนกนเปนอาหาร หลงจากทตกแตนกน ตนขาวไปแลว

เหยยว เปนผบรโภคล าดบสดทาย เนองจาก เหยยวจบกบกนเปนอาหาร และในโซอาหารนไมมสตวอนมาจบเหยยวกนอกทอดหนง

ในการเขยนโซอาหาร ใหเขยนโดยเรมจากผผลต อยทางดานซาย และตามดวยผบรโภคล าดบท 1, ผบรโภคล าดบท 2, ผบรโภคล าดบท 3 ตอไปเรอย ๆ จนถงผบรโภคล าดบสดทาย และเขยนลกศรแทนการถายทอดพลงงานจากสงมชวตหนงไปยงอก สงมชวตหนง หรอเขยนใหหวลกศรชไปทางผลา และปลายลกศรหนไปทางเหยอนนเอง

สายใยอาหาร (Food Web)

หมายถง หวงโซอาหารหลาย ๆ หวงโซ ทมความคาบเกยว หรอสมพนธกน นนคอในธรรมชาตการกนตอกนเปนทอด ๆ ในโซอาหาร จะมความซบซอนกนมากขน คอ มการกนกนอยางไมเปนระเบยบ

ตวอยาง เชน

จากแผนภาพสายใยอาหารดานบน จะสงเกตเหนไดวา ตนขาวทเปนผผลตในระบบนเวศนน สามารถถกสตวหลายประเภทบรโภคได คอ มทง วว ตกแตน ไก และ ผ ง และ สตวทเปนผบรโภคล าดบท 1 เหลานน กสามารถจะเปนเหยอของสตวอน และยงเปนผบรโภคสตวอน ไดเชนกน อาทเชน ไก สามารถจะบรโภคตกแตนได และในขณะเดยวกนไกกมโอกาสทจะถกงบรโภคไดเชนกน

แผนภาพสายใยอาหาร

การถายทอดพลงงานในระบบนเวศ ดวงอาทตยเปนแหลงพลงงานส าหรบโลกของสงมชวต กลมสงมชวตทเปนผผลตจะเปลยนพลงงานแสงเปนพลงงานทสะสมไวในโมเลกลของสารอาหาร โดยกระบวนการสงเคราะหดวยแสงไดผลผลตเบองตน คอ กลโคส ในกระบวนการนมแกสออกซเจนปลอยออกสบรรยากาศ พลงงานในโมเลกลของสารอาหารจะถายทอดจากผผลตสผบรโภคล าดบตางๆ จนถงผยอยสลายอนทรยสาร ซงพลงงานจะมคาลดลงตามล าดบ เพราะสวนหนงถกใชในการผลตพลงงานใหแกรางกายโดยกระบวนการหายใจ อกสวนหนงสญเสยไปในรปของพลงงานความรอน ดงนนล าดบการถายทอดพลงงานในโซอาหารจงมความยาวจ ากด โดยปกตจะสนสดทผบรโภคล าดบ 4 - 5 เทานน

จากแผนภาพสายใยอาหาร ผทไดรบพลงงานจากพชเปนอนดบแรก คอ กระตาย หน นกกนพช ตกแตน จดเปนผบรโภคอนดบ 1 สวน นกกนแมลง แมงมม แมลงปกแขง จะไดรบการถายทอดพลงงานเปนอนดบท 2 สวนเหยยวจดเปนผบรโภคอนดบท 3

เมอพจารณาแบบแผนของการถายทอดพลงงานในโซอาหารหนง ๆ สามารถเสนอไดในรป พรามด ไดแก พรามดจ านวนของสงมชวต (pyramit of numbur) ดงแผนภาพ โดยทวไปสดสวนของจ านวนสงมชวตจะมลกษณะเปนรปพรามดฐานกวาง โดยผผลตซงมจ านวนมากทสดอยตรงต าแหนงฐานพรามด ผบรโภคล าดบตาง ๆ ทอยถดขนไปตามล าดบจะลดลง

ตวเลขทอยในพรามดแตละชนแสดงจ านวนสงมชวตในแหลงทอย จะเหนไดวาพนท 1 ตารางเมตรของสระน าจดมผผลตอยจ านวนมากมาย สวนผบรโภคแตละล าดบจะมจ านวนลดหลนกนไป จนถงผบรโภคล าดบ 3ซงเปนผบรโภคล าดบสดทาย ในตวอยางพรามดจ านวนตามแผนภาพนม 0.01 ตวตอตารางเมตร การทจ านวนของสงมชวตทนบได ไมเปนจ านวนเตมเนองจากเราค านวณหาจ านวนสงมชวตบรเวณผวของสระน าจดในพนท 1 ตารางเมตรเทานน ซงตามความเปนจรงสระน าจดน มพนทมากกวา 1 ตารางเมตร เมอค านวณจ านวนสงมชวตทเปนผบรโภคอนดบ 3 บนผวของสระน าจด ทก ๆ 1 ตารางเมตร ซงมจ านวนนอย ผลลพธจงไมเปนเลขจ านวนเตม

พรามดของจ านวนสงมชวตอาจไมจ าเปนตองมลกษณะของพรามดฐานกวางเพยงอยางเดยว ระบบนเวศสวนล าใยแหงหนงมล าใย 200 ตน และบรเวณตนล าใยเปนแหลงทอยของกลมสงมชวตหลายชนด ไดแก ผง แมลงวนทอง นก นกฮก จะเหนไดวาผง และแมลงวนทองทอาศยกนน าหวานจากดอกล าใยนนมจ านวนมากกวาตนล าใยหลายเทา พรามดจ านวนสงมชวตของระบบนเวศนจงมลกษณะดงแผนภาพ

การเสนอขอมลในรปของพรามดจ านวน อาจท าใหเกดความเขาใจคลาดเคลอนได เพราะสงมชวตไมวาจะมขนาดเลกเพยงเซลลเดยว เชน สาหรายเซลลเดยว หรอสตวหลายเซลล และมขนาดใหญ เชน ไสเดอนดนกจะถกนบเปนหนงเทากนหมด ทงทตามความเปนจรงแลวปรมาณอาหารทผบรโภคจะไดรบจากสงมชวตทงสองชนดนแตกตางกนมาก

ดงนนนกนเวศวทยาจงเสนอในรปของพรามดมวลของสงมชวต (pyramit of mass) โดยการคาดคะเนมวลของน าหนกแหงของสงมชวตแตละล าดบแทนการนบจ านวน ทงนเพอใหขอมลมความถกตองตามความเปนจรงมากขน ดงตวอยางในภาพ

จ านวน หรอมวลของสงมชวตกยงมการเปลยนแปลงไปแตละชวงเวลา และอตราการเจรญเตบโตของสงมชวตกแตกตางกน เชน ตนสก แมวาจะมมวลหรอปรมาณมากกวาสาหรายเซลลเดยวจ านวนเปนลานเซลล แตสาหรายเซลลเดยวเจรญเตบโตขยายพนธไดรวดเรวในชวงเวลา 1 ป จะใหผลผลตทเปนอาหารของผบรโภคไดมากกวาตนสกเสยอก ดงนนจงมการเสนอขอมลของพรามดพลงงาน

การถายทอดพลงงานในระบบนเวศมความส าคญมากเพราะไมเพยงแตสารอาหารเหลานนมการถายทอดแตสารทกชนดทปนเปอนอยในระบบนเวศ ทงทเปนประโยชน และเปนโทษจะถกถายทอดไปในโซอาหารดวย ตวอยางเชน การใชสารเคมก าจดศตรพชพวกแมลง สารเคมก าจดเชอรา ทรจกกนดคอ DDT ซงสารเคมชนดนจะสลายตวยาก มความคงตวสง ท าลายระบบประสาทแมลงไดด เนองจากมโลหะหนกทเปนพษเจอปนอย เชน ปรอท ตะกว หรออารเซนก สารดงกลาวจะตกคางในผผลต และผบรโภคและถายทอดไปตามล าดบในโซอาหารซงปรมาณDDT จะเพมความเขมขนขนเรอยๆ ในแตละล าดบของชนอาหาร เชน เนอของนกกนปลา 1 กรม จะม DDT สะสมมากกวาเนอปลาทมน าหนกเทากน

แหลงชมชนทอยอาศยของแตละผคน ในแตละแหลงกมการถายเทของเสยออกสธรรมชาต และกจกรรมตางๆของมนษย เชน รานอาหาร อซอมรถ โรงแรม โรงงานอตสาหกรรม และแหลงเกษตรกรรม ท าใหมของเสยปลอยออกสสงแวดลอม และสะสมอยตามแหลงน า ดน อากาศ ของเสยเหลานจะถายทอดไปสผผลต และผบรโภคล าดบตาง ๆ รวมถงกลบมาสตวมนษย ซงเปนสวนหนงในโซอาหาร ท าใหมผลตอสขภาพ ของเสยบางอยางยงเปนทมพษรนแรง เชน พวกโลหะหนก ถารางกายไดรบสารนนในปรมาณมากอาจเปนอนตรายถงชวตได

ในบางกรณของเสย หรอสารพษทสะสมอยในแหลงตาง ๆ อาจไมถายทอดถงมนษย เพราะเปนอนตรายตอผบรโภคในล าดบตน ๆ เสยกอนแลว ท าใหโซอาหารถกท าลาย แตมนษยกไดรบผลกระทบเชนกน ทงในแงทขาดแคลนอาหาร และสงผลถงเศรษฐกจดวย ดงนนจงควรมการปองกน และการจดการเกยวกบการก าจดของเสยอยางถกตอง

กจกรรม ใหนกเรยนออกไปส ารวจ ระบบนเวศ บรเวณโรงเรยนหรอบาน แลว เขยน สายใยอาหารดงกลาว และระบดวยวา อะไรเปนผผลต อะไรเปนผบรโภคล าดบทเทาใด

แบบทดสอบ จงเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงค าตอบเดยว

ใหพจารณาแผนผงตอไปนแลวตอบค าถามขอ 1- 4

พช หนอน นก คน

1. ขอใดเปนผผลต ก. พช ข. หนอน ค. นก ง. คน

2. ขอใดเปนผบรโภค

ก. พช ข. หนอน นก คน ค. พช หนอน นก คน ง. พช หนอน นก

3. ขอใดเปนผบรโภคขนท 1

ก. พช ข. หนอน ค. นก ง. คน

4. ขอใดเปนผบรโภคขนสดทาย

ก. พช ข. หนอน ค. นก ง. คน

เรองท 3 ความสมพนธระหวางสภาพแวดลอมกบการด ารงชวตของสงมชวต

ความหมายของการปรบตว

การปรบตว(Adaptation) หมายถง กระบวนการทสงมชวตมการเปลยนแปลงหรอปรบลกษณะบางประการใหเขากบ สภาพแวดลอมทอาศยอยซงลกษณะทเปลยนแปลงไป ดงกลาวจะอ านวยประโยชนแกชวตในแงของการอยรอดและสามารถสบพนธตอไปได

ปจจยทเกยวของกบการอยรอดของสงมชวตมหลายประการ ไดแก การแสวงหาอาหาร การสบพนธ การตอสกบศตร และการหลบหลกศตร หรอสงแวดลอม

สงมชวตมการปรบตว ดงน

1. การเกดและการคงรปราง ทาทาง ลกษณะ หรอหนาท ของสงมชวตในประชากร ท าใหเหมาะสมและสามารถด ารงชพอยไดในสภาวะแวดลอมนนๆการปรบตวชนดนเกดจากการคดเลอกโดยธรรมชาตของสงมชวตทแปรผนท าใหเกดความแตกตางกนทางพนธกรรม

2. ลกษณะทางสรรวทยา พฤตกรรมหรอสณฐาน ซงควบคมโดยพนธกรรม เอออ านวยใหสงมชวตชนดนนๆอยไดในสภาวะแวดลอมอยางเหมาะสมจนกระทงสบพนธได

3. เกดการเปลยนแปลงในชวงชวตของสงมชวตชนดใดชนดหนง เชน การขาดออกซเจนไปเลยงสมองท าใหคนลมลง ท าใหเลอดสงออกซเจนไปเลยงสมองไดเรวขน นนคอ การเปนลม

หรอนกบางชนดมการเปลยนสของขนนก หรอพฤตกรรมในบางฤด เชน ในชวงสบพนธของนกยง นกยงตวผจะร าแพนอวดหางอนสวยงามการปรบตวทางพนธกรรมเปนผลทเกดจากการคดเลอกโดยธรรมชาต สงมชวตทกชนดจ าเปนตองปรบตว ใหเขากบสภาพแวดลอมไดจงจะอยรอด การปรบตวนนเกดไดทงในแง

รปราง สรรวทยาหรอพฤตกรรม หากการปรบตวนนเหมาะสมและสามารถถายทอดไดพนธกรรมแลว ท าใหเกดววฒนาการทงสนการปรบตวของสงมชวตเปนผลของการคดเลอกตามธรรมชาต ลกษณะทปรากฏจะอ านวยประโยชนแกสงมชวตในแงของการอยรอด และสามารถสบพนธได ลกษณะดงกลาวทคงไวในสงมชวตนถกควบคมโดยหนวยพนธกรรม สงมชวตทปรบตวไดดจะสามารถด ารงชวตและแพรพนธตอไปได

ดงนน สงมชวตจะมการเปลยนแปลงรางกายใหมความคลายคลงกบธรรมชาตทอาศยอยท งนเพออ าพรางศตรทจะเขามาท าราย และอ าพรางเหยอทหลงเขาไปใกลตว ซงเหยอของสงมชวตแตละชนด จะแตกตางกนเพอความสะดวกในการบรโภค ตามรปภาพแสดงลกษณะปากของแมลงบางชนด

การปรบตวดานตางๆของสงมชวต

สงมชวตทกชนดจะมการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทอาศยอยเสมอ ทงนกเพอความอยรอดและสามารถสบพนธตอไปได แตเนองจากสงมชวตในโลกมมากมายหลายชนด การปรบตวของสงมชวตแตละชนดจงมลกษณะแตกตางกนไป ซงจะพอสรปไดดงน

การปรบตวของจงจก จงจกจะปรบสตามผนงหรอเพดานทมนอาศยอย ถาเปนตกสขาวจงจกจะปรบตวใหมสซดเกอบขาว แตถาอยตามบานไม กจะปรบสเปนสน าตาล

การปรบตวของนกเปดน า นกเปดน าทอาศยและหากนอยในน าจะปรบขนเปนมน ขามพงผดระหวางนว เพอใชในการวายน าและสะดวกในการจบปลากนเปนอาหาร

การปรบตวของสงมชวตตางๆเหลาน มจดประสงคเพออ าพรางตวใหรอดพนจากการลาของศตรหรออ าพรางเหยอทหลงเขามาใกลตว และเพอสะดวกในการหาอาหารกน

สงมชวตบางชนดจะมการปรบตวทางดานรปราง ใหมลกษณะคลายคลงกบธรรมชาต ซงเปนแหลงทอยอาศย เพออ าพรางศตรทจะเขามาท าราย เพออ าพรางเหยอทหลงเขามาใกลตว

การปรบตวของตกแตนทง 3 ชนด มการปรบลกษณะรปรางดงน

1. ตกแตนกงไม มล าตวสน าตาลและขายาวเกงกาง เมอเกาะอยกบทนงๆจะมลกษณะคลายกงไม

2. ตกแตนใบโศก มล าตวสเขยวหรอสน าตาล เมอเกาะอยกบทนงๆปกจะประกบกน ท าใหมองดคลายใบไม

3. ตกแตนต าขาว มล าตวสเขยว ขาคหนามขนาดใหญ และปลายขาจะมอวยวะส าหรบจบเหยอเมอเกาะอยกบทนงๆปกจะซอนกนคลมล าตว มองดคลายใบไม

สงมชวตนอกจากจะปรบลกษณะรปรางใหกลมกลนกบสงแวดลอม ทอาศยอยแลว บางชนด เชน แมลง ยงปรบลกษณะปากเพอความเหมาะสมตออาหารหรอเหยอทกนอกดวยการปรบ

ลกษณะปากของแมลงใหเหมาะสมตอเหยอทกน มผลท าใหแมลงแตละชนดมโครงสรางทางสรระแตกตางกน คอ

แมลงทกดกนใบไม จะปรบสวนปากใหมลกษณะคลายกรรไกรหรอคมเพอกดกน บดเคยว หรอแทะอาหารออกเปนชนเลกๆ เชน จงหรด ตกแตน แมลงสาบ มด เปนตน ปากของแมลงกลมน เรยกวา ปากกด

แมลงทกนอาหารเปนของเหลว จะปรบสวนปากใหมลกษณะแบนคลายใบพายรมฝปากจะแผกวางเพอเลยและดดซบอาหาร ภายในมทอกลวงส าหรบเปนทางเปดของทอน าลายชวยในการยอยและเปนทางเดนของอาหารสคอหอย แมลงกลมน เชน แมลงวน เหลอบ ผง เปนตน ปากของแมลงกลมน เรยกวา ปากเลยและดด

แมลงทดดน าจากเหยอ จะปรบสวนปากใหมลกษณะเปนทอยาวๆคลายเขมยนออกมาเพอใชเจาะและดดอาหารจ าพวกน าจากเหยอ เชน ยง เพลยออน แมงดานา เปนตน ปากของแมลงกลมน เรยกวา ปากเจาะและดด

แมลงทดดกนน าหวานจากดอกไม ปรบสวนปากใหมลกษณะเปนวงมวนเกบไดหลงจากดดอาหารเสรจแลว เชน ผเสอ เปนตน ปากของแมลงกลมนเรยกวา ปากดด

การปรบตวของสตวเพอความเหมาะสมตอการกนอาหารของสตว แตละชนดท าใหสตวแตละชนดมโครงสรางทางสรระแตกตางกน เชน แมลงทกดกนใบไมจะมขากรรไกรเพอการบดเคยว แมลงทกนอาหารเปนของเหลวกจะปรบสวนปากเปนทอส าหรบดดซบ เปนตน การปรบตวของสตวเชนนท าใหสตวด ารงชวตอยในสงแวดลอมนนไดอยางเหมาะสม และสามารถแพรพนธตอไปได

การปรบตวของพช

การปรบตวใหเขากบสงแวดลอม นอกจากจะพบในสตวแลว ยงพบในพชอกดวย การปรบตวของพชขนอยกบสงแวดลอมทอาศยอย เชน

ผกตบชวา เปนพชน า จะมกานใบทพองออกเปนกระเปาะ ภายในมชองวางระหวางเซลลมากน าหนกเบา ท าให สามารถ ลอย ยเหนอน าได

กจกรรม

ใหนกเรยนออกไปส ารวจระบบนเวศบรเวณในโรงเรยนหรอบาน วามสตวชนดใดบางทมการปรบตวเขากบสงแวดลอมพรอมทงอธบายเหตผล

แบบทดสอบ จงเลอกค าตอบทถกทสดเพยงขอเดยว 1. นกเรยนคดวาเหตใดตนกระบองเพชรจงมใบเปนหนาม

ก. เพอใชในการปรงอาหารไดมากขน ข. เพอลดการคายน าของพช

ค. ปองกนการท าลายของศตรตามธรรมชาต ง. เพราะกระบองเพชรมการพลดใบบอย 2. ขอใดเปนผลกระทบทเกดจากสงแวดลอมทมตอสงมชวต

ก. ผกบงหรอผกตบชวามล าตนทกลวง เพอสามารถลอยน าได ข. สนขมขนดานหลงมากกวาดานทองเพอระบายความรอนจากแสงแดด

ค. สตวตวเลกๆรกษาเผาพนธตนเองโดยการออกลกครงละมากๆ ง. ถกทกขอ 3. สงแวดลอมมผลตอการด ารงชวตอยางไร

ก. อาจท าใหสงมชวตสญพนธได ข. ท าใหสงมชวตตองมการปรบตว

ค. สงมชวตตองพบกบอปสรรคตางๆ ง. ถกทกขอ 4. ขอใดไมใชการปรบตวเขากบสงแวดลอม

ก. นกแกวมขนสเขยวสวยงาม ข. นกเพนกวนไมมขนแตมผวหนงทลน

ค. หมขวโลกมขนทยาว ง. ตกแตนกงไมมสน าตาลและขายาว 5. หากน าหมแพนดามาเลยงในประเทศทมอากาศรอน มนจะตายเพราะ

ก. อาหารเปลยนไปจากเดม ข. อากาศรอนเกนไป

ค. สภาพแวดลอมเปลยนไปจากเดม ง. ขาดสารอาหารทจ าเปน

บทท 5 ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถน

สาระส าคญ ทรพยากรธรรมชาต หมายถง สงตาง ๆ ทเกดขนเองตามธรรมชาต และมนษยสามารถน ามาใชประโยชนได เชน ดน น า อากาศ ปาไม ทงหญา แรธาต ฯลฯ ความหมายของความส าคญของทรพยากรธรรมชาต ประเภทของทรพยากรธรรมชาต ผลกระทบของการสญเสยทรพยากรธรรมชาต ผลกระทบทเกดขนกบชวต ความหมายและประเภทของสงแวดลอมในทองถน การปองกนการเปลยนแปลงของสงแวดลอม และแกปญหาสงแวดลอมในทองถน ผลการเรยนรทคาดหวง

1. นกเรยนสามารถอธบายกระบวนการเปลยนแปลงแทนทของสงมชวตได 2. นกเรยนสามารถอภปรายการใชทรพยากรธรรมชาตสภาพปญหาสงแวดลอมได 3. นกเรยนสามารถอธบายสาเหตของปญหาวางแผนและลงมอปฏบตได 4. นกเรยนสามารถอธบายการปองกน แกไข เฝาระวง อนรกษ และ พฒนา

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมได 5. นกเรยนสามารถอธบายปรากฏการณของธรณวทยาทมผลตอสงมชวตและสงแวดลอมได 6. นกเรยนสามารถอธบายปรากฏการณ สภาวะโลกรอน สาเหตและผลกระทบตอชวตมนษยได

ขอบขายเนอหา เรองท 1 ทรพยากรธรรมชาต เรองท 2 สงแวดลอม

เรองท 1 ทรพยากรธรรมชาต ความหมายของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต หมายถง สงตาง ๆ ทเกดขนเองตามธรรมชาต และมนษยสามารถน ามาใชประโยชนได เชน ดน น า อากาศ ปาไม ทงหญา แรธาต ฯลฯ สงแวดลอม หมายถง สงตาง ๆ ทอยลอมรอบตวเรา ทงสงทมชวตและไมมชวต รวมทงสงทเกดขนเองตามธรรมชาต และสงทมนษยสรางขนมา จะเหนไดวาทรพยากรธรรมชาตทกประเภท เปนสวนหนงของสงแวดลอม แตสงแวดลอมทกชนดไมไดเปนทรพยากรธรรมชาตทงหมด

ความส าคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตเปนปจจยส าคญในการด ารงชพของมนษย และสงผลตอการพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนา ประเทศใดทมทรพยากรธรรมชาตอดมสมบรณและมสงแวดลอมทด จะสงผลใหประชาชนในประเทศนนมคณภาพชวตและความเปนอยทดตามไปดวย จากความส าคญของทรพยากรธรรมชาตดงกลาวไดแยกความส าคญออกเปน 3 ลกษณะ คอ 1. ความส าคญทางดานเศรษฐกจ ประเทศใดทมทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณจะท าใหเศรษฐกจของประเทศนนดขน และสงผลตอการพฒนาประชากรใหมคณภาพชวตทดขน 2. ความส าคญทางดานสงคม ทรพยากรธรรมชาตมความส าคญตอสงคม เพราะจะเปนปจจยในการพฒนาประเทศไดรวดเรว ทดเทยมนานาอารยะประเทศ 3. ความส าคญทางดานการเมอง ประเทศใดกตามทมทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณจะสงผลใหประเทศนนมพลงอ านาจเปนทยอมรบของอารยประเทศ สามารถสรางอ านาจตอรองในเวทระดบโลกได จะเหนไดจากในอดตทผานมาจะมการลาอาณานคมใหเปนเมองขน เพอใหไดมาซงทรพยากรธรรมชาตในประเทศนน ๆ

ประเภทของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ประเภทของทรพยากรธรรมชาต สามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภท ดงน 1. ทรพยากรทใชแลวหมดไป คอ ทรพยากรทใชแลวเมอหมดไป ไมสามารถเกดขนใหมไดหรอถาจะเกดขนใหม จะตองใชเวลานานหลายลานป เพราะฉะนนเราควรจะชวยกนประหยด ใชใหคมคาและเกดประโยชนสงสดเพอใหสามารถใชไดอยางยาวนาน เชน แรธาต กาซธรรมชาต น ามน ทรพยากรทใชไมหมดสน เชน ดน น า อากาศ ปาไม สตวปา ฯลฯ ดน เปนทรพยากรทไมหมดสน แตเสอมสลายไดงาย เราควรจะมการรกษาคณภาพของดนเพอใหเกดความสมบรณใหมากทสด ไมควรใชสารพษเพอการปลกพชมากเกนไป

น า เปนทรพยากรธรรมชาตทไมหมดสน เพราะธรรมชาตจะน าน ากลบคนมาใหมในรปของน าฝน การรกษาแหลงน าไวใหมคณภาพเพอจะไดมน าใชตลอดเวลา

ทรพยากรธรรมชาตเปนสงจ าเปนแกมนษย เนองจากสามารถน ามาใชใหเกดประโยชนแกตวมนษยในดานตางๆ มากมาย การทมนษยน าทรพยากรไปใชนนหากมการใชอยางฟมเฟอย ไมรคณคา กจะท าใหเกดปญหาตางๆ ตามมามากมาย โดยทวไป ทรพยากรธรรมชาตจดออกเปนประเภทตางๆ ดงน

ทรพยากรดน ดนเกดจากการสลายและผพงของหนชนดตางๆ แลวคลกเคลาปะปนกบอนทรยสารชนดตางๆ

รวมทงน าและอากาศ ลกษณะของดนทแตกตางกนนนเนองจากองคประกอบทแตกตางกนไป ลกษณะของดนในประเทศไทย มความแตกตางกนไปตามพนททพบดนนนๆ คอ

๐ บรเวณทราบน าทวมถงสองฝงแมน า เปนบรเวณทมโคลนตะกอนถกพดมาทบถมกนเปนจ านวนมาก โดยมากมกเปนดนตะกอนทมอายนอย ลกษณะของดนเปนดนเหนยว เนอละเอยด เมอแหงจะจบตวกนแนน เชน บรเวณพนดนสองฝงแมน าในจงหวดพระนครศรอยธยา ปทมธาน เปนตน

๐ บรเวณทราบลมต ามาก เปนบรเวณทมน าทวมขงอยเปนประจ ามซากพชซากสตวทบถมกนเปนชนหนาจนเปนดนทมอนทรยวตถปะปนอยมากพบไดในบรเวณชายฝงจงหวดนราธวาสบรเวณบงบอระเพดจงหวดนครสวรรค

๐ บรเวณทเปนชายฝงทะเล เปนบรเวณทมกจะมเนนทรายหรอหาดทรายอยมาก ความอดมสมบรณคอนขางนอย พบในบรเวณพนทชายฝงทวไป เชน ชายฝงทะเลจงหวดประจวบครขนธ

๐ บรเวณทหางจากสองฝงแมน าออกไป เปนดนทถกชะลางเนองจากการไหลของน า ความอดมสมบรณคอนขางต า สวนมากมกเปนดนเหนยว เมอเวลาผานไปดนบรเวณนจะคอยๆ ลดความอดมสมบรณลงไปเรอยๆ จนกลายเปนดนทไมมคณภาพ

๐ บรเวณภเขาทไมสงชน สวนมากเปนดนทถกปกคลมดวยปาไมตามธรรมชาต มอนทรยสารสะสมอย แตหากปาไมถกท าลายจะท าใหเกดการชะลางหนาดนโดยน าและลมอยางรนแรง ท าใหดนเสอมสภาพลงอยางรวดเรว

๐ บรเวณดนทมสารประเภทเบสปะปนอยมาก เชน หนปน ดนมารล เปนตน เมอสารเหลานสลายตวลงจะท าใหดนมความอดมสมบรณ เปนดนทเหมาะในการเพาะปลกพชประเภทพชไร การใชดนใหเกดประโยชน การใชดนใหมประสทธภาพสงสดและนานทสดสามารถท าไดดงน

๐ การปลกพชหมนเวยน

๐ การปลกพชแบบขนบนได

๐ การปลกปาในพนทลาดชน และไมใชพนทดงกลาวในการเกษตรกรรม

ปญหาทรพยากรดน ในประเทศไทยม 2 แบบ คอ ปญหาทเกดขนจากธรรมชาตและปญหาทเกดจากการกระท าของมนษย

ทรพยากรน า โลกทเราอาศยอยประกอบไปดวยพนน าถง 3 สวน เปนทรพยากรทสามารถหมนเวยนได ไมม

วนหมดไปจากโลก แตถกท าใหเสอมสภาพหรอมคณภาพต าลงได

แหลงน าแบงไดเปน 2 ประเภท คอ ๐ น าบนดน ไดแก น าในแมน าล าคลอง หนอง บง อางเกบน า น าจากแหลงนจะมปรมาณมาก

หรอนอยขนอยกบปจจยตอไปน - ปรมาณของน าฝนทไดรบ - อตราการสญเสยของน า ซงมสาเหตมาจากการระเหยและการคายน า - ความสามารถในการกกเกบน า ๐ น าใตดน เปนน าทแทรกอยใตดน ไดแก น าบาดาล การทระดบน าใตดนจะมปรมาณมากหรอ

นอยเพยงใดขนอยกบปจจยตอไปน - ปรมาณน าทไหลจากผวดน - ความสามารถในการกกเกบน าไวในชนหน

ความส าคญของน า น ามความส าคญตอสงมชวตมากมายดงน ๐ ดานเกษตรกรรม เพอการเพาะปลก เลยงสตว ฯลฯ ๐ ดานการคมนาคมขนสงทางน า ๐ ดานการอตสาหกรรม ๐ ดานการอปโภคและการบรโภค

การอนรกษทรพยากรน า มแนวทางในการปฏบตดงน ๐ การพฒนาแหลงน า โดยการขดลอกแหลงน าตางๆ ทตนเขน ๐ ใชน าอยางประหยด ไมปลอยใหน าทใชเสยไปโดยเปลาประโยชน ๐ ไมตดไมท าลายปา ๐ ปองกนไมใหเกดมลพษกบแหลงน า

ทรพยากรปาไม ปาไมเปนสวนทมความส าคญตอระบบนเวศเปนอยางยง เปนตนน า เปนทอยอาศยของสตวปา

มากมาย ชวยปองกนการชะลางหนาดน เปนสวนส าคญทท าใหเกดการหมนเวยนของสารตางๆ ในธรรมชาตฯลฯ

ปาเปนสงจ าเปนตอโลก

แนวทางในการอนรกษปาไม - การท าความเขาใจถงความส าคญของปาตอการด ารงชวตของมนษย สตว และสงตางๆ ทอยในโลก - การสรางจตส านกรวมกนในการดแลรกษาปาไมในชมชน ซงแนวทางหนงคอการเปดโอกาส

โดยภาครฐในการออกพระราชบญญตปาชมชน - การออกกฎหมายเพอคมครองพนทปา และการออกกฎเพอปองกนการตดไมท าลายปา - ชวยกนปลกปาในพนทปาเสอมโทรม โดยอาจจะเปนการรวมมอกบสมาชกในชมชนเพอปลก

ปาในโอกาสตางๆ - ตดตามขาวสารเกยวกบสงแวดลอมเปนประจ า เพอจะไดทราบความเคลอนไหวเกยวกบการ

รวมอนรกษปาไมรวมถงสงแวดลอมในดานอนดวย ทรพยากรแร

ทรพยากรแร หมายถง แรธาตตางๆ ทมอยในโลก ทงบรเวณสวนทเปนพนดนและสวนทพนน า ซงมนษยสามารถน ามาใชประโยชนไดตามความตองการ แหลงก าเนดแร แรธาตตางๆ ทมอยในบรเวณเปลอกโลกเกดมาจากสาเหตหลกๆ ดงน

- ปรากฏการณธรรมชาต เชน การระเบดของภเขาไฟ การเคลอนทของแผนเปลอกโลก เปนตน ซงจะท าใหแรธาตตางๆ ทอยใตผวโลกถกผลกดนขนมา

- การแปรสภาพทางเคมของหนประเภทตางๆ ทอยบนเปลอกโลกจนไดแรชนดใหมเปนองคประกอบประเทศไทยมแรธาตตางๆ อยอยางอดมสมบรณ โดยสามารถพบแรธาตชนดตางๆ กระจายกนอยท วประเทศ เชน

- แรลกไนต พบมากท อ.ปด า จ.กระบ อ.แมเมาะ จ.ล าปาง อ.ล จ.ล าพน - หนน ามน พบมากท อ.แมสอด จ.ตาก - แรเกลอหนโพแทซ พบกระจดกระจายทวไปในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย - แรรตนชาต พบมากแถบภาคตะวนออกและตะวนตกของประเทศไทย - แรดบก พบมากท จ.พงงา และหลายจงหวดในภาคใตของประเทศไทย

วธการอนรกษทรพยากรแร ทรพยากรแรเปนทรพยากรธรรมชาตทใชแลวหมดไป ดงนนทกคนจงตองรวมมอกนอนรกษ

ทรพยากรแรอยางเตมความสามารถ วธการอนรกษทรพยากรแรมหลากหลายวธดงแนวทางตอไปน

- ใชสงของเครองใชตางๆ อยางรคณคา โดยใชใหเกดประโยชนสงสดเทาทจะท าได - ใชแรธาตใหตรงกบความตองการและตรงกบสมบตของแรธาตนนๆ - แยกขยะทจะทงออกเปนสวนๆ ตามประเภทของขยะ คอ ขยะทไมสามารถน ากลบมาใชได

เชน เศษอาหาร เปนตน ขยะทสามารถน ากลบมาใชใหมได เชน ขวดแกว กระปองบรรจภณฑ เปนตน และขยะอนตราย เชน ถานไฟฉายแบบตางๆ แบตเตอร แผงวงจรอเลกทรอนกส เปนตน ซงจะท าใหการน าขยะไปผลตเปนผลตภณฑใหมท าไดงายขน และลดการขดใชแรธาตตางๆ ลง

ผลกระทบจากการใชทรพยากรธรรมชาตในทองถน ในปจจบน ทกคนคงทราบดถงสภาพความเสอมโทรมของสงแวดลอมทก าลงเกดขน และหาก

ทกคนยงคงนงเฉย ไมตระหนกถงอนตรายทก าลงเกดขนกบสงแวดลอม อกไมนานปญหาสงแวดลอมตางๆ กจะไมสามารถแกไขกลบมาใหมสภาพทเหมาะสมตอการด ารงชวตได และเราทกคนซงเปนสวนหนงของสงแวดลอมกจะไดรบผลกระทบทไมสามารถคาดเดาไดอยางไมมทางหลกเลยง ในฐานะทเราทกคนเปนมนษย เราจงควรตระหนกและหาแนวทางในการปองกนแกไขปญหาสงแวดลอมทก าลงเกดขนนดวยความเขาใจอยางจรงจง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตตางๆ นนไมใชเรองยากเกนก าลงของเราทกคน ขอเพยงแคเราตงใจท าและท าการอนรกษจนเปนนสย เพยงเทานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทงดงามกจะอยกบเราไปอกนาน แนวทางในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมท าไดดงแนวทางดงน

- การเรมตนอนรกษควรเรมตนจากสงใกลตวและท าไดงายกอน เชน เรมจากการอนรกษสงแวดลอมบรเวณบาน บรเวณหมบาน หรอในอ าเภอของตนเอง

- ศกษาหาความรเกยวกบลกษณะของสงแวดลอมทอยรอบตวเราใหเขาใจ เพราะลกษณะของสงแวดลอมแตละทองถนมรายละเอยดทแตกตางกน

- ปฏบตการอนรกษอยางคอยเปนคอยไป และพยายามหาเพอนทมแนวคดเดยวกนมารวมกนท างาน เพอเพมก าลงคนและแนวคดในการอนรกษ

การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไมใชเรองยากจนเกนความสามารถของทกคนหากตงใจทจะท า เพราะเพยงแคการน าถงพลาสตกทใชแลวกลบมาใชใหมกเปนการชวยลดปรมาณขยะไดแลว หรอการแยกขยะกอนทงกจะเปนการชวยลดการใชทรพยากรธรรมชาตลงไปไดอกทางหนง ตวอยางขางตนนเปนเพยงตวอยางบางประการของการปฏบตการเพอสงแวดลอมเทานน หากทกคนชวยกนคดชวยกนท า เราทกคนกจะมชวตทดในสงแวดลอมทด และมทรพยากรตางๆ ใหเราใชสอยกนอยางเพยงพอ

หลกการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ในการอนรกษและจดการทรพยากรธรรมชาตใหเหมาะสมและไดรบประโยชนสงสด ควรค านงถงหลกตอไปน

1. การอนรกษและการจดการทรพยากรธรรมชาต ตองค านงถงทรพยากรธรรมชาตอนควบคกนไป เพราะทรพยากรธรรมชาตตางกมความเกยวของสมพนธและสงผลตอกนอยางแยกไมได

2. การวางแผนการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางชาญฉลาด ตองเชอมโยงกบการพฒนา สงคม เศรษฐกจ การเมอง และคณภาพชวตอยางกลมกลน ตลอดจนรกษาไวซงความสมดลของระบบนเวศควบคกนไป

