วิจารณ์หนังสือ “ลาว”...

ปท 2 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม) 2559

199 วจารณหนงสอ: นาคยดครฑ: “ลาว” การเมองในประวตศาสตรนพนธไทย

ก ำพล ำ ำาำพลนธ

Krairoek Silakhom

ไกรฤกษ ศลาคม1 /

นาคยดครฑ: “ลาว” การเมองในประวตศาสตรนพนธไทย เปนงานเขยนของ ก าพล จ าปาพนธ ทเผยแพรโดยส านกพมพมตชน เมอพฤศจกายน 2558 ก าพล จ าปาพนธส าเรจการศกษาระดบปรญญาโทจากภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ดวยวทยานพนธหวขอเกยวกบการกบฏของกลมชาตพนธ ในลาว ปจจบนก าลงศกษาตอในระดบปรญญาเอกสาขาวชาประวตศาสตร ทคณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม นาคยดครฑ เปนงานคนควาทก าพล จ าปาพนธไดเสนอมมมองใหมของมตความสมพนธระหวางไทยและลาว โดยใชสญลกษณของนาคแทนชนชาตลาว และใชครฑอนเปนสญลกษณของพาหนะของเทพและเปนตราประจ าราชการไทยเปนตวแทนฝายไทย โดยก าพลน าเอาประวตความเปนมาในต านานความเปนคมตร-ศตรกนของนาคและครฑมาใชเทยบเคยงกบความสมพนธของสยามหรอไทยกบลาว

1 อาจารย ดร. ประจ ากลมวชามนษยศาสตร ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน e-mail: tai_udru@hotmail.com

Book Review

นาคยดครฑ: “ลาว” การเมองในประวตศาสตรนพนธไทย

ปท 2 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม) 2559

200

การเลนค าวา นาคยดครฑ แทน ค าวา ครฑยดนาค ของชอเรองชวนใหสะดดตาของผอาน และเมอไดเขาไปอานในเนอหาแลวกพบวา ผ เขยนจงใจใชชอนเพอใหสอดคลองกบทงต านานของนาค-ครฑทปกตแลวนาคจะเปนฝายดอยกวา หรอเสยเปรยบครฑ แตในบางคราวนาคกเคยทจะสามารถตอส เอาชนะครฑไดดวย ท านองเดยวกบลาวทดเหมอนวาจะดอยกวาสยามหรอไทย ในบางโอกาสลาวเองกเคยลกขนตอสกบอ านาจของสยามเชนกน แมการลกขนตอสนนจะท าใหฝายสยามตราวา เปนกบฏ ในทางกลบกนลาวเองกลบเขยนประวตศาสตรในเชงยกยองผน าของการตอสนนใหเปนวรบรษของชาต จากกรณทยกตวอยางมาน ผ เขยนชใหเหนวา มมมองของคนไทยและคนลาวทมตอบคคลและเรองราวในประวตศาสตรนนตางกน ลาวใ นประวตศาสตรนพนธไทยอาจมองลาวต าตอยดอยคากวาตนเอง หรอทมกใชค าวา “เปนขาขอบขณฑสมา” ของสยาม แตหากมองในแงทเคารพคณคาความเปนมนษยของผ อนดวยนน ผ เขยนเหนวา ควรพจารณาจากหลกฐานของฝายลาวดวย ไมอคตชาตนยมแตเพยงอยางเดยว จะท าใหเราเปดมมมองใหมดวยใจทเปนธรรม การยอมรบความเทาเทยมกนในคณคาความเปนมนษยนเองทผ เขยนมองวา เมอกาวสประชาคมอาเซยน การมองเหน การเคารพคณคาความเปนมนษยของผ อน คอพนฐานทส าคญอยางยง ไมเพยงแตความสมพนธกบลาว แตรวมถงชาตอนๆ ดวย มหลายอยางมากทตองแกไข ถาเราตองการสรางความสมพนธอนดกบชาตอน ตองเหนคณคาผ อน รจกใหเกยรต เคารพความเปนมนษยของผ อน ไมวาผลจะกลบมาอยางไร ไมส าคญเทากบวาสงทปฏบตไป มองคนอนอยางไร กจะสะทอนตวเราเอง การรจกใหเกยรต รจกเคารพในความเปนมนษยอยางเทาเทยม ยอมชวยใหเรามจตใจทเขาถงความดงาม

