พัฒนาการของมนุษย์pws.npru.ac.th/wiratn/system/20151230163552_1fb... ·...

พฒนาการของมนษย

“มนษยทกคนมความแตกตางกน”

“มนษยแตละคนจะมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา”

กรรมพนธ

ประสบการณ

วย

พฒนาการ (development) หมายถง การเปลยนแปลงทงมวลของบคคล

ตงแตเรมปฏสนธจนตาย การเปลยนแปลงดงกลาวจะเปนไปตามขนตอน

และปรากฏอยอยางถาวร การเปลยนแปลงใด ๆ ทเกดขนเพยงชวขณะ

เชน อณหภมของรางกายทเพมขน อนเนองมาจากความเจบปวยนน ไมถอวาเปนพฒนาการ

การเกดพฒนาการ

3 รปแบบ • เกดขนจากความเจรญงอกงามทางกาย ตามสภาพธรรมชาต ไมตองฝกฝนใด เชน เดกทารกนอนคว าได คลานได ยนได เดนได และวงได

• เกดขนจากการเรยนร (Learning) เปนผลจากการทบคคลมปฏสมพนธกบสงแวดลอม ไดแก พฒนาการทางสงคม

• เกดขนจากผลรวมระหวางกระบวนการเจรญงอกงามทางกายและการเรยนร ไดแก พฒนาการทางบคลกภาพ และพฒนาการทางปญญา (Cognitive development)

ความส าคญของการศกษาพฤตกรรมมนษย

การศกษาเรองพฒนาการ เปนการศกษา กระบวนการเปลยนแปลงของอนทรยทเกดขนตลอดเวลา

น าความกาวหนามาสอนทรย กจะท าใหอนทรยสามารถปรบตวไดด ในทางลบ กจะน าปญหามาสอนทรย

มความสมพนธกบรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา การเขาใจในกระบวนการพฒนาการของมนษย

ท าใหเขาใจตนเองและผ อน (อตราการเจรญเตบโต วยทตางกน)

จดมงหมายในการเรยนรพฒนาการ

• เขาใจถงพฒนาการและลกษณะของพฤตกรรมของบคคลในแตละวย

• ชวยใหบคคลเขาใจเกยวกบตนเองและผ อนไดดยงขน เขาใจการเปลยนแปลงทางรางกาย อารมณ และบคลกภาพ ตงแตวยทารกถงวยชรา

• เขาใจถงกระบวนการทางจตใจทปกตหรอผดปกตได เนองจากพฒนาการทางรางกาย

• สรางใหบคคลมบคลกภาพทด สามารถสรางสมพนธภาพกบบคคล ประสบความส าเรจในการด ารงชวตและการท างาน

หลกแหงพฒนาการ

• ไดรบอทธพลจากพนธกรรมและสงแวดลอม • ตอเนอง มล าดบขนตอน คอยเปนคอยไป • มทศทางเฉพาะ • แตละคนแตกตางกน • แตละวยจะแตกตางกน • อตราการเจรญเตบโตของอวยวะแตละคนแตกตางกน • เดกชายและหญงแตกตางกน • การเรยนรชวยสงเสรมพฒนาการ • ประสบการณสนบสนนพฒนาการ • พฒนาการอาศยภาษา

หลกแหงพฒนาการ

• พฒนาการของมนษยทกดานไดรบอทธพลจากพนธกรรมและสงแวดลอม

วฒภาวะตลอดทงกระบวนการ ทงพฒนาการดานรางกาย อารมณ ระบบประสาท สตปญญา

สงแวดลอมกสงผลตอพฒนาการไมยงหยอนกวากน ดานสขภาพ โภชนาการ การออกก าลงกาย การเลน ความส าเรจและความลมเหลว ครอบครวและวฒนธรรม รวมกนเสรมสรางสนบสนนพฒนาการดานรางกาย สตปญญา อารมณ สงคม คณธรรม และบคลกภาพ

• พฒนาการด าเนนไปอยางตอเนอง มล าดบขน คอยเปนคอยไป ไมเปลยนแปลงอยางฉบพลน หรอกระโดดขามขน