3. การอนรกษทรพยากรธรรมชาต ตองรวมมอกนทกฝาย ทงประชาชนในเมอง ในชนบท และผบรหาร ทกคนควรตระหนกถงความส าคญของทรพยากรและสงแวดลอมตลอดเวลา โดนเรมตนทตนเองและทองถนของตน รวมมอกนทงภายในประเทศและทงโลก

4. ความส าเรจของการพฒนาประเทศขนอยกบความอดมสมบรณและความปลอดภยของทรพยากรธรรมชาต ดงนนการท าลายทรพยากรธรรมชาตจงเปนการท าลายมรดกและอนาคตของชาตดวย

5. ประเทศมหาอ านาจทเจรญทางดานอตสาหกรรม มความตองการทรพยากรธรรมชาตเปนจ านวนมาก เพอใชปอนโรงงานอตสาหกรรมในประเทศของตน ดงนนประเทศทก าลงพฒนาทงหลายจงตองชวยกนปองกนการแสวงหาผลประโยชนของประเทศมหาอ านาจ

6. มนษยสามารถน าเทคโนโลยตาง ๆ มาชวยในการจดการทรพยากรธรรมชาตได แตการจดการนนไมควรมงเพยงเพอการอยดกนดเทานน ตองค านงถงผลดทางดานจตใจดวย

7. การใชทรพยากรธรรมชาตในสงแวดลอมแตละแหงนน จ าเปนตองมความรในการรกษาทรพยากรธรรมชาตทจะใหประโยชนแกมนษยทกแงทกมม ทงขอดและขอเสย โดยค านงถงการสญเปลาอนเกดจากการใชทรพยากรธรรมชาตดวย

8. รกษาทรพยากรธรรมชาตทจ าเปนและหายากดวยความระมดระวง พรอมทงประโยชนและการท าใหอยในสภาพทเพมทงทางดานกายภาพและเศรษฐกจเทาทท าได รวมทงจะตองตระหนกเสมอวา การใชทรพยากรธรรมชาตทมากเกนไปจะไมเปนการปลอดภยตอสงแวดลอม

9. ตองรกษาทรพยากรททดแทนได โดยใหมอตราการผลตเทากบอตราการใชหรออตราการเกดเทากบอตราการตายเปนอยางนอย

10. หาทางปรบปรงวธการใหม ๆ ในการผลต และการใชทรพยากรธรรมชาตอยางมประสทธภาพ อกทงพยายามคนควาสงใหมมาใชทดแทน

11. ใหการศกษาเพอใหประชาชนเขาใจถงความส าคญในการรกษาทรพยากรธรรมชาต ส าหรบวธการในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตนน ศรพรต ผลสทธ (2531 : 196-197) ไดเสนอวธการไวดงน 1. การถนอม เปนการรกษาทรพยากรธรรมชาตทงปรมาณและคณภาพใหมอยนานทสดโดยพยายามใชทรพยากรธรรมชาตใหมประสทธภาพ เชน การเลอกจบปลาทมขนาดโตมาใชในการบรโภค ไมจบปลาทมขนาดเลกเกนไป เพอใหปลาเหลานนไดมโอกาสโตขนมาแทนปลาทถกจบไปบรโภคแลว 2. การบรณะซอมแซม เปนการบรณะซอมแซมทรพยากรธรรมชาตทเกดความเสยหายใหมสภาพเหมอนเดมหรอเกอบเทาเดม บางครงอาจเรยกวาพฒนากได เชน ปาไมถกท าลายหมดไป ควรมการปลกปาขนมาทดแทน จะท าใหมพนทบรเวณนนกลบคนเปนปาไมอกครงหนง 3. การปรบปรงและการใชอยางมประสทธภาพ เชนการน าแรโลหะประเภทตาง ๆ มาถลงแลวน าไปสรางเครองจกรกล เครองยนต หรออปกรณตาง ๆ ซงจะใหประโยชนแกมนยษเรามากยงขน 4. การน ามาใชใหม เปนการน าทรพยากรธรรมชาตทใชแลวมาใชใหม เชน เศษเหลก สามารถน ากลบมาหลอม แลวแปรสภาพส าหรบการใชประโยชนใหมได 5. การใชสงอนทดแทน เปนการน าเอาทรพยากรอยางอนทมมากกวา หรอหางายกวา มาใชทดแทนทรพยากรธรรมชาตทหายากหรอก าลงขาดแคลน เชน น าพลาสตกมาใชแทนโลหะในบางสวนของเครองจกรหรอยานพาหนะ 6. การส ารวจหาแหลงทรพยากรธรรมชาตเพมเตม เพอเตรยมไวใชประโยชนในอนาคต เชน การส ารวจแหลงน ามนในอาวไทย ท าใหคนพบแหลงกาซธรรมชาตเปนจ านวนมาก สามารถน ามาใชประโยชนทงในระยะสนและในระยะยาว อกทงชวยลดปรมาณการน าเขากาซธรรมชาตจากตางประเทศ 7. การประดษฐของเทยมขนมาใช เพอหลกเลยงหรอลดปรมาณในการใชทรพยากรธรรมชาต ชนดอน ๆ ทนยมใชกน ของเทยมทผลตขนมา เชน ยางเทยม ผาเทยม และผาไหมเทยม เปนตน

8. การเผยแพรความร เปนการเผยแพรความรความเขาใจในเรองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอทจะไดรบความรวมมออยางเตมท และรฐควรมบทบาทในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยการวางแผนจดทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางรดกม 9. การจดตงสมาคม เปนการจดตงสมาคมหรอชมรมในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เรองท 2 สงแวดลอม ความหมายสงแวดลอม รปธรรม (สามารถจบตองและมองเหนได) และนามธรรม (ตวอยางเชนวฒนธรรมแบบแผน ประเพณ ความเชอ) มอทธพลเกยวโยงถงกน เปนปจจยในการเกอหนนซงกนและกน ผลกระทบจากปจจยหนงจะมสวนเสรมสรางหรอท าลายอกสวนหนง อยางหลกเลยงมได สงแวดลอมเปนวงจรและ วฏจกรสงแวดลอม คอ ทกสงทกอยางทอยรอบตวมนษยทงทมชวตและไมมชวต รวมทงทเปน วฏจกรทเกยวของกนไปทงระบบ สงแวดลอมแบงออกเปนลกษณะกวาง ๆ ได 2 สวนคอ

1. สงแวดลอมทเกดขนเองตามธรรมชาต เชน ปาไม ภเขา ดน น า อากาศ ทรพยากร 2. สงแวดลอมทมนษยสรางขน เชน ชมชนเมอง สงกอสรางโบราณสถาน ศลปกรรม

สาเหตของปญหาสงแวดลอม สาเหตหลกของปญหาสงแวดลอมมอย 2 ประการดวยกน คอ 1. การเพมของประชากร (Population growth) ปรมาณการเพมของประชากรกยงอยในอตราทวคณ (Exponential Growth) เมอผคนมากขนความตองการบรโภคทรพยากรกเพมมากขนทกทางไมวาจะเปนเรองอาหาร ทอยอาศย พลงงาน 2. การขยายตวทางเศรษฐกจและความกาวหนาทางดานเทคโนโลย (Economic Growth & Technological Progress) ความเจรญทางเศรษฐกจนนท าใหมาตรฐานในการด ารงชวตสงตามไปดวย มการบรโภคทรพยากรจนเกนกวาความจ าเปนขนพนฐานของชวต มความจ าเปนตองใชพลงงานมากขนตามไปดวย ในขณะเดยวกนความกาวหนาทางดานเทคโนโลยกชวยเสรมใหวธการน าทรพยากรมาใชไดงายขนและมากขน ผลทเกดจากปญหาสงแวดลอม ผลสบเนองอนเกดจากปญหาสงแวดลอม คอ ทรพยากรธรรมชาตรอยหรอ เนองจากม การใชทรพยากรกนอยางไมประหยด อาท ปาไมถกท าลาย ดนขาดความอดมสมบรณ ขาดแคลนน า ภาวะมลพษ (Pollution) เชน มลพษในน า ในอากาศและเสยง มลพษในอาหาร สารเคม อนเปนผลมาจากการเรงรดทางดานอตสาหกรรมนนเอง การเปลยนแปลงสงแวดลอมในทองถนโดยธรรมชาต ไดแก การเกดอทกภยจากน าปาไหลหลาก ท าใหสงมชวตโดยเฉพาะพชถกน าทวม พชบางชนดไมสามารถด ารงชวตอยไดในททมน าทวม จงตายไปในทสด และอทกภยยงกอใหเกดความเสยหายตอสงมชวตทกชนด โดยเฉพาะสตวและมนษย การเกดลมพายกเปนสาเหตทท าใหสงแวดลอมเกดการเปลยนแปลงโดยลมพายอาจพดพารนแรงจนท าใหตนไมสง ๆ บางตนตานแรงลมไมไหว จงโดนลมลมลงไป ท าใหเกดความเสยหายตาง ๆ ตามมาท าใหสงแวดลอมเปลยนไป

การเกดภเขาไฟระเบดกเปนสาเหตทท าใหสงแวดลอมเกดการเปลยนแปลง ความรอนของลาวาทไหลออกมาจากปลองภเขาไฟ ท าใหสงมชวตไมสามารถด ารงชวตได อกทงกาซตาง ๆ ทปลอยออกมาจากปลองภเขาไฟท าใหสภาพอากาศเปลยนไป การเปลยนแปลงสงแวดลอมในทองถนโดยมนษย ไดแก มนษยท าใหภเขาไมมตนไม กลายเปนภเขาหวโลน ตนไมในปาถกตดโคนท าลาย สตวปาไมมทอยอาศยและขาดอาหาร น าเสย อากาศเปนพษ ดนเสย และเสอมสภาพ ภาวะโลกรอน (Global Warming)

ภาวะโลกรอน (Global Warming) หรอ ภาวะภมอากาศเปลยนแปลง (Climate Change) เปนปญหาใหญของโลกเราในปจจบน สงเกตไดจาก อณหภม ของโลกทสงขนเรอยๆ สาเหตหลกของปญหาน มาจาก กาซเรอนกระจก (Greenhouse gases)

ปรากฏการณเรอนกระจก มความส าคญกบโลก เพราะกาซจ าพวก คารบอนไดออกไซด หรอ มเทน จะกกเกบความรอนบางสวนไวในโลก ไมใหสะทอนกลบสบรรยากาศทงหมด มฉะนน โลกจะกลายเปนแบบดวงจนทร ทตอนกลางคนหนาวจด (และ ตอนกลางวนรอนจด เพราะไมมบรรยากาศ กรองพลงงาน จาก ดวงอาทตย) ซงการท าใหโลกอนขนเชนน คลายกบหลกการของ เรอนกระจก (ทใชปลกพช) จงเรยกวา ปรากฏการณเรอนกระจก (Greenhouse Effect)

แตการเพมขนอยางตอเนองของ CO2 ทออกมาจาก โรงงานอตสาหกรรม รถยนต หรอการกระท าใดๆทเผา เชอเพลงฟอสซล (เชน ถานหน น ามน กาซธรรมชาต หรอ สารประกอบไฮโดรคารบอน ) สงผลใหระดบปรมาณ CO2 ในปจจบนสงเกน 300 ppm (300 สวน ใน ลานสวน) เปนครงแรกในรอบกวา 6 แสนป

ซง คารบอนไดออกไซด ทมากขนน ไดเพมการกกเกบความรอนไวในโลกของเรามากขนเรอยๆ จนเกดเปน ภาวะโลกรอน ดงเชนปจจบน

ภาวะโลกรอนภายในชวง 10 ปนบตงแตป พ.ศ. 2533 มาน ไดมการบนทกถงปทมอากาศรอนทสดถง 3 ปคอ ป พ.ศ. 2533, พ.ศ.2538 และป พ.ศ. 2540 แมวาพยากรณการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ยงมความไมแนนอนหลายประการ แตการถกเถยงวพากษวจารณไดเปลยนหวขอจากค าถามทวา "โลกก าลงรอนขนจรงหรอ" เปน "ผลกระทบจากการทโลกรอนขนจะสงผลรายแรง และตอเนองตอสงทมชวตในโลกอยางไร" ดงนน ยงเราประวงเวลาลงมอกระท าการแกไขออกไปเพยงใด ผลกระทบทเกดขนกจะยงรายแรงมากขนเทานน และบคคลทจะไดรบผลกระทบมากทสดกคอ ลกหลานของพวกเราเอง

สาเหต

ภาวะโลกรอนเปนภยพบตทมาถง โดยทเราทกคนตางทราบถงสาเหตของการเกดเปนอยางด นนคอ การทมนษยเผาผลาญเชอเพลงฟอสซล เชน ถานหน น ามน และกาซธรรมชาต เพอผลตพลงงาน เราตางทราบดถงผลกระทบบางอยางของภาวะโลกรอน เชน การละลายของน าแขงในขวโลก ระดบน าทะเลทสงขน ความแหงแลงอยางรนแรง การแพรระบาดของโรครายตางๆ อทกภย ปะการงเปลยนสและการเกดพายรนแรงฉบพลน โดยผทไดรบผลกระทบมากทสด ไดแก ประเทศตามแนวชายฝง ประเทศทเปนเกาะ และภมภาคทก าลงพฒนาอยางเอเชยอาคเนย

จากการท างานของคณะกรรมการของรฐบาลนานาชาต วาดวยเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมองคการวทยาศาสตร ไดรวมมอกบองคการสหประชาชาต เฝาสงเกตผลกระทบตางๆ และไดพบหลกฐานใหมทแนชดวา จากการทภาวะโลกรอนขนในชวง 50 กวาปมาน สวนใหญเปนผลมาจากการกระท าของมนษย ซงสงผลกระทบอยางตอเนองใหอณหภมของโลกเพมขนในทกหนทกแหง ประมาณ 1.4-5.8 องศาเซลเซยส

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไมไดเปลยนแปลงไปทละเลกทละนอย แตเปนการเปลยนแปลงอยางรนแรงซงเกดขนบอยครง และมความรนแรงมากขนเรอยๆ ตวอยางทเหนไดชดไดแก ความแหงแลงอยางรนแรง วาตภย อทกภย พายฝนฟาคะนอง พายทอรนาโด แผนดนถลม และการเกดพายรนแรงฉบพลน จากภาวะอนตรายเหลานพบวา ผทอาศยอยในเขตพนททเสยงกบการเกดเหตการณดงกลาว ซงไดรบผลกระทบมากกวาพนทสวนอนๆ ยงไมไดรบการเอาใจใสและชวยเหลอเทาทควร นอกจากน ยงมการคาดการณวา การทอณหภมของโลกสงขน เปนเหตใหปรมาณผลผลตเพอการบรโภคโดยรวมลดลง ซงท าใหจ านวนผอดอยากหวโหยเพมขนอก 60-350 ลานคน

ในประเทศไทยและฟลปปนส มโครงการพลงงานตางๆ ทจดตงขน และการด าเนนงานของโครงการเหลาน ไดสงผลกระทบตอระบบนเวศวทยาอยางเหนไดชด ตวอยางเชน การเปลยนแปลงของฝนทไมตกตามฤดกาล และปรมาณน าฝนทตกในแตละชวงไดเปลยนแปลงไป การบกรกและท าลายปาไมทอดมสมบรณ การสงขนของระดบน าทะเลและอณหภมของน าทะเล ซงสงผลกระทบอยางมากตอระบบนเวศวทยาตามแนวชายฝง และจากการทอณหภมของน าทะเลสงขนน ไดสงผลกระทบตอการเปลยนสของน าทะเล ดงนน แนวปะการงตางๆ จงไดรบผลกระทบและถกท าลายเชนกน

ประเทศไทยเปนตวอยางของประเทศทมชายฝงทะเล ทมความยาวประมาณ 2,490 กโลเมตร และเปนแหลงทมความส าคญอยางมากตอเศรษฐกจของประเทศ โดยเฉพาะอยางยง การประมง การเพาะเลยงสตวน า และความไมแนนอนของฤดกาลทสงผลกระทบตอการท าเกษตรกรรม มการคาดการณวา หากระดบน าทะเลสงขนอกอยางนอย 1 เมตรภายในทศวรรษหนา หาดทรายและพนท

ชายฝงในประเทศไทยจะลดนอยลง สถานทตากอากาศชายทะเล รวมถงอตสาหกรรมการทองเทยวในสถานททองเทยวตางๆ เชน พทยา และ ระยองจะไดรบผลกระทบโดยตรง แมแตกรงเทพมหานคร กไมสามารถหลกเลยงจากผลกระทบของระดบน าทะเลทสงขนนเชนกน

ปญหาดานสขภาพ กเปนเรองส าคญอกเรองหนงทไดรบผลกระทบอยางรนแรง จากสภาพภมอากาศทเปลยนแปลงนดวย เนองจากอณหภมและความชนทสงขน สงผลใหมการเพมขนของยงมากขน ซงน ามาสการแพรระบาดของไขมาเลเรยและไขสา นอกจากนโรคทเกยวของกบน า เชน อหวาหตกโรค ซงจดวาเปนโรคทแพรระบาดไดอยางรวดเรวโรคหนงในภมภาคน คาดวาจะเพมขนอยางรวดเรวและตอเนอง จากอณหภมและความชนทสงขน คนยากจนเปนกลมคนทมความเสยงสงตอผลกระทบ จากการเปลยนแปลงน ประกอบกบการใหความรในดานการดแลรกษาสขภาพทด ยงมไมเพยงพอ

ปจจบนนสญญาณเบองตนของสภาพภมอากาศทเปลยนแปลงไป ไดปรากฏขนอยางแจงชด ดงนน สมควรหรอไมทจะรอจนกวาจะคนพบขอมลมากขน หรอ มความรในการแกไขมากขน ซง ณ เวลานนกอาจสายเกนไปแลวทจะแกไขได

ผลกระทบจากสภาวะโลกรอน

แมวาโดยเฉลยแลวอณหภมของโลกจะเพมขนไมมากนก แตผลกระทบทเกดขนจะสงผลตอเปนทอด ๆ และจะมผลกระทบกบโลกในทสด ขณะนผลกระทบดงกลาวเรมปรากฏใหเหนแลวทวโลก รวมทงประเทศไทย ตวอยางทเหนไดชด คอ การละลายของน าแขงทวโลก ทงทเปนธารน าแขง (glaciers) แหลงน าแขงบรเวณขวโลก และในกรนแลนดซงจดวาเปนแหลงน าแขงทใหญทสดในโลก น าแขงทละลายนจะไปเพมปรมาณน าในมหาสมทร เมอประกอบกบอณหภมเฉลยของน าสงขน น ากจะมการขยายตวรวมดวย ท าใหปรมาณน าในมหาสมทรทวโลกเพมมากขนเปนทวคณ ท าใหระดบน าทะเลสงขนมาก สงผลใหเมองส าคญ ๆ ทอยรมมหาสมทรตกอยใตระดบน าทะเลทนท

มการคาดการณวา หากน าแขงดงกลาวละลายหมด จะท าใหระดบน าทะเลสงขน 6-8 เมตรทเดยว

ผลกระทบทเรมเหนไดอกประการหนงคอ การเกดพายหมนทมความถมากขน และมความรนแรงมากขนดวย ดงเราจะเหนไดจากขาวพายเฮอรเคนทพดเขาถลมประเทศสหรฐอเมรกาหลายลกในชวงสองสามปทผานมา แตละลกกสรางความเสยหายในระดบหายนะทงสน สาเหตอาจอธบายไดในแงพลงงาน กลาวคอ เมอมหาสมทรมอณหภมสงขน พลงงานทพายไดรบกมากขนไปดวย สงผลใหพายมความรนแรงกวาทเคย

นอกจากนน สภาวะโลกรอนยงสงผลใหบางบรเวณในโลกประสบกบสภาวะแหงแลงอยางไมเคยมมากอน เชน ขณะนไดเกดสภาวะโลกรอนรนแรงขนอกเนองจากตนไมในปาทเคยท าหนาทดดกลนแกสคารบอนไดออกไซด ไดลมตายลงเนองจากขาดน า นอกจากจะไมดดกลนแกสตอไปแลว ยงปลอยคารบอนไดออกไซดออกมาจากกระบวนการยอยสลายดวย และยงมสญญาณเตอนจากภยธรรมชาตอน ๆ อกมาก ซงหากเราสงเกตด ๆ จะพบวาเปนผลจากสภาวะนไมนอย

การแกปญหาโลกรอน

แลวเราจะหยดสภาวะโลกรอนไดอยางไร

เปนเรองทนาเปนหวงวาเราคงไมอาจหยดย งสภาวะโลกรอนทก าลงจะเกดขนในอนาคตได ถงแมวาเราจะหยดผลตแกสเรอนกระจกโดยสนเชงตงแตบดน เพราะโลกเปรยบเสมอนเครองจกรขนาดใหญทมกลไกเลก ๆ จ านวนมากท างานประสานกน การตอบสนองทมตอการกระตนตาง ๆ จะตองใชเวลานานกวาจะกลบเขาสสภาวะสมดล และแนนอนวา สภาวะสมดลอนใหมทจะเกดขนยอมจะแตกตางจากสภาวะปจจบนอยางมาก

แตเรากยงสามารถบรรเทาผลอนรายแรงทอาจจะเกดขนในอนาคตเพอใหความรนแรงลดลงอยในระดบทพอจะรบมอได และอาจจะชะลอปรากฏการณโลกรอนใหชาลง กนเวลานานขน สงทเราพอจะท าไดตอนนคอพยายามลดการผลตแกสเรอนกระจกลง และเนองจากเราทราบวาแกสดงกลาวมาจากกระบวนการใชพลงงาน การประหยดพลงงานจงเปนแนวทางหนงในการลดอตราการเกดสภาวะโลกรอนไปในตว

กจกรรมท 1 1. ใหนกศกษายกตวอยางสงทมนษยท าใหสงแวดลอมเกดการเปลยนแปลงมา 1 อยาง ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… 2. ใหนกศกษายกตวอยางผลกระทบทมตอมนษย เมอสงแวดลอมถกท าลายมา 2 อยาง ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

3. พลงงานชนดแรกทกอใหเกดสงมชวตขนมาบนโลก คอ.....................

4. ทรพยากรปาไมในประเทศไทย ในระยะ 30 ป ลดลงเทาตว ซงท าใหสงผลกระทบตอสงใด

……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… 5. สาเหตส าคญทท าใหเกดวกฤตทางธรรมชาต ซงเปนปญหาทมนษยก าลงเผชญอยในปจจบน คอ …………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

6. แหลงพลงงานทใหญทสดในโลก คอ.......................................................................

7. การใชทรพยากรอยางสนเปลองของมนษยกอใหเกดวกฤตดานใด...................................

8. เพอรกษาสมดลทางธรรมชาตไวใหประชาชนรนหลงควรปรบสภาพการใชทรพยากรธรรมชาต อยางไร

……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

9. วธสรางความสมดลใหชวตมนษยกบธรรมชาตไดพงพากนยาวนานขน มนษยควรปฏบตอยางไร.

……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… กจกรรมท 2 แบงนกเรยนออกเปนกลม และใหแตละกลมไปศกษาปญหาสงแวดลอมและ แนวทางการแก ไขปญหาแลวออกมาน าเสนอหนาชนเพอการแลกเปลยนขอมลซงกนและกน ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

บทท 6 ปรากฏการณทางธรรมชาต

สาระส าคญ ปรากฏการณธรรมชาตทเกยวของกบชวตประจ าวน การเกดเมฆ หมอก น าคาง ฝน ลกเหบ สภาพอากาศของทองถนเพอการด ารงชวตไดอยางปกตสข ผลการเรยนรทคาดหวง

1. อธบายการเกดเมฆ หมอก น าคาง ฝน และลกเหบได 2. บอกสภาพอากาศของทองถนได

ขอบขายเนอหา

เรองท 1 การเกดปรากฏการณทางธรรมชาต เรองท 2 การรายงานสภาพอากาศของทองถน

เรองท 1 การเกดปรากฏการณทางธรรมชาต 1.1 เมฆ (Clouds)

“เมฆ” เปนไอน าทลอยตวอยในอากาศ เมอไดรบความรอนจากดวงอาทตยกจะลอยตวสงขนจนไปกระทบกบมวลอากาศเยนทอยดานบนท าใหกลนตวเปนละอองน าขนาดเลกและเมอละอองน าเหลานนรวมตวกนกจะเปนเมฆ ตวอยางการเกดเมฆทเหนไดชด ไดแก “คอนเทรล” ซงเปนเมฆทสรางขนโดยฝมอมนษย เมอเครองบนไอพนบนอยในระดบสงเหนอระดบควบแนน ไอน าซงอยในอากาศรอนทพนออกมาจากเครองยนต ปะทะเขากบอากาศเยนซงอยภายนอก เกดการควบแนนเปนหยดน า โดยการจบตวกบเขมาควนจากเครองยนตซงท าหนาทเปนแกนควบแนน เราจงมองเหนควนเมฆสขาวถกพนออกมาทางทายของเครองยนตเปนทางยาว ในการสรางฝนเทยมกเชนกน เครองบนท าการโปรยสารเคม “ซลเวอรไอโอไดด” เพอท าหนาทเปนแกนควบแนนใหไอน าในอากาศมาจบตว และควบแนนเปนเมฆ การเรยกชอเมฆ เมฆทเกดขนในธรรมชาตม 2 ลกษณะคอ เมฆกอน และเมฆแผน เราเรยกเมฆกอนวา “เมฆควมลส” และเรยกเมฆแผนวา “เมฆสเตรตส” หากเมฆกอนลอยชดตดกน เราน าชอทงสองมารวมกน และเรยกวา “เมฆสเตรโตควมลส” ในกรณทเปนเมฆฝน เราจะเพมค าวา “นมโบ” หรอ “นมบส” ซงแปลวา “ฝน” เขาไป เชน เราเรยกเมฆกอนทมฝนตกวา “เมฆควมโลนมบส” และเรยกเมฆแผนทมฝนตกวา “เมฆนมโบสเตรตส” เราแบงเมฆตามระดบความสงเปน 3 ระดบ คอ เมฆชนต า เมฆชนกลาง และเมฆชนสง หากเปนเมฆชนกลาง (ระดบความสง 2 - 6 กโลเมตร) เราจะเตมค าวา “อลโต” ซงแปลวา “ชนกลาง” ไวขางหนา เชน เราเรยกเมฆกอนชนกลางวา “เมฆอลโตควมลส” และเรยกเมฆแผนชนกลางวา “เมฆอลโตสเตรตส” หากเปนเมฆชนสง (ระดบความสง 6 กโลเมตร ขนไป ) เราจะเตมค าวา “เซอโร” ซงแปลวา “ชนสง” ไวขางหนา เชน เราเรยกเมฆกอนชนสงวา “เมฆเซอโรควมลส” เรยกเมฆแผนชนสงวา “เมฆเซอโรสเตรตส” และเรยกชนสงทมรปรางเหมอนขนนกวา “เมฆเซอรส”

รปท 1 แผนผงแสดงการเรยกชอเมฆ

ประเภทของเมฆ นกอตนยมวทยา แบงเมฆทงสบชนดออกเปน 4 ประเภท ดงน

1. เมฆชนสง เปนเมฆทกอตวทระดบความสงมากกวา 6 กโลเมตร เมฆในชนนสวนใหญมกจะมลกษณะเปนกอนเลก ๆ และมกจะคอนขางโปรงใส แบงออกเปน 3 ชนด คอ

เมฆเซอโรควมลส เมฆสขาว เปนผลกน าแขง มลกษณะ เปน

รว คลนเลกๆ มกเกดขนปกคลมทองฟาบรเวณกวาง

เมฆเซอโรสเตรตส มลกษณะคลายกบเมฆเซอรสแตจะแผ ออกเปนแผนบางๆ ตามทศทางของลม แผนบาง สขาว เปนผลกน าแขง ปกคลมทองฟาเปนบรเวณกวาง โปรงแสงตอแสงอาทตย บางครงหกเหแสง ท าใหเกดดวงอาทตยทรงกลด และดวงจนทรทรงกรด เมฆเซอรส เมฆรว สขาว รปรางคลายขนนก เปนผลกน าแขง มกเกดขนในวนทมอากาศด ทองฟาเปนสฟาเขม

2. เมฆชนกลาง เปนเมฆทกอตวขนจากหยดน าหรอผลกน าแขง อยทระดบความสงจากพนดน

2 - 6 กโลเมตร สามารถจ าแนกตามลกษณะรปรางไดดงน เมฆอลโตควมลส เมฆกอน สขาว ลกษณะเปนกลมกอนเลก ๆ คลายฝงแกะมชองวางระหวางกอนเลกนอย บางครงอาจกอตวต าลงมาดคลาย ๆ กบเมฆสเตรโตควมลส หรอเกดเปนกอนซอน ๆ กนคลายกบยอดปราสาท เมฆอลโตสเตรตส มลกษณะเปนแผนปกคลมบรเวณทองฟาบรเวณกวาง สวนมากมกมสเทา เนองจากบงแสงดวงอาทตยหรอดวงจนทร ไมใหลอดผาน ท าใหเหนเปนฝาๆ อาจท าใหเกดละอองฝนบางๆได

3. เมฆชนต า เปนเมฆทเกดขนทระดบความสงจากพนดนไมเกน 2 กโลเมตร ซงสามารถจ าแนกตามลกษณะรปรางไดดงน

เมฆสเตรตส เปนเมฆแผนบาง สขาว ปกคลมทองฟาบรเวณกวาง และอาจท าใหเกดฝนละอองได มกเกดขนตอนเชา หรอหลงฝนตก บางครงอาจลอยต าปกคลมพนดน เรยกวา “หมอก” เมฆสเตรโตควมลส เมฆกอน ลอยตดกนเปนแพ ไมมรปทรงทชดเจน มชองวางระหวางกอนเพยงเลกนอย มกเกดขนเวลาทอากาศไมด และมสเทา เนองจากลอยอยในเงาของเมฆชนบน เมฆนมโบสเตรตส เมฆแผนหนาสเทาเขม คลายพนดนทเปยกน า ท าใหเกดฝนตกพร าๆ หรอฝนตกแดดออก ไมมพายฝนฟาคะนอง ฟารองฟาผา มกปรากฏใหเหนสายฝนตกลงมาจากฐานเมฆ

4. เมฆกอตวในแนวตง เปนเมฆทอยสงจากพนดนตงแต 500-20,000 เมตร แบงออกเปน

2 ชนด คอ

เมฆควมลส เมฆกอนปกปย สขาว รปทรงคลายดอกกะหล า ฐานเมฆเปนสเทาเนองจากมความหนามากพอทจะบดบงแสง จนท าใหเกดเงา มกปรากฏใหเหนเวลาอากาศด ทองฟาเปนสฟาเขม เมฆควมโลนมบส เมฆกอตวในแนวตง พฒนามาจากเมฆควมลส มขนาดใหญมากปกคลมพนทครอบคลมทงจงหวด ท าใหเกดปรากฏการณทางธรรมชาตตางๆ เชน ฟาแลบ ฟารอง พายฝนฟาคะนอง และบางครงอาจมลกเหบตก

สของเมฆ สของเมฆบงบอกถงปรากฏการณทเกดขนภายในเมฆ เนองจากเมฆเกดจากไอน าลอยตวขนสทสงเยนตวลง และควบแนนกลายเปนละอองน าขนาดเลก ละอองน าเหลานมความหนาแนนสง แสงอาทตยไมสามารถสองทะลผานไปไดไกลภายในกลมละอองน าน จงเกดการสะทอนของแสงท าใหเราเหนเปนกอนเมฆสขาว ในขณะทกอนเมฆกลนตวหนาแนนขน ท าใหละอองน าเกดการรวมตวขนาดใหญขนจนในทสดกตกลงมากลายเปนฝน ซงในระหวางกระบวนการนละอองน าในกอนเมฆซงมขนาดใหญขนจะมชองวางระหวางหยดน ามากขน ท าใหแสงสามารถสองทะลผานไปไดมากขน ซงถากอนเมฆนนมขนาดใหญพอ และชองวางระหวางหยดน านนมากพอ แสงทผานเขาไปกจะถกซมซบไปในกอนเมฆและสะทอนกลบออกมานอยมาก ซงการซมซบและการสะทอนของแสงนสงผลใหเราเหนเมฆตงแต สขาว สเทา ไปจนถง สด า โดยสของเมฆนนสามารถใชในการบอกสภาพอากาศได - เมฆสเขยวจางๆ นนเกดจากการกระเจงของแสงอาทตยเมอตกกระทบน าแขง เมฆควมโลนมบส ทมสเขยวนนบงบอกถงการกอตวของพายฝน พายลกเหบ ลมทรนแรง หรอ พายทอรนาโด - เมฆสเหลอง ไมคอยไดพบเหนบอยครง แตอาจเกดขนไดในชวงปลายฤดใบไมผลไปจนถงชวงตนของฤดใบไมรวง ซงเปนชวงทเกดไฟปาไดงาย โดยสเหลองนนเกดจากฝ นควนในอากาศ - เมฆสแดง สสม หรอสชมพ โดยปกตเกดในชวงพระอาทตยขน และพระอาทตยตก โดยเกดจากการกระเจงของแสงในชนบรรยากาศ ไมไดเกดจากเมฆโดยตรง เมฆเพยงเปนตวสะทอนแสงนเทานน แตในกรณทมพายฝนขนาดใหญในชวงเดยวกนจะท าใหเหนเมฆเปนสแดงเขมเหมอนสเลอด

1.2 หมอก หมอกเกดจากกลนตวของไอน าในอากาศ เมอไปกระทบกบความเยนจะเปลยนสถานะควบแนนเปนละอองน า คลายควนสขาว ลอยตดพนดน บางครงจะหนามากจนเปนอปสรรคในการคมนาคม ซงในวนทมอากาศชน และทองฟาใส พอตกกลางคนพนดนจะเยนตวอยางรวดเรว ท าใหไอน าในอากาศเหนอพนดนควบแนนเปนหยดน า หมอกซงเกดขนโดยวธนจะมอณหภมต าและมความหนาแนนสง เคลอนตวลงสทต า และมอยอยางหนาแนนในหบเหว แตเมออากาศอนมความชนสง ปะทะกบพนผวทมความหนาวเยน เชน ผวน าในทะเลสาบ อากาศจะควบแนนกลายเปนหยดน า ในลกษณะเชนเดยวกบหยดน าซงเกาะอยรอบแกวน าแขง

รปท 2 แสดงลกษณะของหมอก 1.3 น าคาง

น าคางเปนหยดน าขนาดเลกเกาะตดพนดนหรอตนไม เกดจากการควบแนนของไอน าบนพนผวของวตถ ซงมการแผรงสออกจนกระทงอณหภมลดต าลงกวาจดน าคางของอากาศซงอยรอบๆ เนองจากพนผวแตละชนดมการแผรงสทแตกตางกน ดงนนในบรเวณเดยวกน ปรมาณของน าคางทปกคลมพนผวแตละชนดจงไมเทากน เชน ในตอนหวค า อาจมน าคางปกคลมพนหญา แตไมมน าคางปกคลมพนคอนกรต เหตผลอกประการหนงซงท าใหน าคางมกเกดขนบนใบไมใบหญากคอ ใบของพชคายไอน าออกมา ท าใหอากาศบรเวณนนมความชนสง

รปท 3 แสดงลกษณะของน าคาง

1.4 ฝน คอ ไอน าทกลนตวเปนหยดน า แลวตกลงมาบนพนผวโลก ซงเปนรปแบบหนงของการตกลงมา

จากฟาของน า นอกจากฝนแลวยงมการตกลงมาในรป หมะ เกลดน าแขง ลกเหบ น าคาง. ฝนนนอยในรปหยดน าซงตกลงมายงพนผวโลกจากเมฆ ลกษณะของการเกดฝน สามารถแบงตามสาเหตการเกดได ดงน

1. ฝนเกดจากการพาความรอน มวลอากาศรอนลอยตวสงขน 2. ฝนภเขา มวลอากาศทอมไอน าพดจากทะเล ปะทะภเขา จะลอยตวสงขน

3. ฝนพายหมน ความกดอากาศสงเคลอนไปสบรเวณความกดอากาศต า มวลอากาศในบรเวณความกดอากาศต าลอยตวสงขน

4. ฝนในแนวอากาศ มวลอากาศรอนปะทะมวลอากาศทมอณหภมเยน มวลอากาศรอนลอยตวสงขน

1.5 ลกเหบ คอหยดน าทกลายสภาพเปนน าแขง เกดจากมวลอากาศรอนทลอยตวสงขนพดพาเมดฝนลอยขน

ไปปะทะกบมวลอากาศเยนทอยดานบน ท าใหเมดฝนจบตวกลายเปนน าแขง เมอตกลงมายงมวลอากาศรอนทอยดานลาง ความชนจะเขาไปหอหมเมดน าแขงใหเพมขน จากนนกระแสลมกจะพดพาเมดน าแขงวนซ าไปซ ามาหลายครงจนเมดน าแขงมขนาดใหญขน และกระแสลมไมสามารถพยงเอาไวไดจงตกลงมายงพนดน สวนใหญจะมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 2-3 มลลเมตร ซงมกจะเกดขนในเขตพนททมอากาศรอนมาก และเกดในชวงเปลยนจากฤดรอนไปเปนฤดฝน ท าใหเกดความเสยหายตอการเลยงสตว เรอกสวนไรนา บานเรอน และเครองบน