ปท 2 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม) 2559

201 วจารณหนงสอ: นาคยดครฑ: “ลาว” การเมองในประวตศาสตรนพนธไทย

บางอยาง ไมใชจะมาเทยวบอกวาตวเองเปนคนด แตพฤตกรรม ความคด การกระท าตอคนอนทเขาเหนตางจากเรากลายเปนคนเลวไปเสยหมด เราดของเราอยคนเดยว เปนนสยทอยรวมโลกกบคนอนยาก ภาพรวมของหนงสอเลมนจงเปนการศกษามมมอง ความคดของลาว ความสมพนธไทย-ลาว การเปลยนแปลงทางสงคมการเมองของลาว ผานประวตศาสตรนพนธลาว ผานบทความ 6 ชน ก าพลบอกวาความสมพนธระหวางผคนสองแหลงอารยธรรมส าคญอยางลมแมน าโขงกบเจาพระยามความเหมอนมากกวาทคด และความแตกตางทางวฒนธรรมกไมเปนอปสรรคตอความสมพนธอนดระหวางกน โดยเฉพาะคตความเชอทางศาสนาทมรวมกน แตสงผลตอเหตการณเรองราวในประวตศาสตรตางกน รวมถงมมมองทมตอกนและกน

บทความทง 6 ชนของก าพล ประกอบดวย

1. “พะเจาฟางมแหลงหลาทอละน”: พทธกษตรยและความขดแยงยคสถาปนาอาณาจกร

2. “พะเจาไซเซดถาทราด” เวยงจน-อยธยา กบความสมพนธลาว-ไทย ในมตเชงประวตศาสตร

3. รฐและความเปนไทยในประวตศาสตรนพนธลาว 4. กอนจะเปนรฐประชาชาต: การศกษาวาดวยการปกครองระบอบ

อาณานคมฝรงเศสในลาว

ปท 2 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม) 2559

202

5. ความหมายและความเปนมาของ “ลาวเทง” ในประวตศาสตรไท-ลาว จากอาณานคมถงรฐประชาชาต สปป.ลาว

6. ความเปลยนแปลงของการเขยนประวตศาสตรชาตลาวยคหลงจนตนาการใหม

ผวจารณขอยกตวอยางแนวคดส าคญและขอคดเหนทนาสนใจในบางบทความน าเสนอดงน

ในบทความชนแรก ก าพลไดพยายามเสนอหลกฐานชนตนทเกยวของกบประวตศาสตรของลานชาง และการพยายามอธบายของนกประวตศาสตรในยคปจจบนวามความขดแยงกน โดยก าพลมองวา นกประวตศาสตรลาวไดใชกรอบคดทางพระพทธศาสนามาเปนแนวทางในการเรยบเรยงประวตศาสตรนพนธ ดงขอความทก าพลอธบายวา

“นาสงเกตวา ค าอธบายเกยวกบสาเหตการถกแยงชงราชสมบตและการผลดแผนดนแบบไมปกต เชน ถกปลดออกจากต าแหนงแลวขบไลออกจากเมอง (กรณพระเจาฟางม) มกปรากฏค าอธบายใหความหมายในลกษณะเดยวกน เกดขนซ าๆ กน คอ อธบายวา เพราะกษตรยพระองคเดมไมตงอยในธรรม ถาเราอานหลกฐานอยางละเอยดกจะพบค าอธบายแบบนในกรณอนๆ อกมาก ตรงนแสดงถงอะไร? กแสดงวา ผเขยนหรอผเลาเรอง เขยนหรอเลาเรองตามกรอบคดทางพทธศาสนา...ผชนะกคอผมบญและตงอยในธรรม สวนผแพกถกจดประเภทไวยงฝงตรงกน

