การบริหารราชการแผ่นดินในปัจจุบัน¸„รั้ง...พ.ศ.2534...

อาจารย ดวงพร แสงทอง

การบรหารราชการแผนดนในปจจบน

การบรหารราชการแผนดนในปจจบน

การจดระเบยบบรหารราชการแผนดนของไทยในปจจบน เปนไปตามระเบยบบรหารราชการแผนดน (พ.ร.บ.ระเบยบบรหารราชการแผนดน พ .ศ.2534)ประกอบดวยการบรหารราชการสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน

พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ.2534 และทแกไขเพมเตม แบงการบรหาราชการแผนดนของไทย ออกเปน 3 สวน ดงน

(1) ระเบยบบรหารราชการสวนกลาง (ส านกนายกรฐมนตร กระทรวง ทบวง กรม)

(2) ระเบยบบรหารราชการสวนภมภาค (จงหวด อ าเภอ) (3) ระเบยบบรหารราชการสวนทองถน (องคการบรหารสวน

จงหวด เทศบาล องคการบรหารสวนต าบล กรงเทพมหานครและเมองพทยา)

การจดระเบยบบรหารราชการสวนกลาง

รฐบาลหรอคณะรฐมนตร ทมอ านาจหนาทเขามาบรหารประเทศและก าหนดนโยบายในการบรหารประเทศ การจดระเบยบบรหารราชการสวนกลาง ก าหนดใหมสวนราชการดงน 1. ส านกนายกรฐมนตร 2. กระทรวงหรอทบวงซงมฐานะเทยบเทากระทรวง 3. ทบวงซงสงกดส านกนายกรฐมนตรหรอกระทรวง 4. กรมหรอสวนราชการทเรยกชออยางอนและมฐานะเปนกรมซงสงกดหรอไมสงกดส านกนายกรฐมนตร กระทรวง หรอทบวง

การจดระเบยบบรหารราชการสวนภมภาคในปจจบนนน พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 บญญตไววา ใหจดระเบยบบรหารราชการสวนภมภาคดงน

1. จงหวด

2. อ าเภอ

3. ต าบล

4. หมบาน

การบรหารราชการสวนภมภาค

ระบบการกระจายอ านาจใหแก อปท.

ระดบบน Upper Tier

1. รบผดชอบภารกจภาพรวม ครอบคลมทงจงหวด 2. ภารกจทระดบลางท าไมได 3. ประสานและสนบสนนระดบลางใหเกดการบรณาการ

ระดบลาง Lower Tier

1. ภารกจเฉพาะพนทในเขตของตนเอง

2. จดท าภารกจตามกฎหมายก าหนด

3. รองขอสนบสนนจากระดบบน

วธการในการจดท าบรการสาธารณะ จดท าเอง รวมกบนตบคคลอนจดท า มอบใหเอกชนจดท าแทน

วตถประสงคของการปกครองทองถน เพอชวยแบงเบาภาระของรฐบาล เพอตอบสนองคนในทองถนอยางแทจรง เพอความประหยด เปนสถาบนทใหการศกษาการปกครองระบอบประชาธปไตย

องคประกอบการปกครองทองถน มสถานะตามกฎหมาย (Legal Status) มพนทและระดบ (Area and Level) มการกระจายอ านาจและหนาท มองคการนตบคคล มการเลอกตงสมาชกองคการหรอคณะผบรหาร มอสระในการปกครองตนเอง มงบประมาณ และจดเกบรายได ไดเอง มการก ากบดแลของรฐ

ความหมายของการปกครองทองถน เปนการปกครองของชมชน มเอกราช มสทธตามกฎหมาย มองคกรทจ าเปนในการบรหาร ประชาชนในทองถนมสวนรวมในการปกครอง