ตวอยางพฒนาการดานรางกายของเดก เรมจากเดกนอนหงาย นอนคว า คบ คลาน นง ยน เดน และวง

ตวอยางพฒนาการทางสตปญญา เดกเรยนรทจะคดจากสงทเปนรปธรรมกอนทจะคดเชงนามธรรม

• พฒนาการจะพฒนาตามทศทางโดยเฉพาะ จากสวนบนลงสสวนลาง ล าดบพฒนาการของมนษยจะเรมพฒนาจากศรษะ ล าตว และปลายเทา ตามล าดบ

กฎจากสวนกลางสภายนอก พฒนาการของมนษยจะเรมจาก สวนอกสสวนแขน และมอตามล าดบ ดงนนทารกจะสามารถขยบล าตวไดกอนขยบสวนแขน และใชแขนไดกอนใชนวมอ

• อตราพฒนาการของเดกแตละคนจะแตกตางกน บางคนโตชาบางคนโตเรว

พฒนาการของเดกหญง ม.ตนโตเรว

บางคนเรยนรเรวบางคนชา

• อตราของพฒนาการของแตละวยจะแตกตางกน

พฒนาการของเดกวยกอนคลอด (1-9 เดอน) จะมอตราสงทสด จากน าหนก 1 กรม เปน 2,800 กรม

ความสงจาก 1 เซนตเมตร เปน 50 เซนตเมตร โดยเฉลย อตราพฒนาการของวยทารกอยในอตราสง หลงจากนนจะลดลง และอตราพฒนาการจะสงอกครงหนงในชวงวยรน แตจะคอย ๆ ชาลงในวยผใหญและวยชราตามล าดบ

• อตราการเจรญเตบโตของอวยวะของแตละคนจะแตกตางกน

การเจรญเตบโตของรางกายทวไป ดานสวนสง น าหนก

ระบบการหายใจ ระบบทางเดนอาหาร ระบบทางเดนปสสาวะ ระบบไหลเวยนโลหต ไขมนใตผวหนง

ตบ มาม กลามเนอ โครงกระดก และหลอดเลอด เจรญเตบโตรวดเรวมากในขวบปแรกแลวคอย ๆ ชาลง

และเขาสอตราการเจรญเตบโตทเรวอกครงหนงในระยะวยรน การเจรญเตบโตของระบบประสาท

ไดแก สมอง ไขสนหลง ศรษะ ตาและประสาทของตา อวยวะเหลานเจรญเตบโตรวดเรวในระยะ 2 ปแรกหลงเกด

และเตบโตเกอบเตมทเมอเดกอายประมาณ 6 ป

การเจรญเตบโตของเนอเยอ น าเหลอง ไดแก ตอมน าเหลอง ตอมไธมส ตอมทอนซล และอดนอยด เมอเดกอาย 10-12 ป การเจรญเตบโตของตอมเหลาน

รวดเรวมากเปน 2 เทาของผใหญ หลงจากนนจะคอย ๆ เลกลงเมอเขาสวยรน การเจรญเตบโตของอวยวะสบพนธ ไดแก ลกอณฑะ ตอมลกหมากในเดกชาย

รงไขและมดลกในเดกหญง อวยวะเหลานจะเจรญเตบโตอยางชา ๆ ภายหลงเกด

และจะเจรญเตบโตอยางรวดเรวเมอเขาสวยรนและวยหนมสาว

น าหนก (ก.ก.)

อาย 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

ช 15 16 20 22 24 26 29 35 37 43 46 49 51

ญ 15 16 21 23 25 28 35 38 41 43 44 45 46

อตราการเจรญเตบโตของเดกชายกบหญงดานน าหนก

อาย 6-7 ป เทากนหรอใกลเคยงกน

เฉลยประมาณ 15 กโลกรม

อาย 8-14 ป อตราการเจรญเตบโตของเดกหญงจะเรวกวาเดกชาย

แตจะทดเทยมกนเมออายประมาณ 15 ป

เฉลยประมาณ 43 กโลกรมเทากน หลงจากนนเดกหญงจะชาลง เดกชายจะเรวขน

ชายอาย 18 ป จะมน าหนกเฉลยประมาณ 51 กโลกรม

หญงประมาณ 46 กโลกรม

สวนสง (ซม.)

