สถิติการเกษตรในพื้นที่ลุ่มน้้าแม่สา...
Post on 06-Jan-2020
7 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Pepijn Schreinemachers
Suwanna Praneetvatakul
Aer Sirijinda
Thomas Berger
University of Hohenheim, Stuttgart
Kasetsart University, Bangkok
February 2008
สถตการเกษตรในพนทลมนาแมสา ประเทศไทย
ปการเพาะปลก 2548/49
Pepijn Schreinemachers
Suwanna Praneetvatakul
Aer Sirijinda
Thomas Berger
University of Hohenheim, Stuttgart
มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ
มถนายน 2551
2 | P a g e
The Uplands Program (sub-project G1.2)
การวจยเพอการพฒนาชนบทและการใชทดนอยางยงยนในเขตพนทภเขาของเอเชยตะวนออกเฉยงใต
ดขอมลออนไลนไดทเวบไซด : https://www.uni-hohenheim.de/sfb564/
งานวจยนไดรบการสนบสนนทางการเงนจาก Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG).
3 | P a g e
สารบาญ
สารบญตาราง .......................................................................................................................................... 4
สารบาญภาพ ........................................................................................................................................... 5
1. บทน า ................................................................................................................................................. 6
2. ประชากรเกษตร .................................................................................................................................... 9
3. การใชทดนเพอการเกษตร ....................................................................................................................... 12
4. การใชทดนเพอการเกษตร เปรยบเทยบป 2517 กบป 2549 .................................................................................. 21
5. พนทถอครองทางการเกษตร .................................................................................................................... 23
6. ความลาดชนของพนทเกษตรและการชลประทาน .......................................................................................... 25
7. ลกษณะทวไปทางสงคมของครวเรอนในลมน าแมสา ...................................................................................... 28
8. ปศสตว ............................................................................................................................................. 32
4 | P a g e
สารบญตาราง
ตารางท 1 ลกษณะทวไปของประชากรและตวอยาง ............................................................................................ 8
ตารางท 2 จ านวนครวเรอนและฟารมครวเรอน .................................................................................................. 9
ตารางท 3 ลกษณะทวไปของครวเรอน ......................................................................................................... 10