รปท 4 แสดงลกษณะของลกเหบ 1.6 กรณศกษาน าคางแขง สาเหต และผลกระทบ

น าคางแขง หรอ “แมคะนง” และ“เหมยขาบ” เกดจากไอน าในอากาศทใกลๆ กบพนผวดนลดอณหภมลงจนถงจดน าคาง จากนนกจะกลนตวเปนหยดน า โดยอณหภมยงคงลดลงอยางตอเนอง จนถงจดต ากวาจดเยอกแขง จากนนน าคางกจะเกดการแขงตวกลายเปนน าคางแขงเกาะอยตามยอดไมใบหญา ซงการเกดแมคะนงนนไมใชจะเกดขนไดงายๆ แตจะเกดกตอเมอมอากาศหนาวจดจนน าคางยอดหญาหรอยอดไมแขงตว ในอณหภมประมาณศนยองศาเซลเซยสหรอตดลบเลกนอย ผลกระทบของน าคางแขง

การเกดแมคะนงอาจจะนาสนใจส าหรบใครหลายๆคน แตกมทงผลด และผลเสย ซงถามองในดานการทองเทยวกเปนตวกระตนนกทองเทยว แตในทางตรงกนขามจะมผลกระทบโดยตรงทางการเกษตร เพราะสรางความเสยหายแกพชไรและผกตางๆ เชน ขาวทก าลงออกรวงกจะมเมลดลบ พชไรชะงกการเจรญเตบโต พชผกใบจะหงกงอ ไหมเกรยม สวนพวกกลวย มะพราว และทเรยนใบจะแหงรวง เปนตน ซงหากแมคะนงเกดตดตอกนยาวนาน ถอวาชาวนา ชาวไร ชาวสวนเดอดรอนแนนอน

เรองท 2 การรายงานสภาพอากาศของทองถน การพยากรณอากาศ หมายถง การคาดหมายสภาพลมฟาอากาศ และปรากฏการณทางธรรมชาต

ในอนาคต เชน การคาดหมายสภาพอากาศของวนพรงน เปนตน ซงการทจะพยากรณอากาศไดตองมองคประกอบ 3 ประการ คอ

1. ความรความเขาใจในปรากฏการณและกระบวนการตาง ๆ ทเกดขนในบรรยากาศ โดยไดมาจากการเฝาสงเกตและบนทกไว ซงมนษยไดมการสงเกตลมฟาอากาศมานานแลว เพราะมนษยอยภายใตอทธพลของลมฟาอากาศโดยไมอาจหลกเลยงได จงมความจ าเปนทตองทราบลกษณะลมฟาอากาศทเปนประโยชนและลกษณะอากาศทเปนภย การสงเกตท าใหสามารถอธบายถงสาเหตของการเกดลกษณะอากาศแบบตาง ๆ ได

2. สภาวะอากาศปจจบน ซงจ าเปนตองใชเปนขอมลเรมตนส าหรบการพยากรณอากาศ โดยขอมลนไดมาจากการตรวจสภาพอากาศ ซงมทงการตรวจอากาศผวพน การตรวจอากาศชนบนในระดบความสงตาง ๆ สงส าคญทตองท าการตรวจเพอพยากรณอากาศไดแก อณหภม ความกดอากาศ ความชน ลม และเมฆ 2.1 อณหภมของอากาศ หมายถงระดบความรอนของอากาศ ซงมความส าคญตอการหมนเวยนของอากาศ โดยอากาศจะเคลอนทจากบรเวณทมอณหภมต าไปยงบรเวณทมอณหภมสงกวา ทงนอณหภมของอากาศในแตละบรเวณนนจะมลกษณะทแตกตางกนออกไป และสามารถเปลยนแปลงไดตลอดเวลา โดยปกตอากาศทอยเหนอพนดนจะอบอนและแหง สวนอากาศทอยเหนอพนน าจะเยนและชน เครองมอทเราใชส าหรบวดอณหภมคอเทอรโมมเตอร ซงมหนวยเปนองศาเซลเซยส หรอองศาฟาเรนไฮต ปจจบนการตรวจอณหภมอากาศทชวยใหการพยากรณแมนย ายงขนคอ การตรวจอากาศดวยเรดารและดาวเทยมอตนยมวทยา 2.2 ความกดอากาศ คอ น าหนกของอากาศทกดทบเหนอบรเวณนนๆ สามารถวดไดโดยใชเครองมอทเรยกวา " บารอมเตอร " มหนวยเปน มลลบาร หรอ ปอนดตอตารางนว ความกดอากาศแบงเปน 2 ชนด คอ

บรเวณความกดอากาศต า หรอ ความกดอากาศต า หมายถง บรเวณซงมปรมาณอากาศอยนอย ซงจะท าใหน าหนกของอากาศนอยลงตามไปดวย ท าใหอากาศเบาและลอยตวสงขน เกดการแทนทของอากาศท าใหเกดลม

บรเวณความกดอากาศสง หรอ ความกดอากาศสง หมายถง บรเวณทมคาความกดอากาศสงกวาบรเวณโดยรอบ เรยกอกอยางหนงวา "แอนตไซโคลน" เกดจากศนยกลางความกดอากาศสงเคลอนตวออกมายงบรเวณโดยรอบ ท าใหอากาศขางบนเคลอนตวจมลงแทนท ท าใหอณหภมสงขนไมเกดการ กลนตวของไอน า สภาพอากาศโดยทวไปจงปลอดโปรง ทองฟาแจมใส

2.3 ลม คอการเคลอนไหวของอากาศ ถาลมแรงกหมายถงวามวลของอากาศเคลอนตวไปมากและเรว การวดลมจ าตองวดทงทศและความเรวของลม ส าหรบการวดทศของลมนนเราใชศรลม สวนการวดความเรวของลม เราใชเครองมอท เรยกวา "แอนนมอมเตอร" การวดความเรวและทศของลม อาจท าไดโดยใชเครองมออกชนดหนง เรยกวา "ใบพดลม" ซงสามารถวดความเรวและทศไดพรอมกน 3. ความสามารถทจะผสมผสานองคประกอบทงสองขางตนเขาดวยกนเพอคาดหมายการเปลยนแปลงของบรรยากาศทจะเกดขนในอนาคต

บทท 7 สารและสมบตของสาร

สาระส าคญ ความหมาย ความส าคญของสารในชวตประจ าวน การน าไปใชประโยชน การเขาสรางกายของสาร ประเภทของสาร และผลตภณฑในชวตประจ าวน การใชสารในชวตประจ าวนและผลกระทบจากการใชสาร การเลอกใชสารและผลตภณฑอยางถกตอง เหมาะสม ผลการเรยนรทคาดหวง

- อธบายความหมายความส าคญและความจ าเปนในการใชสารได - อธบายสมบตทวไปของสารได - จ าแนกสารโดยใชสถานะและการจดเรยงอนภาคได - อธบายปจจยทมผลตอการเปลยนสถานะของสารได

ขอบขายเนอหา เรองท 1 สารและสมบตของสาร เรองท 2 ปจจยทมผลตอการเปลยนสถานะของสาร

เรองท 1 สารและสมบตของสาร ความหมายของสาร สาร หมายถง สงทมตวตน มมวล ตองการทอย และสมผสได สารแตละชนดจะมลกษณะเฉพาะตว หรอ สมบตของสาร ซงแตกตางจากสารอน เชน น ามจดเดอดท 100 องศาเซลเซยส กรดมรสเปรยว แอลกอฮอลตดไฟได เปนตน สมบตของสารแบงออกเปน 2 ประเภท 1. สมบตทางกายภาพ หมายถง สมบตของสารทแสดงใหเหนลกษณะภายนอกของสาร สามารถสงเกตไดงาย เชน รปราง ส กลน รส สถานะของสาร จดเดอด จดหลอมเหลว เปนตน 2. สมบตทางเคม หมายถง สมบตของสารทแสดงลกษณะภายในของสารโดยอาศยการเปลยนแปลงทางเคม เชน เหลกเปนสนม โลหะเมอท าปฏกรยากบกรดแลวเกดการผกรอน เปนตน สถานะของสารและการจดเรยงอนภาค สถานะของสารสามารถแบงออกเปน 3 สถานะ คอ

1. ของแขง คอ สารทมรปรางและปรมาตรทแนนอน ไมเปลยนแปลงตามภาชนะ อนภาคชดกนเปนระเบยบ มความหนาแนนและแรงยดเหนยวระหวางโมเลกลสงกวาของเหลวและกาซ เชน กอนหน ไม พลาสตก เหลก เปนตน

ภาพแสดงการจดเรยงอนภาคของของแขง

2. ของเหลว คอ สารทมปรมาตรแนนอน แตมรปรางไมแนนอนเปลยนแปลงตามภาชนะทบรรจ อนภาคอยใกลเคยงกนแตไมเปนระเบยบ มการชนกนตลอดเวลา จงมความหนาแนนสงกวากาซ เชน น า น านม สบเหลว แชมพ เปนตน

ภาพแสดงการจดเรยงอนภาคของของเหลว

3. กาซ คอ สารทมรปรางและปรมาตรไมแนนอน เปลยนแปลงตามภาชนะทบรรจเพราะมแรงยดเหนยวระหวางโมเลกลนอยมาก จงฟงกระจายไดเตมภาชนะและมความหนาแนนต า เชน อากาศ แกซหงตม กาซคารบอนไดออกไซด เปนตน

ภาพแสดงการจดเรยงอนภาคของกาซ

ตารางท 1 แสดงสมบตของสารแตละสถานะ

ของแขง ของเหลว กาซ 1.มมวล ตองการทอย และสมผสได

1.มมวล ตองการทอย และสมผสได

2.รปรางแนนอน เปลยนแปลงรปรางยาก

2.รปรางไมแนนอน ขนอยกบภาชนะทบรรจ

3.ปรมาตรคงท ไมสามารถกดหรอบบใหมปรมาตรลดลงได

3.มปรมาตรไมคงท สามารถกดหรอบบใหมปรมาตรลดลงได

4.อนภาคของของแขงเรยงชดกนแนนท าใหไมสามารถเคลอนทได

4.อนภาคของของเหลวอยชดกน แตมชองวางระหวางอนภาค ท าใหเคลอนทไดบาง

4.อนภาคของแกสอยหางกนท าใหอนภาคเคลอนทอสระจงฟงกระจายเตมภาชนะทบรรจเสมอ

5.ทะลผานไดยาก 5.ทะลผานได 5.ทะลผานไดงาย - 6.ระดบผวหนาของของเหลวจะ

อยในแนวราบเสมอไมวาจะอยทใด

กจกรรม สถานะของสาร

จงพจารณาชอสารทก าหนดและจ าแนกสารนนอยในสถานะใด โดยขดเครองหมาย ลงในตาราง

สาร ของแขง ของเหลว กาซ กอนหน โตะ ออกซเจน น ามนพช กาซหงตม พดลม น าเกลอ น าแขง คารบอนไดออกไซด ควนไฟ คอมพวเตอร ยางลบ สบเหลว น าอดลม น าตาล ไนโตรเจน แอลกอฮอล กระดาษ แชมพสระผม ผงซกฟอก

เรองท 2 ปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงของสถานะของสาร สารทกชนดสามารถเปลยนแปลงสถานะได การเปลยนแปลงสถานะของสารเกยวของกบอณหภม จดเดอดและจดหลอมเหลวของ สารชนดนน ๆ ซงการเปลยนแปลงสถานะของสารนจะสงผลตอลกษณะกายภาพของสารนน เชน น าแขง กลายเปนของเหลว ของเหลวกลายเปนกาซ เปนตน การเปลยนแปลงสถานะในแตละรปแบบ มชอเรยกตางกนตามลกษณะการเปลยนแปลง ดงน

การระเหย คอ กระบวนการการเปลยนแปลงสถานะของสสาร จากของเหลว กลายเปนกาซ โดยมกเกดเมอของเหลวนน ๆไดรบพลงงานหรอความรอน โดยไมจ าเปนตองมอณหภมถงจดเดอด ไดแก น า เปลยนสถานะเปน ไอน า

น าในถวยชาระเหยกลายเปนไอ และรวมตวบนกระจก การระเหด คอ กระบวนการการเปลยนแปลงสถานะของสสาร จากของแขง กลายเปนกาซ โดยไมผานสถานะการเปนของเหลว ไดแก น าแขงแหง เปลยนสถานะเปน กาซคารบอนไดออกไซด หรอ ถา

เราใสลกเหมนในตเสอผาไวสกระยะหนง ลกเหมนจะมขนาดเลกลงเพราะลกเหมนเปลยนสถานะจากของแขงกลายเปนไอท าใหมกลนเหมนไลแมลง

การระเหดของน าแขงแหง การควบแนน คอ กระบวนการการเปลยนแปลงสถานะของสสาร จากกาซ กลายเปนของเหลว โดยมกเกดเมอกาซนน ๆ สญเสยความรอนหรอพลงงาน ไดแก ไอน า เปลยนแปลงสถานะเปน น า การเกดฝน เปนตน

การเกดฝนเกดจากการควบแนนของไอน า

การแขงตว คอ กระบวนการการเปลยนแปลงสถานะของสสาร จากของเหลว กลายเปนของแขง โดยมกเกดเมอของเหลวนน ๆ สญเสยความรอนหรอพลงงาน ไดแก น า เปลยนแปลงสถานะ

เปนน าแขง โดยของแขงนน สามารถเปลยนสถานะกลบเปนของเหลวได โดยการไดรบพลงงานหรอความรอน การหลอมเหลว หรอ การละลาย คอ กระบวนการการเปลยนแปลงสถานะของสสาร จากของแขง กลายเปนของเหลว โดยมกเกดเมอของแขงนนๆ ไดรบความรอนหรอพลงงาน ไดแก น าแขง เปลยนแปลงสถานะเปน น า

น าแขง ตงทงไวจะกลายเปนน า น าไปแชตเยนจะเปลยนมาเปนน าแขง การตกผลก คอ กระบวนการการเปลยนแปลงสถานะของสาร จากของเหลว กลายเปนของแขง โดยมกเกดเมอของเหลวนนๆ สญเสยความรอนหรอพลงงาน ไดแก น า เปลยนแปลงสถานะเปน น าแขง แตโดยทวไปแลว ตกผลกนนนยมใช กบการเปลยนแปลงรปรางทางเคม เสยมากกวา เพราะโดยทวไปใชกบสารประกอบหรอวตถ ทไมสามารถหลอมเหลว หรอ ละลาย กลบเปนของเหลวไดอก

เกลอ เกลอละลายน า ระเหยน าออกไดเกลอ

กจกรรม การเปลยนแปลงสถานะของสาร

จดประสงค ทดลองและอธบายการเปลยนแปลงสถานะของสารได วสดอปกรณ 1. บกเกอร 2. ชดตะเกยงแอลกอฮอล 3.ชอนโตะ 4. เกลอ 5. น าแขง 6.ไมขดไฟ วธทดลอง

1. แบงกลมเรยน กลมละ 4 – 5 คน 2. น าน าแขงในบกเกอร ตงทงไว 10 นาท สงเกตการเปลยนแปลงของน าแขงและบนทกผล 3. น าเกลอ 1 ชอนโตะ ใสลงไปในบกเกอร คนจนเกลอละลายหมด 4. น าบกเกอรตงไฟ จนกวาน าในบกเกอรระเหยหมด สงเกตการเปลยนแปลงและบนทกผล

บนทกผลการทดลอง

สาร การเปลยนแปลง

กอนทดลอง หลงทดลอง น าแขง

เกลอ

สรปผลการทดลอง …………………………………………………………………………………………………...…………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

บทท 8 การแยกสาร

สาระส าคญ ความส าคญ วธการ และกระบวนการแยกสารตอการน าไปใชประโยชน มการใชวธการแยกสารทเหมาะสม ผลการเรยนรทคาดหวง

1. อธบายความส าคญวธการและกระบวนการแยกสารได 2. สามารถเลอกใชวธการแยกสารทเหมาะสมและน าไปใชประโยชนในชวตประจ าวนได

ขอบขายเนอหา เรองท 1 การแยกสาร เรองท 2 การเขาสรางกายของสาร เรองท 3 ประเภทของสารทพบในชวตประจ าวน เรองท 4 สารและผลตภณฑของสารทใชในชวตประจ าวน เรองท 5 ผลกระทบทเกดจากการใชสารตอชวตและสงแวดลอม

เรองท 1 การแยกสาร สารตาง ๆ มกอยรวมกบสารอน ๆ ในรปของสารเนอเดยว หรอสารเนอผสม ถาตองการสาร

เพยงชนดเดยวเพอน ามาใชประโยชน อาจท าไดโดยแยกสารออกมาโดยอาศยสมบตเฉพาะตวของสาร การแยกสารเนอผสมทไมเปนเนอเดยวท าไดโดยใชวธการทางกายภาพ เชน หยบออก รอนดวยตะแกรง ใชแมเหลกดด การแยกสารทเปนเนอเดยวอาจแยกไดโดยการระเหยจนแหง สารเนอเดยว หมายถง สารทมลกษณะเปนเนอเดยวกน เมอน าสวนใดสวนหนงไปทดสอบจะมสมบตเหมอนกน เชน น ากลน น าโซดา น าเชอม น าเกลอ เปนตน

สารเนอเดยวมไดทง 3 สถานะ คอ

1.สารเนอเดยวสถานะของแขง เชน เหลก ทองค า ทองแดง สงกะส อะลมเนยม นาก ทองเหลอง หนปน เกลอแกง น าตาลทราย

2.สารเนอเดยวสถานะของเหลว เชน น ากลน น าเกลอ น าสมสายช น าอดลม น ามนพช น าเชอม น านม

3.สารเนอเดยวสถานะแกส เชน อากาศ แกสหงตม แกสออกซเจน แกสไนโตรเจน แกสคารบอนไดออกไซด สารเนอผสม หมายถง สารผสมทไมผสมเปนเนอเดยวกน สามารถมองเหนสารเดมไดตาเปลา สารแตละชนดจะมสมบตของสารแตกตางกน เชน น าแปง น าโคลน ยาเคลอบกระเพาะ เปนตน

สารเนอผสมมไดทง 3 สถานะ เชน

1. สารเนอผสมสถานะของแขง เชน ทราย คอนกรต ดน

2. สารเนอผสมสถานะของเหลว เชน น าคลอง น าโคลน น าจมไก

3. สารเนอผสมสถานะแกส เชน ฝ นละอองในอากาศ เขมา ควนด าในอากาศ การแยกสารผสมแตละชนดนน ตองรจกเลอกใชวธการทเหมาะสม ขนอยกบสมบตของสารทผสมอยในสารนน ๆ

1.การกรอง เปนวธการแยกสารผสมทมสถานะเปนของแขงออกจากของเหลว วสดทใชกรองทอยหลายชนด เชน กระดาษกรอง ส าล ผาขาว เชน การกรองน ากะท การกรองสงสกปรกในน าเชอม เปนตน

2.การกลน เปนวธการแยกสารผสมทเปนของเหลวหรอของแขงทละลายเปนเนอเดยวกนโดยใชสมบตความแตกตางของจดเดอดของสารแตละชนด การกลนตองท าใหสารทเปนของเหลวกลายเปนไอโดยการใหความรอน สารทกลายเปนไอเมอไดรบความเยนกจะเกดความควบแนนกลนตวเปนสารบรสทธ สารทมจดเดอดต าจะกลนตวออกมากอนสารทมจดเดอดสงกวา

3.การระเหย การแยกสารดวยวธนเหมาะส าหรบใชแยกสารผสมทเปนของเหลวและมของแขงละลายในของเหลว โดยวธการระเหยนยมใชในการแยกเกลอออกจากน าทะเล เมอน าระเหยหมดกจะไดเกลอ น ามาใช

การท านาเกลอ โดยวธการระเหย

4.การตกตะกอน การแยกสารดวยวธนเปนการแยกสารผสมทเปนของแขงทแขวนลอยอยในของเหลว โดยการตงสารผสมนนทงไว ของแขงทอยในของเหลว เปนสงทมน าหนก ดงนนเมอตงทงไวกจะตกตะกอน แยกของจากของเหลว เราจงสามารถแยกของสารผสมออกจากกนได เชน การแยกแปงออกจากน าแปง การแยกดนออกจากน าโคลน หรอการใชสารสมแกวงในน าเพอใหสารแขวนลอยทอยในน าตกตะกอน เปนตน

แกวงสารสมในน าเพอใหสารแขวนลอยในน าตกตะกอน

5.การตกผลก วธนเปนวธส าหรบการแยกของผสมทเปนของแขง โดยการน าของผสมมาละลายดวยตวท าละลาย จนสารละลายหมด แลวทงไว สารทละลายไดนอยกวาจะอมตวและตกตะกอนออกมากอน เชน เชน การแยกเกลอโซเดยมคลอไรดออกจากน าทะเล

การตกผลกของสารบางชนด

6.การกลนล าดบสวน วธนใชแยกสารผสมทเปนของเหลว ซงของเหลวนมจดเดอดทไมแตกตางกนมากนก จงไมสามารถใชการแยกสารแบบการกลนธรรมดาได ตวอยางการกลนแบบล าดบสวน เชน การแยกน า ออกจากแอลกอฮอล (น ามจดเดอด 100 องศาเซลเซยส แอลกอฮอลมจดเดอด 78.5 องศาเซลเซยส) และการกลนน าดบ เปนตน

7.การระเหดหรอการระเหยแหง วธนเหมาะส าหรบการแยกของผสมทเปนของแขงทละลายอยในของเหลว เชน เมอน าเกลอแกงซงเปนของแขงมาละลายในน าจะไดของผสมเนอเดยวกน ถาตองการแยกเกลอแกงออกจากน า กกระท าไดโดยน าน าเกลอมาใหความรอนเพอใหน าระเหยออกไป สงทเหลออยในภาชนะกคอ เกลอแกง นนเอง 8.โครมาโตกราฟฟ เปนวธแยกสารเนอเดยวออกจากกนใหเปนสารบรสทธ โดยอาศยหลกการทวา "สารแตละชนดมความสามารถในการละลายตางกน และถกดดซบตางกน จงท าใหสารแตละชนดแยกออกจากกนได

เรองท 2 การเขาสรางกายของสาร สารพษเขาสรางกายได 3 ทาง คอ

1. ทางจมก ดวยการสดดมไอของสาร ผลคอละอองของสารพษปะปนเขาไปกบลมหายใจ สารพษบางชนดมฤทธกดกรอน ท าใหเยอจมกและหลอดลมอกเสบหรอซมผานเนอเยอเขาสกระแสโลหตท าใหโลหตเปนพษ

2. ทางปาก อาจจะเขาปากโดยความสะเพรา เชน ใชมอทเปอนสารพษหยบอาหารเขาปากหรอกนผกผลไมทมสารพษตกคางอย หรออาจจะจงใจกนสารพษบางชนดเพอฆาตวตาย เปนตน

3. ทางผวหนง เกดอาการสมผสหรอจบตองสารพษ สารพษบางชนดสามารถซมผานทางผวหนงได เพราะเขาไปท าปฏกรยาเกดเปนพษแกรางกาย

สารพษเมอเขาสรางกายทางใดกตาม เมอมความเขมขนพอจะมปฏกรยา ณ จดสมผสและซมเขาสกระแสโลหต ซงจะพาสารพษไปทวรางกาย ความสามารถในการสกระแสโลหตนนขนอยกบคณสมบตการละลายของสารพษนน สารพษบางชนดอาจถกรางกายท าลายได บางชนดอาจถกขบถายออกทางไต ซงจะมผลกระทบตอทางเดนปสสาวะ และกระเพาะปสสาวะบางชนดอาจถกสะสมไว เชน ทตบ ไขมน เปนตน

เรองท 3 ประเภทของสารทพบในชวตประจ าวน ประเภทของสาร ประเภทของสาร สารแตละชนดมสมบตหลายประการ และน ามาใชประโยชนแตกตางกน เราตองจ าแนกประเภทของสารเพอความสะดวกในการศกษาและการน าไปใช การจ าแนกประเภทของสารตามสมบตความเปนกรด - เบส

ประเภทของสารตามสมบตของสาร คอ สมบตความเปนกรด – เบส ของสารเปนเกณฑ ซงสามารถจดกลมสารทใชในบานเปน 3 ประเภทคอ

1. สารทมสมบตเปนกรด สารประเภทนมรสเปรยว ท าปฏกรยาเคมกบโลหะ เชน สงกะสท าปฏกรยาเคมกบหนปน ตวอยางสารประเภทน เชน น าสมสายช น ามะนาว น าอดลม น ามะขาม น ายาลางหองน า เปนตน

2. สารทมสมบตเปนเบส สารประเภทนมรสฝาด เมอน ามาถกบฝามอจะรสกลนมอ ท าปฏกรยากบไขมน หรอน ามนพช หรอน ามนสตว จะไดสารประเภทสบ ตวอยางสารประเภทน เชน น าปนใส โซดาไฟ น าขเถา เมอน าสารทมสมบตเปนเบสทดสอบดวยกระดาษลตมสสแดง กระดาษลตมสสแดงจะเปลยนสจากสแดงเปนสน าเงน

3. สารทมสมบตเปนกลาง สารประเภทนมสมบตหลายประการและเมอน ามาทดสอบดวยกระดาษลตมสแลว กระดาษลตมสจะไมมการเปลยนแปลง ตวอยางของสารประเภทน เชน น า น าเกลอ น าเชอม เปนตน

เรองท 4 สารและผลตภณฑของสารทใชในชวตประจ าวน การจ าแนกประเภทของสารตามประโยชนการใชงาน 1. สารท าความสะอาด สารเหลานมหลายประเภท เชน

- สารทใชท าความสะอาดของรางกายสวนตาง ๆ ไดแก สบ ยาสฟน แชมพสระผม น ายาบวนปาก - สารทใชท าความสะอาดเสอผาเครองนมหม ไดแก สบซกฟอก ผงซกฟอก น ายาขจดคราบ - สารทใชท าความสะอาดภาชนะ เชน น ายาลางจาน สารทใชท าความสะอาดเฉพาะแหง เชน

น ายาเชดกระจก น ายาขดหองน า 2. สารทางเกษตร

สารก าจดศตรพช เปนสารทนยมใชในการเกษตร โดยเกษตรกรใชฉดพนตนพชทปลก เพอก าจดแมลงทมากดกนตนพช

สารประเภทนมผลรนแรงตอคน สตวและสงแวดลอมในบรเวณใกลเคยง จงตองรจกใชอยางระมดระวงไมควรใชในปรมาณทมากเกนไป 3. สารทใชเปนยารกษาโรค สารเหลานใชบ าบดรกษาปองกนโรคหรอความเจบปวยของคนเรา แบง

ตามลกษณะการใชไดเปน 2 ประเภท คอ - ยาใชภายใน เชน ยาธาตน าขาว ยาธาตน าแดง ยาพาราเซตามอล ยาแกไอน าด า ยาเมดโซดามนท - ยาใชภายนอก เชน ยาเหลอง ยาแดง ยาลางตา แอลกอฮอล

4. สารก าจดแมลงในบาน สารประเภทนมทงชนดทจดใหเกดควนชนดทฉดพน และชนดผง เชน ยากนยง ดดท

สารปรงแตงอาหาร สารเหลานมมากมายหลายชนด เราน าใชในการประกอบอาหาร เชน น าตาล น าปลา ซอว ซอส น าสมสายช

เรองท 5 ผลกระทบทเกดจากการใชสารตอชวตและสงแวดลอม อนตรายจากการใชสารพษ

การใชสารพษอยางไมถกตองมอนตรายตอมนษยและสงแวดลอมดงน 1. ท าใหเกดอนตรายตอผใชโดยตรงตอผใชโดยตรงไดแก เกษตรกรผประกอบอาชพใน

โรงงานทเกยวของกบการใชสารพษและประชาชนทว ๆ ไป ทงนเนองมาจากขาดความรความเขาใจในการใชและการปองกนอนตรายจากสารพษอยางถกตอง จงท าใหเกดอบตเหต เชน สารพษทใชอาจถกรางกายของผใชหรอหายใจเอากาซพษทรวสบรรยากาศเขาไปท าใหอนตรายหรอเจบปวยถงชวตไดในทนท หรอสะสมสารพษในสวนตาง ๆ ของรางกายท าใหสขภาพทรดโทรม เกดโรคภยรายแรงขนไดภายหลง

2. ท าใหเกดอนตรายตอชวตและสขภาพอนามยของประชาชน และสงมชวตทอาศยอยในบรเวณใกลเคยงกบแหลงทมการใชสารพษ

3. ท าใหสภาวะสมดลตามธรรมชาตเสยไป เนองจากศตรธรรมชาต เชน ตวห า ตวเบยฬ ทมประโยชนในการปองกนก าจดศตรพช ศตรมนษยและสตวถกสารพษท าลายหมดไป แตขณะเดยวกนศตรทเปนปญหา โดยเฉพาะพวกแมลงศตรพชสามารถสรางความตานทานสารพษขนไดท าใหเกดปญหาการระบาดเพมมากขนหรอศตรพชทไมเคยระบาด กเกดระบาดขนมาเปนปญหาในการปองกนก าจดมากขน

4. ท าใหเกดอนตรายตอชวตของนก ปลา สตวปาชนดตาง ๆ แมลงทมประโยชน เชน ผ ง พบวามปรมาณลดนอยลงจนบางชนดเกอบสญพนธ ทงนเนองจากถกท าลายโดยสารพษทไดรบเขาไปทนทหรอสารพษทสะสมในรางกายของสตวเหลานน มผลใหเกดความลมเหลวในการแพรขยายพนธ

5. ท าใหเกดอนตรายแกสงมชวตและมนษยในระยะยาวเนองจากการไดรบสารพษซงกระจายตกคางอยในอาหารและสงแวดลอม เขาไปสะสมไวในรางกายทละนอยจนท าใหระบบและวงจรการท างานของรางกายผดปกต เปนเหตใหเกดโรคอนตรายขนหรอบางครงอาจท าใหเกดการกลายพนธหรอเกดความผดปกตในรนลกหลานขนได

6. ท าใหเกดความสญเสยทางเศรษฐกจขนกบประเทศชาต เนองจากการเจบไขไดปวยของประชาชนท าใหไมสามารถท างานไดเตมท และยงตองเสยคาใชจายในการรกษาพยาบาลอกดวยนอกจากนยงมปญหาไมสามารถสงอาหารผลตผลและผลตภณฑการเกษตรออกไปจ าหนายยงตางประเทศได เนองจากมสารพษตกคางอยในปรมาณสง เกนปรมาณทก าหนดไวท าใหสามารถทจะน ามาพฒนาประเทศ

7. ท าใหเกดความเสยหายตอคณภาพของสงแวดลอมทด ปรมาณสารพษทถกปลอยและตกคางอยในสงแวดลอม เชน สารพษ โลหะหนกในแหลงน า หรอกาซพษทผสมอยในชนบรรยากาศท าใหคณภาพของสงแวดลอมเสยหายไมเหมาะสมตอการด ารงชวตของสงมชวต

วธปองกนสารเปนพษ 1. พยายามหลกเลยงการใชสารเปนพษเพอกจกรรมตาง ๆ 2. ควรศกษาใหเขาใจถงอนตรายและวธการใชสารเคมแตละชนด 3. ใชเครองมอ อปกรณ เพอการปองกนอนตรายขณะทมการท างานหรอเกยวของกบสารเคม 4. ควรมการตรวจสขภาพ ส าหรบผทท างานเกยวของกบสารเคมอยางนอยปละครง 5. หลกเลยงการอยใกลบรเวณทมการใชสารเคมเพอปองกนสารพษเขาสรางกายทางปาก 6. เมอมการใชสารเคม ควรอานฉลากก ากบโดยตลอดใหเขาใจกอนใช และตองปฏบตตามค า

เตอนและขอควรระวงโดยเครงครด 7. อยาลางภาชนะบรรจสารเคมหรออปกรณเครองพนยาลงไปในแมน า ล าธาร บอ คลอง ฯลฯ 8. ภาชนะบรรจสารเคมเมอใชหมดแลวใหท าลายและฝงดนเสย 9. ใหความรวมมอกบทางราชการในการควบคมตลอดจนการเผยแพรประชาสมพนธ

กจกรรม การกรอง

จดประสงค ทดลองและอธบายการแยกสารดวยวธการกรองได

วสดอปกรณ 1. บกเกอร 2. กรวยกรอง 3. กระดาษกรอง 4.ขวดน ากลน 5. แปงมน 6. น า 7. แทงแกวคน

วธการทดลอง 1. แบงกลมผเรยน กลมละ 4 - 5 คน 2. เทน าใสในบกเกอรและน าแปงมนผสมลงไป คนจนแปงละลายหมด 3. พบกระดาษกรอง แลวน าไปวางในกรวยกรอง หลงจากนนใชขวดน ากลนฉดน าลงบน

ขอบกระดาษกรองใหเปยก เพอใหกระดาษแนบตดกบกรวยกรอง 4. น าน าแปงมนเทลงในกรวยกรอง บนทกผลการทดลอง

บนทกผล

สาร ผลทสงเกตได 1.แปงผสมกบน า 2.น าแปงทผานการกรองแลว

สรปการทดลอง …………………………………………………………………………………………………...…………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

บทท 9 สารในชวตประจ าวน

สาระส าคญ ความเกยวของของสารในชวตประจ าวน การเขาสรางกายของสาร ทงนเปนประโยชนและโทษ การจ าแนกประเภทของสารและผลตภณฑทพบในชวตประจ าวนได ควรเลอกใชสารบางชนดทกระทบตอชวตและสงแวดลอม หลกการเลอกซอเลอกใชสารอยางถกตองเหมาะสม ผลการเรยนรทคาดหวง

- อธบายสมบตของสารทน ามาใชในชวตประจ าวนได - อธบายการเขาสรางกายของสารได - จ าแนกประเภทของสารและผลตภณฑทพบในชวตประจ าวนได - อธบายวธการใชสารในชวตประจ าวนบางชนดและสงแวดลอมได - อธบายหลกการเลอกซอและเลอกใชสารได - เลอกซอและเลอกใชสารไดถกตองและเหมาะสม

ขอบขายเนอหา เรองท 1 สมบตของสารทใชในชวตประจ าวน เรองท 2 สารและผลตภณฑของสารทใชในชวตประจ าวน เรองท 3 การเลอกซอและการใชสารอยางปลอดภย

เรองท 1 สมบตของสารทใชในชวตประจ าวน ในชวตประจ าวนของเรานน เราตองใชสารตาง ๆ อยตลอดเวลา สารบางชนดใหประโยชนแกรางกายของเรา เชน อาหาร ยารกษาโรค ผลตภณฑท าความสะอาด เปนตน สารบางถงแมวาจะมประโยชนแตกมผลกระทบตอสงแวดลอมดวย เชน ยาฆาแมลง ยาก าจดศตรพช หรอกาซตาง ๆ ทเกดจากกระท าของมนษย

เราสามารถจ าแนกประเภทของสารทใชในชวตประจ าวนออกเปนประเภท ไดดงน

1.ความเปนกรด- เบส เราสามารถจ าแนกสารจากสมบตของสารจากความเปน กรด –เบส ไดดงน

1.1 สารทมสมบตเปนกรด สารประเภทนมรสเปรยว ท าปฏกรยาเคมกบโลหะและหนปน เมอทดสอบดวยกระดาษลตมสสน าเงน กระดาษลตมสจะเปลยนเปนสแดง และม คา pH 1 – 6 เชน มะนาว น าสมสายช น ายาลางหองน า เปนตน

1.2 สารทมสมบตเปนเบส เปนสารทมรสฝาด เมอทดสอบกบกระดาษลตมส สแดงจะเปลยนไปเปนสน าเงน เมอสมผสรางกายจะรสกลน และท าปฏกรยากบไขมนหรอน ามนพช และมคา pH 8 – 14 เชน ผงซกฟอก สบ น าขเถา เปนตน

1.3 สารทสมบตเปนกลาง เปนสารททดสอบกบกระดาษลตมสแลวไมมการเปลยนแปลง มคา pH 7 เชน น าเกลอ น าดม เปนตน

กจกรรม ทดสอบ กรด – เบส

จดประสงค ทดลองและอธบายความเปนกรด – เบส ของสารได

วสดอปกรณ 1. สารละลาย (ตามตาราง) 2. หลอดหยดจ านวนเทากบสารละลาย 3. กระจกนาฬกาหรอภาชนะทเปนแกว 4. กระดาษลตมส 5. ถาดหลม

วธท า 1. หยดสารละลายทเตรยมไวลงในถาดหลม ๆ ละ 3 หยด 2. ใชกระดาษลตมสจมสารละลายเทยบสทเกดขนกบส แลววางไวบนกระจกนาฬกาหรอ

ภาชนะทเปนแกว แลวบนทกผล

บนทกผล

สาร สมบตของสาร

ส กรด กลาง เบส สบเหลว ผงซกฟอก น าสมสายช น าอดลม น ายาลางจาน น าเกลอ น ามะนาว น ายาลางหองน า น าดม น าปนใส

สรปผลการทดลอง …………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

เรองท 2 สารและผลตภณฑของสารทใชในชวตประจ าวน 2.จ าแนกประเภทของสาร การจ าแนกสารนอกจากจ าแนกจากสมบตของสารแลว ยงจ าแนกตามประโยชนการใชงาน ไดดงน 2.1 สารท าความสะอาด ในชวตประจ าวนเราใชสารประเภทนกนอยางแพรหลาย สารท าความสะอาด มทงสารทใชท าความสะอาดรางกายของคน สารทใชท าความสะอาดเครองนมหม หรอภาชนะตาง ๆ เชน สบ ผงซกฟอก ยาสฟน น ายาลางหองน า เปนตน 2.2 สารทางการเกษตร สารประเภทนสวนใหญเปนสารทใชในการก าจดศตรพช เชน แมลง วชพช สารประเภทนในปรมาณทมากเกนไปจะสงผลกระทบตอผใช และผบรโภค นอกจากนแลวสารประเภทนยงสงผลกระทบตอสงแวดลอมอกดวย

2.3 ยารกษาโรค สารเหลานใชเพอบ าบดและรกษาอาการเจบปวยของคนเรา แบงออกเปน 2 ประเภท คอ ยาภายใน เชน ยาพาราเซตามอล ยาธาตน าแดง ยาแกไอ ยาภายนอก เชน ยาแดง ยาลางตา แอลกอฮอล

2.4 สารปรงแตง สารปรงแตงอาหารมมากมายหลายชนด ขนอยกบวตถประสงคในการใช ดงน สารปรงรส - น าปลา ซอว ซอส สารแตงส - สผสมอาหาร สจากธรรมชาต สารแตงกลน – กลนสงเคราะห สารปองกนไมใหอาหารเนาเสย - สารกนบด 4.5 ผลตภณฑเสรมความงาม สารทเปนผลตภณฑเสรมความงามหรอเครองส าอางมหลายประเภทขนอยกบวตถประสงคของผใช เชน ผลตภณฑบ ารงผว - ครมบ ารงผว อาหารเสรม ผลตภณฑตกแตงรางกาย – ลปสตก แปงผดหนา

เรองท 3 การเลอกซอและการใชสารอยางปลอดภย สารทเราใชอยในชวตประจ าวนนนมทงประโยชนและโทษ ดงนนกอนทเราจะน าสารใด ๆกตามมาใช ตองค านงถงเรองดงตอไปน

1.ฉลากของผลตภณฑ กอนซอหรอน าผลตภณฑมาใชตองศกษารายละเอยดบนฉลากใหเขาใจ โดยเฉพาะผลตภณฑดานอาหารจะตองดวนหมดอายของผลตภณฑดวย และผใชจะตองปฏบตตนตามวธขนตอนทอยบนฉลากอยางเครงครดดวย

2. ใชสารในปรมาณทจ าเปนเทานน สารอยางชนดถาใชในปรมาณมากกวาทก าหนดอาจจะเปนอนตรายตอผใชได

3. ตองมการก าจดภาชนะทใชแลวอยางเหมาะสม เชน ภาชนะทบรรจสารทพษ หามทงลงในแมน าล าคลอง เปนตน การจะเลอกใชสารใดกตาม เราตองค านงความปลอดภยในการใชสารนนดวย สารบางชนด เชน ยาฆาแมลง หรอก าจดวชพช ถาใชในปรมาณมากกจะสงผลตอสขภาพของผใช และถาตกคางอยในพชผกกจะเปนอนตรายตอผบรโภค และนอกจากนสารตาง ๆ ทเราใชกสงผลกระทบตอสงแวดลอม เชน การปลอยน าเสยลงในแมน า กอใหเกดน าเสย เปนตน ดงนนกอนทเราจะเลอกใชสารตาง ๆ ใน ชวตประจ าวน เราตองศกษาถงวธการใช การเกบรกษา และวธการก าจดภาชนะบรรจสารเหลานน อยางละเอยด เพอจะชวยปองกนอนตรายทจะเกดกบมนษยเรา และไมสงผลกระทบตอสงแวดลอม

กจกรรม การเลอกใชสารอยางปลอดภย

ตอนท 1 ใหผเรยนส ารวจสารทใชในชวตประจ าวนมาคนละ 5 ชนด และบนทกผล

ชอสาร ประเภท วธใช

2.จงบอกวธการใชสารอยางปลอดภยมาอยางนอย 3 ขอ 1…………………………………………………………………………………………………. 2…………………………………………………………………………………………………. 3………………………………………………………………………………………………….