อาย 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

ช 113 116 120 125 130 135 140 145 154 159 163 164 165

ญ 110 115 120 126 132 137 143 148 152 154 155 155 155

สวนสง

อาย 6-7 ป ชายเรวกวาหญง อาย 6 ป เดกชาย 113 หญง 110 ซม. 8 ป ชายกบหญงจะเทากนคอ 120 ซม.

9-13 ป หญงจะเรวกวาชาย 14 ป ชายจะเพมขนรวดเรวมาก “ทะลงขน” หรอ “Spurt”

ในอาย 13 ยางเขา 14 ป ความสงจะเพมจาก145 เปน 154 ซม. หญงเพมจาก 148 เปน 152 ซม.

ความสงจะเพมขนในอตราทชาลง จนกระทงถงอาย 18 ป เดกชายจะมความสงเฉลย 165 และเดกหญง 155 ซม.

การเรยนรชวยสงเสรมพฒนาการ

• การเรยนร หมายถงความสามารถและความเขาใจทเพมขน

การไดท ากจกรรมรวมกน ท าใหเกดการแลกเปลยนประสบการณ

รจกการใหความชวยเหลอ รจกการใหอภย รรกสามคค

สงผลใหประสบความส าเรจในการท างาน

ยงเปนการสงเสรมพฒนาการทางดานอารมณและสงคม

ประสบการณสนบสนนพฒนาการ

เดกทพอแมใหโอกาสในการเรยนร

ไดลองท ากจกรรมตาง ๆ ดวยตวเอง

ไดรบอนญาตใหเลนกบเพอนขางบาน

ไดเลนดนเลนทราย

ไดฟงนทาน

ไดท าสงตางๆ เหมาะสมกบวย

ยอมพรอมทจะพฒนาความสามารถได

พฒนาการอาศยภาษา ภาษาเปนสอกลางของความคด

และการแลกเปลยนประสบการณ

ภาษาจะชวยใหเดกมพฒนาการทดขน

องคประกอบของพฒนาการ

• ผลของพฒนาการจะชวยใหมความรสกไวทจะรบรสงเราตาง ๆ สามารถจ าแนก แยกแยะ และจดสงเราตาง ๆ ใหเขาเปนระบบระเบยบ

• พฒนาการมากขนความสามารถมากขน

• เดกยงโตขน ยงมพฒนาการเพมมากขน ยงสามารถท าสงทยาก ๆ ได ยงสามารถแกปญหาตาง ๆ ได

• ความสามารถทบคคลจะเชอมโยงเรองราวตาง ๆ ในอดตกบปจจบน

• ชวยใหบคคลสามารถควบคมสงตาง ๆ ซงจะน ามาซงความรสกเปนอสระ พงตนเองได

ปจจยทท าใหคนตางกน

• พนธกรรม

• สงแวดลอม

พนธกรรม

• เปนการถายทอดคณลกษณะทางดานชวภาพทงหมดของพอแมไปสลก

โดยผานโครโมโซม (Chromosome) เชน รปราง หนาตา สผว สตา เพศ อารมณ นสย ความถนด กลมเลอด โรคบางชนด ไดแก เบาหวาน ลมบาหม โลหตไหลไมหยด ธาลสซเมย

รวมทงสตปญญาและความบกพรองทางดานรางกาย ไดแก ตาบอดส ศรษะลาน คนเผอก เปนตน

สงแวดลอม

• กอนเกด

• ขณะเกด

• หลงเกด

กอนเกด

สขภาพของแม

หากแมมสขภาพไมด มโรคตดเชอ มความผดปกตของตอมไรทอ

ท าใหเกดความบกพรองของฮอรโมน มน าหนกมากหรอนอยเกนไป

ยอมท าใหเกดความผดปกตแกลกในครรภทงสน โดยเฉพาะ 3 เดอนแรก เปนระยะทตวออนไวตอการขาดออกซเจนและการตดเชอตาง ๆ

ฮอรโมนจากตอมไทรอยดบกพรอง เปนโรคกระดกออน ทองใหญ ผวหนงหยาบ ผมตดกนเปนกระจก และสตปญญาต ากวาปกต

ตดเชอหรอขาดออกซเจน จมกโหว ปากแหวง ตาบอด แขนขาไมม ระบบอวยวะรบสมผสพการ เปนมะเรงในเมดเลอด สตปญญาต า