ตารางท 4 ขนาดฟารมเฉลย และความพอเพยงของทดน .................................................................................... 12
ตารางท 5 พนททงหมด และการใชทดนเพอการเกษตร ปลกพช และเปนทอยอาศย ................................................... 13
ตารางท 6 การใชทดนเพอการเกษตร จ าแนกตามพชทปลก ................................................................................. 14
ตารางท 7 รอยละการใชทดนเพอการเกษตร จ าแนกตามพชทปลก ......................................................................... 15
ตารางท 8 รอยละของพนทปลกพชส าคญ 5 ชนดในแตละหมบาน ....................................................................... 16
ตารางท 9 พนทเพาะปลกพชพชหลกในลมน าตอนลางและพชบนพนทสง เฉลยตอฟารม (ไร) ...................................... 17
ตารางท 10 จ านวนฟารมครวเรอนทปลกพชหลกแตละชนดในลมน าแมสาตอนลางและบนพนทสง ................................ 18
ตารางท 11 ผลผลตเฉลยตอไรตอฤดการผลตของพชหลกในลมน าแมสา ................................................................. 19
ตารางท 11 (ตอ) .................................................................................................................................... 20
ตารางท 12 การใชทดนเพอการเกษตรในลมน าแมสา จ าแนกโดยรายพช เปรยบเทยบป 2517 กบป 2549 ...................... 21
ตารางท 13 ความมนคงของเอกสารสทธของพนทถอครองทางการเกษตร .............................................................. 23
ตารางท 14 รอยละของพนทเกษตร จ าแนกตามความลาดชนของแปลงปลก ............................................................. 25
ตารางท 15 รอยละของพนทชลประทาน จ าแนกตามชนดของแหลงน า ................................................................... 26
ตารางท 16 รอยละของพนทชลประทาน จ าแนกตามชนดของอปกรณการใหน า ........................................................ 27
หมายเหต : แปลงเพาะปลกบางแปลงมอปกรณการใหน าไดหลายชนด ผลรวมของพนทชลประทานอาจมคาเกน 100 ได ...... 27
5 | P a g e
ตารางท17 รอยละของครวเรอนทมสนทรพย จ าแนกตามประเภทของสนทรพย ........................................................ 28
ตารางท 18 รอยละของครวเรอน จ าแนกตามวสดหลกทใชในการท าพนของบาน ...................................................... 29
ตารางท 19 รอยละของหวหนาครวเรอนทส าเรจการศกษา จ าแนกตามระดบการศกษาสงสด ......................................... 30
ตารางท 20 รอยละของฟารมครวเรอนทเปนสมาชกกลม สถาบน หรอ องคกรตางๆ ................................................... 31
ตารางท 21 รอยละของฟารมครวเรอนทเลยงปศสตว จ าแนกตามชนดของสตว ......................................................... 32
ตารางท 22 จ านวนปศสตวทเลยงในแตละหมบาน จ าแนกตามชนดของสตว ............................................................ 33
สารบาญภาพ
ภาพท 1 พนทแสดงขอบเขตของลมน าแมสา ..................................................................................................... 7
ภาพท 2 รอยละของประชากรจ าแนกตามชวงอายและพนทศกษา .......................................................................... 11