อ านาหนาท แบงตามลกษณะการท ากจการบรการสาธารณะ (public service)และการควบคมตรวจสอบ(police administrative) แบงตามลกษณะของการบงคบใหปฏบต(ตองจดท า และเลอกท า) ทมาของอ านาจหนาท(อ านาจหนาทโดยแท และทเปนของรฐแตรฐมอบใหทองถนท าแทนรฐ

การจดโครงสรางของฝายปกครองของไทย

สวนกลาง (รวมอ านาจ)

สวนภมภาค (แบงอ านาจ)

สวนทองถน (กระจายอ านาจ)

ทวไป - อบจ. - เทศบาล - อบต. จงหวด อ าเภอ

กระทรวง ส านก กรม

พเศษ -กทม. - เมองพทยา

ภารกจรฐ ภารกจทองถน

ความสมพนธระหวางภารกจ

ภารกจรฐ รกษาความสงบเรยบรอย ปองกนประเทศ การตางประเทศ การอ านวยความยตธรรม การอตสาหกรรม การไฟฟา การประปา การขนสง การศกษา การสาธารณสข ศลปวฒนธรรม

ภารกจทองถน

ก าจดขยะมลฝอย รกษาความสะอาด ใหมน าสะอาดหรอการประปา การตลาด โรงฆาสตว ใหมและบ ารงทางบก ทางน า ดแลรกษาทสาธารณะ

หลกการบรหารราชการแผนดน ม 3 หลกการดงนคอ

• ระเบยบบรหารราชการสวนกลาง

• ระเบยบบรหารราชการสวนภมภาค • ระเบยบบรหารราชการสวนทองถน

ระเบยบบรหารราชการสวนกลาง

ไดแก ส านกนายกรฐมนตร กระทรวง ทบวง กรม

หรอสวนราชการทมฐานะเปนกรมอยในความรบผดชอบของรฐบาล

หลกการรวมอ านาจปกครอง

การบรหารราชการสวนกลาง

การจดตง ยบ ส านกนายกรฐมนตร กระทรวง ทบวง กรม

ตองท าเปนพระราชบญญต

นายกรฐมนตร กระทรวง ทบวง กรม มฐานะเปนนตบคคล

ส านกนายกรฐมนตร

• เพยงหนวยงานเดยวมฐานะเปนกระทรวง

• มบทบาทเปนแหลงประสานงานระหวางกระทรวงตางๆ และงานอนๆ ในระดบชาตดวย

• ในส านกนายกรฐมนตรนายกรฐมนตรเปนผบงคบบญชา

• ส านกนายกรฐมนตร มสวนราชการ ดงตอไปน

ส านกงานปลดส านกนายกรฐมนตร, กรมประชาสมพนธ และ ส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค

กระทรวง

• กระทรวงเปนหนวยงานของขาราชการสวนกลางทใหญทสด

• ในแตละกระทรวงมรฐมนตรวาการกระทรวงเปนผบงคบบญชาขาราชการและก าหนดนโยบายของกระทรวง ใหสอดคลองกบนโยบายทคณะรฐมนตรก าหนด

• อนมตและรบผดชอบในการปฏบตราชการของกระทรวงมรฐมนตรวาการกระทรวงเปนผชวยสง

• มปลดกระทรวงซงเปนขาราชการประจ าสงสดในกระทรวงเปนบงคบบญชาขาราชการ

ทบวง • เปนหนวยราชการใหญกวากรมแตเลกกวากระทรวง

• ทบวงอาจสงกดส านกนายกรฐมนตร สงกดกระทรวง หรอเปนทบวงอสระ

• เดมประเทศไทยเคยมทบวงเพยงทบวงเดยวคอ "ทบวงมหาวทยาลย" มฐานะเปนกระทรวงมรฐมนตรวาการทบวงรบผดชอบ