3.สารทใชในชวตประจ าวนสงผลกระทบกบมนษยและสงแวดลอมอยางไรบาง 1…………………………………………………………………………………………………. 2…………………………………………………………………………………………………. 3………………………………………………………………………………………………….

บทท 10 แรงและการเคลอนทของแรง

สาระส าคญ ความหมาย ประเภทของแรง แรงทเกดขนจากการท างานของแรง ความดน แรงลอยตว แรงดงดดของโลก แรงเสยดทาน การน าแรงและการเคลอนทของแรงไปใชประโยชนในชวตประจ าวน ผลการเรยนรทคาดหวง

1. อธบายความหมาย ประเภทของแรง ผลทเกดจากการกระท าของแรง ความดน แรงลอยตว แรงดงดดของโลก และแรงเสยดทานได

2. สามารถน าแรง และการเคลอนทของแรงไปใชประโยชนในชวตประจ าวนได ขอบขายเนอหา

เรองท 1 แรงและการเคลอนทของแรง เรองท 2 ความดน เรองท 3 แรงดงดดของโลก ความหมาย ประโยชน และโทษของแรงดงดดของโลก

เรองท 1 แรงและการเคลอนทของแรง แรง หมายถง อ านาจภายนอกทสามารถท าใหวตถเปลยนสถานะได เชน ท าใหวตถทอยนง

เคลอนทไป ท าใหวตถทเคลอนทอยแลวเคลอนทเรวหรอชาลง ท าใหวตถมการเปลยนทศตลอดจนท าใหวตถมการเปลยนขนาดหรอรปทรงไปจากเดมได แรงเปนปรมาณเวกเตอรทมทงขนาดและทศทาง การรวมหรอหกลางกนของแรงจงตองเปนไปตามแบบเวกเตอร

ประเภทของแรง แรงมหลายประเภท ไดแก แรงยอย แรงลพธ แรงกรยาและแรงปฏกรยา แรงขนาน แรงคควบ แรงตง แรงสศนยกลาง แรงตาน แรงเสยดทาน

แรงเสยดทาน หมายถงแรงทเกดจากการเสยดสระหวางผววตถทมการเคลอนทหรอพยายามทจะเคลอนท แรงเสยดทานเปนแรงตานการเคลอนทของวตถ มทศทางตรงขามกบทศทางการเคลอนทเสมอ แรงเสยดทานม 2 ชนด คอ

1. แรงเสยดทานสถต คอ แรงเสยดทานทเกดขนขณะวตถเรมเคลอนท 2. แรงเสยดทานจลน คอ แรงเสยดทานทเกดขนขณะทวตถเคลอนท

ปจจยทมผลตอแรงเสยดทาน 1. น าหนกของวตถ คอวตถทมน าหนกกดทบลงบนพนผวมากจะมแรงเสยดทานมากกวาวตถท

มน าหนกกดทบลงบนพนผวนอย 2. พนผวสมผส ผวสมผสทเรยบจะเกดแรงเสยดทานนอยกวาผวสมผสทขรขระ

ประโยชนของแรงเสยดทาน 1. ปองกนการเกดอบตเหตทางรถยนต 2. ปองกนการหกลมจากรองเทา

โทษของแรงเสยดทาน ถาลอรถยนตกบพนถนนมแรงเสยดทานมากรถยนตจะแลนชา ตองใชน ามนเชอเพลงมากขน เพอใหรถยนตมพลงงานมากพอทจะเอาชนะแรงเสยดทาน การเคลอนตขนาดใหญ ถาใชวธผลกตปรากฏวาตเคลอนทยากเพราะเกดแรงเสยดทานจะตองออกแรงผลกมากขนหรอลดแรงเสยดทาน โดยใชผารองขาตทดวยความเรวคงท แรงดงดดของโลก หรอแรงดงดดโนมถวง (Gravitational force) ของโลก เปนพลงงานทเกดจากมวลสาร ซงประกอบขนมาเปนโลก เปนแรงทจะเกดขนเสมอกบสสารทกชนด ไมวาจะเลกจวถงระดบอะตอม หรอใหญระดบโลก ระดบกาแลกซ นนคอ สสารทกชนดหรอมวลสารทกชนดจะมแรงดงดดซงกนและกนเสมอ ดงเชนแรงดงดดของโลกทกระท าตอมนษยบนโลก

แรงลอยตว คอแรงลพธทของไหลกระท าตอผวของวตถทจมบางสวนหรอจมทงชนวตถ ซงเปนแรงปฏกรยาโตตอบในทศทางขนเพอใหเกดความสมดลกบการทวตถมน าหนกพยายามจมลงอน

เนองมาจากแรงโนมถวงของโลก ขนาดของแรงลอยตวมคาเทากบน าหนกของของไหลทมปรมาตรเทากบวตถสวนทจม ซงสามารถพสจนไดโดยพจารณาวตถทจมในของไหล แรงลอยตวจะเทากบน าหนกของของเหลวทถกแทนท ปจจยทเกยวของกบแรงลอยตว ไดแก

1. ชนดของวตถ วตถจะมความหนาแนนแตกตางกนออกไปยงวตถมความหนาแนนมาก กยงจมลงไปในของเหลวมากยงขน

2. ชนดของของเหลว ยงของเหลวมความหนาแนนมาก กจะท าใหแรงลอยตวมขนาดมากขนดวย 3. ขนาดของวตถ จะสงผลตอปรมาตรทจมลงไปในของเหลว เมอปรมาตรทจมลงไปใน

ของเหลวมาก กจะท าใหแรงลอยตวมขนาดมากขนอกดวย ประโยชนของแรงลอยตว ใชในการประกอบเรอไมใหจมน า แรงดงดดของโลก ความหมาย ประโยชน และโทษของแรงดงดดของโลก

แรงทกระท าตอวตถ (Force of Gravitation) หมายถงแรงดงดดระหวางมวลของโลกกบวตถบนโลกชวยท าใหทกสงตองตรงตวตดอยกบผวโลก โดยมจดศนยถวงตงฉากกบผวโลกอยเสมอ การคนพบกฎแรงดงดดของโลก (Law of Gravitation) นวตนไดคนพบทฤษฎโดยบงเอญ เหตการณเกดขนในวนหนงขณะทนวตนก าลงนงดดวงจนทร แลวกเกดความสงสยวาท าไมดวงจนทรจงตองหมนรอบโลก ในระหวางทเขาก าลงนงมองดวงจนทรอยเพลน ๆ กไดยนเสยงแอปเปลตกลงพน เมอนวตนเหนเชนนนกให เกดความสงสยวาท าไมวตถตาง ๆ จงตองตกลงสพนดนเสมอท าไมไมลอยขนฟาบาง ซงนวตนคดวาตองมแรงอะไรสกอยางทท าใหแอปเปลตกลงพนดน จากความสงสยขอนเอง นวตนจงเรมการทดลองเกยวกบแรงโนมถวงของโลก การทดลองครงแรกของนวตน คอ การน ากอนหนมาผกเชอก จากนนกแกวงไปรอบ ๆ ตว นวตนสรปจากการทดลองครงนวาเชอกเปนตวการส าคญทท าใหกอนหนแกวงไปมารอบ ๆ ไมหลดลอยไป ดงนนสาเหตทโลก ดาวเคราะหตองหมนรอบดวงอาทตยและดวงจนทรตองหมนรอบโลก ตองเกดจากแรงดงดดทดวงอาทตยทมตอโลก และดาวเคราะห และแรงดงดดของโลกทสงผลตอดวงจนทร รวมถงสาเหตทแอปเปลตกลงพนดนดวยกเกดจากแรงดงดดของโลก ประโยชนของแรงดงดด ทงประโยชนโดยตรงและประโยชนโดยออม เชน

1. แรงดงดดของโลกท าใหวตถตาง ๆ บนพนโลกไมหลดลอยออกไปจากโลก โดยเฉพาะบรรยากาศทหอหมโลกไมใหลอยไปในอวกาศ จงท าใหมนษยด ารงชวตอยได

2. แรงดงดดของโลกท าใหน าฝนตกลงสพนดน ใหความชมชนแกสงมชวตบนพนโลก 3. แรงดงดดของโลกท าใหน าไหลลงจากทสงลงสทต า ท าใหเกดน าตก น าในแมน าไหลลง

ทะเล คนเรากอาศยประโยชนจากการไหลของน าอยางมากมาย เชน การสรางเขอนแปลงพลงงานน ามาเปนพลงงานไฟฟา เปนตน

เมอแรงถกกระท ากบวตถหนง วตถนนสามารถไดรบผลกระทบ 3 ประเภทดงน 1. วตถทอยนงอาจเรมเคลอนท 2. ความเรวของวตถทก าลงเคลอนทอยเปลยนแปลงไป 3. ทศทางการเคลอนทของวตถอาจเปลยนแปลงไป

กฎการเคลอนทของนวตน มดวยกน 3 ขอ 1. วตถจะหยดนงหรอเคลอนทดวยความเรวและทศทางคงทไดตอเนองเมอผลรวมของแรง

(แรงลพธ) ทกระท าตอวตถเทากบศนย 2. เมอมแรงลพธทไมเปนศนยมากระท าตอวตถ จะท าใหวตถทมมวลเกดการเคลอนทดวย

ความเรง โดยขนาดของแรงจะเทากบมวลคณความเรง 3. ทกแรงกรยายอมมแรงปฏกรยาทมขนาดเทากนแตทศทางตรงกนขามเสมอ

แรงโนมถวงของโลกมประโยชนมากมายมหาศาล เพยงแคคดวาหากโลกนไมมแรงโนมถวงอกแลวจะเกดอะไรขน แทบจะกลาวไดวา สงตาง ๆ ทงหลายแมแตโลกเองตองสญสลายทงหมด มนษยใชประโยชนมากมายจากแรงโนมถวงของโลก ทงประโยชนโดยตรง และประโยชนโดยออม เชน

1. แรงโนมถวงของโลกท าใหวตถตาง ๆ บนพนโลกไมหลดลอยออกไปจากโลก โดยเฉพาะบรรยากาศทหอหมโลกไมใหลอยไปในอวกาศ จงท าใหมนษยด ารงชวตอยได

2. แรงโนมถวงของโลกท าใหน าฝนตกลงสพนดน ใหความชมชนแกสงมชวตบนพนโลก 3. แรงโนมถวงของโลกท าใหน าไหลลงจากทสงลงสทต า ท าใหเกดน าตก น าในแมน าไหลลง

ทะเล คนเรากอาศยประโยชนจากการไหลของน าอยางมากมาย เชน การสรางเขอนแปลงพลงงานน ามาเปนพลงงานไฟฟา เปนตน

4. แรงโนมถวงของโลกท าใหเราทราบน าหนกของสงตาง ๆ 5. แรงโนมถวงของโลกท าใหผาแหงเรวขน ในขณะทเราตากผา นอกจากแสงแดดจะชวยให

น าระเหยออกไปจากผาแลว แรงโนมถวงยงชวยดงหยดน าออกจากผาใหตกลงพนอกดวย

กจกรรม

ใหผเรยนศกษาคนควาหาความหมาย พรอมยกตวอยางประเภทของแรงตอไปน 1. แรงยอย 2. แรงลพธ 3. แรงกรยาและแรงปฏกรยา

4. แรงขนาน

5. แรงคควบ 6. แรงตง 7. แรงสศนยกลาง 8. แรงตาน

เรองท 2 ความดน ความหมาย ความดน หมายถง แรง (force; F) ตอ หนวยพนท (area; A)

ในระบบ SI ความดนมหนวย เปน ปาสคาล (Pa) หรอ นวตนตอตารางเมตร ( ) หรอ

กโลกรมตอเมตรตอวนาทก าลงสอง ( ) สวนความดนในหนวย มลลเมตรปรอท (mmHg) ซง 760 mmHg = 101325 Pascal หรอ 1 atm = 101325 Pa = 101.325

แรงดนหรอความดนของอากาศทกระท าตอพนผวโลกเรยกวา ความดนบรรยากาศ ซงเปนททราบกนดวาของเหลวกมความดน ซงความดนของของเหลวขนอยกบปจจย 3 ประการ คอ ความลกหรอความสง ความหนาแนนของของเหลว และแรงโนมถวงของโลก

วธการวดความดนบรรยากาศ อาจท าไดโดยใชเครองมอทเรยกวา บารอมเตอร(barometer) ผประดษฐบารอมเตอรเครองแรกของโลกคอนกคณตศาสตรชาวอตาล ชอ ทอรรเชลล ในป ค.ศ. 1643 เครองมอประกอบดวยอางทเตมสารปรอท และหลอดแกวขางในบรรจดวยปรอทใหเตมแลวคว าหลอดแกวลงในอางปรอท ดงรปดานลาง (ปรอทเปนธาตอกชนดหนงทมสถานะเปนของเหลวทอณหภมหอง มความหนาแนนเทากบ 13.4 g/ml)

ความดนในของเหลว

ในการศกษาความดนในของเหลว พบวา เมอน าขวดน าพลาสตกมาใสน าถาเจาะรทผนงขวดน าจะพงออกมาตามทศทางทแสดงดวยลกศร ดงรปท 1 แสดงวามแรงกระท าตอน าในภาชนะ แรงนจะดนน าใหพงออกมาในทศทางทตงฉากกบผนงภาชนะทกต าแหนง ไมวาผนงจะอยในแนวใด เราเรยกขนาดของแรงในของเหลวทกระท าตงฉากตอพนทหนงหนวยของผนงภาชนะวา “ความดนในของเหลว”

รปท 1 แสดงแรงดนของน า ณ ต าแหนงตาง ๆ ของขวด

เราอาจสรปลกษณะความดนในของเหลว ไดดงน 1. ของเหลวทบรรจอยในภาชนะ จะออกแรงดนตอผนงภาชนะทสมผสกบของเหลวในทกทศทาง โดยจะตงฉากกบผนงภาชนะเสมอ 2. ทก ๆ จดในของเหลว จะมแรงดนกระท าตอจดนนทกทศทกทาง

รปท 2 แสดงทศตาง ๆ ของแรงทของเหลวกระท าตอผนงภาชนะและตอวตถทจมอยในของเหลว

3. ส าหรบของเหลวชนดเดยวกนความดนของของเหลวจะเพมขนตามความลก และทระดบความลกเทากนความดนของเหลวจะเทากน 4. ในของเหลวตางชนดกน ณ ความลกเทากน ความดนของของเหลวจะขนอยกบความหนาแนนของของเหลวนน สรปไดวา “ส าหรบของเหลวทอยนง ณ อณหภมหนง ๆ ความดนของของเหลวจะแปรผนตรงกบความลกและความหนาแนนของของเหลวเสมอ” (ไมขนอยกบรปรางของภาชนะหรอปรมาตรของของเหลว ) ในการศกษาความดนในของเหลว พบวา เมอน าขวดน าพลาสตกมาเจาะร ขนาดพอสมควร น าจะพง ออกมาจากรทเจาะไว สถานการณน แสดงวามแรงกระท าตอน าในภาชนะเมอภาชนะมรเปด แรงนจะดนน าใหพงออกมาซงมทศทางตงฉากกบผนงภาชนะทต าแหนงรเปดเสมอ ไมวาผนกจะอยในแนวใด เราเรยกขนาดของแรงในของเหลวทกระท าตงฉากตอพนทหนงหนวยของผนงภาชนะวา ความดนในของเหลว คณสมบตของความดนในของเหลว

1. ณ จดใดๆ ในของเหลวจะมแรงกระท าเนองจากของเหลวไปในทกทศทาง 2. ถาเราพจารณาทผวภาชนะ แรงทของเหลวกระท าจะตงฉากกบผวภาชนะเสมอ 3. ส าหรบความดนบรรยากาศ เรยกวา ความดนสมบรณ (เปนความดนทมคาคงทเสมอ) 4. ความดน ณ จดใด ๆ ในของเหลว ทเปนความดนจากน าหนกของของเหลว จะแปรผน

ตรงกบความลกและความหนาแนนของของเหลว เมอของเหลวอยนงและอณหภมคงท 5. ความดนในของเหลวชนดหนงๆ ไมขนอยกบปรมาตรและรปรางของภาชนะ

• เนองจากความดนขนอยกบความสงและความหนาแนนของของเหลว ถาก าหนดใหของเหลวในภาชนะเปนชนดเดยวกน ( จะมความหนาแนนเทากน ) และของเหลวมระดบความสงเทากน ดงนน

จากรปทกนภาชนะทงสจงมความดนเทากน แตส าหรบแรงดนทกระท าตอกนภาชนะทงสใบมคาตางกน เพราะมน าหนกของของเหลวทตางกน

• ดงนนไดวา ทระดบความสงตางกนจะท าให ความดนตาง ณ ต าแหนงของแตละระดบความลกของของเหลวมคาตางกน โดยทความดนเหลานไมขนกบรปทรงของภาชนะนนๆ

กาซปรมาตรและความดนของกาซ

ความดนของอากาศ ความดนอากาศ หมายถง แรงทกระท าตอพนโลกอนเนองจากน าหนกของอากาศ ณ จดใดจดหนงเปนล าของบรรยากาศตงแตพนโลกขนไป จนถงเขตสงสดของบรรยากาศ ความสมพนธระหวางความดนของอากาศ กบ ความสงจากระดบน าทะเล เปนดงน

1. ทความสงระดบเดยวกน อากาศจะมความดนอากาศเทากน หลกการนน าไปใชท าเครองมอตรวจวดแนวระดบในการกอสราง

2. เมอความสงเพมขน ความดนและความหนาแนนของอากาศมคาลดลง หลกการนน าไปสรางเครองมอวดความสง ซงเรยกวา แอลตมเตอร

3. “ทกๆ ความสงจากระดบน าทะเล 11 เมตร ระดบปรอทจะลดลงจากเดม 1 มลลเมตรปรอท และทกๆ ความลกจากระดบน าทะเล 11 เมตรระดบปรอทจะเพมขน 1 มลลเมตร”

4. ความดนของอากาศทระดบน าทะเล เรยกวา มความดน 1 บรรยากาศ 5. การวดความดนอากาศม 2 แบบคอ วดเปนความสงของน า และความสงของปรอท

บทท 11 พลงงานในชวตประจ าวน และการอนรกษ

สาระส าคญ ความหมาย ความส าคญของพลงงาน ประเภทของพลงงานในชวต ไฟฟาในบาน การตอวงจรไฟฟาอยางงาย วธการประหยดพลงงาน แรงและคณสมบตของแรงปรากฏการณธรรมชาตของแสง เสยง คณสมบตของเสยง และมลภาวะจากเสยงพลงงานทดแทนทใชในชวตประจ าวน ผลการเรยนรทคาดหวง

1. อธบายและบอกถงประเภทของพลงงานทเกยวของในชวตประจ าวนได 2. อธบายวธการใชไฟฟาในบาน และตอวงจรไฟฟาอยางงายได 3. บอกวธการประหยด และอนรกษพลงงานได 4. บอกคณสมบตของแสง และอธบายปรากฏการณทางธรรมชาตจากแสงได 5. บอกคณสมบตของเสยง และการปองกนมลภาวะของเสยงได 6. บอกคณสมบต และชนดของพลงงานทดแทนในชวตประจ าวนได

ขอบขายเนอหา เรองท 1 พลงงานไฟฟา เรองท 2 พลงงานแสง เรองท 3 พลงงานเสยง

เรองท 1 พลงงานไฟฟา พลงงาน คอความสามารถในการท างาน มอยหลายรปแบบ สามารถแบงไดเปน 2 กลมใหญๆไดแก พลงงานทท างานได และพลงงานทเกบสะสมไว

พลงงานทท างานได ทส าคญไดแก พลงงานไฟฟา พลงงานแสง และพลงงานเสยง สวนพลงงานทเกบสะสมไว ประกอบดวย พลงงานเคม หมายถง พลงงานทเกบสะสมไวในสสารตางๆพลงงานนวเคลยร หมายถง พลงงานทเกบสะสมไวในธาต และพลงงานศกย หมายถง พลงงานทมอยในวตถ ซงขนอยกบต าแหนงของวตถนนๆ แบงออกเปน พลงงานศกยโนมถวง และพลงงานศกยยดหยน พลงงานไฟฟา พลงงานไฟฟา หมายถงพลงงานรปแบบหนงซงสามารถเปลยนไปเปนพลงงานอกรปแบบหนงได เกดจากแหลงก าเนดหลายประเภท ซงการน าพลงงานไฟฟามาใชจะตองมการเชอมตอแหลงก าเนดไฟฟาเขากบสงทจะน าพลงงานไฟฟาไปใช เรยกวา วงจรไฟฟา โดยพลงงานไฟฟาทไดกจะถกเปลยนรปไปเปนพลงงานรปแบบตางๆ เชน พลงงานกล พลงงานความรอน พลงงานเสยง พลงงานแสง เปนตน 2.1 แหลงก าเนดพลงงานไฟฟา แหลงก าเนดพลงงานไฟฟา เปนสวนทท าใหกระแสไฟฟาไหลเขาสเครองใชไฟฟาในวงจร เพอใหเครองใชไฟฟาเหลานนท างานได โดยแหลงก าเนดไฟฟามอยหลายแหลง ซงแตละแหลงมหลกการท าใหเกดและน ามาใชประโยชนไดแตกตางกน ดงน

1. ไฟฟาจากการขดส เกดจากการน าวสดตางชนดกนมาขดถแลวท าใหเกดอ านาจอยางหนงขนมา และสามารถดดวตถอนๆทเบาบางได เราเรยกอ านาจนนวา ไฟฟาสถต ซงเมอเกดขนแลวจะอยในวตถไดชวขณะหนง แลวหลงจากนนกจะคอยๆเสอมลงไปจนสดทายกหมดไปในทสด

2. ไฟฟาจากปฏกรยาเคม การเกดปฏกรยาเคมจะท าใหประจไฟฟาในสารเคมนนเคลอนทผานตวน าท าใหเกดเปนไฟฟากระแสขนได เราน าหลกการนไปประดษฐถานไฟฉาย และแบตเตอรรถยนต

3. ไฟฟาจากสนามแมเหลก เกดขนไดเ มอมการหมนหรอเคลอนทผานขดลวดตดกบสนามแมเหลก ท าใหเกดกระแสไฟฟาในขดลวด ซงเราน าหลกการนไปสรางเครองก าเนดไฟฟาทเรยกวาไดนาโม ซงสามารถผลตกระแสไฟฟาไดทงไฟฟากระแสตรงและกระแสสลบ

4. ไฟฟาจากแรงกดดน แรธาตบางชนดเมอไดรบแรงกดดนมากๆจะปลอยกระแสไฟฟาออกมาได ซงเราน าแรธาตเหลานมาใชประโยชนในการท าไมโครโฟน หวเขมของเครองเลนแผนเสยง เปนตน

5. กระแสไฟฟาจากสตวบางชนด สตวน าบางชนดมกระแสไฟฟาอยในตว เมอเราถกตองตวสตวเหลานนจะถกไฟฟาจากสตวเหลานนดดได เชน ปลาไหลไฟฟาเปนตน

6. กระแสไฟฟาจากความรอน เปนกระแสไฟฟาทไดจากการน าโลหะไปเผาใหรอน

2.2 การเปลยนรปพลงงาน โดยปกตพลงงานสามารถเปลยนรปเปนพลงงานอกรปแบบหนงได ซงเครองใชไฟฟาในบานเปนอปกรณทเปลยนพลงงานไฟฟาใหเปนพลงงานรปอน เชน พลงงานแสงสวาง พลงงานความรอน พลงงานกล พลงงานเสยง เปนตน บางครงเครองใชไฟฟาบางชนดยงสามารถ เปลยนพลงงานไฟฟาเปนพลงงานรปอนไดหลายรปในเวลาเดยวกน

1. การเปลยนรปเปนพลงงานแสงสวาง เครองใชไฟฟาทเปลยนพลงงานไฟฟาใหเปนพลงงานแสงสวาง คอ หลอดไฟ ซงแบงออกเปน 2 ชนด คอ หลอดธรรมดาหรอหลอดแบบมไส ซงมลกษณะเปนรปกระเปาะแกวใส ภายในมไสหลอดขดเปนสปรงบรรจอย ปจจบนท าดวยโลหะทงสเตนกบออสเมยม ภายในหลอดบรรจกาซไนโตรเจนและอารกอน เมอกระแสไฟฟาผานไสหลอดทมความตานทานสงไสหลอดจะรอนจนเปลงแสงออกมาได

1.2 หลอดฟลออเรสเซนต เปนหลอดเรองแสงทบคคลทวไปเรยกวาหลอดนออน มหลายรปแบบ ภายในเปนสญญากาศบรรจไอปรอทไวเลกนอย ผวดานในฉาบไวดวยสารเรองแสง เมอกระแสไฟฟาไหลผานไอปรอทอะตอมของปรอทจะคายรงสอลตราไวโอเลตออกมา และเมอรงสนกระทบกบสารเรองแสงจะเปลงแสงสวาง ปจจบนมการผลตออกมาหลายรปแบบ เชน หลอดซปเปอรหรอหลอดผอม หลอดตะเกยบ ซงชวยประหยดไฟฟาไดด

2.การเปลยนรปเปนพลงงานความรอน เครองใชไฟฟาทใหพลงงานความรอน ภายในจะมอปกรณส าคญ คอ ขดลวดตานทานหรอขดลวด ความรอนตดตงอย เมอไฟฟาไหลผานขดลวดนจะท าใหเกดความรอนขน ขดลวดทนยมใชมากทสด คอ ขดลวดนโครม เครองใชไฟฟาทใหพลงงานความรอน ไดแก เตารดไฟฟา หมอหงขาวไฟฟา กาตมน ารอนไฟฟา เครองปงขนมปง ไดเปาผม เปนตน

3. การเปลยนเปนพลงงานกล เครองใชไฟฟาทใหพลงงานกล เรยกวา มอเตอร ซงมสวนประกอบทส าคญ คอ ไดนาโม แตจะท างานตรงขามกบไดนาโม นนคอ มอเตอรจะเปลยนพลงงานไฟฟาใหเปนพลงงานกล เชน พดลม เครองปน เครองดดฝ น เครองเลน VCD ตเยน เครองปรบอากาศ เครองซกผา เปนตน

4. การเปลยนเปนพลงงานเสยง เครองใชไฟฟาทใหพลงงานเสยงมอยมากมาย เชน เครองรบวทย เครองบนทกเสยง เครองขยายเสยง เปนตน

2.3 ไฟฟาในบาน วงจรไฟฟาอยางงาย วงจรไฟฟา หมายถงเสนทางส าหรบการไหลของกระแสไฟฟา โดยเรมจากแหลงก าเนดผานไป

ยงเครองใชไฟฟา แลวกลบมายงแหลงก าเนดอกครง วงจรไฟฟาภายในบาน สวนใหญจะเปนการตอแบบขนาน ซงเปนการตอวงจรท าใหอปกรณและเครองใชไฟฟาแตละชนดอยคนละวงจร ซงถาเครองใชไฟฟาชนดหนงเกดขดของเนองจากสาเหตใดกตาม เครองใชไฟฟาชนดอนกยงคงใชงานไดตามปกตเพราะไมไดอยในวงจรเดยวกน

ไฟฟาทใชในบานเรอนทวไปเปนไฟฟากระแสสลบมความตางศกย 220 โวลต การสงพลงงานไฟฟาเขาบานจะใชสายไฟ 2 เสน คอ

1. สายกลาง หรอสาย N มศกยไฟฟาเปนศนย 2. สายไฟ หรอสาย L มศกยไฟฟาเปน 220 โวลต โดยปกตสาย L และสาย N ทตอเขาบานจะตอเขากบแผงควบคมไฟฟา ซงเปนทควบคมการจาย

พลงงานไฟฟาทงหมดในบานอยางมระบบ บนแผงควบคมไฟฟามกจะประกอบดวย ฟวสรวม สะพานไฟรวม และสะพานไฟยอย โดยสะพานไฟยอยมไวเพอแยกและควบคมการสงพลงงานไฟฟาไปยงวงจรไฟฟายอยตามสวนตางๆ ของบานเรอน เชน วงจรชนลาง วงจรชนบน วงจรในครว เปนตน

รปท 1 แสดงตวอยางวงจรไฟฟาในบาน

ในวงจรไฟฟาในบาน กระแสไฟฟาจะผานมาตรไฟฟาทางสาย L เขาสสะพานไฟ ผานฟวสและสวตช แลวไหลผานเครองใชไฟฟา ดงนนกระแสไฟฟาจะไหลผานสาย N ออกมา ดงรป

รปท 2 แสดงการไหลของกระแสไฟฟาในบาน

อปกรณทใชในวงจรไฟฟา เครองใชไฟฟาเปนเครองอ านวยความสะดวกทสามารถเปลยนรปพลงงานไฟฟาเปนพลงงานรปอนตามทตองการไดงาย เครองใชไฟฟาทใชกนอยตามบานเรอน เชน เตารดไฟฟา หมอหงขาวไฟฟา พดลม หลอดไฟฟา เครองซกผา เปนตน วงจรไฟฟาในบานนอกจากจะมเครองใชไฟฟาชนดตางๆ แลวยงตองมอปกรณทจ าเปนอนๆ อก เชน สายไฟ ฟวส สวตช เตารบ-เตาเสยบ เปนตน

สายไฟ สายไฟเปนอปกรณส าหรบสงพลงงานไฟฟาจากทหนงไปยงอกทหนง โดยกระแสไฟฟาจะน าพลงงานไฟฟาผานไปตามสายไฟจนถงเครองใชไฟฟา สายไฟท าดวยสารทมคณสมบตเปนตวน าไฟฟา (ยอมใหกระแสไฟฟาไหลผานไดด) ไดแก

1. สายไฟแรงสง ท าดวยอะลมเนยม เพราะอะลมเนยม มราคาถกและน าหนกเบากวาทองแดง 2. สายไฟทวไป (สายไฟในบาน) ท าดวยโลหะทองแดง เพราะทองแดงมราคาถกกวาโลหะเงน ฟวส เปนอปกรณทท าหนาทปองกนไมใหกระแสไฟฟาไหลผานเขามามากเกนไป ถามกระแส

ผานมามากฟวสจะตดวงจรไฟฟาในบานโดยอตโนมต ฟวสท าดวยโลหะผสมระหวางตะกวกบดบก และบสมทผสมอย ซงเปนโลหะทมจดหลอมเหลวต า มความตานทานสง มจดหลอมเหลวต า และมรปรางแตกตางกนไปตามความตองการใชงาน

รปท 3 แสดงฟวสชนดตางๆ

สวตช เปนอปกรณทตดหรอตอวงจรไฟฟาในสวนทตองการ ท าหนาทคลายสะพานไฟ โดยตออนกรมเขากบเครองใชไฟฟา ม 2 ประเภท คอ สวตชทางเดยว และสวตชสองทาง

รปท 4 แสดงสวตชแบบตางๆ

สะพานไฟ เปนอปกรณส าหรบตดหรอตอวงจรไฟฟา ทงหมด ภายในบาน ประกอบดวยฐานและคนโยกทมลกษณะเปนขาโลหะ 2 ขา ซงมทจบเปนฉนวน เมอสบคนโยกลงไปในรองทท าดวยตวน าไฟฟา กระแสไฟฟาจากมาตรไฟฟาจะไหลเขาสวงจรไฟฟาในบาน และเมอยกคนโยกขนกระแสไฟฟาจะหยดไหล เชน การตดวงจร

รปท 5 แสดงสะพานไฟและฟวสในสะพานไฟ

2.4 ความปลอดภยในการใชไฟฟาในครวเรอน ไฟฟามอนตรายถาใชไมถกตอง เพราะหากกระแสไฟฟาผานเขาไปในรายกาย ของคนเรา อาจท าใหถงตายได ดงนนเราจงควรระมดระวงเมอใชไฟฟา เนองจากกระแสไฟฟาสามารถเดนทางผานฉนวนได เราจงใชฉนวนเปนตวปองกนกระแสไฟฟาเขาสรางกายของเราเพอปองกนอนตรายทเกดจากไฟฟา จงตองปฏบตตามกฎหรอขอแนะน าในการใชเครองใชไฟฟา ดงน

1. สายไฟฟาทใชจะตองมฉนวนหม และหมนตรวจเชคอยสม าเสมอ 2. ไมควรใชเครองใชไฟฟาตางๆในขณะทมอเปยก เพราะน าในรางกายของเราน าไฟฟาได

3. ควรถอดปลกไฟฟาออกทกครงเมอเลกใชเครองใชไฟฟาเหลานน 4. ไมปนเสาไฟฟา หรอเลนวาวใกลสายไฟฟา 5. เมอเหนสายไฟฟาขาดหอยอย ควรหลกไปใหไกล 6. อยาใหสายไฟอยตดกบวตถทเปนเชอเพลงนานๆ เพราะอาจสกหรอไดในภายหลง 7. อยาแหยนว หรอวตถตางๆเขาไปในปลกไฟฟา 8. เมอเปลยนฟวส ควรเลอกขนาดของฟวสใหถกตอง ไมควรใชฟวสทมขนาดเลกเกนไป 9. ไมเสยบปลกเครองใชไฟฟาในทเดยวกนมากเกนไป 10. ปดโทรทศนและถอดปลกออกทกครงทมฝนฟาคะนอง 11. ไมใชเครองใชไฟฟาทสายไฟช ารดหรอมฉนวนหมสายไฟฉกขาด 12. ไมเขาใกลบรเวณทมเครองหมาย "อนตราย ไฟฟาแรงสง" 2.5 การประหยดและอนรกษพลงงานไฟฟา 1. ปดสวตชไฟ และเครองใชไฟฟาทกชนดเมอเลกใชงาน 2. เลอกซอเครองใชไฟฟาทไดมาตรฐาน ดฉลากแสดงประสทธภาพใหแนใจทกครงกอน