ภาพท 3 รอยละการใชทดนเพอการเกษตรในลมน าแมสา จ าแนกตามรายพช เปรยบเทยบป 2517 กบป 2549 .................. 22
ภาพท 4 จ านวนไรของพนทถอครองทางการเกษตรเฉลยตอครวเรอน จ าแนกตามความมนคงของเอกสารสทธหรอการเชา ..... 24
ภาพท 5 รอยละของพนทถอครองทางการเกษตร จ าแนกตามความมนคงของเอกสารสทธและการเชา .............................. 24
6 | P a g e
1. บทนา
รายงานการศกษาฉบบนน าเสนอผลการศกษาทไดจากการส ารวจครวเรอนเกษตรในชวงเดอนตลาคม-พฤศจกายน
2549 ในพนทลมน าแมสา ลมน าแมสาเปนลมน าสาขายอยของลมน าปง ตงอยทางทศตะวนตกเฉยงเหนอของจงหวดเชยงใหม
หางจากตวเมองเชยงใหมประมาณ 40 กโลเมตร ครอบคลมพนททงหมดประมาณ 140 ตารางกโลเมตร
การส ารวจโดยใชแบบสอบถามท าการสมภาษณตวแทนครวเรอนเกษตรกรตวอยางเพอเกบขอมลเกยวกบสภาพ
เศรษฐกจและสงคม ตลอดจนขอมลเกยวกบการผลตในชวงเดอนพฤศจกายน 2548 ถงเดอนตลาคม 2549 ตวเลขทกตวใน
รายงานการศกษาฉบบนไดจากการวเคราะหตวอยางซงอาจจะมความคลาดเคลอนเกดขนได
ผศกษาไดท าการแบงพนทลมน าออกเปน 3 พนทจ าแนกตามลกษณะชาตพนธของประชากรและระดบความสงของพนท
ศกษาดงแสดงในภาพท 1 คอ 1) พนทตอนลางของลมน า มหมบานตงอย 12 หมบาน พนทสวนใหญเปนพนทราบ ประชากรท
อาศยอยเปนคนไทยพนเมอง การเกษตรในพนทนมความส าคญนอย 2) พนทตอนกลางของลมน า พนทนมความสงจาก
ระดบน าทะเลอยในชวงระหวาง 700 เมตรถง 1,000 เมตร พนทสวนใหญเปนหบเขา ประชากรทอาศยอยในพนทนสวนใหญเปน
คนไทยพนเมอง อาชพหลกคอการเกษตรซงรายไดหลกมาจากการปลกผกและไมดอกในโรงเรอนพลาสตก และ 3) พนทตอนบน
ของลมน า มลกษณะเปนรปตว C ลอมรอบพนทตอนกลางของลมน าทเปนหบเขา มความสงจากระดบน าทะเลมากกวา 1,000
เมตร ประชากรทอาศยอยในพนทนคอ มง รายไดหลกของครวเรอนมาจากการเกษตรซงมาจากไมผลและการปลกผก
การสมตวอยางในการศกษานใชวธ two-stage stratified random sample ขนตอนแรกท าการคดเลอกหมบานทจะท าการ
ส ารวจ โดยคดเลอกหมบานจ านวน 20 หมบานจาก 22 หมบานทตงอยในพนทลมน า (ส าหรบ 2 หมบานทตดออกเพราะมพนท
การเกษตรเหลอในหมบานนอยมาก) ขนตอนทสองท าการสมตวอยางอยางงาย (simple random sample) จากบญชรายชอททาง
องคการบรหารสวนต าบล (อบต.) ใชในการส ารวจความจ าเปนพนฐาน (จปฐ.) โดยพนทลมน าตอนกลางและตอนบนไดท าการสม
ตวอยางรอยละ 25 ของครวเรอนทงหมดในแตละหมบาน ไดจ านวนตวอยางทท าการเกษตรเปนอาชพหลก 268 ตวอยาง และไมได
ท าการเกษตรเปนอาชพหลก 60 ตวอยาง และส าหรบพนทลมน าตอนลาง ท าการสมตวอยางเฉพาะครวเรอนทท าการเกษตร ได
จ านวนตวอยาง 35 ตวอยาง รวมจ านวนตวอยางทท าการส ารวจทงสน 363 ตวอยาง
7 | P a g e
ภาพท 1 พนทแสดงขอบเขตของลมนาแมสา
ในชวงเดอนกมภาพนธ 2551 ผศกษาไดน าผลการศกษาทไดเบองตนไปน าเสนอในการประชมระดมสมองในแตละ
หมบานในพนทลมน าตอนกลางและตอนบน ผเขารวมประชมในบางหมบานใหความเหนวา จ านวนครวเรอนจากบญชรายชอของ
อบต. ไมตรงกบความเปนจรง ผลทไดจากการประชม ไดมการแกไขตวเลข/ขอมลและใชคาถวงน าหนกเพอแกปญหาความไม
เทากนของสดสวนตวอยางดงตารางท 1 ซงแสดงการกะประมาณจ านวนครวเรอนและลกษณะทวไปของตวอยางทไดจากการ
ส ารวจ
8 | P a g e
ตารางท 1 ลกษณะทวไปของประชากรและตวอยาง
9 | P a g e
2. ประชากรเกษตร
ตารางท 2 จานวนครวเรอนและฟารมครวเรอน