ตดเชอหดเยอรมน เกดความผดปกตทางรางกายและระดบสตปญญามาก หหนวก มโครงสรางของหวใจผดปกต ระบบการหายใจบกพรอง ฟนไมมหรอขนไมครบ ตาพการและเปนตอ มศรษะเลกและปญญาออน

• สขภาพจตของแม

มผลตอลกในครรภเปนอยางมาก หากแมมอารมณหงดหงดหวาดกลว วตกกงวลหรอโกรธ

จะสงผลกระทบกระเทอนตอเดกในครรภดวย เพราะถาแมมอารมณเครยดนาน ๆ ท าใหฮอรโมนในเลอดไมสมดล

เปนสาเหตของโรคปญญาออนชนด Mongolism หรอท าใหกระโหลกศรษะเลก

และอาจเปนสาเหตใหเกดการแทง หรอคลอดกอนก าหนดได หรอหากเกดมากจะกลายเปนเดกทมอารมณไมมนคง

การบรโภคของแม ถกสงไปยงทารกในครรภทางกระแสเลอด หากแมบรโภคสงทมประโยชน มคณคา กจะท าใหทารกมสขภาพด สตปญญาด

หากแมเปนโรคขาดอาหาร บรโภคสงทไมมคณคา จะท าใหเดกมความบกพรองทางสมอง และรางกายผดปกต มสขภาพออนแอ

สงทแมควรบรโภคในระยะตงครรภ ไดแก อาหารทมคณคาทางโปรตน ไขมน และคารโบไฮเดรต

และอาหารทมวตามนซ บ 6 บ 12 ด อ และ เค

สงทตองหามส าหรบผมครรภ บหร

(หลอดลมอกเสบ การเตนของหวใจและมปฏกรยาตอภาวะเคมในเลอด)

แอลกอฮอลและของหมกดอง

(ท าลายพฒนาการทางกายและสมอง)

ยา

ยาแกไอ ยาแกแพ ยาคมก าเนด ยาระงบประสาท (ควนน หรอทาลโดไมท)

(จะมผลตอพฒนาการของรางกายและสมอง)

สงเสพตด

มอรฟน เฮโรอน (ท าใหลกตดยา มอารมณรนแรง ตวเลก ระบบหายใจผดปกต)

การไดรบรงส

การทแมไดรบรงสเอกซเรยหรอเรเดยม

จะมผลท าลายทารกในครรภได

รงสบางชนดอาจท าใหยนสเกดการเปลยนแปลง

และสงผลตอพนธกรรมในรนตอๆ ไปดวย

การไดรบเชอเอดส (Aids)

จะถกสงจากมารดาสทารกในครรภ

ท าใหภมคมกนบกพรอง หรออาจเสยชวตได

สภาวะของ Rh factor ระบบเลอดของแมมสารบางอยางทเขาไปท าลายเมดเลอดแดงของตวออนใน ครรภ ท าใหเกดการแทงหรอตายหลงคลอดได

อายของแม อายของแมไมไดอยในชวงของวยเจรญพนธ (18-30 ป) จะท าใหฮอรโมนทจ าเปนตอการเลยงดตวออนในครรภไมสมบรณ จะสงผลตอการพฒนาและคลอดยาก

จ านวนทารกภายในครรภ มจ านวนทารกภายในครรภมาก จะท าใหเกดการแยงอาณาเขตและอาหารกนเอง มผลท าใหเจรญเตบโตไดนอย ตวเลก และอาจคลอดกอนก าหนดได

สภาพแวดลอมขณะเกด สาเหตการขาดออกซเจน

กรณททารกคลอดยากหรอรกไมเปด ท าใหออกซเจนเขาสกระแสโลหตของทารกไมได (ถาขาด18 วนาท) จะท าใหเซลลสมองถกท าลาย และถาขาดนานๆ ท าใหทารกตายได

เกดการบาดเจบทางระบบประสาท

กรณททารกมศรษะใหญคลอดล าบาก ศรษะตดอยกบชองคลอดนาน

ชองคลอดจะมการบบตวเพอใหทารกผานชองคลอดออกมา แรงบบทมากขนจะท าใหสมองถกท าลาย ถาเปนสมองซกซายกจะมผลตอการพด