ปท 2 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม) 2559

203 วจารณหนงสอ: นาคยดครฑ: “ลาว” การเมองในประวตศาสตรนพนธไทย

ขาม กจะถกถลมดวยมาตรฐานความบกพรองตางๆ นานา ตามมมมองของฝายพทธศาสนา”

กรอบคดทวาน ก าพลมองวา ถกน ามาผลตซ าโดยชนชนน าสยามอยเสมอ พบในพระราชพงศาวดารไทยหลายฉบบ ก าพลจงเสนอวา “เปนเพยงขอกลาวหาตอผแพ ไมใชสงทจะยดถอวาเปนจรงสมบรณตรงตามทกตวบทอกษร” ก าพลมองวา นกประวตศาสตรลาวพยายามเรยบเรยงประวตศาสตรนพนธขนในลกษณะของการสรางความเปน “พทธกษตรย” ใหแกพระเจาฟางม ซงเปนสวนหนงของกระบวนการสรางอตลกษณความเปนชาตลาวภายใตกรอบคดและจนตนาการรฐชาตลาวสมยใหม การสถาปนาอาณาจกรลานชางถกใหความหมายวาเปนการสรางชาตบานเมองใหเปนปกแผน อยางไรกตามการยอมรบนบถอกรอบคดตามแนวพระพทธศาสนาน กลบยอนมาท าใหความเปนพทธกษตรยของพระเจาฟางมหมนหมองไปในกรณทน ากองทพจากเขมรมาแยงชงราชสมบตพระราชบดา หรอพระเจาป เปนเหตใหเกดความขดแยงกบภาพลกษณความเปนวรบรษในฐานะผ รวมชาตลาวกบความเปนพทธกษตรยทงดงามรงเรองทางพทธศาสนา นกประวตศาสตรนพนธยคหลงจงมการสรางประวตศาสตรใหม โดยการช าระสงแปดเปอนบางอยางออกไปจากประวตศาสตรเพอวตถประสงคทางการเมองในปจจบน สวนบทความชนท 2 นน เปนเรองราวของวรกษตรยพระองคท 2 ของลาว นนคอ พระเจาไชยเชษฐาธราช ซงมบทบาทโดดเดนทงในประวตศาสตรลาวและประวตศาสตรไทย เปนพระมหากษตรยลาวทไดรบการยอมรบจากชาวไทยในฐานะทเปนพนธมตรคอยชวยเหลออยธยาในการตอตานพมา และพระเจาไชยเชษฐาธราชกมความสมพนธกนอยางแนนแฟนกบสมเดจพระมหาจกรพรรดจน

ปท 2 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม) 2559

204

มการสบถสาบานกนทพระธาตศรสองรก (อ.ดานซาย จ.เลยในปจจบน) วาจะเปนมตรกนทงในยามสงบและยามศก อยางไรกตามก าพลไดน าเสนอหลกฐานของฝายลาวเพอประกอบการโตแยงแนวคดแบบชาตนยมในงานประวตศาสตรนพนธไทยวา ฝายไทยมกมองวาตนเองเหนอกวาชาตใกลเคยงเสมอ การเขยนประวตศาสตรนพนธจงมกเขยนไปในลกษณะการประเมนคณคาชาตอนวาดอยกวาตน อาทกรณการทลขอพระเทพกษตรของพระเจาไชยเชษฐาธราชฝายไทยกจะมมมมองวา เปนการพระราชทานไปเพอไปสถาปนาเปนพระอครมเหสของพระเจาไชยเชษฐาธราช ซงตรงขามกบหลกฐานทปรากฏในพงศาวดารลานชางทกลาวถงเหตการณตอนน วา

“เมอพระเจาไชยเชษฐาธราชยงอยเสวยสรสมบตดวย อนประกอบชอบธรรม จงท าเปนไมตรมตรตดตอทาวพระยาสามน-ตราชทงหลายทกแหง แลวกไดราชธดาพระยาเชยงใหมมาเปนนางอรรคมเหส จงไดลกสาวทาวเชยงธงมาเปนบาทบรจา จงไดลกสาวพระยาเขมรฐ 3 คน ไดลกสาวพระยาเชยงรง 2 คน แลวไดลกสาวองจวกองลานผ 1...แลวไดราชกญญาน (กลยาณ) ศรอโยธยาชาวใต 2 คน มาเปนบรจารก อยเสวยสขสนกนกในบานเมองแหงตนคราวนนแล”