หมายเหต : ฟารมครวเรอนคอ ครวเรอนทมทดนเปนของตนเองหรอใชทดนเพอการเกษตร และใชเวลาสวนหนงในการผลตทางการเกษตรในชวง พ.ย. 48 ถง ต.ค. 49 สวนครวเรอนท
อาศยอยชวคราวถกกะประมาณโดยผน าหมบานในชวงประชมระดมสมองในเดอน ก.พ. 50
มครวเรอน 1,309 ครวเรอนทท ำกำรเกษตร
คดเปนรอยละ 43 ของครวเรอนทงหมด
10 | P a g e
ตารางท 3 ลกษณะทวไปของครวเรอน
หมายเหต : เดก หมายถง ประชากรทมอายต ากวา 16 ป
ครวเรอนในลมน ำตอนบน (สวนใหญเปนมง) ม
ขนำดครวเรอนเปน 2 เทำของลมน ำตอนกลำงและ
ตอนลำง
11 | P a g e
ภาพท 2 รอยละของประชากรจาแนกตามชวงอายและพนทศกษา
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
ป
น นบน
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
ป
น น
0 - 4
5 - 9
10 - 14
15 - 19
20 - 24
25 - 29
30 - 34
35 - 39
40 - 44
45 - 49
50 - 54
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70+
20 15 10 5 0 5 10 15 20
% of population
Males Females
Total watershed
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
ป
น น
ประชำกรของมงเปนเดกถงรอยละ 41 ในขณะทประชำกรของ
ไทยพนเมองสวนใหญเปนคนในวยท ำงำนและผสงอำย
% ของประชากร
รวมทงลมนา
12 | P a g e
3. การใชทดนเพอการเกษตร
ตารางท 4 ขนาดฟารมเฉลย และความพอเพยงของทดน
หมายเหต : ฟารมครวเรอนในลมน าตอนบนโดยปกตจะไปเชาพนทนาด านอกลมน าเพอปลกขาว (เชน ทสะเมง แมรม เปนตน) ผเขารวมประชมทบานผานกกก (ก.พ. 2551) ให
ขอมลวา ประมาณรอยละ 90 ของครวเรอนในหมบานเชาพนทปลกขาวนาด านอกเขตลมน า โดยเฉลยครวเรอนละ 1 ไร และพนทนไมรวมอยในการส ารวจ
ขนำดฟำรมเฉลยในลมน ำแมสำเทำกบ 6.67 ไร
13 | P a g e
ตารางท 5 พนททงหมด และการใชทดนเพอการเกษตร ปลกพช และเปนทอยอาศย
14 | P a g e
ตารางท 6 การใชทดนเพอการเกษตร จาแนกตามพชทปลก
หมายเหต : ฟารมครวเรอนในลมน าตอนบนโดยปกตจะไปเชาพนทนาด านอกลมน าเพอปลกขาว (เชน ทสะเมง แมรม เปนตน)
และพนทเชานไมรวมอยในการส ารวจ
กำรปลกพชไรและท ำสวนลนจเปนเปนกจกรรมเกษตรหลก
ในลมน ำแมสำ
ตารางท 7 รอยละการใชทดนเพอการเกษตร จาแนกตามพชทปลก
16 | P a g e
ตารางท 8 รอยละของพนทปลกพชสาคญ 5 ชนดในแตละหมบาน
หมายเหต : รอยละของพนทปลกพชส าคญคดจากพนทปลกพชนนหารดวยพนทการเกษตร (ดตารางท 5)
ตารางท 9 พนทเพาะปลกพชพชหลกในลมนาตอนลางและพชบนพนทสง เฉลยตอฟารม (ไร)
ตารางท 10 จานวนฟารมครวเรอนทปลกพชหลกแตละชนดในลมนาแมสาตอนลางและบนพนทสง
ตารางท 11 ผลผลตเฉลยตอไรตอฤดการผลตของพชหลกในลมนาแมสา
20 | P a g e
ตารางท 11 (ตอ)
21 | P a g e
4. การใชทดนเพอการเกษตร เปรยบเทยบป 2517 กบป 2549
ตารางท 12 การใชทดนเพอการเกษตรในลมนาแมสา จาแนกโดยรายพช เปรยบเทยบป 2517 กบป 2549 (หนวย : ไร)
ขอมลป 2517 เปนขอมลของ Irwin, R.R. (1976) Replacing shifting agriculture through intensive settled agriculture, crop diversification and conservation farming.
Working paper 9, UNDP/FAO Mae Sa integrated watershed and forest land use project. Food and Agriculture Organization of the United Nations, เชยงใหม ประเทศไทย
หมายเหต : ขอมลป 2517 คดเฉพาะพนทเพาะปลกจรง ไมรวมพนทเกษตรททงวางไว สวนขอมลป 2549 รวมพนทเพาะปลกบางแปลงทอยนอกเขตลมน าดวย ท าให
ไมสามารถเปรยบเทยบขอมลทงสองปโดยตรงได
หมบานไทยพนเมองหมายถงลมน าตอนกลางและตอนลาง สวนหมบานมงหมายถงลมน าตอนบน