ตดสนใจ 3. ปดเครองปรบอากาศทกครงทจะไมอยในหองเกน 1 ชวโมง 4. หมนท าความสะอาดแผนกรองอากาศของเครองปรบอากาศบอยๆ เพอลดการเปลองไฟใน

การท างานของเครองปรบอากาศ 5. ตงอณหภมเครองปรบอากาศท 25 องศาเซลเซยส ซงเปนอณหภมทก าลงสบาย อณหภมท

เพมขน 1 องศา ตองใชพลงงานเพมขนรอยละ 5 6. ไมควรปลอยใหมความเยนรวไหลจากหองทตดตงเครองปรบอากาศ 7. ลดและหลกเลยงการเกบเอกสาร หรอวสดอนใดทไมจ าเปนตองใชงานในหองทม

เครองปรบอากาศ เพอลดการสญเสย และใชพลงงานในการปรบอากาศภายในอาคาร 8. ตดตงฉนวนกนความรอนโดยรอบหองทมการปรบอากาศ เพอลดการสญเสยพลงงานจาก

การถายเทความรอนเขาภายในอาคาร 9. ควรปลกตนไมรอบๆ อาคาร เพราะตนไมขนาดใหญ 1 ตนใหความเยนเทากบ

เครองปรบอากาศ 1 ตน หรอใหความเยนประมาณ 12,000 บทย 10. เลอกซอพดลมทมเครองหมายมาตรฐานรบรอง เพราะพดลมทไมไดคณภาพ มกเสยงาย 11. หากอากาศไมรอนเกนไป ควรเปดพดลมแทนเครองปรบอากาศ 12. ใชหลอดไฟประหยดพลงงาน ใชหลอดผอมจอมประหยดแทนหลอดอวน ใชหลอด

ตะเกยบแทนหลอดไส หรอใชหลอดคอมแพคทฟลออเรสเซนต 13. ควรใชบลลาสตประหยดไฟ หรอบลลาสตอเลกโทรนกคกบหลอดผอมจอมประหยด จะ

ชวยเพมประสทธภาพในการประหยดไฟไดอกมาก

14. ควรใชโคมไฟแบบมแผนสะทอนแสงในหองตางๆ เพอชวยใหแสงสวางจากหลอดไฟ กระจายไดอยางเตมประสทธภาพ

15. หมนท าความสะอาดหลอดไฟทบาน เพราะจะชวยเพมแสงสวางโดยไมตองใชพลงงานมากขน ควรท าอยางนอย 4 ครงตอป

16. ควรใชสออนตกแตงอาคาร ทาผนงนอกอาคารเพอการสะทอนแสงทด และทาภายในอาคารเพอท าใหหองสวางไดมากกวา

17. ใชแสงสวางจากธรรมชาตใหมากทสด 18. ปดตเยนใหสนท ท าความสะอาดภายในตเยน และแผนระบายความรอนหลงตเยน

สม าเสมอ 19. ไมควรพรมน าจนแฉะเวลารดผา เพราะตองใชความรอนในการรดมากขน 20. ดงปลกออกกอนการรดเสอผาเสรจ เพราะความรอนทเหลอในเตารด ยงสามารถรดตอได 21. เสยบปลกครงเดยว ตองรดเสอใหเสรจ ไมควรเสยบและถอดปลกเตารดบอยๆ 22. ปดโทรทศนทนทเมอไมมคนด เพราะการเปดทงไวโดยไมมคนด เปนการสนเปลองไฟฟา 23. ใชเตาแกสหงตมอาหาร ประหยดกวาใชเตาไฟฟา 24. อยาเสยบปลกหมอหงขาวไว เพราะระบบอนจะท างานตลอดเวลา ท าใหสนเปลองไฟเกน

ความจ าเปน 25. กาตมน าไฟฟา ตองดงปลกออกทนทเมอน าเดอด อยาเสยบไฟไวเมอไมมคน 26. แยกสวตชไฟออกจากกน ใหสามารถเปดปดไดเฉพาะจด ไมใชปมเดยวเปดปดทงชน ท า

ใหเกดการสนเปลองและสญเปลา 27. การตดตงอปกรณไฟฟา ทตองมการปลอยความรอนเชน กาตมน า หมอหงตม ไวในหองท

มเครองปรบอากาศ 28. ซอมบ ารงอปกรณไฟฟาใหอยในสภาพทใชงานได และหมนท าความสะอาด

เครองใชไฟฟาอยเสมอ จะท าใหลดการสนเปลองไฟได

เรองท 2 พลงงานแสง แสงเปนพลงงานรปแบบหนง ซงสามารถเปลยนไปเปนพลงงานรปอนได แสงชวยใหเรามองเหนสงตางๆได แสงเปนรงส มลกษณะการเคลอนทเหมอนคลนคอเดนทางเปนเสนตรงออกจากแหลงก าเนด ผานไปยงตวกลาง สามารถจ าแนกเปน 3 ชนด คอ

1. ตวกลางโปรงแสง คอตวกลางทยอมใหแสงผานไดด แตผานไดไมทงหมด เชน หมอกควน น าขน

2. ตวกลางโปรงใส คอตวกลางทยอมใหแสงผานไปไดหมด เชน น าใส อากาศ 3. ตวกลางทบแสง คอตวกลางทแสงผานไปไมไดเลย เชน กระเบอง กระจกเงา

3.1 แหลงก าเนดแสง คอสงทท าใหเกดแสง สามารถจ าแนกประเภทของแสงตามแหลงก าเนดไดเปน 2 ประเภท คอ 1. แหลงก าเนดแสงจากธรรมชาต เชน ดวงอาทตย ดาวฤกษ หงหอย ปลาทะเลบางชนด เปนตน 2. แหลงก าเนดแสงทมนษยสรางขน เนองจากโลกของเราไมไดรบแสงจากดวงอาทตยในเวลา

กลางคน มนษยจงคดคน ประดษฐสงทเปนแหลงก าเนดแสงขนมา เชน หลอดไฟ ตะเกยง เทยนไข เปนตน แหลงก าเนดแสงทใหญทสดบนโลกของเราคอดวงอาทตย ซงจะแผพลงงานออกมารอบๆ และแสงกเปนพลงงานรปหนงในหลายๆรปแบบทแผมายงโลก

3.2 สมบตของแสง แสงมบทบาทส าคญในการด าเนนชวตหลากหลายอยาง ท าใหเรามองเหนสงตางๆทอยรอบตว

เรา แตบางครงเมอเรามองวตถกลบพบวาภาพทเราเหนแตกตางไปจากเดม ซงทงนกขนอยกบสมบตของแสง

1. การสะทอนของแสง เปนสมบตทส าคญอยางหนงของแสง ซงเมอแสงมาตกกระทบกบพนผวของวตถ แนวการ

เคลอนทของแสงจากอากาศไปยงผวของวตถจะเรยกวา รงสตกกระทบ สวนแนวการเคลอนทของแสงผานผววตถสะทอนไปยงอากาศเรยกวา รงสสะทอน ซงรงส 2 เสนนจะอยคนละดานกน โดยมเสนตรงเสนหนงกนอยระหวางกลาง ซงเสนตรงนจะตองลากตงฉากกบพนผวของวตถ ตรงจดทแสงมาตกกระทบและสะทอนกนพอด เราเรยกเสนตรงนวา เสนปกต

รปท 6 แสดงรปแสดงการสะทอนแสง วตถทมผวเรยบ (บน) วตถทมผวขรขระ (ลาง)

นอกจากน ระหวางแนวรงสตกกระทบ แนวรงสสะทอน และเสนปกต จะมมมเกดขน 2 มม คอมมตกกระทบ (θi) และมมสะทอน ( θr) ซงเมอท าการวดคาของมมตกกระทบกบมมสะทอนของผววตถชนดตางๆ พบวา “ถารงสตกกระทบ รงสสะทอน และเสนปกต อยในระนาบเดยวกน คาของมมตกกระทบกบมมสะทอนจะเทากนเสมอ” เพราะฉะนน การเขยนรปแสดงการสะทอนแสงของวตถตางๆจงจ าเปนตองเขยนรปใหรงสตกกระทบ เสนปกต และรงสสะทอนอยในระนาบเดยวกน โดยทมมตกกระทบจะกางเทากบมมสะทอนเสมอ ซงจากการศกษาพบวา วตถตางๆจะสะทอนแสงไดไมเทากนขนอยกบลกษณะพนผวของวตถทใชในการสะทอนแสงของวตถนนๆ โดยวตถทมผวเรยบจะสะทอนไดดกวาวตถทมผวขรขระ และวตถทมผวเรยบ เปนมนวาวกจะสะทอนแสงไดดกวาวตถผวขรขระทไมเปนมนวาว กฎการสะทอนของแสง

รงสตกกระทบ เสนปกต และรงสสะทอนจะอยบนระนาบเดยวกนเสมอ มมตกกระทบเทากบมมสะทอนเสมอ

รปท 7 แสดงการสะทอนของแสงทวตถผวเรยบแบบตางๆ

2. การหกเหของแสง การหกเหของแสงเปนปรากฏการณทเกดขนเมอแสงเดนทางผานตวกลางทมความ

หนาแนนคาหนงไปสตวกลางทมความหนาแนนอกคาหนง ท าใหรงสเบนไปจากแนวเดม ซงการทแสงจะหกเหเขาหาเสนปกต หรอเบนออกจากเสนปกตขนอยกบคาดชนหกเหของตวกลางทงสอง พจารณาตามกฎการหกเหของแสง ดงน

- แสงเคลอนทจากตวกลางทมความหนาแนนนอยกวาไปสตวกลางทมความหนาแนนมากกวา รงสของแสงจะหกเหเบนเขาหาเสนปกต

- แสงเดนทางจากตวกลางทมความหนาแนนมากกวาไปสตวกลางทมความหนาแนนนอยกวา รงสของแสงจะหกเหเบนออกจากเสนปกต

ก.เบนออก ข.เบนเขา รปท 8 แสดงการหกเหของแสงแบบตางๆ โดยทวไปคาความหนาแนนของตวกลางทโปรงใสจะแปรผนตรงกบคาดชนหกเหของตวกลางนนๆ นนคอถาวตถใดมความหนาแนนมาก คาดชนหกเหของแสงกจะมากไปดวย แตถาวตถใดมความหนาแนนนอยกจะมคาดชนหกเหนอย

คาดชนหกเหแสง α คาความหนาแนน

สงทควรทราบเกยวกบการหกเหของแสง - ความถของแสงยงคงเทาเดม สวนความยาวคลน และความเรวของแสงจะไมเทาเดม - ทศทางการเคลอนทของแสงจะอยในแนวเดม ถาแสงตกตงฉากกบผวรอยตอของตวกลางจะไมอยในแนวเดม ถาแสงไมตกตงฉากกบผวรอยตอของตวกลาง ตวอยางการใชประโยชนของการหกเหของแสงเชน แผนปดหนาโคมไฟ ซงเปนกระจกหรอพลาสตก เพอบงคบทศทางของแสงไฟทออกจากโคมไปในทศทางทตองการ จะเหนวาแสงจากหลอดไฟจะกระจายไปยงทกทศทางรอบหลอดไฟแตเมอผานแผนปดหนาโคมไฟแลว แสงจะมทศทางเดยวกน เชนไฟหนารถยนต รถมอเตอรไซด

2. การกระจายแสง หมายถง แสงขาวซงประกอบดวยแสงหลายความถตกกระทบปรซมแลวท าใหเกดการ

หกเห ของแสง 2 ครง (ทผวรอยตอของปรซม ทงขาเขา และขาออก) ท าใหแสงสตาง ๆ แยกออกจากกนอยางเปนระเบยบเรยงตามความยาวคลนและความถ ทเราเรยกวา สเปกตรม (Spectrum)

รปท 9 แสดงการกระจายของแสง

3. การแทรกสอดของแสง (Interference) การแทรกสอด หมายถง การทแนวแสงจ านวน 2 เสนรวมตวกนในทศทางเดยวกน หรอหกลางกน หากเปนการรวมกน ของแสงทมทศทางเดยวกน กจะท าใหแสงมความสวางมากขน แตในทางตรงกนขามถาหกลางกน แสงกจะสวางนอยลด การใชประโยชนจากการแทรกสอดของแสง เชน กลองถายรปเครองฉายภาพตาง ๆ และการลดแสงจากการสะทอน สวนในงานการสองสวาง จะใชในการสะทอนจากแผนสะทอนแสง

3.3 ปรากฏการณทางธรรมชาตของแสง 1. มราจ ( Mirage ) เปนปรากฏการณเกดภาพลวงตา ซงบางครงในวนทอากาศรอน เราอาจจะ

มองเหนสงทเหมอนกบสระน าอยบนถนน ทเปนเชนนนเพราะวามแถบอากาศรอนใกลถนนทรอน และแถบอากาศทเยนกวา (มความหนาแนนมากกวา) อยขางบน รงสของแสงจงคอยๆ หกเหมากขน เขาสแนวระดบ จนในทสดมนจะมาถงแถบอากาศรอนใกลพนถนนทมมกวางกวามมวกฤต จงเกดการสะทอนกลบหมดนนเอง

2. รงกนน า ( Rainbow) เปนปรากฏการณทางธรรมชาต ทเกดจากแสงขาวหกเหผานผวของละอองน า ท าใหแสงสตาง ๆ กระจายออกจากกนแลวเกดการสะทอนกลบหมดทผวดานหลงของละอองน าแลวหกเหออกสอากาศ ท าใหแสงขาวกระจายออกเปนแสงสตาง ๆ กน แสงจะกระจายตวออกเมอกระทบถกผวของตวกลาง เราใชประโยชนจากการกระจายตวของล าแสง เมอกระทบตวกลางนไดหลากหลาย เชน ใชแผนพลาสตกใสปดดวงโคมพอลดความจาจากหลอดไฟหรอ โคมไฟชนดปดแบบตางๆ

รปท 10 แสดงปรากฏการณรงกนน า

3. พระอาทตยทรงกลด หรอพระจนทรทรงกลด เปนปรากฏการณทเกดจากแสงขาวของดวงอาทตยตกกระทบกบผลกของน าแขงในบรรยากาศทเรยงกนตามแนวโคงของวงกลม แลวมการหกเหและสะทอนกลบหมดภายในผลก

รปท 11 แสดงการเกดพระอาทตยทรงกลด

เรองท 3 พลงงานเสยง 4.1การเกดและการเคลอนทของเสยง

เสยงเปนพลงงานรปหนง เกดจากการสนสะเทอนของวตถ เมอวตถสนสะเทอนมากเสยงจะดงมาก และเมอวตถสนสะเทอนนอย เสยงกจะดงนอย

เสยงเปนคลนกล คอจะตองอาศยตวกลางในการเคลอนท ดงนนจงสามารถเคลอนทผานอากาศ ของแขงหรอของเหลว แตไมสามารถเคลอนทผานสญญากาศได การทเราไดยนเสยง เปนเพราะเสยงเคลอนทจากแหลงก าเนดเสยงผานอากาศเขามายงหของเรา ในทนเราจะเหนวาตวกลางทท าใหเสยงเคลอนทไดกคออากาศ

อตราเรวเสยง ขนอยกบคณสมบตของตวกลางทเสยงเคลอนทผาน ไดแก ความหนาแนน ความยดหยน เปนตน โดยปกตเสยงเดนทางในของแขงไดดทสด รองลงมาคอของเหลวและกาซ นอกจากนอตราเรวเสยงยงขนอยกบอณหภมของตวกลางทเสยงเคลอนทผาน โดยพบวาเมออณหภมสงขน อตราเรวเสยงจะมคามากขน

ตารางท 1 แสดงอตราเรวเสยงในตวกลางชนดตางๆ

4.2 สมบตของเสยง เสยงเปนคลนจงมสมบตของคลนทกประการ คอ

1. การสะทอนของเสยง คอปรากฏการณทเกดขนเมอเสยงเคลอนทจากตวกลางหนงไปตกกระทบสงกด

ขวางหรอตวกลางทมความหนาแนนแตกตางจากตวกลางเดมแลวเกดการสะทอนเขาสตวกลางเดม การสะทอนจะเกดไดดถาความยาวคลนของเสยงนอยกวาสงกดขวางการสะทอนนนเปนไปตามกฎการสะทอนของคลน คอ 1. ทศทางคลนตกกระทบ เสนปกตและทศทางสะทอนอยในระนาบเดยวกนเสมอ 2. มมตกกระทบเทากบมมสะทอน เมอเสยงเคลอนทจากตวกลางทมความหนาแนนนอยไปยงตวกลางทมความหนาแนนมาก เสยงจะเกดการสะทอนโดยทคลนสะทอนจะมเฟสเหมอนเดม แตถาเสยงเคลอนทจากตวกลางทมความหนาแนนมากไปยงตวกลางทมความหนาแนนนอยเสยงบางสวนจะเกดการสะทอนโดยทคลนสะทอนมเฟสตางกน 180 องศา กบคลนตกกระทบและจะมบางสวนทถกสงผานไปยงตวกลางใหม

2. การหกเหของเสยง เกดเมอเสยงเคลอนทจากตวกลางหนงไปยงตวกลางชนดหนง หรอตวกลางชนด

เดยวกนแตอณหภมตางกน อตราเรวของเสยงเปลยนไปท าใหทศทางของคลนเสยงเปลยนไปดวย ยกเวนเสยงตกกระทบตงฉากกบตวกลางนน 3. การแทรกสอดของเสยง การแทรกสอดเกดขนเมอคลนมากกวาสองคลนมากระท าซงกนและกน แอมพลจดของคลนทงสองคลนจะมารวมกนท าใหความดงของเสยงเปลยนแปลงไป เมอมการแทรกสอดแบบเสรม สวนอดของคลนจะเกดทต าแหนงตรงกน ท าใหแอมพลจดรวมเพมขน เสยงทไดยนจะเปนเสยงทดงมากขนกวาเสยงเดม ถาการแทรกสอดเปนแบบหกลาง สวนอดของคลนลกหนงจะตรงกบสวนขยายของคลนอกลกหนงพอด ท าใหแอมพลจดหกลางกนไป เสยงทไดยนจะเปนเสยงคอย หรอบางครงอาจจะไมไดยนเลย 4. การเลยวเบนของเสยง การเลยวเบน เปนสมบตอยางหนงของคลน เสยงสามารถแสดงสมบตของคลนได จงสามารถเลยวเบนผานสงกดขวาง ททบ ทเปนมม หรอชองเลกๆได เสยงทต าแหนงหลงสงกดขวางจะไดยนเสยงคอยกวา ต าแหนงทไมมสงกดขวาง เพราะพลงงานของเสยง ณ ต าแหนงนนลดลงปรากฏการณปรากฏการณการเลยวเบนของเสยง สามารถอธบายไดโดยหลกของ "ฮอยเกนส" ซงกลาววา "ทกๆจดบนหนาคลนสามารถท าใหเกดหนาคลนใหมได"

2.3 ความดงและอนตรายทเกดจากเสยง เสยงทเราไดยนมลกษณะแตกตางกนออกไป ซงสามารถจ าแนกเสยงตางๆเหลานนออกจากกน

ไดโดยอาศยคณสมบตของเสยง ไดแก ระดบเสยง เสยงมอนตรายอยางไร? หเรานนสามารถรบฟงเสยงไดตงแตความถ 20 เฮรตซ ถง 20,000 เฮรตซ แตชวงความถของเสยงทมความส าคญตอชวตประจ าวนมากคอ ชวงความถของเสยงพด หรอความถ 500 – 2,000 เฮรตซ นอกจากน หยงมความสามารถและอดทนในการรบฟงเสยงในขอบเขตจ ากด หากเสยงเบาเกนไปกจะไมไดยน แตถาเสยงดงเกนไปกจะท าใหเกดอนตรายตอหหรอมอาการปวดห ส าหรบผทตองอยในสภาพแวดลอมทมเสยงดงมากๆ โดยเฉพาะผท างานในอตสาหกรรมทมเสยงดง เชนโรงงานทอผา โรงงานปมโลหะ หรอผทอาศยอยในยานตลาด หรอการจราจรคบคง ฯลฯ จะท าใหอวยวะรบเสยง โดยเฉพาะเซลลขนและประสาทรบเสยงเสอมสภาพเรวขน ท าใหความสามารถในการไดยนลดลงหรอเรยกวา “หตง” และหากยงละเลยใหคงอยในสภาพแวดลอมทมเสยงดงตอไปกจะท าให “หหนวก” ไมสามารถไดยนและตดตอพดคยเชนปกตได ซงมผลใหด ารงชวตอยไดดวยความยากล าบาก และตองอบอายทกลายเปนคนพการ ปองกนอนตรายจากเสยงไดอยางไร?

การสญเสยการไดยน ซงเนองมาจากเสยงดงน ไมสามารถรกษาใหหายไดไมวาวธการใดๆกตาม ดงนนเพออนรกษสมรรถภาพการไดยนของห จ าเปนจะตองปองกนทกครงทสมผสเสยงและการปองกนทไดผลตองเกดจากความรวมมอทดของทกฝายทเกยวของ คอฝายนายจางควรค านงถงโครงสรางและวสดทใชกอสรางอาคาร การจดหาและดแลใหลกจางสวมใสอปกรณปองกนเสยง เชน ทอดห ทครอบห อยางเขมงวดและสม าเสมอ การใหความรเกยวกบอนตรายของเสยงแกลกจาง เพอสรางทศนคตและจตส านกในการปองกนอนตรายทเกดจากเสยง และเพอการประเมนผลและวางแผนปองกน ควรตรวจสอบสมรรถภาพการไดยนของลกจางเปนประจ าทกป และกอนเขาท างาน สวนฝายลกจางควรใหความรวมมอปฏบตตามค าแนะน าและกฎระเบยบของนายจาง เกยวกบการปองกนอนตรายจากเสยงอยางเครงครด

บทท 12 ความสมพนธระหวางดวงอาทตย โลก และดวงจนทร

สาระส าคญ ความสมพนธระหวาง ดวงอาทตย โลก และดวงจนทร เปนปรากฏการณธรรมชาตซงมนษย

คนเคยในชวตประจ าวน อาทปรากฏการณเนองจากการเปลยนต าแหนงของดวงจนทรรอบโลก เชน ขางขน ขางแรม สรยปราคา จนทรปราคา ปรากฏการณเนองจากอทธพลแรงโนมถวงของดวงจนทรและดวงอาทตยทมตอโลก เชนน าขน น าลง

ประเพณกบดวงดาว ปรากฏการณดาราศาสตรบางอยางเปนทมาของวฒนธรรม ประเพณประจ าชนชาต และนทานปรมปรา สบตอกนเรอยมา เชน ประเพณการลอยกระทง สงกรานต ประเพณทางศาสนา นยายดาวพนบาน เปนตน ผลการเรยนรทคาดหวง

นกเรยนสามารถอธบายอทธพลของดวงอาทตยและดวงจนทรทมผลตอการเกดปรากฏการณทางดาราศาสตรบนโลก และการน าไปใชประโยชนได ขอบขายเนอหา เรองท 1 ปรากฏการณทางธรรมชาต

1.1 การเกดกลางวนกลางคน 1.2 การเกดขางขนขางแรม 1.3 การเกดสรยปราคาและการเกดจนทรปราคา 1.4 การเกดฤดกาล 1.5 การเกดลมบกลมทะเล

เรองท 1 ปรากฏการณทางธรรมชาต 1.1 การเกดกลางวนและกลางคน

เนองจาก โลกเปนบรวารของดวงอาทตย โดยโลกจะหมนรอบดวงอาทตยเปนเวลา 365 วน หรอ 1 ปในขณะเดยวกน โลกจะหมนรอบตวเองโดยกนเวลา 24 ชวโมง จงสงผลใหดานทโดนแสงจะเปนเวลากลางวน สวนดานทไมโดนแสงจะเปนเวลากลางคน เมอโลกหมนไปเรอย ๆ ดานทไมโดนแสง หรอกลางคน จะคอยๆ หมนเปลยนมาจนกลายมาเปนกลางวน เราเรยกปรากฏการณนวา กลางวน และกลางคน

1.2 การเกดขางขน-ขางแรม

ดวงจนทรเปนบรวารของโลก เปนวตถทบแสงทมเสนผานศนยกลางประมาณ 1/4 ของโลก อยหางโลกประมาณ 30 เทาของเสนผานศนยกลางของโลกเทานน ดวงจนทรจงเปนวตถธรรมชาตทอยใกลโลกทสด

เรามองเหนดวงจนทรไดเพราะพนผวดวงจนทรสะทอนแสงอาทตยมาเขาตาเรา แตสวนสวางของดวงจนทรทหนมาทางโลกไมเทากนทกวน ทงนเพราะดวงจนทรเคลอนรอบโลก รอบละประมาณ 1 เดอน ดงนนขนาดปรากฏของดวงจนทรบนฟาจงเปลยนแปลง เชนเหนเปนเสยวเลก ๆ วนตอมาเหนโตขนและหลายวนตอมาเปนจนทรเพญ ชวงนเราเรยกวาดวงจนทรขางขน ซงหมายความวาดวงจนทรสวางขน ภายหลงขางขนจะเปนขางแรม ขนาดปรากฏของดวงจนทรสวางลดลงจากรปวงกลมเปนรปครงวงกลมและเปนเสยวเลก ๆ จนมองไมเหนเรยกวาวนเดอนดบ เราเรยกปรากฏการณ การเกดขางขนขางแรมวาเปนดถของดวงจนทร

ปฏทนทอาศยดวงจนทรเรยกวาปฏทนจนทรคต ปฏทนจนทรคตของไทย ก าหนดให 1 ปม 12 เดอน ไดแกเดอนเลขคและเดอนเลขค เดอนคคอเดอนขาดม 29 วน โดยเรมตนจากวนขน 1 ค าถง แรม 14 ค า เดอนเหลานคอเดอนอาย เดอน 3 เดอน 5 เดอน 7 เปนตน เดอนคคอเดอนเตมม 30 วน ไดแกเดอนย เดอน 4 เดอน 6 ฯลฯ เดอนเหลานจงมวนกลางเดอนเปนวนขน 15 ค าและวนสนเดอนเปนวนแรม 15 ค า

การเกดขางขน-ขางแรม หมายถง การมองเหนดวงจนทรมดหรอสวางอนเนองมาจากดวงจนทรโคจรรอบโลก โดยสวนสวางทหนมาทางโลก เปลยนแปลงตลอดเวลา ทงนขนอยกบต าแหนงของดวงจนทรบนทางโคจรรอบโลก

1.3 การเกดสรยปราคาและจนทรปราคา

สรยปราคา หรอ สรยคราส เปนปรากฏการณทเกดขนเมอดวงอาทตย ดวงจนทร และโลก โคจรมาอยในแนวเสนตรงเดยวกน โดยมดวงจนทรอยตรงกลาง เงาของดวงจนทรจะทอดมายงโลก ท าใหคนบนโลก (บรเวณเขตใตเงามดของดวงจนทร) มองเหนดวงอาทตยเวาแหวง หรอบางแหงเหนดวงอาทตยมดหมดทงดวง ชวงเวลาทเกดสรยปราคาจะกนเวลาไมนานนก เชน เมอวนท 24 เดอนตลาคม พ.ศ. 2538 ประเทศไทยสามารถมองเหนสรยปราคาเตมดวงไดนาน 3 ชวโมง นบตงแตดวงจนทรเรมเคลอนเขาจนเคลอนออก

สรยปราคาจะเกดขนเฉพาะในเวลากลางวนและตรงกบวนแรม 15 ค า หรอวนขน 1 ค า เทานน ต าแหนงบนพนโลกทอยในเขตใตเงามดของดวงจนทรจะมองเหนดวงอาทตยมดมดทงดวงเรยกวา สรยปราคาเตมดวง ทองฟาจะมดไปชวขณะ ในขณะทต าแหนงบนพนโลกทอยภายใตเขตเงามวจะมองเหนดวงอาทตยถกบงไปบางสวน เรยกวา สรยปราคาบางสวน ส าหรบการเกดสรยปราคาในชวงทดวงจนทรอยหางจากโลกมากกวาปกต ท าใหเงามดของดวงจนททอดตวไปไมถงพนโลก แตถาตอขอบของเงามดออกไปจนสมผสกบพนผวโลกจะเกดเปนเขตเงามวขน ต าแหนงทอยภายใตเขตเงามวนจะ

มองเหนสรยปราคาวงแหวนดวงจนทรมขนาดเลกกวาดวงอาทตยมาก แตทเรามองเหนดวงจนทรบงดวงอาทตยไดมด กเพราะดวงจนทรอยใกลโลกมากกวาดวงอาทตย

สรยปราคา

สรยปราคาม 4 ประเภท ไดแก - สรยปราคาบางสวน มลกษณะ: มเพยงบางสวนของดวงอาทตยเทานนทถกบง - สรยปราคาเตมดวง มลกษณะ : ดวงจนทรบงดวงอาทตยหมดทงดวง - สรยปราคาวงแหวน มลกษณะ: ดวงอาทตยมลกษณะเปนวงแหวน เกดเมอดวงจนทรอยในต าแหนงทหางไกลจากโลก ดวงจนทรจงปรากฏเลกกวาดวงอาทตย - สรยปราคาผสม มลกษณะ : ความโคงของโลกท าใหสรยปราคาคราวเดยวกนกลายเปนแบบผสมได คอ บางสวนของโลกเหนสรยปราคาเตมดวง บางสวนเหนสรยปราคาวงแหวน บรเวณทเหนสรยปราคาเตมดวง เปนสวนทอยใกลดวงจนทรมากกวา

การสงเกตสรยปราคา

การมองดวงอาทตยดวยตาเปลาสงจะผลเสยตอตา ไมวามองเวลาใดกตาม แมแตมองดวงอาทตยขนาดเกดสรยปราคา แตสรยปราคากเปนปรากฏการณธรรมชาตทนาสนใจและศกษาอยางมาก การใชอปกรณชวยในการมอง เชนกลองสองตา หรอกลองโทรทรรศนกยงท าใหเปนอนตรายมากยงขนไปอก

ดงนนในการมองดวงอาทตย ตองอาศยอปกรณชวยกรองรงสบางชนดทจะเขาสตา การใชแวนกนแดดในการมองเปนวธการทไมถกตอง เพราะไมสามารถปองกนสงทเปนอนตราย รวมทงรงสอนฟราเรดทตามองไมเหนซงจะเปนอนตรายตอเรตนาได การสงเกตจ าเปนตองใชอปกรณทท ามาโดยเฉพาะ จงจะสามารถมองดวงอาทตยตรงๆ ได

การสงเกตทจะปลอดภยตอตามากทสด คอการฉายแสงจากดวงอาทตยผานอปกรณอน เชน กลองสองตา หรอกลองโทรทรรศน แลวใชกระดาษสขาวมารองรบแสงนน จากนนมองภาพจากกระดาษทรบแสง แตการท าเชนนตองมนใจวาไมมใครมองผานอปกรณนนโดยตรง ไมเชนนนจะท าอนตรายตอตาของคนนนอยางมาก โดยเฉพาะถามเดกอยบรเวณนนตองไดรบการดแลเปนพเศษ

อยางไรกตาม สามารถมองดวงอาทตยดวยตาเปลาโดยตรงได เฉพาะตอนทเกดสรยปราคาเตมดวงเทานน นอกจากจะไมเปนอนตรายแลว สรยปราคาเตมดวงยงสวยงามอกดวย หากมองขณะเกดสรยปราคาเตมดวง กจะเหนชนบรรยากาศโคโรนาของดวงอาทตย ในบางครงอาจเหนพวยแกสทพงออกมาจากดวงอาทตย ซงปกตจะไมสามารถมองเหนได แตควรหยดมองดวงอาทตยกอนทจะสนสดการเกดสรยปราคาเตมดวงเลกนอย

การเกดสรยปราคา วงโคจรของโลกและดวงจนทร

ระบบวงโคจรของโลกรอบดวงอาทตย (สรยวถ) กบระนาบวงโคจรของดวงจนทรรอบโลกท ามมกนประมาณ 5 องศา ท าใหในวนจนทรดบสวนใหญ ดวงจนทรจะอยเหนอหรอใตดวงอาทตย ซงสรยปราคาจะเกดขนกตอเมอดวงจนทรเคลอนทผานบรเวณจดตดของระนาบวงโคจรทงสองในวนจนทรดบ

วงโคจรของดวงจนทรเปนรปวงร ท าใหระยะหางระหวางดวงจนทรของโลกมความแตกตางกนไดประมาณ 6 เปอรเซนตจากคาเฉลย ดวยเหตน ท าใหขนาดของดวงจนทรทมองจากโลกอาจมขนาดเลกหรอใหญกวาปกตได สงผลกระทบตอการเกดสรยปราคา ขนาดของดวงจนทรเฉลยเมอมองจากโลกมขนาดเลกกวาดวงอาทตยเลกนอย ท าใหสรยปราคาสวนใหญจะเกดแบบวงแหวน แตหากในวนทเกดสรยปราคานน ดวงจนทรโคจรอยในต าแหนงทใกลโลก กจะเกดสรยปราคาเตมดวง สวนวงโคจรของโลกกเปนวงรเชนกน ระยะหางระหวางดวงอาทตยกบโลกกมคาเปลยนไปตลอดเวลา แตกสงผลไมมากนกกบการเกดสรยปราคา

ดวงจนทรโคจรรอบโลกใชเวลาประมาณ 27.3 วน เมอเทยบกบต าแหนงการโคจรเดม เรยกวาเดอนดาราคต แตโลกกโคจรรอบดวงอาทตยในทศทางเดยวกน ท าใหระยะเวลาจากจนทรเพญถงจนทรเพญอกครงหนงกนเวลานานกวานน คอ ประมาณ 29.6 วน เรยกวา เดอนจนทรคต

การนบเวลาทดวงจนทรโคจรผานจดตดระหวางวงโคจรของดวงจนทรและโลก (node) โดยเคลอนทจากใตเสนสรยะวถขนไปทางเหนอ ครบหนงรอบนนกเปนการนบเดอนอกวธหนงเชนกน โดยเดอนแบบนจะสนกวาแบบแรกเลกนอย เนองจากวงโคจรของดวงจนทรเอยงไปมาจากแรงดงดดของดวงอาทตย ครบรอบในเวลา 18.5 ป เรยกเดอนแบบนวา เดอนดราโคนตก

การนบเดอนอกแบบหนงคอ นบจากทดวงจนทรโคจรจากจดทใกลโลกทสด (เรยกวา perigee) ถงจดนอกครง การนบแบบนจะมคาไมเทากบการนบแบบดาราคต เนองจากวงโคจรของดวงจนทรมการสายโดยรอบซงจะครบหนงรอบใชเวลาประมาณ 9 ป เดอนแบบนเรยกวา เดอนอะนอมลลสตก

ความถในการเกดสรยปราคา

วงโคจรของดวงจนทรตดกบสรยะวถ 2 จด ซงหางกน 180 องศา ดงนน ดวงจนทรในวนจนทรดบจะอยบรเวณจดน 2 ปตอครง ซงโดยทวไปจะเกดสรยปราคาทกป แตในบางป ดวงจนทรอาจโคจรอยต าแหนงวนจนทรดบใกลๆ กบสรยะวถ 2 เดอนตดกน ท าใหบางปอาจเกดสรยปราคามากถง 5 ครง อยางไรกตาม เงามดของดวงจนทรมกจะทอดออกไปทางเหนอหรอใตของโลก โดยเงามวจะทอดลงมาบนโลก ท าใหเกดสรยปราคาบางสวนทบรเวณขวโลกเหนอเทานน ระยะเวลาในการเกดสรยปราคา

สรยปราคาเตมดวงจะเกดในเวลาสนๆ เนองจากดวงจนทรโคจรรอบโลกอยางรวดเรว ในขณะทโลกกโคจรไปรอบดวงอาทตยดวยเชนกน ท าใหเงามดทตกบรเวณโลกเคลอนทอยางรวดเรวจากตะวนตกไปตะวนออกในระยะเวลาสนๆ

หากสรยปราคาเกดขนเมอดวงจนทรโคจรอยใกลต าแหนง perigee มากๆ จะท าใหสรยปราคาเตมดวงสามารถสงเกตไดในบรเวณกวาง ประมาณ 250 กโลเมตร และเวลาในการเกดนนอาจนานประมาณ 7 นาท

สรยปราคาบางสวน ซงเกดจากเงามวของดวงจนทรนนสามารถเกดไดในบรเวณกวางกวาสรยปราคาเตมดวงมาก

ประโยชนของการสงเกตสรยปราคา

นกดาราศาสตรใชการเกดสรยปราคาเตมดวงในการสงเกตชนบรรยากาศชนโคโรนาของดวงอาทตย ซงตามปกตจะไมสามารถมองเหนได เนองจากบรรยากาศชนโฟโตสเฟยรของดวงอาทตยนนสวางกวามาก

สรยปราคามระยะเวลา หรอวงรอบของการเกดทแนนอน ท าใหสามารถท านายการเกดสรยปราคาครงตอไปไดโดยการค านวณอยางงายๆจากความเรวในการเคลอนทไปรอบดวงอาทตย เปรยบเทยบต าแหนงกบการทดวงจนทรหมนรอบโลก เพมเตมเกยวกบสรยปราคา

สรยปราคากอนดวงอาทตยขนและหลงดวงอาทตยตก สรยปราคาอาจเกดขนกอนดวงอาทตยขนหรอหลงดวงอาทตยตกได ซงสามารถรไดจากทองฟาทมดกวาปกต และจะสามารถสงเกตเหนดาวเคราะหวงใน คอ ดาวพธและดาวศกร บรเวณขอบฟาทดวงอาทตยตกหรอขน ซงในเวลาปกตจะไมสามารถมองเหนไดเนองจากมแสงสวางของดวงอาทตย

