สัมมนากระทรวงวิทย์ 1 สุขภาพจิต...

ผศ.นพ.ดร.ดร วฒนกลพานชย

เรยนอยางไรใหประสบความสาเรจ

คณะเวชศาสตรเขตรอน มหาวทยาลยมหดล

Outlines

• สขภาพจต

• การปรบตว

• การเตรยมตว

• ประสบการณ

Health…“a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity” (WHO 2001)

There is no health without mental health 3 main ideas: 1. mental health is an integral part of health, 2. mental health is more than the absence of illness, and 3. mental health is intimately connected with physical

health and behaviour.

What is Health?

Mental Health

� Mental health is described by WHO as: ... a state of well-being in which the individual realizes his or her own

abilities, can cope with the normal stresses of life, can work productively

and fruitfully, and is able to make a contribution to his or her community

(WHO 2001a, p.1).

� สขภาวะ ท�บคคลเหนแจงถงความสามารถของตนเอง สามารถจดการกบความเครยดปกตในชวต สามารถทางานไดอยางมผลตผล และสามารถใหการชวยเหลอชมชนของตน

สขภาพจตคออะไรสขภาพจตคออะไร

สขภาพจต คอ สภาพจตใจทSเปนสข

สขภาพจตด

1. รจกอยรวมกนกบผอSนอยางสงบสข• เขาใจผอSน• รความตองการของตนเอง• สรางไมตรและรกษาสมพนธภาพยาวนาน• การชวยเหลอเกXอกล

2. การรจกปรบตว• สามารถเผชญปญหา-รบร-แกไข

3. การรจกปรบใจ• รเทาทนอารมณของตนเอง

สขภาพจตและจตวญญาณด จะแสดงออกได

1. ความเชSอมSนในตนเอง 2. ความกระตอรอรน

3. ความรอบร 4. ความคดรเรSม

5. ความจรงใจ 6. ไหวพรบปฏภาณ

7. ความรบผดชอบ 8. ความจา

9. อารมณขน

ปญหาสขภาพจตและจตเวชในชมชนของไทย - 74% ตองการสงเสรมสขภาพจต/ปองกนโรคจตเวช

- 20% มปญหาสขภาพจตบางอยางตองการความชวยเหลอ คาแนะนาปรกษาเบ1องตน

- 5% มปญหาสขภาพจตท4ตองการการดแลชวยเหลอระดบทตยภม

- 0.5-1% ตองการการดแลรกษาระดบตตยภม (รพ.จตเวช)

ตายพการ

ปวยมารบบรการ

ปวยแตไมมารบบรการกลวในเรSอง stigma

โรคจตทSยงไมแสดงอาการ

มภมไวรบ

สขภาพกาย สขภาพจตด

ภเขานXาแขง

มองไมเหน

มองเหน

สาเหต การเกดปญหาสขภาพจต• เกดจากการเสยสมดลของสารส4อประสาทในสมอง (eg. Dopamine, Norepinephrine, Endogenous opiate)

• Sensitive ANS

• ความขดแยงในจตไรสานก

ถกกระตน เกดพฤตกรรมถดถอย กอใหเกดอาการข1น

- Environment- Stress- Biology

Effect of stress on performancePerformance

Stress

Burnout

Signs of Burnout

• ความออนลาทางอารมณ (Emotional exhaustion): เหน4อยหนาย หมดกาลงใจ ไมมแรงจงใจ หมดความกระตอรอรน

• การลดความเปนบคคล (Depersonalization): ความรสกในแงลบตอเพ4อนรวมงาน เกดปญหาความสมพนธกบผอ4น

• การลดความสาเรจสวนบคคล (Decreased occupational accomplishment): รสกวาตวเองไมมประสทธภาพ ไมมความสามารถ มองตวเองในแงลบ

• ประสทธภาพในการทาส4งตางๆลดต4าลง (Low performance): ขาดงานบอย ขาดเรยนบอย โกรธงาย ข1หงดหงด สหนาไมรบแขก แยกตว ขาดความกระตอรอรนและความคดรเร4ม แสดงออกทางโรคทางกาย เชน ปวดศรษะ โรคทางเดนอาหาร ไขหวด