• ปจจบนไมมทบวงแลว ยบไปเมอ พ.ศ.2545

กรม • เปนหนวยงานราชการขนาดกลางรบผดชอบงานดานใดดานหนง

ของรฐแยกยอยจากกระทรวง หรอ ทบวง

• กรมอาจสงกดส านกนายกรฐมนตร สงกดกระทรวง ทบวง หรอเปนกรมอสระกได

• มอธบดกรมเปนผบงคบบญชาสงสดของ ขาราชการประจ า

• การตงหรอยบ กรมและกรมหรอสวนราชการทเรยกชออยางอนและฐานะเปนกรมให ตราเปนพระราชกฤษฎกา

ระเบยบบรหารราชการสวนภมภาค

ไดแก จงหวด และอ าเภอ

มขาราชการของสวนกลางเปนตวแทนของ กระทรวง ทบวง

กรม ไปประจ าเปนการแบงเบาภาระของสวนกลาง

หลกการกระจายอ านาจการปกครอง

การบรหารสวนภมภาค ( จงหวดและอ าเภอ )

• หมายถง ราชการของกระทรวง ทบวง กรม ตางๆ ซงไดแบงแยกออกไปด าเนนการจดท า ตามเขตการปกครองของประเทศ (ไดแกจงหวดและอ าเภอ)

• เพอสนองความตองการของประชาชนในเขตการปกครองนนๆ โดยมเจาหนาทของราชการสวนกลาง ซงไดรบการแตงตงออกไปประจ าตามเขตการปกครองตางๆ ในสวนภมภาคเพอบรหารราชการภายใจการบงคบบญชาของราชการสวนกลาง

• การบรหารราชการสวนภมภาคใชหลก หลกการแบงอ านาจ

จงหวด

•จงหวดเปนหนวยการปกครองในสวนภมภาคทใหญทสด

•จงหวดประกอบดวยอ าเภอหลายๆ อ าเภอ

•จงหวดมฐานะเปนนตบคคล (สวนอ าเภอไมเปนนตบคคล )

•การจดตง ยบ เปลยนแปลงเขตจงหวดตอง

ตราเปนพระราชบญญต

อ าเภอ

• อ าเภอคอหนวยราชการบรหารสวนภมภาครองจากจงหวด

• อ าเภอแบงเปนหลายต าแหนงอ าเภอไมมฐานะเปนนตบคคล

• การจดตง ยบ และเปลยนแปลงเขตอ าเภอ กระท าไดโดยการตราเปนพระราชกฤษฎกา

• ในอ าเภอหนงมนายอ าเภอคนหนงเปนหวหนาปกครองบงคบบญชาบรรดาขาราชการในอ าเภอและรบผดชอบงานบรหารราชการของอ าเภอ

กงอ าเภอ

•กงอ าเภอเปนหนวยการปกครองซงรวมหลายต าบล แตไมมลกษณะใหญพอทจะตงเปนอ าเภอ

•มปลดอ าเภอประจ ากงอ าเภอเปนหวหนา และมปลดอ าเภออนๆ ตามจ านวนทจ าเปนหวหนาสวนราชการของกระทรวง

ต าบล

• ต าบลไมเปนการบรหารสวนภมภาคตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 แตเปนการบรหารราชการในสวนภมภาคตามพระราชบญญตลกษณะปกครองทองท พ.ศ.2457

• ต าบล ประกอบดวยหมบานหลายๆ หมบาน

• ไมมฐานะเปนนตบคคล

• การจดตงต าบลใหมตามหลกเกณฑโดยออกเปนประกาศกระทรวงมหาดไทยจดตงต าบลขนและประกาศในราชกจจานเบกษาตอไป

หมบาน

• ตาม พ.ร.บ. ลกษณะปกครองทองท พระพทธศกราช ๒๔๕๗ หมบานเปนหนวยการปกครองในสวนภมภาคทมขนาดเลกทสด

• ถาเปนทมคนอยรวมกนมาก ถงจ านวนบานนอย ใหถอเอาจ านวนคนเปนส าคญประมาณราว ๒๐๐ คนเปนหมบานหนง