สรยปราคาเนองจากดาวเทยมเกดขนไดหรอไม สรยปราคาไมสามารถเกดขนจากการทดาวเทยมไปบงดวงอาทตยได เนองจากดาวเทยมหรอสถานอวกาศนนมขนาดเลกมาก ไมพอทจะบงแสงจากดวงอาทตยไดเหมอนดวงจนทร หากจะเกดสรยปราคาจากดาวเทยมนน ดาวเทยมตองมขนาดประมาณ 3.35 กโลเมตร ท าใหการเคลอนทของดาวเทยมหรอสถานอวกาศนนเปนไดเพยงการผานเทานน เชนเดยวกบการผานของดาวพธและดาวศกร ซงเกดขนในเวลาสนๆ และสงเกตไดยาก สวนความสวางของแสงจากดวงอาทตยกไมไดลดลงไปจากเดมแนนอน จนทรปาคา

จนทรปาคา เปนปรากฏการณ ทโลกบงแสงดวงอาทตยไมใหไปกระทบทดวงจนทร ในบรเวณดวงอาทตยในวนเพญ ( ขน 15 ค า ) โดยโลกอยระหวางดวงอาทตยกบดวงจนทร ท าใหเงาของโลกไปบงดวงจนทร

การเกดจนทรปราคา หรอเรยกอกอยางวา จนทคราส คอ ปรากฏการณทเกดขนในคนวนเพญ (ขน 15 ค า) เมอดวงจนทรโคจรมาอยในระนาบเสนตรงเดยวกบโลกและดวงอาทตยท าใหเงาของโลกบงดวงจนทรคนบนซกโลกซงควรจะเหนดวงจนทรเตมดวงในคนวนเพญจงมองเหนดวงจนทรในลกษณะตางๆ เชน “ จนทรปราคาเตมดวง” เกดขนเมอดวงจนทรเคลอนเขาไปในเงามดของโลก จงท าใหคนบนซกโลกทควรเหนดวงจนทรเตมดวง กลบเหนดวงจนทรซงเปนสเหลองนวลคอยๆ มดลง กนเวลาประมาณ 1.5 ชวโมง จากนนจงจะเหนดวงจนทร เปนสแดงเหมอนสอฐเตมดวง เพราะไดรบแสงสแดงซงเปนคลนทยาวทสดและบรรยากาศโลกหกเหไปกระทบกบดวงจนทร สวน “ จนทรปราคาบางสวน” เกดขนเมอดวงจนทรเคลอนทเขาไปในเงามอของโลกเพยงบางสวน จงท าใหเหนดวงจนทรเพญบางสวนมดลงและบางสวนมสอฐขณะเดยวกนอาจเหนเงาของโลกเปนขอบโคงอยบนดวงจนทรซงเปนขอพสจนวาโลกกลม

ผลกระทบ การเกดจนทรปราคาไมคอยสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงของสงแวดลอมทางธรรมชาตเพราะเปนชวงกลางคน แตคนสมยกอนมความเชอเชนเดยวกบการเกดสรยปราคา โดยเชอวา

“ราหอมจนทร” ซงจะน าความหายนะ และภยพบตมาสโลก คนจนและคนไทยจงแกเคลดคลายกนเชน ใชวธสงเสยงขบไล คนจนจดประทด ตกะทะ สวนคนไทยกเลนกนกตกะลา เอาไมต าน าพรกไปตตนไม

1.4 การเกดฤดกาล

ฤดกาล (Seasons)

ฤดกาลเปนการแบงปเปนชวงๆ ตามสภาพอากาศ ฤดกาลตางๆ เปนผลมาจากการทแกนโลกเอยงไปจากระนาบการโคจรเลกนอย (ประมาณ 23.44 องศา) ในขณะทโลกโคจรไปรอบๆ ดวงอาทตยนน โลกจะหนบางสวนเขาหาดวงอาทตยตลอดเวลา และบางสวนจะโดนแสงอาทตยนอยกวาสวนอนๆ สวนทโดนแสงอาทตยมาก กเปนฤดรอนของสวนนนๆ และสวนทโดนแสงอาทตยนอยกจะเปนฤดหนาว

รปแสดงการเกดฤดกาลเมอโลกโคจรไปรอบ ๆ ดวงอาทตย จะเหนวาซกโลกเหนอกบซกโลกใตจะเปนฤดตรงขามกน

ต าแหนงตางๆ บนโลกจะมฤดกาลไมเหมอนกน โดยในสวนของโลกทอยระหวางเขตหนาวกบเขตอบอน (temperate regions) และบรเวณแถบขวโลก (polar regions) จะม 4 ฤดกาลคอ ฤดใบไมผล (spring) ฤดรอน (summer) ฤดใบไมรวง (fall) และฤดหนาว (winter) สวนบรเวณโซนเขตรอน (tropical region) หรอบรเวณทอยใกลๆ เสนศนยสตรจะแบงได 3 ฤดกาลคอ ฤดรอน (dry hot season) ฤดฝน (wet season) และฤดหนาว (dry cool season) ซงประเทศไทยกอยโซนเขตรอน ดงนนประเทศไทยจงม 3 ฤดกาล

รปแสดงต าแนงของโลกเมอมองจากทศเหนอ โดยต าแหนงทขวาไกล ๆ นนคอ ต าแหนงทโลกอยไกลจากดวงอาทตยมากทสดในเดอนธนวาคม ทเรยกวา December solstice

รปแสดงต าแนงของโลกเมอมองจากทศใต โดยต าแหนงทซายไกล ๆ นนคอ ต าแหนงทโลกอยไกลจากดวงอาทตยมากทสดในเดอนมถนายน ทเรยกวา June solstice

ใน 1 ป โลกจะอยหางจากดวงอาทตยมากทสด 2 ครง คอ ในเดอนธนวาคม และในเดอนมถนายน ซงในเดอนธนวาคมนนจะตรงกบวนท 22 ธนวาคม เราเรยกวา December solstice สวนในเดอนมถนายนนนจะตรงกบวนท 21 มถนายน เราเรยกวา June solstice

สวนของโลกทอยระหวางเขตหนาวกบเขตอบอน (temperate regions) และบรเวณแถบขวโลก (polar regions) เมอฤดกาลเปลยนไป ความเขมของแสงของดวงอาทตยกตางกนไปดวย ซงขนอยกบ

ละตจด และขนอยกบน ามอยใกลๆ บรเวณนนๆ ดวย เชนบรเวณขวโลกใต ซงเปนบรเวณทอยระหวางทวปแอนตารกตกและอยไกลจากอทธพลของมหาสมทรทางใต (the southern oceans) พอสมควร ในขณะทบรเวณขวโลกเหนอ ซงอยในมหาสมทรอารกตก (Arctic Ocean) ท าใหภมอากาศแถบขวโลกเหนอไดรบการปรบตามมหาสมทรอารกตกนน ท าใหภมอากาศไมหนาวหรอรอนมากเกนไป ในขณะทแถบขวโลกใตจะหนาวมากในฤดหนาว ซงหนาวกวาฤดหนาวแถบขวโลกเหนอ สวนของโลกบรเวณโซนเขตรอน จะไมมความแตกตางของความเขมของแสงทไดรบจากดวงอาทตยมากนกในฤดกาลตางๆ

รปแสดงโลกระหวางฤดกาลตาง ๆ

1.ภมภาคตาง ๆ ของโลก มลกษณะภมอากาศแตกตางกน ทงในดานอณหภมของอากาศความกดอากาศ ลมประจ าปทพดผาน ความขนของอากาศและปรมาณฝน เปนตน

2.สาเหตทท าใหภมภาคตาง ๆ ของโลก มลกษณะภมอากาศแตกตางกน เกดจากแกนของโลกเอยงและหมนรอบตวเอง พรอม ๆ กบโคจร รอบดวงอาทตย ท าใหไดรบแสงสวางจากดวงอาทตยในระยะเวลาไมเทากน จงท าใหบรเวณพนทตาง ๆ มฤดกาลทแตกตางกน

องคประกอบของฤดกาล บรเวณพนทตาง ๆ ของโลกมฤดกาลแตกตางกน เกดจากองคประกอบ 4 ประการ ดงน

อณหภมของอากาศ ความกดอากาศ ทศทางของลมประจ าป ความชนในอากาศ

อณหภมของอากาศ 1.บรเวณทโลกมอณหภมของอากาศสง - ซกโลกใต เดอนมกราคมเปนชวงเวลาทซกโลกใตเปนฤดรอน บรเวณทมอณหภมของ

อากาศสงกวา 30 องศาเซลเซยสขนไปอยใน แถบทะเลทรายของทวปออสเตรเลยและตอนใตของทวปแอฟรกา

- ซกโลกเหนอ เดอนกรกฎาคมเปนชวงเวลาทซกโลกเหนอเปนฤดรอน บรเวณทมอณหภมของอากาศสงกวา 30 องศาเซลเซยสขนไป ไดแก เขตทะเลทรายในทวปอเมรกาเหนอ (เมกซโก) ทวปเอเชย (คาบสมทรอาหรบเและอนเดย) และตอนเหนอของทวปแอฟรกา เปนตน

2.บรเวณทโลกมอณหภมของอากาศต า - เขตละตจดสง เรมตงแตเสนทรอปกออฟแคนเซอรขนไปจนถงขวโลกเหนอ และตงแตเสน

ทรอปกออฟแคปรคอรนลงไปจนถงขวโลกใต -เขตภเขาสงและทราบสง เชน บรเวณเทอกเขาหมาลย เทอกเขาแอนดส และทราบสงทเบต เปนตน

ความกดอากาศ ความกดอากาศ คอ น าหนกของอากาศทกดทบอยบรเวณพนผวโลก เนองจากอากาศในแตละ

พนทมน าหนกไมเทากน อากาศรอน มน าหนกเบาจะลอยตวขนสง อากาศหนาวมน าหนกมากกวาจงไหลเวยนเขาแทนท จงเกดการไหลเวยนของอากาศจากบรเวณหนงไปยง อกบรเวณหนง

- เครองวดความกดอากาศ เรยกวา บารอมเตอร (Barometer)

ประเภทของความกดอากาศ ความกดอากาศแตละประเภทมอทธพลตอสภาพภมอากาศของแตละทองถน ดงตอไปน

1. ความกดอากาศสง หมายถง สภาพอากาศทมน าหนกมากและเคลอนตวกดทบซงกนและกนบรเวณพนผวโลก โดยทวไปอากาศหนาวจะมน าหนกมาก ดงนน พนททมความกดอากาศสงพดผานจงหมายถงมสภาพอากาศหนาวเยน ในแผนทลมฟาอากาศ จะใชสญลกษณ H

2. ความกดอากาศต า หมายถงสภาพอากาศทมน าหนกเบาและลอยตวอยชนบนของพนผวโลก จงมความกดซงกนและกนนอยมากโดยทวไปสภาพอากาศรอนจะมน าหนกเบาจงอยในสภาพความกดอากาศต า ในแผนทลมฟาอากาศจะใชสญลกษณะ L

3. บรเวณเสนศนยสตรในชวงทดวงอาทตยสองแสงตงฉาก ท าใหไดรบความรอนสงจงเปนบรเวณทมความกดอากาศต า จงเกดการไหลเวยนของอากาศจากบรเวณโดยรอบหรอเคลอนจากบรเวณทมความกดอากาศสง (บรเวณละตจดท 30 องศาเหนอและใต) เขาส แถบศนยสตร

4. เขตลมสงบบรเวณศนยสตร เมออากาศจากฝายเหนอกบฝายใตไหลมาบรรจบกนบรเวณเสนศนยสตร จะท าใหเกดฝนตกบรเวณนนเรยกวา เขตลมสงบบรเวณศนยสตร หรอดอลดรม (Doldrum) หรอ รองความกดอากาศต าและรองฝน (Trough) ทศทางของลมประจ าป

1. การเคลอนทของลมประจ าป ลมประจ าปเปนลมทเกดตามฤดกาลของทกป โดยจะเคลอนทจากบรเวณความกดอากาศสงไปยง บรเวณความกดอากาศต า เชน ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอทพดพาความหนาวเยนและแหงแลงเขาสประเทศไทย มแหลงก าเนด จากบรเวณความกดอากาศสงในมองโกลเลยตอนเหนอของประเทศจน

2. ลกษณะของลมประจ าปทมาจากแหลงความกดอากาศสง โดย เฉพาะเขตไซบเรยของรสเซย ซงมความกดอากาศสงทสด จะพดพาความหนาวเยนและแหงแลงครอบคลมทกภมภาคของทวปเอเชย ยกเวนเมอลมนพดผานทะเลจะน าความชนจากทะเลมาสพนแผนดน และท าใหเกดฝนตก เชน พนทภาคใตดานชายฝงอาวไทย จะมฝนตกในเดอนธนวาคมของทกป ความชนในอากาศ

1. ความชนในอากาศ คอ ปรมาณไอน าทมอยในบรรยากาศซงจะมมากหรอนอยแตกตางกนตามปจจยทางภมศาสตร

2. ลกษณะของความชนในอากาศ เปนไอน าทปรากฏในรปรางลกษณะตาง ๆ ไดแก เมฆ หมอก ฝน หมะ ลกเหบ และน าคาง ฤดกาลของประเทศไทย

เนองจากประเทศไทยตงอยในเขตอทธพลของมรสม จงท าใหประเทศไทยมฤดกาลทเดนชด 2 ฤด คอ ฤดฝนกบฤดแลง (Wet and Dry Seasons) สลบกน และส าหรบฤดแลงนน ถาพจารณาใหละเอยดลงไปสามารถแยกออกไดเปน 2 ฤด คอ ฤดรอนกบฤดหนาว ดงนนฤดกาลของประเทศไทยสามารถแบงไดเปน 3 ฤด คอ

1. ฤดรอน เรมประมาณกลางเดอนกมภาพนธถงประมาณกลางเดอนพฤษภาคม ซงเปนชวงทเปลยนจาก

มรสมตะวนออกเฉยงเหนอ เปนมรสมตะวนตกเฉยงใต (หรอทเปลยนจากฤดหนาวเขาสฤดฝน) เปนระยะทขวโลกเหนอหนเขาหาดวงอาทตย โดยเฉพาะในเดอนเมษายนประเทศไทยจะเปนประเทศหนงท

ตงอยในบรเวณทล าแสงของดวงอาทตย จะตงฉากกบผวพนโลกในเวลาเทยงวน ท าใหไดรบความรอนจากดวงอาทตยอยางเตมท จงท าใหสภาวะอากาศรอนอบอาวโดยทวไป ในฤดนแมวาประเทศไทยอากาศจะรอนและแหงแลง แตในบางครงอาจมมวลอากาศเยนจากประเทศจนแผลงมาถงประเทศไทยตอนบนได ท าใหเกดการปะทะกนระหวางมวลอากาศเยน ทแผลงมากบมวลอากาศรอนทปกคลมอยเหนอประเทศไทย ซงกอใหเกดพายฝนฟาคะนองและลมกระโชกแรง หรออาจมลกเหบตกลงมาดวย กอใหเกดความเสยหายได พายฝนฟาคะนองทเกดขนในฤดนมกเรยกวา "พายฤดรอน"

2. ฤดฝน เรมประมาณกลางเดอนพฤษภาคมถงประมาณกลางเดอนตลาคม ฤดนจะเรมเมอมรสมตะวนตก

เฉยงใต ซงเปนลมชนพดปกคลมประเทศไทย ขณะทรองความกดอากาศต า (แนวรองทกอใหเกดฝน) พาดผานประเทศไทยท าใหมฝนชกทวไป รองความกดอากาศต านปกตจะเรมพาดผานภาคใตในเดอนเมษายน แลวจงเคลอนขนไปพาดผานภาคกลางและภาคตะวนออก ภาคเหนอ และตะวนออกเฉยงเหนอ ในเดอนพฤษภาคมและมถนายนตามล าดบ ประมาณปลายเดอนมถนายนจะเลอนขนไปพาดผานบรเวณประเทศจนตอนใต ท าใหฝนในประเทศไทยลดลงระยะหนงและเรยกวาเปน "ชวงฝนทง" ซงอาจนานประมาณ 1 - 2 สปดาห หรอบางปอาจเกดขนรนแรงและมฝนนอยนานนบเดอนได ประมาณเดอนสงหาคมถงพฤศจกายนรองความกดอากาศต าจะเคลอนกลบลงมาทางใตพาดผานบรเวณประเทศไทย อกครงหนง โดยจะพาดผานตามล าดบจากภาคเหนอลงไปภาคใต ท าใหชวงเวลาดงกลาวประเทศไทยจะมฝนชกตอเนอง โดยประเทศไทยตอนบนจะตกชกชวงเดอนสงหาคมถงกนยายน และภาคใตจะตกชกชวงเดอนตลาคมถงพฤศจกายน ตลอดชวงเวลาทรองความกดอากาศต าเคลอนขนลงน ประเทศไทยกจะไดรบอทธพลของมรสมตะวนตกเฉยงใต ทพดปกคลมอยตลอดเวลา เพยงแตบางระยะอาจมก าลงแรง บางระยะอาจมก าลงออน ขนอยกบต าแหนงของแนวรองความกดอากาศต า ประมาณกลางเดอนตลาคมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ซงเปนลมหนาวจะเรมพดเขามาปกคลม ประเทศไทยแทนทมรสมตะวนตกเฉยงใต ซงเปนสญญาณวาไดเรมฤดหนาวของประเทศไทยตอนบน เวนแตทางภาคใตจะยงคงมฝนตกชกตอไปจนถงเดอนธนวาคม ทงนเนองจากมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ทพดลงมาจากประเทศจนจะพดผานทะเลจนใต และอาวไทยกอนลงไปถงภาคใต ซงจะน าความชนลงไปดวย เมอถงภาคใต โดยเฉพาะภาคใตฝงตะวนออกจงกอใหเกดฝนตกชกดงกลาวขางตน

3. ฤดหนาว เรมประมาณกลางเดอนตลาคมถงประมาณกลางเดอนกมภาพนธ เมอมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ

เรมพดปกคลมประเทศไทยประมาณกลางเดอนตลาคม ซงจะน าความหนาวเยนมาสประเทศไทย เปนระยะทขวโลกใตหนเขาหาดวงอาทตย ต าแหนงล าแสงของดวงอาทตยท ามมฉากกบผวพนโลก ขณะเทยงวนจะอยทางซกโลกใต ท าใหล าแสงทตกกระทบกบพนทในประเทศไทยเปนล าแสงเฉยง

ตลอดเวลา ต าแหนงรองความกดอากาศต า ทศทางมรสมและทางเดนพายหมนเขตรอน ทเคลอนผานประเทศไทย ดงแสดงในรป

รปแสดงต าแหนงรองความกดอากาศต า ทศทางลมมรสมและทางเดนพายหมนเขตรอน หมายเหต รองความกดอากาศต าอาจมก าลงออนและไมปรากฏชดเจนหรออาจมต าแหนง

คลาดเคลอนไปจากนได 1.5 การเกดลมบก ลมทะเล การเกดลม

อากาศเมอไดรบความรอนจะขยายตว ท าใหมความหนาแนนนอยกวาปกตและลอยตวสงขนไป ซงเรยกวา กระแสอากาศ เมออากาศรอนลอยตวสงขน อากาศในแนวราบจากบรเวณทมอณหภมต ากวาเคลอนขนานกบแนวราบเขามาแทนท อากาศทเคลอนทขนานกบพนผวของโลก เรยกวา 'ลม' ลมจะพดจากบรเวณทมอณหภมต ากวาหรอบรเวณทมความกดอากาศสงกวา ไปยงบรเวณทมอณหภมสงกวาหรอบรเวณทมความกดอากาสต ากวา กลางวนอณหภมของอากาศเหนอพนดนสงกวาอณหภมของอากาศเหนอพนน า เนองจากดนและน ารบความรอนจากดวงอาทตยในปรมาณเทากนแตดนจะมอณหภมสงกวาน า สวนกลางคนอณหภมของอากาศเหนอพนดนจะต ากวาอณหภมของอากาศเหนอพนน า เนองจากดนคายความรอนไดดกวาน า ปรากฏการณนจะเกยวของกบการเกด ลมบก ลมทะเล คอ

- ในเวลากลางวน อากาศเหนอพนดนรอน ลอยตวสงขน อากาศเหนอพนน าเยนกวา เคลอนทเขามาแทนท เกดลมพดจากทะเลเขาสฝง เรยกวา ลมทะเล

- ในเวลากลางคน อากาศเหนอพนน ารอน ลอยตวสงขน อากาศเหนอพนดนเยนกวา เคลอนทเขามาแทนท เกดลมพดจากบกออกสทะเล เรยกวา ลมบก

จากความรเรองลมบก ลมทะเลน ชาวประมงไดอาศยลมดงกลาวแลนเรอใบออกทะเลในเวลาค าและกลบสฝงในตอนเชา ลมมรสม

ลมมรสม เปนลมทพดประจ าฤด เกดขนเฉพาะทองถนหนงๆ มบรเวณกวางและเปนลมทพดเปนระยะเวลาแนนอนตลอดฤดของทกป การเอยงของแกนโลก ท าใหแสงจากดวงอาทตยทตกลงมาตามต าแหนงตางๆ มปรมาณตางกน ซงท าใหอณหภมในบรเวณตางๆ เปลยนไป และความกดอากาศกเปลยนไปดวย จงท าใหเกดลมประจ าฤด

ลมมรสมแบงออกเปน 2 ชนดคอ 1. ลมมรสมฤดรอน เปนลมพดจากทะเลเขาสพนดน เกดขนในฤดรอน ลมมรสมฤดรอนน า

ความชมชนหรอฝนจากทะเลมาสแผนดน ในทวปเอเชย เรยกวา ลมมรสมตะวนตกเฉยงใต โดยจะพดอยนาน 6 เดอน คอ ระหวางเดอนเมษายนถงเดอนกนยายน

2. ลมมรสมฤดหนาว เปนลมพดจากใจกลางทวปทมความกดอากาศสงไปสทะเลหรอบรเวณทมความกดอากาศต า เ ปนลมทน าความหนาวเยนและความแหงแลง เ รยกวา ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ พดอยนาน 6 เดอน คอระหวางเดอนตลาคมถงเดอนมนาคม

ทศทางลม เราสามารถสงเกตทศทางของลมวาลมพดมาจากทศใด โดยอาศยวธทางธรรมชาต เชน สงเกต

จากควนไฟ ใบไมไหว ธงสบด เปนตน แตอาจใชเปนสงก าหนดทศทางลมไดไมแนนอน ไดมผ ประดษฐคดเครองตรวจสอบทศทางลม เรยกวา ศรลม ซงใชส าหรบวดทศทางลมในธรรมชาต

ศรลม

การตดตงศรลม ควรตดตงไวในทสงๆ เชน หลงคาบาน เปนตน ในการวดถาปลายศรชไปทางใด แสดงวาลมพดมาจากทางทศนน ถาปลายศรอยระหวางทศเหนอและทศตะวนตก แสดงวาลมพดมาจากทศตะวนตกเฉยงเหนอ และถาศรชระหวางทศใตและทศตะวนออกแสดงวาลมพดมาจากทศตะวนออกเฉยงใต

การวดทศทางลมบางครงวดเปนองศา โดยก าหนดไวใหทศเหนอ (N) เทากบ 0 องศา (หรอ 360 องศา) ทศอนๆ จะวดตามเขมนาฬกา โดยทศตะวนออก (E) จะเปน 90 องศา, ทศใต (S) 180 องศา และทศตะวนตก (W) 270 องศา

ปจจบนการรายงานทศทางลมส าหรบเขยนแผนทอากาศ ใชรายงานเปนองศาดงน เชน ลมทพด

มาจากทศตะวนออก จะเรยกวา ลมตะวนออก หรอ ลม 90 องศา ลมทพดมาจากทศตะวนตกเฉยงใต เรยกวา ลมตะวนตกเฉยงใต หรอ ลม 225 องศา

อตราเรวลม ลมมอตราเรวตางกน ถาลมมอตราเรวสง จะกอใหเกดความเสยหายทรนแรง ลมทเกดขนใน

ธรรมชาต ถามอตราเรวตงแต 62 กโลเมตรตอชวโมง จะเรมกอใหเกดความเสยหาย ถาอตราเรวลมตงแต 89 กโลเมตรตอชวโมง จะสามารถท าความเสยหายใหกบอาคารบานเรอนได ถาเปนลมพายซงมอตราเรวลมมากกวา 118 กโลเมตรตอชวโมง ความรนแรงและความเสยหายมสงมาก พายฟาคะนอง

พายฟาคะนองทเกดขนในฤดรอน เรยกวา พายฤดรอน เปนการหมนเวยนของอากาศแปรปรวนทเกดขนอยางรนแรงและฉบพลน เกดฝนตกหนก ฟาแลบ ฟารอง ฟาผา และอาจมลกเหบตกดวย สวนพายฟาคะนองทเกดขนในชวงฤดฝน เรยกวา พายฝนฟาคะนอง เกดเหมอนพายฤดรอนแตความเสยหายทเกดขนไมรนแรงเทา

ส าหรบพายบางชนดเปนพายทเกดความเสยหายตอชวตและทรพยสน ถาพายหมนทวก าลงแรงขนจะเปนพายโซนรอนและพายไตฝ น เชน พายไตฝ น "เกย" ทพดผานเขามาทางจงหวดชมพร เมอวนท 4 พฤศจกายน2532 เมอใดกตามทพายไตฝ นเคลอนขนฝง จะท าความเสยหายใหกบตวเมอง หรอ หมบานทพายไตฝ นผานอยางมหาศาล จงควรมการปองกนอนตรายจากพายหมน พายฟาคะนอง โดยตดตามฟงการพยากรณอากาศจากวทย โทรทศน หรออานหนงสอพมพ เตรยมพรอมกอนทพายจะมา และอยแตในบาน ถาอยในทะเลตองรบกลบเขาฝงและคอยฟงค าเตอนเกยวกบการเคลอนตวของพาย และถามน าทวมจากฝนตกหนกอาจตองอพยพคนและสตวเลยงไปอยในทน าทวมไมถง หรอไปอยในทซงหางจากชายฝง เพอจะไดปลอดภยจากคลนลมพาย

ไดมการประดษฐเครองวดอตราเรวลมเพอหาอตราเรวลมในทตางๆ เครองวดอตราเรวลมทนยมใชจะมลกษณะเปนแบบถวยครงทรงกลม โดยหนถวยดานเวาออกรบลม ท าใหถวยหมนได จ านวนรอบทหมนจะสมพนธกบระยะทางทลมพดผานเครองวดในระยะเวลาจ ากด จงท าใหหาอตราเรวลมได

การตดตงเครองวดอตราเรวลมควรตดตงบนเสาในทโลงหางจากสงกดขวางทางลม เชน อาคาร ตนไม และควรจะอยสงจากพนดนประมาณ 10 เมตร ถาเปนบรเวณพนน า สงทเกดขนคกบลม คอ คลน ถาลมแรงคลนจะสง ถาลมสงบกจะไมมคลน การตดตงเครองวดอตราเรวลม จะตดตงพรอมกบเครองวดทศทางลม

เครองวดอตราเรวลม

พายหมนเขตรอน พายหมนเขตรอน หมายถง พายหมนทเกดขนเหนอทะเลหรอมหาสมทรในเขตรอน ซงอย

ระหวาง ละตจดท 30 องศาเหนอ ถง 30 องศาใต ทางอตนยมวทยาไดใชอตราเรวลมสงสดใกลศนยกลางพายเพอแบงประเภทพายหมนเขตรอน

ซงเกดเหนอทะเลหรอมหาสมทรในเขตรอน ไดดงน

ประเภท ความเรวลม

พายดเปรสชน ความเรวลมใกลศนยกลางไมเกน 61 กโลเมตรตอชวโมง

พายโซนรอน ความเรวลมใกลศนยกลางระหวาง 70-120 กโลเมตรตอชวโมง

พายไตฝ น ความเรวลมใกลศนยกลางตงแต 120 กโลเมตรตอชวโมงขนไป

การเรยกชอพายนนเรยกตางๆ กนตามบรเวณทเกด เชน 1. ถาพายเกดในอาวเบงกอลและมหาสมทรอนเดย เรยกวา พายไซโคลน 2. ถาพายเกดในมหาสมทรแอตแลนตกเหนอ ทะเลแครเบยน อาวเมกซโก เรยกวา พายเฮอรเคน 3. ถาพายเกดในออสเตรเลย เรยกวา พายวลล-วลล 4. ถาพายเกดในมหาสมทรแปซฟก และทะเลจน เรยกวา พายไตฝ น สวนพายทอรนาโดหรอลมงวงชาง มลกษณะหมนเปนเกลยว โดยจะเหนลมหอบฝ นละอองเปน

ล า พงขนสบรรยากาศ คลายมงวงหรอปลองยนลงมา

พายทอรนาโด

พายนเกดขนไดทกทวป แตเกดบอยทสดในทวปออสเตรเลย และสหรฐอเมรกา เกดไดเกอบตลอดป พายนมอ านาจท าลายรายแรง กอใหเกดความเสยหายแกสงตางๆ รวมทงชวตมนษยและสตว

ดวย ขณะเกดพายนมกมฟาคะนองและฝนตกหนกขนพรอมกน บางครงยงมลมพายพดกระโชกแรง พาเอาลกเหบมาดวย พายทอรนาโดจะเกดในเมฆทกอตวทางตงอยางรนแรงและรวดเรว

นอกจากลมจะท าใหเกดความเสยหายแลว แตกยงใหประโยชนกบมนษยมากมาย เชน ใชในการแลนเรอ ในชวตประจ าวน ลมท าใหผาแหง ชวยใหเกดความเยนสบาย ชวยหมนกงหนเพอฉดระหดวดน า ปมสบน า ปนไฟ ใชประโยชนจากแรงลมซงเปนการใชพลงงานทไมท าลายสภาพแวดลอม

พลงงานจากลมชวยในการผลตพลงงานไฟฟา

บทท 13 อาชพชางไฟฟา สาระส าคญ

การเลอกอาชพชางไฟฟานน หมายถงการประกอบอาชพทนาสนใจและมรายไดดอกอาชพหนง ชางไฟฟามหลายประเภท และหนาทของชางไฟฟากแตกตางกนมาก ชางไฟฟาทท างานในสถานกอสรางขนาดใหญกใชเครองมอและทกษะตางๆทแตกตางไปจากชางไฟฟาทท างานในโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญ อยางไรกดถาจะกลาวโดยทวๆ ไปแลว ชางไฟฟาทกประเภทจะตองมความรพนฐานทางดานไฟฟา มความสามารถอานแบบพมพเขยนวงจรไฟฟาและสามารถซอมแซมแกไขอปกรณเครองใชไฟฟาได แหลงงานของชางไฟฟา สวนใหญในปจจบนนท างานใหกบผรบเหมางานดานไฟฟา หรอไมกท าในโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญ นอกจากนนมชางไฟฟาอกจ านวนไมนอยทท างานอยางอสระเปนผรบเหมาเอง และมชางไฟฟาจ านวนหนงทท างานใหกบองคกรของรฐบาลหรอทางธรกจ ซงเปนงานทใหบรการแกหนวยงานของตน แมวาแหลงงานของชางไฟฟาจะมอยท วประเทศ แตแหลงงานสวนใหญนนจะมอยในเขตอตสาหกรรม หรอเขตพนททก าลงพฒนา ผลการเรยนรทคาดหวง สามารถอธบาย ออกแบบ วางแผน ทดลอง ทดสอบ ปฏบตการเรองไฟฟาไดอยางถกตองและปลอดภย คด วเคราะห เปรยบเทยบขอด ขอเสย ของการตอวงจรไฟฟาแบบอนกรม แบบขนาน แบบผสม ประยกตและเลอกใชความร และทกษะอาชพชางไฟฟา ใหเหมาะสมกบดานบรหารจดการและการบรการ ขอบขายเนอหา

1. ประเภทของไฟฟา 2. วสดอปกรณเครองมอชางไฟฟา 3. วสดอปกรณทใชในวงจรไฟฟา การตอวงจรไฟฟาอยางงาย 4. กฎของโอหม 5. การเดนสายไฟฟาอยางงาย 6. การใชเครองใชไฟฟาอยางงาย 7. ความปลอดภยและอบตเหตจากอาชพชางไฟฟา 8. การบรหารจดการและการบรการ 9. โครงงานวทยาศาสตรสอาชพ 10. ค าศพททางไฟฟา

1. ประเภทของไฟฟา แบงไดเปน 2 แบบ ดงน 1.1 ไฟฟาสถต เปนไฟฟาทเกบอยภายในวตถ ซงเกดจากการเสยดสของวตถ 2 ชนด มาถกน

เชน แทงอ าพนจะถายอเลกตรอนใหแกผาขนสตว แทงอ าพนจงมประจลบ และผาขนสตวมประจบวก

1.2 ไฟฟากระแส เปนไฟฟาทเกดจากการไหลของอเลกตรอนจากแหลงก าเนดไฟฟา โดยไหลผานตวน าไฟฟาไปยงทตองการใชกระแสไฟฟา ซงเกดขนไดจากแรงกดดน ความรอน แสงสวาง ปฏกรยาเคม และอ านาจแมเหลกไฟฟา ไฟฟากระแสแบงเปน 2 แบบ ดงน

1) ไฟฟากระแสตรง (Direct Current : DC) เปนไฟฟาทมทศทางการไหลของกระแส และขนาดคงทตลอดเวลา แหลงก าเนดไฟฟากระแสตรงทรจกกนด เชน แบตเตอร ถานไฟฉาย การเปลยนกระแสไฟฟาเปนไฟฟากระแสตรง (DC) ตองใชตวแปลงไฟ (Adapter)

2) ไฟฟากระแสสลบ (Alternating Current : AC) เปนไฟฟาทมทศทางการไหลของกระแสสลบไปสลบมา และขนาดเปลยนแปลงตลอดเวลา ไฟฟากระแสสลบไดน ามาใชภายในบานกบงานตาง ๆ เชน ระบบแสงสวาง เครองรบวทย โทรทศน พดลม เปนตน

2. วสดอปกรณเครองมอชางไฟฟา วสดอปกรณทใชในการปฏบตงานชางไฟฟา ทควรรมดงน 2.1 ไขควง แบงเปน 2 แบบ คอ 1) ไขควงแบบปากแบน

2) ไขควงแบบฟลลป หรอสแฉก

ขนาดและความหนาของปากไขควงทงสองแบบจะมขนาดตาง ๆ กน ขนอยกบขนาดของหวสก

รทใชในการคลาย หรอขนสกร โดยปกตการขนสกรจะหมนไปทางขวาตามเขมนาฬกา สวนการคลายสกรจะหมนไปทางซายทวนเขมนาฬกา ไขควงอกประเภทหนง เปนไขควงเฉพาะงานไฟฟา คอ ไขควงวดไฟฟา ซงเปนไขควงทมหลอดไฟอยทดาม ใชในการทดสอบวงจรไฟฟา

2.2 มด มดทใชกบการปฏบตงานไฟฟาสวนใหญเปนมดพบ หรอคตเตอร ใชในการ ปอกฉนวน ตด หรอควน ฉนวนของสายไฟฟา

วธการใชมดอยางถกตองในการปอกสายไฟฟา 1. ใชมดควนรอบ ๆ เปลอกหมภายนอก 2. ผาเปลอกทหมระหวางกลางสาย 3. แยกสายออกจากกน

2. 3 คม เปนอปกรณทใชในการบบ ตด มวนสายไฟฟา สามารถแบงออกไดดงน 1) คมตด เปนคมตดแบบดานขาง ใชตดสายไฟฟาสายเกลยว สายเกลยวออน และสายสงก าลงไฟฟาทมขนาดเลก

2) คมปากจงจก เปนคมทใชส าหรบงานจบ ดง หรอขมวดสายไฟเสนเลก

3) คมปากแบน เปนคมใชตด บบ หรอขมวดสายไฟ

4) คมปากกลม เปนคมทใชส าหรบท าหสาย (มวนหวสาย ส าหรบงานยดสายไฟ

เขากบหลกสาย)

5) คมปอกสาย ใชส าหรบปอกฉนวนของสายไฟฟา สายเกลยวออน และสายสงก าลงไฟฟา คมปอกฉนวนจะใชกบสายไฟทมขนาดของลวดตวน าเฉพาะเทานน คมปอกสายควรหมดวยฉนวน เชน พลาสตก เพอปองกนไฟฟารว หรอไฟฟาดด

2.4 สวาน ใชในการเจาะยดอปกรณไฟฟา เชน สวตซ โคมไฟฟา แปนไม ซงยดดวยนอต หรอสกร จ าเปนตองเจาะร การเจาะสามารถท าไดโดยใชสวาน หรอบดหลา สวานทใชม 3 แบบ คอ

1) สวานขอเสอ

2) สวานเฟอง

3) สวานไฟฟา

การเลอกใชสวาน และดอกสวาน ควรเลอกใชใหเหมาะสมกบขนาดของอปกรณ

ไฟฟา และขนาดของงาน การเจาะประเภทเบา ๆ เชน การเจาะแปนไม สามารถใชสวานเฟอง หรอสวานขอเสอได ถาเปนการเจาะโลหะ หรอคอนกรต หรอพนปน ตองใชสวานไฟฟา