22 | P a g e
ภาพท 3 รอยละการใชทดนเพอการเกษตรในลมนาแมสา จาแนกตามรายพช เปรยบเทยบป 2517 กบป 2549
หมายเหต : การใชทดนในภาพครอบคลมทงลมน าแมสา
ขอมลป 2517 เปนขอมลของ Irwin, R.R. (1976) Replacing shifting agriculture through intensive settled agriculture, crop diversification and conservation farming. Working paper 9, UNDP/FAO Mae Sa integrated watershed and forest land use project. Food and Agriculture Organization of the United Nations, เชยงใหม ประเทศไทย
วน ด
49%
พ ส น
8%
วไ
21%
วโพดเ ส ว/
ฝน
6%
พ ไ
1%
ท
3%
12%
สวนไ ผ นๆ
0%
วน ด
5%
พ ส น
37%
วไ
1%
โ เ นพ ส
5%
ไ ด
9%
ท
0%
นจ
28%
0%
สวนไ ผ นๆ
11%
พ นๆ
4%2549
2517
5. พนทถอครองทางการเกษตร
ตารางท 13 ความมนคงของเอกสารสทธของพนทถอครองทางการเกษตร
หมายเหต : เอกสารสทธชนดทมความมนคง ประกอบดวย โฉนด นส.3 และนส.3 ก นอกจากนนถอวาเปนเอกสารสทธ
ชนดทมความไมมนคง
24 | P a g e
ภาพท 4 จานวนไรของพนทถอครองทางการเกษตรเฉลยตอครวเรอน จาแนกตามความมนคงของเอกสารสทธหรอการเชา
ภาพท 5 รอยละของพนทถอครองทางการเกษตร จาแนกตามความมนคงของเอกสารสทธและการเชา
0%
20%
40%
60%
80%
100%
น นบน น น น น
คารอยละของพนทถอครองทางการเกษตร
เ
เ ส ส ทธ น ดท คว
ไ นค /ไ เ ส ส ทธ
เ ส ส ทธ น ดท คว นค
0.201.27
2.16
9.42
1.00
2.46
1.23
0.97
2.16
-
2.00
4.00
6.00
8.00
10.00
12.00
น นบน น น น น
จ านวนไรของพนทถอครองทางการเกษตร
เฉลยตอครวเรอน จ าแนกตามความมนคงของ
เอกสารสทธ (ไร) เ
เ ส ส ทธ น ดท คว
ไ นค /ไ เ ส ส ทธ
เ ส ส ทธ น ดท คว นค
ฟำรมครวเรอนในเขตลมน ำตอนบนมพนทถอครองทำง กำรเกษตรทมเอกสำรสทธ
ชนดทมควำมมนคงเฉลยเพยงรอยละ 2 ของพนทถอครองทำงกำรเกษตรของฟำรม
ครวเรอน
ลมน ำตอนลำง
ลมน ำตอนลำง
25 | P a g e
6. ความลาดชนของพนทเกษตรและการชลประทาน
ตารางท 14 รอยละของพนทเกษตร จาแนกตามความลาดชนของแปลงปลก
หมายเหต : ระดบความลาดชนของแปลงปลกเปนการพจารณาของเกษตรกรผเปนเจาของแปลงปลกในระหวางการสมภาษณ
ประมำณหนงในสของพนทกำรเกษตรในลมน ำแมสำตอนบนเปนพนททมควำมลำด
ชนมำก ซงเปนสวนหนงทสงผลตอกำรชะลำงพงทลำยของหนำดน
26 | P a g e
ตารางท 15 รอยละของพนทชลประทาน จาแนกตามชนดของแหลงนา
หมายเหต : แปลงเพาะปลกบางแปลงมทมาของแหลงน าทใชในการชลประทานหลายชนด ผลรวมของพนทชลประทานอาจมคาเกน 100 ได
เกษตรกรในพนทลมน ำตอนบนใชน ำจำก ล ำธำรในกำรชลประทำนมำกกวำ
เกษตรกรในพนทลมน ำตอนกลำงซงม ทำงเลอกในกำรใชแหลงน ำมำกกวำ
27 | P a g e
ตารางท 16 รอยละของพนทชลประทาน จาแนกตามชนดของอปกรณการใหนา
หมายเหต : แปลงเพาะปลกบางแปลงมอปกรณการใหน าไดหลายชนด ผลรวมของพนทชลประทานอาจมคาเกน 100 ได
28 | P a g e
7. ลกษณะทวไปทางสงคมของครวเรอนในลมนาแมสา
ตารางท17 รอยละของครวเรอนทมสนทรพย จาแนกตามประเภทของสนทรพย
29 | P a g e
ตารางท 18 รอยละของครวเรอน จาแนกตามวสดหลกทใชในการทาพนของบาน
30 | P a g e
ตารางท 19 รอยละของหวหนาครวเรอนทสาเรจการศกษา จาแนกตามระดบการศกษาสงสด
31 | P a g e
ตารางท 20 รอยละของฟารมครวเรอนทเปนสมาชกกลม สถาบน หรอ องคกรตางๆ
32 | P a g e
8. ปศสตว
ตารางท 21 รอยละของฟารมครวเรอนทเลยงปศสตว จาแนกตามชนดของสตว
33 | P a g e
ตารางท 22 จานวนปศสตวทเลยงในแตละหมบาน จาแนกตามชนดของสตว
top related