• ถาเปนทผคนตงบานเรอนอยหางไกลกน ถงจ านวนคนนอยและจ านวนบานไมต ากวา ๕ บานแลวจะจดเปนหมบานหนงกได

• ในหมบานหนง ใหมผใหญบานคนหนง และมผชวยผใหญบานฝายปกครอง หมบานละสองคน เวนแตหมบานใดมความจ าเปนตองมมากกวาสองคน ใหขออนมตกระทรวงมหาดไทย

ระเบยบบรหารราชการสวนทองถน

ไดแก องคการปกครองสวนทองถนในรปแบบตาง ๆ เชน องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล องคการบรหารสวนต าบล เมองพทยา กรงเทพมหานคร

เปนลกษณะทรฐเปดโอกาสใหมการปกครองตนเอง

โดยมการเลอกตงขนเองในทองถนนนเพอใหมาท าหนาทในการด าเนนกจการและบรหารทองถนนน ๆ ใชหลกการกระจายอ านาจ

ประวตการปกครองสวนทองถนของไทย 1

• การปกครองสวนทองถนในประเทศไทยเรมตนตงแต รชกาลท 5

• ใน ร.ศ.124 ( พ.ศ.2448) มการจดตงคณะกรรมการ สขาภบาลตลาดทาฉลอมขนเปน องคการปกครองสวนทองถนแหงแรก

ประวตการปกครองสวนทองถนของไทย 2

• พ.ศ.2496 มการตราพระราชบญญตสขาภบาลขน

• พ.ศ .2498 มการตราพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการสวนจงหวดขน ท าใหเกดองคการบรหารสวนจงหวด

• พ.ศ. 2518 มการตรา พ.ร.บ.ระเบยบบรหารกรงเทพมหานคร • พ.ศ.2521 มการตรา พ.ร.บ.ระเบยบบรหารเมองพทยา

ประวตการปกครองสวนทองถนของไทย 3

(1) พ.ร.บ.องคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ.2540 และทแกไขเพมเตม

(2) พ.ร.บ.เทศบาล พ.ศ.2496 และทแกไขเพมเตม

(3) พ.ร.บ.สภาต าบล และองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ.2537 และทแกไขเพมเตม

(4) พ.ร.บ.ระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ.2528

(5) พ.ร.บ.ระเบยบบรหารราชการเมองพทยา พ.ศ.2542

รปแบบองคกรปกครองทองถนไทย

ปจจบน ม 5 รปแบบ (1) องคการบรหารสวนจงหวด (2) เทศบาล (3) องคการบรหารสวนต าบล (4) กรงเทพมหานคร (5) เมองพทยา

องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.)

• เปนองคกรปกครองสวนทองถนทมขนาดใหญทสด มจงหวดละ 1 แหง ยกเวนกรงเทพมหานคร

• อบจ. จงตงขนเพอบรหารกจการในเขตจงหวด และชวยพฒนางานของเทศบาลและ อบต.

• จดสรางระบบสาธารณปโภคทเทศบาลและ อบต. ไมสามารถท าได เนองจากขาดงบประมาณ เชน จดใหมทอบ าบดน าเสย ประปาหมบาน

• อบจ. มหนาทในการจดบรการสาธารณะใหประชาชนอยางทวถง เชนเดยวกบ อบต. และ เทศบาล

เทศบาล 1

• เทศบาล เปนองคกรปกครองสวนทองถนในเขตชมชนเมอง

• แบงไดเปน 3 ประเภท คอ เทศบาลต าบล เทศบาลเมอง และเทศบาลนคร ทงนขนอยกบจ านวนประชากรในทองถน ความเจรญทางเศรษฐกจ หรอ รายไดในทองถน

• การพฒนาความเจรญในทองถน เชน อ าเภอหาดใหญ เดมเปนเทศบาลเมองหาดใหญ ตอมายกระดบเปนเทศบาลนครหาดใหญ เพราะมการขยายตวทงประชากร รายได และความเจรญ เปนตน

เทศบาล 2

• เทศบาล มการบรหารงานไดอยางอสระ •พนกงาน เทศบาล และปลดเทศบาล เปนเจาหนาททองถน

ปฏบตงาน ตามภารกจ และหนาทของเทศบาลภายใตการบรหาร และตรวจสอบควบคม

• โดย สมาชกสภาเทศบาล ทมาจากการเลอกตงโดยตรงของ

ประชาชน

องคการบรหารสวนต าบล (อบต.)