2.5 คอน ใชในงานตอกตะป เพอยดเขมขดรดสาย (clip) ใหตดกบผนง หรองานน าศนยส าหรบการเจาะโลหะ คอนกรต พนปน คอนทใชจะมขนาด และน าหนกแตกตางกน แตทนยมใชจะมน าหนก 200 กรม

ขอควรระวง ในการใชงานหวคอนจะตองอดเขากบดามคอนทเปนไมใหแนน และหวคอนจะตองผานการชบผวแขงมาเรยบรอยแลว

3. วสดอปกรณทใชในวงจรไฟฟา 3.1 สายไฟ เปนอปกรณส าหรบสงพลงงานไฟฟาจากทหนงไปยงอกทหนง โดยกระแสไฟฟาจะน าพลงงานไฟฟาผานไปตามสายไฟจนถงเครองใชไฟฟา สายไฟท าดวยสารทมคณสมบตเปนตวน าไฟฟา (ยอมใหกระแสไฟฟาไหลผานไดด) ไดแก 1) สายไฟแรงสง ท าดวยอะลมเนยม เพราะอะลมเนยมมราคาถก และน าหนกเบากวาทองแดง 2) สายไฟทวไป (สายไฟในบาน) ท าดวยโลหะทองแดง เพราะทองแดงมราคาถกวาโลหะเงน

ก. สายทนความรอน มเปลอกนอกเปนฉนวนททนความรอน เชน สายเตารด ข. สายค ใชเดนในอาคารบานเรอน ค. สายค มลกษณะออน ใชกบเครองใชไฟฟาภายในบาน เชน วทย โทรทศน ง. สายเดยว ใชเดนในทอรอยสาย

3.2 ฟวส เปนอปกรณทท าหนาทปองกนไมใหกระแสไฟฟาไหลผานเขามามากเกนไป ถามกระแสผานมามากฟวสจะตดวงจรไฟฟาโดยอตโนมต ฟวสท าดวยโลหะผสมระหวางตะกว กบดบก และบสมทผสมอย ซงเปนโลหะทมจดหลอดเหลวต า มความตานทานสง และมรปรางแตกตางกนไปตามความตองการใชงาน

3.3 สวตซ เปนอปกรณทตดหรอตอวงจรไฟฟาในสวนทตองการ ท าหนาทคลายสะพานไฟ โดยตออนกรมเขากบเครองใชไฟฟา สวตซม 2 ประเภท คอ สวตซทางเดยว และสวตซสองทาง

3.4 สะพานไฟ เปนอปกรณส าหรบตด หรอตอวงจรไฟฟา ประกอบดวย ฐาน และคนโยกทมลกษณะเปนขาโลหะ 2 ขา ซงมทจบเปนฉนวน เมอสบคนโยกลงไปในชองทท าดวยตวน าไฟฟา กระแสไฟฟาจากมาตรไฟฟาจะไหลเขาสวงจรไฟฟา และเมอยกคนโยกขนกระแสไฟฟาจะหยดไหล

3.5 สตารตเตอร (Starter) หมายถง อปกรณนอกเหนอสวตชหลก ท าหนาทตอหรอตดวงจรอนไสกอนของหลอด สตารตเตอรแบงเปน 2 ประเภท คอ

ประเภท 1 สตารตเตอรไมมขดจ ากดระยะเวลาการท างาน ประเภท 2 สตารตเตอรมขดจ ากดระยะเวลาการท างาน ซงแบงเปน 3 ชนด ดงตอไปน 1) ชนดไมสามารถตงใหมได 2) ชนดตงใหมได 3) ชนดตงใหมไดอตโนมตโดยการกระตนดวยสวตชหลก หรอวธการอนๆ ทออกแบบไวโดยม

วตถประสงคเพอการจดหลอด

3.6 บลลาสต (Ballast) ท าหนาทเพมความตางศกยไฟฟา มความตานทานตอไฟฟากระแสสลบสง บลลาสตทใชแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1.บลลาสตแมเหลกไฟฟา 2.บลลาสตอเลกทรอนกส

1) บลลาสตแมเหลกไฟฟา (Electromagnetic Ballast) เปนบลลาสตทใชขดลวดพนรอบแกนเหลกเพอท างานเปน Reactor ตออนกรมกบหลอด

ภาพแสดงบลลาสตแมเหลกไฟฟา

2) บลลาสตอเลกทรอนกส (Electronic Ballast) เปนบลลาสตทใชวงจรอเลกทรอนกสท างาน

จะมราคาคอนขางแพง แตมขอดกวาบลลาสตแมเหลกไฟฟาหลายขอคอ ชวยเพมประสทธภาพของหลอด ไมเกดการกระพรบหรอเกดแสงวาบ สามารถเปดตดทนทไมตองใชสตารตเตอร เพมอายการใชงานของหลอด และไมตองปรบปรงเรองตวประกอบก าลง (Power Factor P.F.) นอกจากนยงไมมเสยงรบกวน และน าหนกเบาอกดวย

ภาพแสดงบลลาสตอเลกทรอนกส

3.7 มเตอรไฟฟา เราสามารถตรวจสอบกระแสไฟฟาในเสนลวดได โดยแขวนแทงแมเหลกใกลๆ เสนลวด แลว

สงเกตการเบนของแทงแมเหลก แนวความคดนน าไปสการสรางเครองวด(มเตอร) การเบนของเขมบนสเกลจะบอกปรมาณของกระแสไฟฟาเปนเครองวดความตางศกยไฟฟาได

แกลแวนอมเตอร (Galvanometer) เปนเครองมอทใชตรวจหากระแสตรงใชหลกการของผลทางแมเหลก เครองมอทงายทสด คอเขมทศวางไวใกลเสนลวดเพอตรวจดวามกระแสไฟฟาไหลผานเสนลวดหรอไม แกลแวนอมเตอรแบบขดลวดเคลอนทใชหลกการผลทางมอเตอรในการแสดงการเบนของเขม แอมมเตอร (Ammeter) เปนเครองมอใชวดกระแสไฟฟา ท าดวยแกลแวนอมเตอรชนดขดลวด มการออกแบบท าใหเขมเบนไปตามสเกลในการวดกระแสไฟฟาคาสงๆ ตองเพมชนตเขาไปเพอใหกระแสไฟฟาสงท าใหเขมเบนเตมสเกลใหม โวลตมเตอร (Voltmeter) เปนเครองมอทใชวดความตางศกยไฟฟาระหวางจด 2 จด ท าจากแกลแวนอมเตอรทตออนกรม กบความตานทานสงความตางศกยขนาดหนงใหกระแสไฟฟาทท าใหเขมเบนไปเตมสเกล ในการวดความตางศกยสงมากๆ ตองใชมลตไพลเออร มลตมเตอร (Multimeter) เปนแกลแวนอมเตอรทตอกบชนต(ดแอมมเตอร)และมลตไพลเออร (ดโวลตมเตอร)ใชวดกระแสไฟฟาและความตางศกยไฟฟา

มเตอรชนดแทงเหลกเคลอนท (Moving iron meter) เปนมเตอรทใชวดกระแสไฟฟาซงท าใหเกดการเหนยวน าแมเหลกในแทงเหลก 2 อน ดดหรอผลกกน ท าใหเกดการเบนของแทงเหลกนน

4. การตอวงจรไฟฟา วงจรไฟฟาเปนเสนทางเคลอนทของประจไฟฟา การเคลอนทจะเกดขนไดจะตองม

แหลงก าเนดพลงงานไฟฟาตอเชอมเขากบเสนลวดตวน า และอปกรณไฟฟาหนง หรอสองชนด เชน สวตซความตานทาน แอมมเตอรโวลดมเตอร หรอหลอดไฟฟา เปนตน กระแสไฟฟาจะไหลออกจากแหลงก าเนดไปโดยรอบวงจรทตอเชอมกน

วงจรไฟฟาทมอปกรณตอเชอมกน และแผนผงวงจรไฟฟา

นกวทยาศาสตรนยมใชสญลกษณเปนตวแทนอปกรณไฟฟาตาง ๆ ในวงจรไฟฟาเพอใหวาดงาย

และท าความเขาใจไดในเวลาอนรวดเรว โดยใชสญลกษณทใชแทนอปกรณไฟฟาตาง ๆ แสดงไวดงตาราง

การตอวงจรไฟฟาแบบตาง ๆ ม 2 ลกษณะ ดงน 1. การตอวงจรไฟฟาแบบอนกรม

การตอแบบอนกรมเปนวงจรทมอปกรณไฟฟาเชอมตอกนกบแหลงก าเนดไฟฟา จากอปกรณหนงไปยงอปกรณอน ๆ โดยตรง มรปแบบเปนวงจรเดยว ขอเสยของการตออปกรณไฟฟาแบบอนกรมกคอ ถาอปกรณใดอปกรณหนงเสยกจะท าใหกระแสไฟฟาในวงจรหยดไหลไมสามารถใชอปกรณอนได

สรปลกษณะส าคญของการตอความตานทานแบบอนกรม

1. สามารถหาคาความตานทานไดโดยการรวมกน ดงนนความตานทานรวมจะมคามากขน 2. ปรมาณกระแสไฟฟาทไหลผานตวตานทานแตละตวเทากบกระแสไฟฟาในวงจร 3. ความตางศกยระหวางปลายทงสองของตวตานทานจะเทากบผลบวกของความตางศกยไฟฟา ระหวางปลายทงสองของตวตานทานจะเทากบผลบวกของความตางศกยไฟฟาระหวางปลายทงสองของตวตานทานแตละตว

2. การตอวงจรไฟฟาแบบขนาน การตอแบบขนานเปนวงจรไฟฟาทแยกอปกรณแตละชนดในการเชอมตอกนกบแผลงก าเนดไฟฟา มลกษณะของรปแบบวงจรหลาย ๆ วงจร ในวงจรรวมดงแผน ขอดของการตออปกรณไฟฟาแบบขนานกคอ ถาอปกรณใดอปกรณหนงเสย หรอช ารด อปกรณอนกยงมกระแสไฟฟาไหลผานได

การตอหลอดไฟฟา 2 หลอด ทตอโดยใหขวทงสองของหลอดไฟฟาหลอดหนงครอมขวทงสองของอกหลอดหนง เราเรยกวา การตอแบบขนาน กระแสไฟฟาจากแหลงก าเนดทไหลเขาไปในวงจรจะถกแบงใหไหลเขาไปในอปกรณไฟฟาตาง ๆ ดวยปรมาณทไมเทากน ขนอยกบความตานทานของอปกรณไฟฟา ถาอปกรณไฟฟามความตานทานสง กจะมปรมาณกระแสไฟฟาไหลอยางนอย แตถาอปกรณไฟฟามความตานทานต า จะมปรมาณกระแสไฟฟาไหลผานมาก และกระแสไฟฟาทไหลผาน

อปกรณไฟฟาแตละอนรวมกนแลวจะเทากบกระแสไฟฟาทไหลออกจากแหลงก าเนด เราใชหลกการและความสมพนธจากกฎของโอหมมาค านวณหาความตานทาน และปรมาณกระแสไฟฟาทไหลในวงจรเมอตอหลอดไฟฟาแบบขนานได

สรปสาระส าคญของการตอความตานทานแบบขนาน 1. ความตานทานรวมของวงจรมคานอยลง และนอยกวาความตานทาน ตวทนอยทสดทน ามาตอขนานกน 2. ปรมาณกระแสไฟฟารวมของวงจรมคาเทากบผลบวกของกระแสไฟฟาของวงจรยอย 3. ความตางศกยระหวางปลายทงสองของตวตานทานแตละตวมคาเทากน และเทากบความตางศกยไฟฟาระหวางปลายทงสองของตวตานทานทตอขนานกน

5. กฎของโอหม

กระแสไฟฟาทไหลในวงจรไฟฟาไดนน เกดจากแรงดนไฟฟาทจายใหกบวงจร และปรมาณกระแสไฟฟาภายในวงจรจะถกจ ากดโดยความตานทานไฟฟาภายในวงจรไฟฟานน ๆ ดงนนปรมาณกระแสไฟฟาภายในวงจรจะขนอยกบแรงดนไฟฟา และคาความตานทานของวงจร ซงวงจรนเรยกวา กฎของโอหม กลาววากระแสไฟฟาทไหลในวงจรจะแปรผนตรงกบแรงดนไฟฟา และแปรผกผนกบความตานทานไฟฟา โดยเขยนความสมพนธไดดงน

Current = Resistance

Voltage

ตวอยาง

จงค านวณหาคาปรมารกระแสไฟฟาของวงจรไฟฟาทมแรงดนไฟฟาขนาด 50 โวลต และมคาความตานทานของวงจรเทากบ 5 โอหม

วธท า จากสตร I = R

แทนคา I = 50

I = 10 แอมแปร อปกรณทดลอง 1. เครองจายไฟฟากระแสตรงปรบคาได 0.30 V 2. มลตมเตอร 3. ตวตานทานขนาดตาง ๆ จ านวน 3 ตว 4. สายไฟ

การทดลอง

1. น าตวตานทานแหลงจายไฟฟากระแสตรงทปรบคาไดตอวงจร ดงรป 2. ปรบคาโวลตทแหลงจายไฟประมาณ 5 คา และแตละครงทปรบคาโวลตใหวดคากระแสไฟทไหลผานวงจร บนทกผลการทดลอง 3. หาคาระหวาง 4. น าคาทไดไปเขยนกราฟระหวาง V กบ 1 ดงรป 5. หาคาความชนเปรยบเทยบกบคาทไดในขอ 3 เปรยบเทยบตวตานทาน และท าการทดลองเชนเดยวกนกบขอ 1 – 4

ค าถาม คา I

V ททดลองไดเปนไปตามกฎของโอหมหรอไม เพราะเหตใด

6. การเดนสายไฟฟา

วธการเดนสายไฟฟา แบงออกได 2 แบบ คอแบบเดนบนผนงและแบบฝงในผนง 6.1 การเดนสายไฟบนผนง การเดนสายไฟแบบนจะมองเหนสายไฟ อาจท าใหดไมเรยบรอย ไมสวยงาม หากชางเดนสายไฟไมเรยบตรง ยงจะเสรมใหดไมเรยบรอยตกแตงหองใหดสวยงามยาก มขอดทคาใชจายถกกวาแบบฝงในผนง สามารถตรวจสอบและซอมแซมไดงาย

ขนตอนท 1 ก าหนดรปแบบจดต าแหนงของปลกทตองการเพมแ ละแนวการเดนสายไฟ ควรใหอยในแนวเดมของสายท เดนอยแลว ในกรณทมสายแบบเดนลอยอยแล วใหใชแนวสายไฟเดมกได แลวคอยแยกเขาต าแหน งทตองการ ขนตอนท 2 การเดนแนวใหม ควรเดนลากจากจดตอขนบนเพดาน กอนแลวจงเดนลงต าแหนงทตองการวดระยะจากข อบผนง แลวตแนวสายไฟดวยดายตเสน

ขนตอนท 3 ตอกตะปเขมขดสายไฟตามแนวทตเสนเขาทผนง และแนวทจะลงต าแหนงทตดตงใหมดวยโดยพบ เขมขดทบหวตะปเพอจบขณะตอก ขนตอนท 4 เวนระยะหางของเขมขดรดสายไฟประมาณ 10-15ซม. ใ นสวนโคงหรอหกมมของเพดานใหตอกเขมขดถปร ะมาณชองละ1-2 ซม. เพอทจะรดสายไฟใหแนบสนท กบผนงไมโกงงอ ขนตอนท 5 ตดตง เตาเสยบทต าแหนงใหม เจาะยดตวบล อคดวยสวานไฟฟาและขนดวยสกร ยดใหแนนหากเ ปนผนงไมควรหาโดรงไมทาบในผนงกอนเพอความแ ขงแรง ขนตอนท 6 เดนสายไฟในแนวตอกเขมขดไวและรดสายไฟเขากบ เขมขดใหแนน ตอสายใสเขากบเตาเสยบใหมใ หเรยบรอยประกอบเขาบลอค

ขนตอนท 7 ปดเมนสวทชกอนเชคดวาไมมไฟเขาปลกทจ ะตอพวง โดยใชไขควงเชคไฟเชคดวาไมมแสงไฟใ นดามไขควง แลวจงท าการพวงสายไฟเขากบปลกเ ดม และทดลองเปดสวทชแลวใชไขควงเชคไฟทปลกจดใหม

6.2 การเดนแบบฝงในผนง

การเดนแบบฝงในผนงเปนการเดนสายไฟโดยรอยสายผานทอสายไฟซงฝงในผนงอาคาร ท าใหดเรยบรอยและตกแตงหองไดงายเพราะมองไมเหนสายไฟจากภายนอก การเดนทอรอยสายตองท าควบคไปพรอมการกอ-ฉาบ ไมควรประหยดหรอปลอยใหมการลกไกโดยการเดนสายไฟแบบฝงในผนงโดยไมรอยใสทอรอยสายไฟ เพราะหากเกดไฟรวอาจเกดอบตเหตกบผอาศยเมอไปสมผสก าแพง การตดตงมคาใชจายสงกวาแบบเดนสายบนผนง การตดตงมความยงยากและซบซอน การเปลยนแปลงและซอมแซมภายหลงจากทไดตดตงไปแลวท าไดยากและเสยคาใชจายมากกวาแบบแรกมาก

การเดนสายไฟมกจะใชวธเดนสาย ลอยตามผนงอาคาร ขณะทการเดนทอน าจะเดนทอลอยตามขอบพนและขอบผนงเมอใชงานไป หากเกดการช ารดเสยหายขนการตรวจสอบและการซอมแซมกสามารถท าไดไมยาก แตในปจจบนบานเรอนสมยใหม มความพถพถน ในดานความสวยงามมากขน

การเดนสายไฟมกจะใชวธเดนสายรอยทอ ซงฝงอยภายในผนง หรอเหนอเพดานขณะทการเดนทอน า จะใชวธเดนทอฝง อยภายในผนง หรอใตพน เพอซอนความรกรงรง ของสายไฟ และทอน าเอาไว การเดนสายไฟและทอน าแบบฝงนแมจะเพมความสวยงาม และความเปนระเบยบเรยบรอย ใหแกตวบาน

แตกมขอเสยแฝงอย เพราะถาเกดปญหาไฟชอต ไฟรว หรอทอน ารว ซงอาจจะมสาเหตมาจาก การใชวสดทดอยคณภาพ การตดตงอยางผดวธ หรอการช ารดเสยหายอนเนองมาจากการใชงานกตาม การ

ตรวจสอบ หรอการซอมแซมยอมท าไดล าบาก อาจถงขนตองท า การรอฝาเพดานรอก าแพงหรอพนทบางสวนเพอท าการตรวจสอบและ แกไขปญหาทเกดขน ซงท าใหเกด ความเสยหายตอตวบาน เสยเวลา และเสยคาใชจายสงในการวางระบบไฟฟา วธหลกเลยงปญหาขางตนอยางงายๆวธหนงกคอการเลอกเดนสายไฟแบบลอย ซงอาจจะดไมเรยบรอยนก และเหมาะส าหรบ อาคารบานเรอนขนาดเลกเทานน

แตส าหรบผทตองการความประณตสวยงามหรอบานขนาดใหญทมการเดนสายไฟ เปนจ านวนมาก การเดนสายไฟแบบฝง ดจะมความเหมาะสมกวา อยางไรกตาม ปญหาตางๆ ดงกลาวอาจจะปองกนหรอท าให ลดนอยลงไดโดยการเลอกใชวสดทมคณภาพ ใชวสดทถกตอง และมขนาดทเหมาะสม รวมทงมการตดตงอยางถกวธและมระบบ แบบแผน

ขอแนะน าในการออกแบบระบบวงจรไฟฟาภายใน ระบบวงจรไฟฟาภายในบานควรแยกวงจรควบคมพนทตางๆ เปนสวนๆ เชน แยกตามชนหรอแยกตามประเภทของการใชไฟฟา ท าใหงายตอการซอมแซมในกรณไฟฟาขดของ หองควรแยกไวตะหากเพราะหากตองดบไฟในบาน เพอซอมแซมจะไดไมตองดบไฟหองครวทมตเยนทแชอาหารไว อาหารจะไดไมเสย

7. การใชเครองใชไฟฟาอยางงาย

ไฟฟาแสงสวาง - ตดตงจ านวนหลอดไฟฟาเทาทจ าเปนและเหมาะสมกบการใชงาน

- ใชหลอดไฟฟาชนดทใชแสงสวางมากแตกนไฟนอย และมอายกใชงานยาวนานกวา เชน

หลอดฟออเรสเซนต หลอดคอมแพคท เปนตน

- ท าความสะอาดหลอดไฟฟาหรอโคมไฟเปนประจ า

- ตกแตงภายในอาคารสถานทโดยใชสออนเพอเพมการสะทอนของแสง

- ปดสวตซหลอดไฟฟาทกดวงเมอเลกใชงาน

พดลม - เลอกขนาดและแบบใหเหมาะสมกบการใชงาน

- ปรบระดบความเรวลมพอสมควร

- เปดเฉพาะเวลาทจ าเปนเทานน

- หมนบ ารงดแลรกษาใหอยในสภาพทด

เครองรบโทรทศน - ควรเลอกขนาดทเหมาะสมกบครอบครวและพนทในหอง

- ควรเลอกชมรายการเดยว หรอเปดเมอถงเวลาทมรายการทตองการชม

- ถอดปลกเครองรบโทรทศนทกครงเมอไมมคนชม

เครองเปาผม - ควรเชดผมใหหมาดกอนใชเครองเปาผม

- ควรขยและสางผมไปดวยขณะใชเครองเปาผม

- เปาผมดวยลมรอนเทาทจ าเปน

เตารดไฟฟา - พรมน าเสอผาแตพอสมควร

- ปรบระดบความรอนใหเหมาะสมกบชนดของเสอผา

- เรมตนรดผาบาง ๆ ขณะทเตารดยงรอนไมมาก

- เสอผาควรมปรมาณมากพอสมควรในการรดแตละครง

- ถอดปลกกอนเสรจสนการรด 2-3 นาท เพราะยงคงมรความรอนเหลอพอ

หมอชงกาแฟ - ใสน าใหมปรมาณพอสมควร

- ปดฝาใหสนทกอนตม

- ปดสวตซทนทเมอน าเดอด

หมอหงขาวไฟฟา - เลอกใชขนาดทเหมาะสมกบครอบครว

- ถอดปลกออกเมอขาวสกหรอไมมความจ าเปนตองอนใหรอนอกตอไป

ตเยน - เลอกใชขนาดทเหมาะสมกบครอบครว

- ตงวางตเยนใหหางจากแหลงความรอน

- ไมควรน าอาหารทรอนเขาตเยนทนท

- ไมควรใสอาหารไวในตเยนมากเกนไป

- หมนละลายน าแขงออกสปดาหละครง

- หมนท าความสะอาดแผงระบายความรอน

- ไมควรเปดประตตเยนบอย ๆ หรอปลอยใหเปดทงไว

- ดแลยางขอบประตตเยนใหปดสนทเสมอ

เครองท าความรอน - เลอกใชขนาดทเหมาะสมกบครอบครว

- ไมควรปรบระดบความรอนสงจนเกดไป

- ควรปดวาลวบางเพอรกษาน ารอนไวขณะอาบน า

- ไมควรใชเครองท าความรอนในฤดรอน

- ปดวาลวน าและสวตซทนทเมอเลกใชงาน

เครองปรบอากาศ - หองทตดตงเครองปรบอากาศ ควรใชฝาเพดานทมคณสมบตเปนฉนวนปองกนความรอน

- เลอกขนาดของเครองใหเหมาะสมกบขนาดพนทหอง

- เลอกใชเครองปรบอากาศทไดรบการรบรองคณภาพและชวยประหยดพลงงาน

- ปรบระดบอณหภมและปรมาณลมใหเกดความรสกสบายในแตละฤดกาล

- หมนดแลบ ารงรกษาและท าความสะอาดชนสวนอปกรณและเครองใหอยในสภาพทดอยเสมอ

- ดแลประตหนาตางใหปดสนทเสมอ

- ใชพดลมระบายอากาศเทาทจ าเปน

- ปดเครองกอนเลกใชพนทปรบอากาศประมาณ 2-3 นาท

เครองซกผา - ในการซกแตละครงควรใหปรมาณเสอผาพอเหมาะกบขนาดเครอง

- ควรใชวธผงแดดแทนการใชเครองอบผาแหง

- ศกษาและปฏบตตามวธการในคมอการใช

8. ความปลอดภยและอบตเหตจากอาชพชางไฟฟา

1) กอนลงมอปฏบตงานกบอปกรณไฟฟา ใหตรวจหรอวดดวยเครองมอวดไฟฟาวาในสายไฟหรออปกรณนนมไฟฟาหรอไม

2) การท างานกบอปกรณไฟฟาในขณะปดสวตชไฟหรอตดไฟฟาแลว ตองตอสายอปกรณนนลงดนกอนท างานและตลอดเวลาทท างาน

3) การตอสายดนใหตอปลายทางดาน" ดน "กอนเสมอจากนนจงตอปลายอกขางเขากบอปกรณไฟฟา 4) การสมผสกบอปกรณไฟฟาแรงดนต าใดๆ หากไมแนใจใหใชอปกรณทดสอบไฟวดกอน 5) การจบตองอปกรณทมไฟฟา จะตองท าโดยอาศยเครองมอ-อปกรณ และวธการทถกตองเทานน 6) เครองมอเครองใชทท างานกบอปกรณไฟฟา เชน คม ไขควง ตองเปนชนดทมฉนวนหม 2 ชนอยางด

7) ขณะท างานตองมนใจวา ไมมสวนใดสวนหนงของรางกายหรอเครองมอทใชอยสมผสกบสวนอนของอปกรณทมกระแสไฟดวยความพลงเผลอ

8) การใชกญแจปองกนการสบสวตช การแขวนปายเตอนหามสบสวตชตลอดจนการปลดกญแจและปายตองกระท าโดยบคคลคนเดยวกนเสมอ

9) การขนทสงเพอท างานกบอปกรณไฟฟาตองใชเขมขดนรภย หากไมมการใชเชอกขนาดใหญคลองเอาไวกบโครงสรางหรอสวนหนงสวนใดของอาคาร

10) การท างานเกยวกบไฟฟาหากเปนไปไดควรมผชวยเหลออยดวย

8.1 ขอควรระวงในการท างานเกยวกบไฟฟาทว ๆ ไป - เมอพบวาฝาครอบ หรอกลองสวตชช ารด หรอตกเสยหาย และควรรบเปลยนและซอมแซมทนท - รกษาความสะอาดของพนบรเวณทซงสวตชอยใกล ๆ - หมนส ารวจตรวจตราภายในแผงสวตช ตควบคมทางไฟฟา ไมใหมเศษผงทองแดงหรอ

โลหะทน าไฟฟาอยและอยาน าชนสวนอปกรณภายในตควบคม เชน ฟวส ออกจากตควบคม - การเปลยนฟวส ควรใชฟวสเฉพาะงานนน ๆ และกอนเปลยนตองสบสวตช (ใหวงจรไฟฟา

เปดใหเรยบรอยกอน) - อยาใชฝาครอบทท าดวยสารทสามารถลกตดไฟได เปดฝาครอบสวตช - สวตชแตละอน ควรมปายแสดงรายละเอยดดงน

* ใชกบกระแสไฟตรง หรอกระแสสลบ * ความตางศกยทางไฟฟา (หรอแรงดน/แรงเคลอนไฟฟา) * กระแสไฟฟา * เครองมอเครองใชทางไฟฟาทตอกบสวตชนน

* ชอผรบ - ตองสบสวตชใหวงจรไฟฟาเปด เมอตองการตรวจสอบหรอซอมแซมเครองจกรแลวใหท า

สญลกษณหรอปายทสวตชวา "ก าลงซอม"- กอนสบสวตชใหวงจรไฟฟาปด ตองแนใจวาทกอยางเรยบรอยและไดรบสญญาณถกตอง และกอนเปดทดลองเดนเครองควรตรวจดวาเครองจกรนนไมมวตถอนใดตดหรอขดอย

- การสงสญญาณเกยวกบเปด-ปดสวตช ควรท าดวยความระมดระวง - อยาปด-เปดสวตชขณะมอเปยกน า - การสบสวตชใหวงจรไฟฟาปดตองแนใจวาสญญาณนนถกตอง - การขนสลกเกลยวเพอยดสายไฟฟา ตองขนใหแนน - อปกรณไฟฟาทช ารดอยาฝนใชงานจะเกดอนตรายได

8.2 ขอทไมควรกระท าในการปฏบตงานเกยวกบไฟฟา

- ไมควรถอดปลกไฟดวยการดงสายไฟ - ไมควรใชเครองมอและอปกรณไฟฟาทช ารด - ไมควรใชปลกไฟทช ารด - ไมควรตอพวงไฟเกนก าลง - ไมควรตอปลกผดประเภท - ไมควรซอมแซมอปกรณไฟฟาดวยตนเองถาหากไมมความรอยางแทจรง 8.3 ความปลอดภยเกยวกบตวผปฏบตงาน

การแตงกาย - เครองแบบทเหมาะสมในการปฏบตงานเกยวกบเครองจกร คอ เสอและกางเกงทเปนชนเดยวกน ซงอยในสภาพทเรยบรอย เสอผาทฉกขาดไมควรน ามาใช เพราะจะท าใหเขาไปตดกบเครองจกรทก าลงหมนได

- ตดกระดมทกเมดใหเรยบรอย - ไมควรใสเครองประดบ เชน สรอยคอ นาฬกา แหวน - ตองใสรองเทาหมสน หรอรองเทาบด เพอปองกนเศษโลหะทมต า - ควรสวมแวนตา เพอปองกนเศษโลหะกระเดนเขาตา เชน การเจยระไนงาน หรอแสงจาก

การเชอมโลหะ - ควรสวมหมวกในกรณทปฏบตงานเกยวก

- ไมควรไวผมยาวหรอมฉะนนควรสวมหมวก - สภาพการท างานทมเสยงดง ควรสวมทครอบห

9. การบรหารจดการและการบรการทด บรการทด หมายถง ความตงใจและความพยายามในการใหบรการตอผรบบรการ มระดบการ

ปฏบต ดงน ระดบท 1 สามารถใหบรการแกผรบบรการ ดวยความเตมใจ o ใหบรการทเปนมตรภาพ o ใหขอมลขาวสารทถกตองชดเจนแกผรบบรการ o แจงใหผรบบรการทราบความคบหนาในการด าเนนเรอง หรอขนตอนงานตาง ๆ ทใหบรการอย o ประสานงานใหแกผรบบรการไดอยางตอเนองและรวดเรว

ระดบท 2 ชวยแกปญหาใหแกผรบบรการ o ชวยแกปญหาหรอหาแนวทางแกไขปญหาทเกดขนแกผรบบรการอยางรวดเรวไมบายเบยง ไม

แกตวหรอปดภาระ o ผรบบรการไดรบความพงพอใจและน าขอขดของทเกดจากการใหบรการไปพฒนาใหการ

บรการดยงขน ระดบท 3 ใหบรการทเกนความคาดหวง แมตองใหเวลาหรอความพยายามอยางมาก o ใหเวลาแกผรบบรการเปนพเศษ เพอชวยแกปญหาใหแกผรบบรการ o น าเสนอวธการในการใหบรการทผรบบรการจะไดรบประโยชนสงสด

ระดบท 4 เขาใจและใหบรการทตรงตามความตองการทแทจรงของผรบบรการได o พยายามท าความเขาใจดวยวธตาง ๆ เพอใหบรการไดตรงตามความตองการทแทจรงของ

ผรบบรการ o ใหค าแนะน าทเปนประโยชนแกผรบบรการ เพอตอบสนองความตองการ

ระดบท 5 ใหบรการทเปนประโยชนอยางแทจรงใหแกผรบบรการ o คดถงประโยชนของผรบบรการในระยะยาว o เปนทปรกษาทมสวนชวยในการตดสนใจทผรบบรการไววางใจ o สามารถใหความเหนทแตกตางจากวการหรอขนตอนทผรบบรการตองการใหสอดคลองกบ

ความจ าเปน ปญหา โอกาส เพอประโยชนอยางแทจรงของผรบบรการ

10. โครงงานวทยาศาสตรสอาชพ อาชพชางไฟฟา เปนอาชพส าคญจ าเปนกบสงคมเทคโนโลยในทกยคทกสมย ผมอาชพชางไฟฟา ตองมความช านาญเฉพาะทาง มความคดรเรมสรางสรรค สรางผลงาน นอกเหนอจากการตดตง ซอมแซมอปกรณไฟฟา และยงสามารถสรางสรรคผลงานเปนอปกรณเครองใชไฟฟา ส าหรบครวเรอน เพอความสะดวกสบายในชวตประจ าวนของมนษย ดงนน ชางไฟฟา นอกจากเปนอาชพเพอบรการ ยงน าไปสเพอการพาณชยไดด โดยผเรยนน าความร ผลงาน จากโครงงานเรองไฟฟา ไปตอยอดสอาชพไดอยางหลากหลาย อาทเชน การประดษฐโคมไฟเพอประดบตกแตง โคมไฟเพออานหนงสอ เครองเตอนภยน าทวมอยางงาย ฯลฯ

ตวอยางท 1 การประดษฐโคมไฟเพอประดบตกแตง

วสดทใช

1. สวทซไฟ ส าหรบเปดปด ราคาประมาณ 30 บาท

2. หลอดไฟฟลออเรสเซนตแบบยาว ราคาประมาณ 79 บาท

3. แผนซด 61 แผน น ากลบมาใชใหม (reuse)

4. สายไฟ 1.8 เมตร ราคาประมาณ 30 บาท

วธท าโคมไฟจากแผนซด

วธท าโคมไฟจากแผนซด แผนซดทเสยแลวใครจะเชอวาสามารถน ามาท าโคมไฟอนสวยหรมระดบ อยางทใครนกไมถงมากกอน สนใจละซ ลองมาท าดวาเขาท ากนอยางไรท าใหไดโคมไฟสวยสดดใจ โดยใชตนทนประมาณ 139 บาท ดงน

หลอดไฟทใช

ถอดสวนประกอบหลอดไฟออก เพอจะไดแยกเอาสวทซกบหลอดไฟ

ไวส าหรบตดนอกกลองโคมไฟ

น ามากะระยะวาสวทซ กบหลอดไฟจะอยต าแหนงไหน

ตดแผนไมอดหนาขนาด 3/8 นว เปนรปวงกลมขนาด แผนซด จ านวน 18 แผน

แผนไมอดทตดออกมา

ทาดวยกาวรอน แลวใชสกรอดใหแนน ทงไวใหกาวแหง ประมาณ 20 นาท

ใชสวานเจาะชองตรงกลางไมใหใสหลอดไฟได เจาะชองใหสายไฟ กบสวทซไฟใสได

วางหลอดไฟใสลงไปในชองน

ใสสวทซไฟ กบสายไฟตามชองทเจาะไว

เจาะรตรงกลางแผนซด ใหกวางพอทจะใสหลอดไฟได

เจาะใหใสหลอดไฟไดแบบน

จบแผนซดสองแผน มาจบคประกบกน โดยหนดานทมนวาวออกทงสองดาน แลวใชกาวรอนทาทงไวใหแหง แลวเจาะร 3 ร ไวส าหรบใสนอตยาวเปนเสาขา 3 ขา ดงภาพ ชนแรกใสแผนเดยว จากนนคอยใสวงแหวน รองเพอใหเปนชนๆ มชองวางใหแสงกระจายออก ใสไปเรอยๆจนถงชนสดทาย ใชแผนซด 4 แผนทากาวประกบกน ปดเปนฝาขางบน

เวลาจะเปลยนหลอดไฟขางใน กไขนอตออก แลวหยบหลอดไฟมาเปลยน

ประกอบเสรจแลว เมอเปดไฟ จะไดภาพดงน

ทมา http://www.yousaytoo.com/tensionnot/how-to-make-a-cool-cd-lamp/4877

ตวอยางท 2 สงประดษฐเครองเตอนภยน าทวมอยางงาย

วสดทใช

1. สวทซและกรงไฟฟาแบบไรสาย ราคาประมาณ 100-150 บาท

2. เศษโฟม น ากลบมาใชใหม (reuse)

3. ถงพลาสตก น ากลบมาใชใหม (reuse)

วธท า 1. หาซอกรงประตบานแบบไรสายมขายเกอบทกหาง (ราคาประมาณรอยกวาบาทถงหารอย

บาท) เอาแบบกดคางแลวรองตอเนอง นอนหลบแลวจะไดตน (บางยหอกดคางแลวรองครงเดยว) 2. หาอปกรณดงน ตระกราทรงเตย แผนโฟม ซองซปกนน า เทปกาว กาวสองหนา กอนอฐ

หรอหน

3. น ากรงตวลก(สวตซทกดกรง)มาตดกาวสองหนาบรเวณทกดใหทกดนนขน(ไมตองลอกกระดาษอกดานออก) แลวใสซองซปไมใหน าเขา

4. ตดโฟมใหมขนาดเลกกวาตะกราเลกนอย น ากรงตวลกทอยในซองซปไปวางกลางโฟมแลวตดเทปกาวบนโฟม

5. หาทเหมาะๆวางโฟมทพน ทตองการทราบวาน าทวมแลวเชนประตรว ครอบโฟมดวยตะกรา ทบตะกราดวยอฐหรอหน (ระยะสญญาณประมาณ100เมตรจากตวแม)