Continuum of Stress Depression

สาเหตท4ทาใหสขภาพจตเส4อม• 1. สาเหตทางรางกาย ความบกพรองทางรางกาย

ความเจบไขไดปวย ความบกพรองทางอวยวะรบสมผส สมองไดรบความกระทบกระเทอน ความบกพรองในดานอนามยและโภชนาการ สาเหตจากพนธกรรม

• 2. สาเหตทางจตใจ ความกลว ความวตกกงวล ความโกรธ ความเหนSอยลาของจต การเปลSยนแปลงของสงคมทSไมยอมรบ

• 3. สาเหตจากสSงแวดลอม อยในแหลงแออด เสSอมโทรม อทธพลของสSอสารเสพตด

สขภาพจตและจตวญญาณท�ไมด จะแสดงออกมา• อาการทอถอย โกรธ ความเครยด วตกกงวล ซมเศรา

• ความคดเปลSยนไปตามอารมณ คดไมด คดราย คดกงวลลวงหนา ยXาคดยXาทา ไมสามารถหยดความคดตนเองได ความคดควบคมไมได คดมาก มองตนเองไมด มองคนอSนไมด มองโลกในแงราย

• ความคดทSปรบตวไมไดจะกลายเปนความเครยด ถามมากและตอเนSอง จะทาใหสมองมน งง เบลอ ขาดสมาธ ความคดความอานและความจาลดลง การตดสนใจชา ไมแนนอน ไมมSนใจตนเอง

• อาการทางความคด จตใจทSผดปกตมาก จตปวย ตองรกษา

ความรนแรงของกลมโรคOrganic disorders

Mania with psychotic features, major depressive disorder with psychotic features

Schizophrenia

Depressive disorders

Anxiety disorders

Somatoform disorders, abnormal illness behaviors, maladaptive behaviors

Personality disorders

Adjustment disorders

Stressors ในการเรยน ปจจยสวนบคคล ผลกระทบเฉยบพลน เปนโรคความตองการเรยนจบ บคลกภาพ ผลกระทบดานจตใจ โรคหวใจภาระการบาน แบบฝกหด ปวยทางจต โรคหลอดเลอด

การสอบ ความชอบในสาขาทเรยน การถกบงคบใหเรยน ความไมพอใจในโรงเรยน

ปจจยในการจดการขององคกรท�เรยน ดานสรระบทบาทหนาทของผสอน ความดนโลหตสงวธการจดการเรยนการสอน หวใจเตนเรวความสมพนธระหวางบคคล ปจจยนอกการเรยนภาวะการเงน ดานพฤตกรรม

สภาพทางกายภาพ ครอบครว ตดเหลาเสยง ใชสารเสพตดความรอน/เยน นอนไมหลบ

ความเครยดและปญหาสขภาพจตในการเรยน

Modified from: Hurrel JJ, Kelloway EK in Psychological job stress, ROM ed., Environmental and Occupational Medicine, 4 Ed.

เผาโรงเรยนมหดลวทยานสรณ

สลด! หมอศรราชเครยด ด4งตกหอพกดบ

กตกาสาคญในการดาเนนชวตปกตของมนษย

1. ตองอยรวมกนกบผอSนได

2. ตองเผชญปญหาในการดารงชพได

3. ตองเผชญปญหาภายในจตใจได

ทXง 3 ประการนามาซSงการพฒนาสมรรถภาพจตใจ 3 ดาน คอ

1. Relationship ( เปนคนด)ความสามารถ - ผกมตร และรกษาความสมพนธในการอย รวมกน

- แกปญหาเม4อเกดความขดแยงระหวางกน - พฒนาสงคม การอยรวมกนอยางสรางสรรค

เปนสงคมท4เขมแขงลกษณะทSพงประสงค - เมตตาตอกน จรงใจ ใหอภย มความเปน ผใหญ มความเอ1ออาทรตอกน