ถามดลกบบตวใกลศนยประสาท อาจไปท าลายอวยวะรบความรสกของทารก โดยเฉพาะตาและห

สภาพแวดลอมหลงเกด สงแวดลอมภายในครอบครว

มอทธพลตอบคลกภาพ อารมณ ความเชอ คานยม และเจตคต

เจตคตทพอแมมตอลก หากชนชมและยอมรบในตวลก

เดกจะมพฒนาการทางดานอารมณและบคลกภาพทด การอบรมเลยงดและบรรยากาศในครอบครว

หากอบรมเลยงดแบบประชาธปไตย

ใหความรกความเอาใจใสอยางสม าเสมอ

มการควบคมพอประมาณ กจะท าใหเดกมพฒนาการและสขภาพจตทด

การเปนแบบอยางทดแกลก ไดเลยนแบบ

“เดกจะเปนเชนไร ใหดพอแม”

จ านวนพนองและล าดบการเกด ในบางครงอาจกอใหเกดปญหา ดงนน พอแมตองเปนผสราง

บรรยากาศใหลกทกคนรสกวาเปนทยอมรบ ไดรบความยตธรรมอยางเทาเทยมกน กจะท าใหเดกไมแกงแยงชงดชงเดนกน

ไมมความรสกวาถกทอดทง

การใหโภชนาการในครอบครว หากครอบครวใหลกไดบรโภคอาหารทมคณคาตอรางกายและสมอง กจะมสวนชวยสงเสรมพฒนาการทางดานรางกายและสตปญญา

ใหเจรญเตบโตเปนอยางมาก

• ระดบการศกษาของพอแม หากพอแมมความร มการศกษาระดบสง กยอมทจะสงเสรมใหเดกพฒนาโดยเฉพาะทางดานสตปญญา ภาษา และบคลกภาพ

• ฐานะทางเศรษฐกจของครอบครว กเปนอกปจจยหนงทสามารถสงเสรมดานโภชนาการ ดานการพฒนาตนเอง และการไดรบการศกษาและประสบการณ อนจะสงผลตอเนองถงพฒนาการดานตางๆ

สงแวดลอมภายในสถานศกษา

กฎระเบยบและการปกครอง สามารถสงเสรมระเบยบวนย

ท าใหเดกไดเรยนรวธการอยรวมกนมความสงบสข เจตคตและบคลกภาพของคร จะเปนตวแบบใหนกเรยนไดเลยนแบบ กอใหเกดผลดตอพฒนาการทกดาน กลมเพอนในสถาบนการศกษา

กมสวนชวยสงเสรมพฒนาการทางสงคม อารมณ และบคลกภาพ สงแวดลอมทางการศกษา

จะมอทธพลตอผลสมฤทธทางการเรยนและการประกอบอาชพ รวมทงจดมงหมายของการด าเนนชวต

สงแวดลอมในสงคม

สงแวดลอมในสงคม เปนกลมสงคมนอกเหนอไปจากครอบครวและสถาบนการศกษา

มอทธพลหลอหลอมบคคลในทางออม กลมสงคมทมอทธพลมากทสด ไดแก สอมวลชนทกประเภท

เชน วทย โทรทศน หนงสอประเภทตางๆ ภาพยนตร โดยเฉพาะกบเดกซงจะเลยนแบบพฤตกรรมและบคลกภาพ

ของสงทปรากฏอยในสอมวลชนเหลานน

ความเกยวของระหวางพนธกรรมกบสงแวดลอม ยงไมมใครสามารถหาขอมลมาสนบสนนไดอยางเดนชด

เพราะทงสองสงลวนส าคญและสงเสรมซงกนและกน

ศาสตราจารย อนาสตาช ไดกลาววา

พนธกรรมและสงแวดลอม

เปนองคประกอบทส าคญของชวตทกชนด

ทงพนธกรรมและสงแวดลอมมปฏสมพนธตอกนอยเสมอ

ผลของการปฏสมพนธจะเพมพนทบตนอยเรอยๆ

พนธกรรมมอทธพลตอพฤตกรรมทงทางตรงและทางออม

ส าหรบพนธกรรมทมอทธพลโดยตรง

และยงแกไขไมไดดวยสงแวดลอมมนอยมาก

ส าหรบพฤตกรรมบางอยาง

ทเคยเขาใจวาเปนผลแตเพยงอยางเดยว

เชน ความแตกตางทางความสามารถระหวางเพศชายกบเพศหญง

กเปนผลของปฏสมพนธระหวางพนธกรรมกบสงแวดลอม

อทธพลของพนธกรรมเปนไปโดยทางออมเทานน ตวอยางเชนการเลอกอาชพบางอยางเชน แพทย วศวกร นกวทยาศาสตร