• เปน อปท. ระดบต าบล ทอยใกลชดกบประชาชนมากทสด

• จดตงขนมาจากสภาต าบลทมรายไดตามเกณฑทก าหนดไวจงยกฐานะเปน อบต.

• ตงขนเพอดแลทกขสขและใหบรการ ประชาชนในหมบาน และต าบลแทนรฐสวนกลาง

• อบต. สามารถชวยเหลอประชาชนไดรวดเรว และปองกนภยไดลวงหนา

โดยการมอปกรณปองกนไฟ และชวยเหลอผประสบภย น าทวมเบองตนได

กรงเทพมหานคร 1 • กทม. เปนทตงเมองหลวงของประเทศไทย • กรงเทพมหานครเปนรปการปกครองทองถนรปแบบพเศษ • มสภากรงเทพมหานคร - ท าหนาท เปนฝายนตบญญตและ

ควบคมการบรหาร • ผวาราชการกรงเทพมหานคร - ท าหนาทฝายบรหาร • ผวาฯ มาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชน • การสมครผวาฯ ไมจ าเปนตองสงกดพรรคการเมองกได • มวาระการด ารงต าแหนง 4 ป • มรองผวาฯ มได 4 คน ซงผวาแตงตงเอง

พทยา

• พทยาตงอยในเขต อ.บางละมง จ.ชลบร เปนเมองทองเทยว

• เดมอยภายใตการดแลของเทศบาลนาเกลอ

• ตงขนโดย พ.ร.บ.ระเบยบการบรหารราชการเมองพทยา พ.ศ.2521 โดยใหยบเลกสขาภบาลนาเกลอแลวจดตงเปน “เมองพทยา”

• เมองพทยา ซงมฐานะเปนนตบคคล ตอมาเมอบานเมองไดเจรญกาวหนาขนกไดมการปรบปรงการบรหารราชการโดยตรา พ.ร.บ.ระเบยบบรหารราชการเมองพทยา พ.ศ.2542 ขนใช

พทยา

• สภาเมองพทยา มาจากการเลอกตง จ านวน 24 คน ท าหนาทเปนฝายนตบญญต

• ปลดเมองพทยา ไดรบการแตงตงจากนายกเมองพทยาโดยความเหนชอบของสภาเมองพทยา มหนาทบรหารกจการของเมองพทยา

• นายกเมองพทยา มาจากการเลอกตงโดยตรง มวาระฯคราวละ 4 ป

• นายกฯ มหนาทในการควบคมและรบผดชอบในการบรหารกจการของเมองพทยา และเปนผบงคบบญชาพนกงานและลกจางเมองพทยา

พระราชด ารสในพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว

ขาพเจาเหนวาสทธเลอกตงของประชาชนควรทจะเรมตนทการปกครองทองถน ในรปแบบของเทศบาล ขาพเจาเชอวาประชาชนควรจะมสทธมเสยงในกจการของทองถน เราก าลงพยายามใหการศกษาเรองนแกเขา ขาพเจาเหนวาเปนการผดพลาดถาเราจะมการปกครองระบบรฐสภากอนทประชาชนจะมโอกาสเรยนร และมประสบการณอยางดเกยวกบการใชสทธเลอกตงในกจการปกครองทองถน

• เอกสารประกอบการสอน วชาการปกครองทองถนไทย อาจารยดวงพร แสงทอง

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา http://www.teacher.ssru.ac.th/duangphon_sa/