2.Productivity ( เปนคนเกง )ความสามารถ - ปรบตวเขากบสงคมและส4งแวดลอมท4เปล4ยนได

- แกปญหาจากปจจยภายนอกท4เปนอปสรรคตอ การดาเนนชวตได - สรางผลผลต สรางความกาวหนาในการดาเนน ชวตได

ลกษณะทSพงประสงค - ยดหยน รแพรชนะ กลาไดกลาเสย ม ความมงม4น และมความคดสรางสรรค

3. Happiness (เปนคนมความสข)ความสามารถ - ลดทกข มวธท4จะจดการกบความทกขในใจได

- แกปญหาท4เกดจากความขดแยงภายในใจ - สรางสข สามารถหาความสขในทางท4เหมาะสมได

ลกษณะทSพงประสงค - มเหตผล ยอมรบความจรง มความภม ใจในตนเอง มอารมณขน มองโลกในแงด รจกพอ

เทคนคการสรางเสรมสขภาพจตและจตวญญาณ เตม 3 อยาง

• 1.เตมศรทธา : เชSอมSนวาทกอยางจะเปลSยนแปลงไปในทางทSดขXน เชSอวาชวตมความหวง มคณคาชวตยอมมอปสรรคเปนธรรมดา

• 2.เตมมตร : มคนทSไวใจไวขอคาปรกษา พดคยหาทางออก

• 3.เตมจตใจใหกวาง : รบฟงความคดเหนทSแตกตาง ทาใหมขอมลเพSม มองอะไรรอบดานมากขXน เหนความลาบากและปญหาของคนอSน

แบบทดสอบอารมณ : ตอบคาถามคณคดวา กระจกวเศษตอบวาอยางไร

• A. “พระนางนSนแหละงามไมมใครเทยม”

• B. “ขอโทษนะ เราลมไปแลววาทานคอใคร”

• C. “กระจกมนราวแบบนX กระหมอมกเลยมองไมเหนพระนาง”

• D. กระจกวเศษพดพมพาๆ อยางฟงยากวา “ปากของกระหมอมแตกไปแลว เลยพดมากกวานXไมไดแลว…”

แบบทดสอบอารมณ : คณเปนอยางไร• เฉลย

A. คณเปนคนทSคดอะไรอยางรอบคอบจรงจง แมคานงถงความรสกของคนอSนอยตลอดเวลา แตกจรงจงเสยจนไมคอยจะมอารมณขนเลย B. คณนกถงอารมณขนบางในบางครXง แตกเปนคนจรงจงอยดนานๆ ครXงคณถง จะพดอะไรทSชวยหวเราะอะไรใหมนตลกบางC. คณรSารวยอารมณขนพอสมควร นกและมองอะไรทSขาๆ ไดในขณะทSคนทSวๆ ไปนกไมถงD. คณเปS ยมลนไปดวยอารมณขน ทXงยงเปนอารมณขนทSมเอกลกษณชนดหาตวจบยาก

แบบทดสอบอารมณขนแบบทS 2 : กา / หากขอความน1นตรงกบตวคณและกา x หากขอความน1นไมตรงกบตวคณ (รวม 14 ขอ)

1.....คณหวเราะตวเองไมคอยออก

2.....คณโกรธถามคนหวเราะคณ

3.....คณชอบดหนงตลก

4.....คณชอบอานหนงสอตลก

5.....คณเคยอารมณเสย ถาขณะมนดสาคญหรอกาลงประชมอย

แลวมคน เลาเรSองตลกขXนมา

6.....คณจะขนเคองจรงๆ ถาบงเอญทาอะไรโงๆแลวมคนหวเราะเยาะคณ

7.....คณวาเรSองตลกเปนเรSองเหลวไหลไรสาระ

แบบทดสอบอารมณขนแบบทS2 : กา / หากขอความน1นตรงกบตวคณและกา x หากขอความน1นไมตรงกบตวคณ (รวม 14 ขอ)