เหมาะสมส าหรบผชายมากกวาผหญง เพราะผชายมความสามารถทางคณตศาสตร และวทยาศาสตรมากกวาผหญง

ดงนนจงแนะน าใหผหญงเรยนทางอกษรศาสตรมากกวาวทยาศาสตร ท าใหนกเรยนหญงเลอกเรยนแพทย วศวกรรม และวทยาศาสตรเปนจ านวนนอย

แตในปจจบนทศนคตตอการเลอกอาชพเปลยนแปลงไป จงมผหญงเขาเรยนแพทย วศวกรรม และวทยาศาสตรมากขน

นนแสดงวาความแตกตางทางความสามารถระหวางเพศหญงและชาย จงไมใชเปนเพราะพนธกรรมแตเพยงอยางเดยว

ดานสตปญญา พบวา พนธกรรมจะมอทธพลตอระดบสตปญญาของบคคลมากกวาสงแวดลอม จาก

งานวจยของโลวงเจอร (Loevinger, 1943) พบวา พนธกรรมมอทธพลตอพฒนาการทางสตปญญา รอยละ 75 สงแวดลอมมอทธพล

รอยละ 25 นอกจากนในดานเกยวกบพฒนาการดานรางกาย

โดยเฉพาะรปรางและหนาตา กมผลมาจากพนธกรรมมากกวาสงแวดลอม

แตส าหรบพฒนาการดานสงคม อารมณ และจรยธรรม รวมทงบคลกภาพโดยรวม พบวา

อทธพลของสงแวดลอมมผลตอพฒนาการดานนมากกวาพนธกรรม โดยเฉพาะสภาพแวดลอมภายในครอบครวและการอบรมเลยงดของพอแม

สรป • พนธกรรมและสงแวดลอมมอทธพลตอพฤตกรรม และพฒนาการของบคคล

• พนธกรรมและสงแวดลอมไมไดท าหนาทแยกกนแบบโดดๆ แตมปฏสมพนธตอกนและกนอยตลอดมาตงแตปฏสนธ

• การปฏสมพนธของพนธกรรมและสงแวดลอมมแตเพมพนทบตนขนเรอยๆ

• ปฏสมพนธของพนธกรรมและสงแวดลอมเปนสงทซบซอนมาก ไมสามารถทจะแยกไดวาอทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอมมสดสวนหรอปรมาณอยางละเทาไร

ในหองเรยนหนงจะประกอบดวย

นกเรยนทมพนธกรรมและสงแวดลอมตางกน

ดงนนพฤตกรรมของนกเรยนแตละคนจงแตกตางกน

ในบางครงจะมนกเรยนทมพฤตกรรมคลายคลงกน

เชน นกเรยนทท าคะแนนขอสอบมาตรฐานไดเทากน

อาจจะแปลความหมายวาเปนผลของการปฏสมพนธ

ระหวางพนธกรรมและสงแวดลอม

การแปลความ • พนธกรรมและสงแวดลอมของนกเรยนทงสองคนคลายคลงกนมาก

• พนธกรรมของคนหนงดอยกวาแตสงแวดลอมเดนกวา

• พนธกรรมของคนหนงเดนกวาแตสงแวดลอมดอยกวา

ถาครทกคนมความเขาใจ

ทฤษฎปฏสมพนธระหวางพนธกรรมและสงแวดลอม

ครกจะมทศนคตทถกตอง

ตอพฤตกรรมและความสามารถของนกเรยน

จะไมคดวาความสามารถของนกเรยน

เปนผลมาจากพนธกรรมหรอสงแวดลอมแตเพยงอยางเดยว

ความเขาใจนจะชวยใหคร

สามารถชวยเหลอนกเรยนทกคนใหเรยนไดดทสด

ตามศกยภาพของตน