6. เสยบปลกตวแม(สญญาณกระดง)ไวในบาน

7. เมอน าทวมโฟมจะลอยตวดนสวตซทกดกรงกบกนตะกราทถกทบไวดวยอฐหรอหน ท าใหสญญาณรองเตอน

ทมา http://www.oknation.net/blog/print.php?id=653105

11. ค าศพททางไฟฟา ชางไฟฟาทกคนจะตองเขาใจค าจ ากดความทวไปของค าศพททใชในทางชางไฟฟา เพอใหการ

สงวสดอปกรณ และการอานรายละเอยดของวสดอปกรณของบรษทผผลตอยางมประสทธภาพ ผสงและผอานจะตองมความคนเคยกบภาษาทใชในทางชางไฟฟาดวย ดงนนจงควรอานค าจ ากดความแตละค าอยางระเอยดใหเขาใจ และควรพลกดค าเหลานทกครงเมอมความจ าเปน นอกจากนยงมรายละเอยดเกยวกบค านยามของค าศพทเหลานเพมเตมในทายเลมของหนงสอเลมนดวย

พลงงาน (energy) : ความสามารถในการท างาน ก าลงมา (horsepower) : หนวยวดการท างานของเครองจกรกลพวกมอเตอรและเครองยนต เรา

จะใชอกษรยอ HP หรอ hp แทน โดยทวไปก าลงมานจะใชบงบอกเอาทพทของมอเตอรไฟฟา ไฟฟา (electricity) : การเคลอนทของอเลกตรอนผานตวน าไฟฟา ตวน าไฟฟา (conductor) : สสารทยอมใหกระแสไฟฟาไหลผานตวมนเองไดงาย ความน าไฟฟาหรอความเปนสอไฟฟา (conductance) : ความสะดวกสบายตอการไหลผานของ

กระแสไฟฟาในวงจร ฉนวนไฟฟา (insulator) : วตถทมคณสมบตดานตานทานการไหลของกระแสไฟฟา อาจจะ

กลาวไดวาสสารนน ขดขวางการเคลอนทของอเลกตรอน อ านาจแมเหลก (magnetism) : คณสมบตอยางหนงของสสารทแสดงอ านาจดงดดเหลกได ขวไฟฟา (polarity) : คณสมบตของประจไฟฟาทแสดงออกมา ซงจะมคาเปนบวกหรอเปนลบ แมเหลกไฟฟา (electromagnet) : ขดลวดตวน าไฟฟาทแสดงอ านาจหรอคณสมบตทางแมเหลก

เมอมกระแสไฟฟา ไหลผานขดลวดนน ขดปฐมภม (primary) : ขดลวดของหมอแปลงไฟฟา ซงตออยกบแหลงจายไฟฟาและรบ

พลงงาน นนกคอดานรบไฟฟาขาวของหมอแปลงไฟฟา ขดทตยภม (secondary) : ขดลวดของหมอแปลงไฟฟาทตดอยกบโหลด (ภาระทางไฟฟา) โดย

จะรบพลงงานดวยหลกการเหนยวน าทางอ านาจแมเหลกไฟฟาจากขดลวดปฐมภมไปสโหลดนนกคอดานจายไฟออกของหมอแปลงไฟฟา

ก าลงไฟฟา (electric power) : อตราการผลตหรอใชพลงงานทางทาวงไฟฟาในหนงหนวยเวลา วตต (watt) : หนวยวดก าลงไฟฟา เราเรยนอกรยอตวพมพใหญ W แทน ก าลงไฟฟามจะเปน

อกษรบอกพลงงานไฟฟาทมอปกรณไฟฟาแตละตวในการท างาน อยางเชน หลอดไฟ 1,000 วตต เครองปงขนมปง 1,000 วตต

กโลวตต (kilowatt) : หนวยก าลงไฟฟาทมคาเทากบ 1,000 วตต เราใชตวยอวา KW เพราะเหตวาในทางปฏบตนนโหลด หรอภาระทางไฟฟามจ านวนมากๆ จงมคาวตตสงๆ หนวยวตตซงท าใหการเรยกหรอบนทกคายงยากและเสยเวลา เราจงนยมใชกโลวตตซงเปนหนวยทใหญขนนแทน และยงม

หนวยใหญกวากโลวตตอกกคอ เมกกะวตต (megawatt) ซงเทากบ 1,000 กโลวตต หรอเขยนยอๆ วา 1 MW

กโลวตต – ชวโมง (kilowatt – hour) : หนวยวดการใชก าลงไฟฟาในเวลา 1 ชวโมง เราจ าใชอกษรยอพมพตวใหญ KWH แทน ปกตแลวการใชพลงงานไฟฟาตามบานจะวดคาออกจากเครองวดพลงงาน (หรอทเราเรยกกนวา หมอมเตอร) มหนวยเปนกโลวตต – ชวโมง หรอทเรยกกนวา ยนต (unit) แลวคดราคาไฟฟาทเราตองจายเทากบ จ านวนยนตทเราตองใชคณดวยราคาไฟฟาตอหนงยนต

ไฟฟากระแสสลบ (alternating current) : ระบบไฟฟาททศทางการวงของอเลกตรอนมการสลบไปมาตลอดเวลา เราใชสญลกษณแทนดวยอกษรตวพมพใหญ AC และมกนยมใชเปนระบบไฟฟาตามบาน อาคาร โรงงานทวๆ ไป

ไฟฟากระแสตรง (direct current) : ระบบไฟฟาทอเลกตรอนมการวงไปทางเดยวกนตลอดเวลา และตอเนองกน มกจะพบวาใชกนอยทวๆ ไป กคอ เครองชารจแบตเตอร ถานไฟฉาย แบตเตอรรถยนตเปนตน ใชอกษรตวพมพใหญ DC เปนสญลกษณแทน

วงจรไฟฟา (circuit) : ทางเ ดนไฟฟา ท ตอถงกน และไฟฟาไหลผานไดด วงจรอนกรมหรอวงจรอนดบ (series circuit) : วงจรไฟฟาทมทางเดนไฟฟาไดเพยงทางเดยว จากแหลงจายไฟฟาผานวงจรไฟฟาไปครบวงจรอกขวของแหลงจายไฟ และในวงจรนอาจจะมอปกรณพวกฟวส สวตซ เซอรกต – เบรกเกอร โดยตอเปนวงจรอนดบเขาไปเพอปองกน และควบคมวงจร

วงจรขนาน (parallelcircuit):วงจรไฟฟาทมทางเดนไฟฟาของกระแสไฟฟาผานไดมากกวา 1 ทางเดนขนไป และจะมอปกรณเชนพวกเตาเสยบหลอดไฟตอขนานกน และขอดของวงจรกคอ ถาอปกรณตวหนงตวใดไมท างาน ขดของหรอเสยขนมา วงจรทางเดนไฟฟาจะไมขนาน ซงตรงกนขามกบวงจรอนกรม อปกรณในวงจรขนานตวอนๆ ยงคงท างานไดตอไปดงรปท2

รปวงจรขนาน

วงจรเปด (open circuit) : สภาวการณททางเดนไฟฟาเกดขาดวงจร เกดวงจร หรอไมตลบวงจรท าใหกระแสไฟฟาไหลไมได

วงจรลด (short circuit) : สภาวการณทเกดมการลดวงจรทางเดนของกระแสไฟฟา อนเนองมาจากรอยตอของสายตางๆ พลาดถงกน มกระแสไฟฟารวตอถงกน เปนตน

แอมแปร (ampere) : หนวยการวดคาอตราการไหลของไฟฟาทผานตวน า เราจะใชอกษรยอตวพมพใหญ A หรอ amp แทน ปกตแลวหนวยแอมแปรนนยมใชระบขอบของการใชกระแสไฟฟาดาน

สงสดในการท างานของอปกรณเครองใชไฟฟานนอยางปลอดภย อยางเชน เตาเสยบ 15 แอมแปร ฟวส 30 แอมแปร

เฮรตซ (hertz) : หนวยความถมคาเปนรอบตอวนาท การทอเลกตรอนวงไปในทศทางหนงแลววกกลบมาสแหลงจายไฟฟาจากนนกมอเลกตรอนวงออกมาจากแหลงจายไฟไปในทศทางหนงวกกลบมา โดยทศทางการวงของอเลกตรอนทง 2 ครงวงสวนทางกน (หรอพดอกนบหนงกคอ วงสลบไปสลบมานนเอง) เราเรยกวา 1 รอบ ความถของระบบไฟฟาบานเราใชความถ 50 เฮรตซ ใชสญลกษณ HZ แสดงแทน

โอหม (ohm) : หนวยความตานทานทางไฟฟาใชสญลกษณแทนดวยตวโอเมกา ( ? ) ความตานทานจะพยายามตอตานการไหลของกระแสไฟฟา ความตานทานเปนไดทงผท างานใหหรอขดขวางการท างานใหผใชไฟ มนท างานใหในขณะทใชมนเปนฉนวนหรอใชควบคมวงจร ตวอยางเชน เทปพนสายไฟ เตาเสยบทท าจากพลาสตก จะปองกนอนตรายใหกบผใชไฟได และใชความตานทานแบบปรบคาได (rheostat) ปรบความสวางของหลอดไฟฟา แตมนจะขดขวางการท างานเมอผใชไฟ ใชสายไฟเสนเลก และยาวมากๆ หรอมสนมตามจดสมผสตางๆ ของตวน า จะเปนสาเหตของการเพมคาความตานทาน ท าใหเกดความรอนมากเกนไป พรอมทงเกดการสญเสยก าลงไฟฟาไปในสายตวน าดวย

กฎของโอหม (Ohm’s law) : กฎทวาดวยความสมพนธระหวางแรงดน กระแส และความตานทานในวงจรไฟฟา กฎนกลาววา คากระแสไฟฟา (I) จะเปนสดสวนโดยตรงกบคาแรงดนไฟฟา (E) และเปนสดสวนผกผนกบคาความตานทาน (R) สตร I = E / R

โวลต (volt) : หนวยวดแรงดนไฟฟา แรงดนไฟฟาหรอแรงดนทท าใหเกดมการเคลอนทของอเลกตรอนภายในตวน าไฟฟา เราใชตวยอแทนแรงดนไฟฟาดวย V, E หรอ EMF ปกตจะใช E และ EMF แทนแรงดนทเกดจากการเคลอนทของประจไฟฟาหรอ electromotive force (ซงเปนอกนยามหนงของค าวา โวลต) เชนเดยวกบค าวา แอมแปรแรงดนซงระบไวทตวอปกรณเครองใชไฟฟาจะเปนตวก าหนดขอบเขตการใชแรงดนไฟฟาขณะท างานไดโดยปลอดภย เชน มอเตอร 220 โวลต เครองเปาผม 110 โวลต เราจะตองใชอปกรณไฟฟากบแรงดนไฟฟาตามทระบไวเทานน

แอมมเตอร (ammeter) : เปนเครองวดทางไฟฟาชนดหนง ใชวดคากระแสไฟฟาทไหลในวงจรทเราตองการวด โดยปกตเราจะใชเครองมอนตออนกรมกบวงจรทเราตองการวดคากระแส แตกมเครองมอวดชนดพเศษทไมตองตอวงจรอนดบเขากบวงจรไฟฟานน จะไดกลาวถงในบทตอๆ ไป

โอหมมเตอร (ohm meter) : เปนเครองวดทางไฟฟาชนดหนง ใชวดคาความตานทานไฟฟาเวลาใชจะตองไมมการจายไฟจากแหลงจายไฟใดในวงจรไฟฟานน

โวลตมเตอร (volt meter) : เปนเครองมอวดทางไฟฟาชนดหนง ใชวดคาแรงดนไฟฟา มลตมเตอร (multimeter) : เปนเครองมอวดทางไฟฟาชนดหนงทสามารถวดคาแรงดน กระแส

และความตานทานไดในเครองวดตวเดยวกน

National Electric Code : เปนหนงสอคมอรวบรวมขอแนะน าและกฎขอบงคบในการตดตงอปกรณไฟฟาใหมความปลอดภย แมวาจะมเนอหามากมายแตหนงสอคมอนกไมมจดมงหมายส าหรบการสอน หรอใชแกบคคลทไมเคยผานการอบรมมากอน สวนของไทยเรากมคมอพวกนหลายแหงดวยกน เชน คมอของการไฟฟานครหลวง การพลงงานแหงชาต การไฟฟาสวนภมภาค ซงหลกการและกฎขอบงคบสวนใหญกคลายๆ กบของ NEC (National Electric Code) ของตางประเทศนนเอง

สวตซอตโนมตหรอเซอรกตเบรกเกอร (circuit breaker) : เปนอปกรณปองกนทใชจ ากดกระแสไฟฟาสงสดในวงจร เมอกระแสเกนคาจ ากดเซอรกตเบรกเกอรจะเปดวงจรไมใหกระแสไฟฟาไหลสวงจรอก จนกวาจะกดปมท างานใหม ปจจบนใชแทนสวตซฟวสกนมาก เนองจากสามารถตอวงจรเขาไปใหมไดทนท ในขณะทฟวสตองสลบเปลยนตวใหมเขาไปแทน และยงในระบบไฟฟา 3 เฟสดวยแลวถาเกดขาดทฟวสเพยงเสนเดยวเหลอไฟฟามาแค 2 เฟสเทานน อาจเกดการเสยหายไหมขนทมอเตอร 3 เฟสได หลกการท างานของเซอรกตเบรกเกอรจะท างานโดยอาศยอ านาจแมเหลก เมอมกระแสไฟฟาในวงจรไหลเขามามากๆ สนามแมเหลกจะดงสวตซใหตดวงจรออก และบางแบบจะมตวปองกนกระแสเกนขนาดดวยความรอนตอรวมมาดวยโดยอาศยการทมกระแสไหลผานความตานทานของตว ไบเมตอลลก (bimetallic) (ไบเมตอลลก เปนโลหะทขยายตวเมออณหภมสงขนและหดตวเมออณภมต าลง) เมอกระแสไหลผานมากจะเกความรอนมาก ตวไบเมตอลลกจะขยายตวดงใหสวตซตดวงจรออก เราใชตวอกษรยอแทนเซอรกตเบรกเกอรดวย CB

ฟวส (fuse) เปนอปกรณปองกนทใชจ ากดกระแสไฟฟาสงสดในวงจร เมอกระแสเกนคาจ ากดฟวสจะเกดความรอนมากขนจนกระทงหลอมละลายขาดจากกน วงจรกจะเปด ฟวสจะตองอยางอนกรมกบวงจร

หมอแปลง (transformer) : เปนอปกรณทใชเปลยนแรงดนไฟฟาใหสงขนหรอต าลง เพอใหตรงกบแรงดนทใชกบอปกรณไฟฟาตางๆ เชน มเครองซกผาแรงดน 110 โวลต แตมไฟฟาแรงดน 220 โวลต เรากตองใชหมอแปลงแรงดน 220 โวลต ใหเปนแรงดน 110 โวลต จงจะใชเครองซกผาได นอกจากนเรายงนยมใชหมอแปลงกบเครองตดตอภายใน และระบบเสยงกรงเรยก เปนตน

เฟส (phase) : หมายถงชนดของระบบไฟฟาทใชมทงระบบ 1 เฟส 2 สาย แล 3 เฟส 4 สาย อปกรณไฟฟา 1 เฟส 2 สาย จะใชตามบานทอยอาศย สวนระบบไฟฟา 3 เฟส 4 สาย นยมใชกบธรกจใหญกบโรงงานอตสาหกรรม

บรรณานกรม การไฟฟาแหงประเทศไทย. (2551). ระบบไฟฟา การเดนสายไฟฟาภายในบานแบบตดผนงลอยตว.

กรงเทพฯ. ------------. (2551). ระบบไฟฟา การเดนสายไฟฟาภายในอาคารแบบตดผนงลอลอดทอ. กรงเทพฯ. จนดา ภทรพงษ และอจฉรยา ทองปอง. (2551). สอและสาระการเรยนรวทยาศาสตร ระดบมธยมศกษา

ตอนตน การศกษานอกโรงเรยน. พมพท 3 กรงเทพฯ. หนา 221-223. บญชา แสนทว และคณะ. (2550). สอการเรยนรการศกษานอกโรงเรยน (กศน.) หมวดวชาวทยาศาสตร SC 20

ระดบมธยมศกษาตอนตน. บรษทวฒนาพานช จ ากด, กรงเทพฯ. หนา 241. สราวธ ญาณยทธ. (2547). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนบาน กลมสาระการเรยนรชวงชนท 3 ระดบ

มธยมศกษาตอนตน การงานอาชพและเทคโนโลย งานชาง. ส านกพมพแมค จ ากด. หนา 59-62. ส านกงาน กศน. (2547). ชดการเรยนทางไกล หมวดวชาพฒนาอาชพ รหส พอ20 ระดบมธยมศกษา

ตอนตน. โรงพมพองคกรการรบสงสนคาและพสดภณฑ, กรงเทพฯ. หนา 70, 79 – 81. ------------. (2553). หนงสอเรยนสาระทกษณะความรพนฐาน รายวชาวทยาศาสตร พว.11001 หลกสตร

การศกษานอกระบบ ระดบการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. พมพครงท 1/2553. บรษทเอกพมพไท จ ากด กรงเทพฯ. หนา 159 – 160.

สชาต วงศสวรรณ.(2546). การเรยนรส าหรบศตวรรษท 21 การเรยนรทผ เรยนเปนผสรางความรดวยตนเองโครงงานเอกสารประกอบการอบรมเชงปฏบตการ การพฒนาการจดกระบวนการเรยนรแบบบรณาการ. โรงเรยนหาดใหญวทยาลยสมบรณกลกนยา จงหวดสงขลา.

ภาคผนวก 1. แนวทางการพฒนาศกยภาพทางวทยาศาสตรเพอการประกอบอาชพ

การประกอบอาชพมความส าคญตอการด ารงชวตของมนษยเปนอนมาก ทงน เพราะอาชพไมใชจะสนองตอบความตองการของมนษยเพยงดานเศรษฐกจเทานน แตยงสนองความตองการดานอน เชน ดานสงคม และจตใจ เปนตน การเลอกอาชพจงมความส าคญตอชวตของบคคล ถาเราเลอกอาชพไดเหมาะสมกมแนวโนมทจะประสบความส าเรจในการประกอบอาชพมความเจรญกาวหนาเปนอนมาก ในทางตรงกนขาม ถาเลอกอาชพไดไมเหมาะสมโอกาสทจะประสบความลมเหลวในการประกอบอาชพกมมาก ซงไดก าหนดแนวทางแทงหลกสตรของ 5 กลมอาชพ ดงน ตาราง วเคราะหการพฒนาศกยภาพทางวทยาศาสตรเพอการประกอบอาชพ ดานกลมอาชพ ลกษณะอาชพ เนอหาตามสาระ อาชพทเกยวของ

1. เกษตรกรรม 1. กสกรรม หมายถง การเพาะปลกพช เชน การท านา การท าสวน การท าไร เปนตน 2. ปศสตว หมายถง การประกอบอาชพเลยงสตวบนบก เชน เลยงวว เลยงหม หรอเลยงสตวจ าพวกสตวปก เปนตน 3. การประมง หมายถง การประกอบอาชพการเกษตรทางน า เชน การเลยงสตวน า การจบสตวน า เปนตน 4. ดานปาไม หมายถง การประกอบอาชพเกยวกบปา เชน การปลกปาไมเศรษฐกจ การน าผลผลตจากปามาแปรรปใหเกดประโยชน เปนตน

1. กระบวนการทางวทยาศาสตร ในการน าความรเกยวกบกระบวนการทางวทยาศาสตรและโครงงานไปใช เทคโนโลยกบชวต 2. สงมชวตและสงแวดลอม ในการจดกลมของสงมชวต ระบบนเวศ ทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม การอนรกษ ภมปญาทองถน และเทคโนโลยชวภาพ 3. พลงงานในชวตประจ าวนและการอนรกษพลงงาน 4. ดาราศาสตรเพอชวต ความสมพนธระหวางดวง

1.ปศสตว ตวอยาง อาชพทางดานการปศสตว ฟารมขนาดใหญ ไดแก เลยงไกพนธพนเมอง เลยงหม เลยงโคเนอ โคนม เลยงผง เลยงแพะ เลยงกบ เลยงหอยแมลงภแบบแขวนเชอก หอยนางรม เลยงไหมเกษตร เลยงปลาเก าในกระดง ปลาดก ปลาตะเพยน เลยงเปดเทศ เปนตน 2.ท าไร ท าสวน 3.ท านา ตวอยาง อาชพการท าไรท าสวน เชน การท าไรออย ไรกระชาย สวนสมโอ สวนมะมวง สวนมงคด สวนทเรยน สวนมะล สวนไม

ดานกลมอาชพ ลกษณะอาชพ เนอหาตามสาระ อาชพทเกยวของ อาทตย โลก และดวงจนทร และปรากฎการณ

ดอกไมประดบ ปลกพชสวนครว เปนตน

2. อตสาหกรรม 1. อาชพชางอตสาหกรรมเกษตร เชนฟารมโคนม การปลกพชไรดน โรงงานผลตล าไยกระปอง และอตสาหกรรมแปรรปผลตผลทางเกษตรฯลฯ 2. อาชพชางอตสาหกรรมผลตสนคาส าเรจรป เชน โรงงานผลตเครองใชไฟฟา โรงงานผลตเฟอรนเจอร โรงงานผลตรถจกรยาน ฯลฯ 3. อาชพชางอตสาหกรรมผลตวตถดบ เชน โรงงานผลตยางดบ โรงงานผลตน ามนปาลม 4. อาชพชางอตสาหกรรมผลตสนคาอตสาหกรรม เชนโรงงานผลตเสนใยสงเคราะห โรงงานผลตเหลกรดรอนและเหลกรดเยน 5. อาชพชางอตสาหกรรมน ามน เชน การส ารวจแหลงน ามนและการขดเจาะน ามน โรงกลนน ามนเพอผลตน ามนชนดตาง ๆ ฯลฯ 6. อาชพชางอตสาหกรรมเครองจกรกล เชนโรงงานผลต คอมเพลสเซอร เครองปรบอากาศ

1. กระบวนการทางวทยาศาสตร ในการน าความรเกยวกบกระบวนการทางวทยาศาสตรและโครงงานไปใช เทคโนโลยกบชวต 2. สงมชวตและสงแวดลอม ในการจดกลมของสงมชวต ระบบนเวศ ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมและการอนรกษ ภมปญาทองถน และเทคโนโลยชวภาพ 3. สารเพอชวต ธาต สารประกอบ สารละลาย สารและผลตภณฑในชวต สารสงเคราะห ผลกระทบทเกดจากสาร และผลตภณฑทมตอสงแวดลอม 4. แรงและพลงงานเพอชวต การอนรกษพลงงาน และพลงงานทดแทน

1. การผลตสนคา แปรรปผลตภณฑ อตสาหกรรมหรอหตถกรรมในครวเรอน 2. การผลตสนคาจ าพวกอะไหล อปกรณไฟฟา และซอมบ ารง 3. การผลตสนคาในครวเรอน เชนน ามน พช ปาลม ฯลฯ 4. การผลตเครองนอน การผลตตกตาผา 5. การผลตสนคาพลาสตก ผงซกฟอก ขวดน า ฯลฯ 6. การรบชวงงานบางขนตอนของการผลตมาด าเนนการ ตวอยาง การผลตสนคาดาน

ดานกลมอาชพ ลกษณะอาชพ เนอหาตามสาระ อาชพทเกยวของ โรงงานผลตปมน า โรงงานผลตเครองยนตเลกโรงงานประกอบรถจกรยานยนต เปนตน 7. อาชพชางอตสาหกรรมรถยนต เชน โรงงานประกอบรถยนต โรงงานประกอบตวถงรถยนต ฯลฯ

อตสาหกรรมในครวเรอน เชน ทอผาตนจก,ผามดหม,ผาไหม จกรสาน ,ทอเสอ เยบผาใบ ท ายางแผน ท าเสอยดผาปาตก ประดษฐทตดผม ประดษฐสงของจากกระดาษสา ประดษฐของทระลกและของช ารวย รอยพวงมาลยดอกพดสงรานขายพวงมาลย เยบเสอส าเรจรป เผาถาน ท าไสกรอกอสาน ท าขนมจบ เปนตน

3. พาณชยกรรม การคาและบรหารทเกยวกบการคาทกชนดไมวาจะเปนการคาปลก คาสง การสงออก การธนาคาร การประกนภย และปญญาประดษฐในวงการคอมพวเตอรเพอพาณชย กรรม

1. กระบวนการทางวทยาศาสตร ในการน าความรเกยวกบกระบวนการทางวทยาศาสตรและโครงงานไปใช 2. สงมชวตและสงแวดลอม ในการจดกลมของสงมชวต ระบบนเวศ ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมและการอนรกษ 3. พลงงานในชวตประจ าวนและการอนรกษพลงงาน 4. เทคโนโลย

1.คาขายสนคา รบท าจางบญช 2.บรการ ผลตอาหารส าเรจรป เชน - คาขายของทระลก ขายสนคาพนเมอง ขายกวยเตยว ขายอาหาร ขายสนคาเบดเตลด ขายของช า ขายสนคาส าเรจรป ขายขนม ขายผลไม ขายอาหารและเครองดม ขายลอตเตอร ขายตกตา ขายปาทองโก ขายอาหารทะเลสด 3.เปนคนกลางรบซอ-ขาย ตวอยาง อาชพคาขาย เชน อาชพพอคา แมคาคนกลาง การบรการลกคา ขายสตวเลยง ขายตวเครองบน ขายเฟอรนเจอร

ดานกลมอาชพ ลกษณะอาชพ เนอหาตามสาระ อาชพทเกยวของ 4. เวชภณฑ เชน ขายยา ขายเครองส าอาง ขายเครองประดบท าดวยเงน ขายทองรปพรรณ ขายดอกไมสด ขายแกสหงตม ขายตรงเครองส าอาง ขายผลผลตทางการเกษตร สนคาอตสาหกรรมทตนเองเปนผผลต เปนตน

4. ความคดสรางสรรค

กลมอาชพทสงเสรมความคดสรางสรรค” (Creative Profession) 1) ประเภทมรดกทางวฒนธรรม (Heritage or Cultural Heritage) เปนกลมอตสาหกรรมทเกยวเนองกบประวตศาสตร โบราณคด วฒนธรรม ประเพณ ความเชอ และสภาพสงคม เปนตน แบงออกเปน 2 กลม คอ กลมการแสดงออกทางวฒนธรรมแบบดงเดม (Traditional Cultural Expression) เชน ศลปะและงานฝมอ เทศกาลงานและงานฉลอง เปนตน และกลมทตงทางวฒนธรรม (Cultural Sites) เชน โบราณสถาน พพธภณฑ หองสมด และการแสดงนทรรศการ เปนตน 2) ประเภทศลปะ (Arts)

1. กระบวนการทางวทยาศาสตร ในการน าความรเกยวกบกระบวนการทางวทยาศาสตรและโครงงานไปใช เทคโนโลยกบชวต 2. สงมชวตและสงแวดลอม ในการจดกลมของสงมชวต ระบบนเวศ ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมและการอนรกษ 3. สารเพอชวต ธาต สารประกอบ สารละลาย สารและผลตภณฑในชวต สารสงเคราะห ผลกระทบทเกดจากสาร และผลตภณฑทมตอสงแวดลอม 4. แรงและพลงงานเพอชวต การอนรกษพลงงาน และพลงงานทดแทน 5. พลงงานในชวตประจ าวนและการ

แบงออกเปน 9 กลมไดแก 1) งานฝมอและหตถกรรม (Crafts) 2) งานออกแบบ (Design) 3) แฟชน (Fashion) 4) ภาพยนตรและวดโอ (Film & Video) 5) การกระจายเสยง (Broadcasting) 6) ศลปะการแสดง (Performing Arts) 7) ธรกจโฆษณา (Advertising) และ ธรกจการพมพ (Publishing) 9) สถาปตยกรรม (Architecture)

ดานกลมอาชพ ลกษณะอาชพ เนอหาตามสาระ อาชพทเกยวของ เปนกลมอตสาหกรรมสรางสรรคบนพนฐานของศลปะ และวฒนธรรม แบงออกเปน 2 กลม คอ งานศลปะ (Visual Arts) เชน ภาพวาด รปปน ภาพถาย และวตถโบราณ เปนตน รวมทงศลปะการแสดง (Performing Arts) เชน การแสดงดนตร การแสดงละคร การเตนร า โอเปรา ละครสตว และการเชดหนกระบอก เปนตน 3) ประเภทสอ (Media) เปน กลมสอผลตงานสรางสรรคทสอสารกบคนกลมใหญ แบงออกเปน 2 กลม คอ งานสอสงพมพ (Publishing and Printed Media) เชน หนงสอ หนงสอพมพ และสงตพมพอนๆ เปนตน และงานโสตทศน (Audiovisual) เชน ภาพยนตรโทรทศน วทย และการออกอากาศอนๆ เปนตน 4) ประเภทสรางสรรคงาน (Functional Creation) เปนกลมของสนคาและบรการทตอบสนองความตองการของลกคาทแตกตางกน แบงออกเปน 3 กลม คอ กลมการออกแบบ (Design)

อนรกษพลงงาน

ดานกลมอาชพ ลกษณะอาชพ เนอหาตามสาระ อาชพทเกยวของ เชน การออกแบบภายใน กราฟค แฟชน อญมณ และของเดกเลน เปนตน สวนกลม New Media ไดแก ซอฟตแวร วดโอเกม และเนอหาดจตอล เปนตน และกลมบรการทางความคดสรางสรรค (Creative Services) ไดแก บรการทางสถาปตยกรรม โฆษณา วฒนธรรมและนนทนาการ งานวจยและพฒนา และบรการอนทเกยวของกบดจตอล และความคดสรางสรรค เปนตน

5. บรหารจดการและบรการ

อาชพการใหบรการ (Service Sector) เปนอาชพทผประกอบการมสนคาเปนการบรการ เพออ านวยความสะดวกใหแกผซอบรการหรอลกคา คณภาพของสนคาบรการ คอความพงพอใจจากการใชบรการนน ๆ รายได คอ คาตอบแทนทไดจากการบรการ การประกอบอาชพประเภทนตองการเงนลงทนไมมากนกเมอเทยบกบการลงทนดานการผลตสนคา กระบวนการไมซบซอน เพยงแตผใหบรการตองเปนผ ทมความรความสามารถและ

1. กระบวนการทางวทยาศาสตร ในการน าความรเกยวกบกระบวนการทางวทยาศาสตรและโครงงานไปใช เทคโนโลยกบชวต 2. สงมชวตและสงแวดลอม ในการจดกลมของสงมชวต ระบบนเวศ ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมและการอนรกษ 3. สารเพอชวต ธาต สารประกอบ สารละลาย สารและผลตภณฑในชวต สารสงเคราะห ผลกระทบทเกดจากสาร และผลตภณฑ

ตวอยาง อาชพบรการ ชางซอม เชน ชางซอมมอเตอรไซด ชางซอมรถยนต ชางเคาะปะผและพนสรถยนต ชางซอมเบาะรถยนต ชางซอมโทรทศน วทย ชางซอมเครองใชไฟฟา ชางเชอมโลหะ ชางท าหลงคาอะลมเนยม เสรมสวยความงาม เชน ชางตดเยบเสอผา ชางเสรมสวย- ชางแตงหนา นวดหนา ชางท าผม ชางตดผมบรษ ชางศลป ชางเขยนภาพเหมอน ชางศลปท า

ดานกลมอาชพ ลกษณะอาชพ เนอหาตามสาระ อาชพทเกยวของ มประสบการณ หรอเชยวชาญในอาชพ

ทมตอสงแวดลอม 4. แรงและพลงงานเพอชวต การอนรกษพลงงาน และพลงงานทดแทน พลงงานไฟฟา พลงงานแสง พลงงานเสยง พลงงานในชวตประจ าวนและการอนรกษพลงงาน

โปสเตอรโฆษณา ชางกอสราง ชางจดดอกไมสด,ดอกไมแหง รบจางทวไป เชน รบเลยงเดกออน บรการซกอบรด บรการใหเชาวดโอ,หนงสออานเลน บานพกตากอากาศ,หอพก สกตเตอรชายหาด,รถเชา ขบรถแทกซ,มอเตอรไซดรบจาง,รถรบจางระหวางหมบาน,สามลอ บรการถายเอกสาร,รบพมพรายงาน เลนดนตรในรานอาหาร รบเหมาแกะหอยนางรม รบเหมาสบตระไครสงโรงงาน รบเหมากอสราง เปนตน

บรรณานกรม

ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต. 2549. รใช รเทคนค ในหองปฏบตการ. กรงเทพ ฯ : รกลกแฟมลกรป จ ากด.

เอกรนทร สมหาศาล และคณะ. วทยาศาสตร ป.6 .กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน อจท. จ ากด.

http://www.nc.ac.th/WEB%20E_BOOK/unit1_4_4.htm http://my.thaimail.com/mywebboard/readmess.php3?user=mr.neo&idroom=2&idforum=45&login=&keygen=&nick= http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php http://www.school.net.th/library/create-web/10000/science/10000-6250.html http://www.maceducation.com/e-knowledge/2412212100/16.htm http://th.wikipedia.org/wiki http://gotoknow.org/file/chiew-buncha/salt_farm.jpg http://media.photobucket.com/image/ http://www.thaitambon.com/thailand/Trat/230103/0683184742/FB849_1674A.jpg http://www.boatbook.co.th/prdimg/600-6075.jpg http://www.bloggang.com/data/oordt/picture/1228099928.jpg http://www.thaidbmarket.com/uploads/20090309-130917-.jpg http://www.siamonlineshop.com/picpost/Qshow51637.jpg http://www.thaitarad.com/shop/kaisong/images/product/711996b4c4e3881b5dd42c07395cc02e.jpg http://www.lancome-th.com/upload/product/thumbnail/pm-299-5421.jpg http://www.igetweb.com/www/shoppergirl/catalog/p_32791.jpg http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php http://www.dbh2008.com/lesson/show.php?id=21

คณะผจดท า ทปรกษา

1. นายประเสรฐ บญเรอง เลขาธการ กศน. 2. นายชยยศ อมสวรรณ รองเลขาธการ กศน. 3. นายวชรนทร จ าป รองเลขาธการ กศน. 4. นางวทน จนทรโอกล ผเชยวชาญเฉพาะดานพฒนาสอการเรยนการสอน 5. นางชลพร ผาตนนนาท ผเชยวชาญเฉพาะดานเผยแพรทางการศกษา 5. นางอญชล ธรรมวธกล หวหนาหนวยศกษานเทศก 6. นางศทธน งามเขตต ผอ านวยการกลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผเขยนและเรยบเรยง

1. นายสงด ประดษฐสวรรณ อทยานวทยาศาสตรพระจอมเกลา ณ หวากอ จงหวดประจวบครขนธ 2. นายประกต จนทรศร ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสมทรสาคร 3. นายสชาต มาลากรรณ ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาพระนครศรอยธยา 4. นายชยกจ อนนตนรตศย ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาตรง

ผบรรณาธการ และพฒนาปรบปรง 5. นายสงด ประดษฐสวรรณ อทยานวทยาศาสตรพระจอมเกลา ณ หวากอ จงหวดประจวบครขนธ 6. นายประกต จนทรศร ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสมทรสาคร 7. นายสชาต มาลากรรณ ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาพระนครศรอยธยา 8. นายชยกจ อนนตนรตศย ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาตรง 9. นางธญญวด เหลาพาณชย ขาราชการบ านาญ 10. นางสาวชนตา จตตธรรม ขาราชการบ านาญ

คณะท างาน 1. นายสรพงษ มนมะโน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน 2. นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน 3. นางสาววรรณพร ปทมานนท กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน 4. นางสาวศรญญา กลประดษฐ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน 5. นางสาวเพชรนทร เหลองจตวฒนา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

คณะบรรณาธการและพฒนาปรบปรง ครงท 2 1. นายสงด ประดษฐสวรรณ ผอ านวยการอทยานวทยาศาสตรพระจอมเกลา ณ หวากอ จงหวดประจวบครขนธ 2. นายมาโนชฐ ลาภจตร รองผอ านวยการศนยวทยาศาสตรเพอการศกษานครราชสมา 3. นางจนทรศร อาจสโพธ รองผอ านวยการศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาอบลราชธาน 4. นางณฐพร มนประเสรฐ ครช านาญการพเศษ ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาขอนแกน 5. นางอญอฑกา คชเสนย ครช านาญการพเศษ ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาสมทรสาคร 6. นายชยพฒน พนธวฒนสกล นกวชาการศกษาช านาญการพเศษ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

หนงัสือเรียนสาระความรู้ ... · 2014-11-10 · 4....

Documents

เทศบัญญัติ · 2018-11-12 ·...

new ชุดที่ 1 เรื่อง...

รายงานการวิจัย ·...

แผนการจัดการเรียนรู้ที่...

รายงานการวิจัย...

เรื่อง · 2014. 1. 25. · 1...

ภำคผนวก - siam university · 2018-11-01 ·...

การบรรยาย เรื่อง...

เรื่อง ตัวแทนอ าพราง -...

ประกาศนียบัตรวิชาชีพ...

รายงานการวิจัย - kasetsart...

เรื่อง...

การสัมนา เรื่อง...

รายงานผลการวิจัย...

แผนการจัดการเรียนการสอน...

week 11 เรื่อง image processing basic

เรื่อง...

ระดับปริญญาตรี...

แบบทดสอบก อนเรียน...

› tup › learning › tsunee ›...