8......คณคดวาคนทSหวเราะมากๆคอคนทSไมโต9......คณจะรสกอดอด ถาเกดคณหวเราะออกมาดงๆในโบสถ หรอโรงพยาบาล10.....เวลาดทว คณชอบดรายการสารคด มากกวารายการตลก11.....คณคดวาสถานภาพอยางคณ ไมควรทSจะวางตวเหลวไหล ในทSสาธารณะ12.....คณจาไดวาคณหวเราะมากๆครXงลาสดเมSอไหร13.....คณเคยหวเราะดงๆ เวลาอยคนเดยว14.....คณจะอาย ถาคณเกดขาขอความในหนงสอสกเลม แลวปลอยหวเราะออกมา

แบบทดสอบอารมณ• ได 1-4 คะแนน คณตองเรยนรทSจะปลดปลอยอารมณใหมากกวานX เพราะการ

หวเราะนอกจากจะชวยใหสขภาพจตดแลว ยงชวยใหคณ เปนคนมมนษยสมพนธดอกดวย

• ได 5-10 คะแนน คณเปนคนมอารมณขนคนหนSง แตบางครXงคณกสะกดกลXนตวเองไว เพราะคดวาควรวางตวใหเหมาะสมกบมารยาทสงคม ลองปลอยตวเองใหมากกวานXสกนด ผลทSไดทางอารมณและสขภาพอาจมากจนคณคดไมถง

• ได 11-15 คะแนน ขอแสดงความยนดดวย คณเปนคนทSมอารมณขนจรงๆ เชSอวาคณตองเปนคนทSมสขภาพกายและสขภาพจตทSด แตทSสาคญคอคณไมจรงจงกบชวตมากเกนไป

ปจจยทางการศกษาทSมผลตอความเครยดของนกศกษาในหลกสตรบณฑตศกษานานาชาต

คณะเวชศาสตรเขตรอน มหาวทยาลยมหดล(Educational factors affecting on stress of students

in the international post-grade course, Faculty of Tropical Medicine, Mahidol University)

แบบสอบ

แบบสอบถามฉบบน1 มท1งหมด 4 สวน แบงเปนสวนท4 1 ขอมลสถานภาพท4วไปของนกศกษาผตอบแบบสอบถามสวนท4 2 ขอมลแบบทดสอบของความเครยดสวนท4 3 ขอมลความคดเหนตอสภาพการศกษา ในคณะเวชศาสตรเขตรอน มหาวทยาลยมหดลสวนท4 4 ขอมลลดความเครยดของนกศกษา

Screening stress test

ขอ อาการทเกดจากความเครยด ระดบความเครยด

ไมเคย บางครง บอยครง เปนประจา

1 มปญหาการนอน นอนไมหลบหรอนอนมาก

2 มสมาธนอยลง

3 หงดหงด/กระวนกระวาย/วาวนใจ

4 รสกเบอ เซง

5 ไมอยากพบปะผคน

ผลการดาเนนการ

• ไดสงแบบสอบถามเพ4อรวบรวมขอมลเก4ยวกบระดบความเครยดของนกศกษาปรญญาโท-เอก สาขาอายรศาสตรเขตรอน มหาวทยาลยมหดล รวมท1งปจจยตางๆท4อาจเปนสาเหตของความเครยด จานวน 70 ชด แยกเปนแบบทดสอบภาคภาษาไทยจานวน 60 ชดสาหรบนกศกษาไทย และจานวน 10 ชดสาหรบนกศกษาตางประเทศ ไดรบแบบทดสอบคนท1งหมดจานวน 43 ชด ตดเปนรอยละ 61.4 โดยแยกเปนของนกศกษาไทยจานวน 37 ชด คดเปนรอยละ 61.7 และของนกศกษาตางประเทศจานวน 6 ชด คดเปนรอยละ 60

ขอมลทSวไปของนกศกษาไทย• เพศชาย จานวน 6 คน เพศหญง จานวน 31 คน • สถานภาพโสด จานวน 36 คน สมรส จานวน 1 คน • ความสามารถในการใชภาษาองกฤษ (พด อาน เขยน) ในระดบพอใช จานวน

7 คน ระดบปานกลาง จานวน 25 คน ระดบด จานวน 5 คน • ชวงอาย 21-30 ป จานวน 27 คน ชวงอาย 31-40 ป จานวน 9 คน

ชวงอาย 41-50 ป จานวน 1 คน • ศกษาหลกสตรปรญญาโท จานวน 22 คน ปรญญาเอก จานวน 15 คน • ยงไมไดทางาน จานวน 28 คน เปนขาราชการลาศกษาหรอทางานเปน

พนกงานของรฐหรอรฐวสาหกจ จานวน 8 คน ทางานบรษทเอกชน จานวน 1 คน

ขอมลอาการของความเครยดของนกศกษาไทย

• ระดบเครยดนอย จานวน 11 คน

• ระดบเครยดปานกลาง จานวน 18 คน

• ระดบเครยดมาก จานวน 4 คน

• ระดบเครยดมากท4สด จานวน 4 คน

ขอมลทSวไปของนกศกษาตางชาต

• เพศชาย จานวน 3 คน และเพศหญง จานวน 3 คน

• สถานภาพโสด จานวน 5 คน สมรส จานวน 1 คน

• ความสามารถในการใชภาษาองกฤษ (พด อาน เขยน) ในระดบพอใช จานวน 1 คน ระดบปานกลาง จานวน 2 คน ระดบด จานวน 3 คน

• ชวงอาย 21-30 ป จานวน 5 คน ชวงอาย 31-40 จานวน 1 คน

• ศกษาหลกสตรปรญญาโท จานวน 3 คน ปรญญาเอก จานวน 3 คน

• ยงไมไดทางาน จานวน 3 คน อาชพแพทย จานวน 1 คน นกธรกจ จานวน 1 คน ลกจางช4วคราว จานวน 1 คน

ขอมลอาการของความเครยดของนกศกษาตางชาต• ระดบเครยดนอย จานวน 3 คน

• ระดบเครยดปานกลาง จานวน 2 คน

• ระดบเครยดมาก จานวน 1 คน

• ระดบเครยดมากท4สด จานวน 0 คน

แผนผงธรรมชาตของความผดปกตทางจตและมาตรการแกไข

สาเหตของความเครยดทSจะนามาหาทางแกไขรวมกน

• ปญหาการส4อสารภาษาองกฤษ

• เรยนไมเขาใจ ทาใหรสกอดอดและกงวลเร4องผลการเรยน

• เรยนไมทนเพ4อน ทาใหรสกหนกใจ

• เน1อหาวชาในหลกสตรบางวชานาเบ4อ

• งานมากและมความกงวลกลวทาไมทน เน4องจากเวลามจากด

• มการจดช4วโมงศกษาดวยตวเองนอย

• ไมสามารถเขากบเพ4อนๆชาวไทยและชาวตางชาตไดด

• ไมมท4พกผอนหยอนใจสาหรบนกศกษาเปนสวนตว

• ท4น4งอานหนงสอมนอย ไมคอยมตนไม

ขอมลลดความเครยดของนกศกษา• 1. ควรมสถานท4พกผอน และออกกาลงกาย เชน สนามแบดมนตน โรงยมของคณะฯ พ1นท4

สเขยวสวนเลกๆรมร4น พรอมโตะหนและมาน4ง ไวน4งแกเครยด หรออานหนงสอ พบปะพดคยกบเพ4อนๆ เพราะอยในหองแอรปรบอากาศเกอบท1งวน อยากสมผสส4งท4เปนธรรมชาตรอบๆตวบาง ทกวนน1 เจอแตตกคอนกรต (8 ความเหน)

• 2. เน4องจากเปนระบบการเรยนแบบนานาชาตท4แตกตางจากท4เคยเรยน ควรจดใหมระบบสายรหสเพSอพบปะ ช1แจงการเรยนแกรนนอง และเปนท4ปรกษาไดทกเม4อท4พบปะกน ไมวาจะเปนปญหาเก4ยวกบเร4องการเรยน หรอการทาวทยานพนธ จะทาใหรวธการแกไขปญหาเม4อแรกเร4มเขามาเรยน และวถทางในการเรยนไดอยางถกตองมากข1น (2 ความเหน)

• 3. อยากใหมการจดการในเร4องท4อาจารยทปรกษานางานนอก หรองานสวนตวมาใหนกศกษาทา เพราะจะทาใหนกศกษาไมมเวลาพอไปทางานของตวเอง (2 ความเหน)

• 4. เน1อหาท4เรยนเยอะมาก รายวชาเรยนซอนทบกน ทาใหมการสอบบอยมาก ควรมการแนะนารายวชา ความครอบคลมของเน1อหารายวชา รวมถงงานท4จะไดรบ เพ4อใหนกศกษาสามารถปรบตวได เน4องจากพ1นฐานของนกศกษาไมเทากน และผลตอเน4องจากเน1อหาท4เรยนเยอะ ทาใหอานหนงสอไมทน ผลการเรยนและการสอบไมเปนท4นาพอใจ ทาใหตองเรยนซ1 า (2 ความเหน)

ขอมลลดความเครยดของนกศกษา• 5. ควรจดใหมการออกไปทศนศกษาตามสถานท4ทองเท4ยวบาง (2 ความเหน)• 6. ในเร4องของการทาวทยานพนธ โดยท4วไปจะมกรอบในแตละข1นตอนอยแลว อยากให

รบผดชอบดแลนกศกษาใหมมาตรฐานในการดาเนนการใหชดเจนมากข1น เพ4อเรงรดใหเปนไปตามเวลาท4กาหนด (1 ความเหน)

• 7. มความสบสนระหวางการศกษาดวยตนเอง เน4องจากเปนการศกษาระดบบณฑตศกษา กบการศกษาดวยการแนะนาวางแผน และตดตามชวยเหลอของอาจารยท4ปรกษา หากทาการศกษาวจยไปแบบศกษาเรยนรโดยผเรยนเพยงอยางเดยวจะสะเปะสะปะออกนอกเสนทางการทางาน ทาใหลาชาและไมมคณภาพในการศกษาเทาท4ควร (1 ความเหน)

• 8. อยากใหมชองทางหารายไดสาหรบนกศกษา เพ4อแบงเบาภาระของครอบครว สาหรบนกศกษาท4ไมมรายไดจากงานประจา (1 ความเหน)

• 9. ควรมอบหมายงานเปนลกษณะงานเด4ยวมากกวางานกลม แตในระหวางการนาเสนอผลงานของแตละคน อาจมการกระตนใหนกเรยนแลกเปล4ยนความคดเหนกน (1 ความเหน)

• 10. การเรยนการสอนควรเปน Problem and discussion based มากข1น และ ควรเพ4มเวลาใหนกศกษาในการศกษาหาความรมากข1น (1 ความเหน)

ขอมลลดความเครยดของนกศกษา

• 11. ควรม study room ใหนกศกษาป 1 เพราะช1น 5 ท4จดใหไว บางทเจาหนาท4กปดเรว ไมมท4รวมกลมกน พดคยกนนอกหองเรยน (1 ความเหน)

• 12. พกผอนใหเพยงพอ มความรบผดชอบ ดหนง ฟงเพลง รอง karaoke เดน shopping ตามหางตางๆ (1 ความเหน)

• 13. อยากใหมหนงสออานนอกเวลาเพ4มมากข1นในหองสมด เพราะชวยคลายเครยดได (1 ความเหน)

• 14. รองไหออกมา หรอไปนอนหลบ กนขนม อาหารตามใจปาก เลน internet, face book, instragram, chat on line เพ4อลบรอยแผลใจ (1 ความเหน)

• 15. ศกษาธรรมะ รจกปลอยวาง และคบเพ4อนท4ดเพ4อพดคย และปรบทกข (1 ความเหน)

• 16. ไมมท4จอดรถสาหรบนกศกษาท4นารถสวนตวมาเน4องจากบานอยไกล และบางคร1 งตองเลกเยน ไมสะดวกถาไมนารถสวนตวมา (1 ความเหน)

โครงการพSรหส(Fraternity & Sorority bonding)

คณะเวชศาสตรเขตรอน

มหาวทยาลยมหดล