นอกจากน ก าพลยงยกหลกฐานในพงศาวดารหลวงพระบางมาประกอบวา พระเจาไชยเชษฐาธราชไดมเหสทเปนพระราชธดาเจาเมองเชยงใหมองคหนงพระราชธดาพระเจากรงอยธยา 2 องค พระราชธดาพระเจาหงสาวดองคหนงดวย

ปท 2 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม) 2559

205 วจารณหนงสอ: นาคยดครฑ: “ลาว” การเมองในประวตศาสตรนพนธไทย

ซงก าพลมองวา ฝายลาวเองกมองวาตนเองไมไดดอยวาเมองอนๆ และยงมมมมองคลายฝายไทยวา ตนเองกเหนอวาชาตอนๆ โดยก าพลมองวา การไดพระราชธดาของเมองตางๆ รวมถงพระราชธดาของพระเจาหงสาวดเปนการเหยยดใหศตรกลายเปนหญงและเปนเมยทโดยนยกตองดอยกวาฝายลาว ทมกษตรยผชายอยางพระเจาไชยเชษฐาธราชเปนตวแทน ก าพลยงเชอวา นาจะปนมาตรการตอบโตทแยบคายของบรรพชนลาวในการสรางอตลกษณลาวใหส าคญและยงใหญกวาชาตทเคยกดขตน บทความชนท 3 เปนเรองราวของรฐและความเปนไทยในมมมองของประวตศาสตรนพนธลาว ก าพลอธบายวา ประวตศาสตรนพนธลาวในสงคมไทยลวนถกใชเปนเครองมอทางการเมองทแสดงสทธธรรมของรฐไทยทมตอลาวในรปแบบใดรปแบบหนง คอ 1. ชวงปลายอยธยาถงตนรชกาลท 5 มองลาวในฐานะเปนหนงในกลมชนผอยใตรมพระบรมโพธสมภาร หรอ ภาษารวมสมยเรยกวา ขาขอบขณฑสมา 2. ชวงรฐสมบรณาญาสทธราชย พ.ศ.2435 - 2475 ลาวถกมองในฐานะชนผใตการปกครอง หรอ ขาแผนดนของกษตรยสยามผทรงพระปรชา 3. ชวงปลายพทธศตวรรษท 25 ลาวถกมองในฐานะชนพวกเราในแดนอน ซงเคลอบแฝงอยภายใตค าจ ากดทวา บานพเมองนอง ซงก าพลมองวา เปนการทกทกเอาเองของฝายไทยฝายเดยว การมองลาวใน 3 แบบขางตนเปนการมองลาวแบบละเลยตวตนและมมมองของคนลาว ภาพลาวทถกสรางขนภายใตบรบทของรฐไทยเพอสรางความเปนไทยทดศวไลซ ขณะเดยวกนลาวกถกมองอยางดถกเหยยดหยามเปนชายขอบทนททมภาพบางดานไมเขากบกรอบความศวไลซของชนชนน าของไทย

ปท 2 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม) 2559

206

ก าพลมองวา นกประวตศาสตรนพนธไมไดมองลาวในประวตศาสตรทงหมด แตจะเลอกมองแตในดานทออนแอและลาหลงกวาตน เพอสนองตอบตอการผลตซ าอดมการณวาดวย ความยงใหญของรฐไทยเทานน นกประวตศาสตรไทยลวนคดฝนจะเหนลาวเปนสวนหนงของไทย ประวตศาสตรนพนธลาวมความสมพนธกบบรบททางการเมองของไทย ประวตศาสตรนพนธลาวจงไมใชประวตศาสตรนพนธลาวทแทจรง หากเปนเพยงสวนขยายของประวตศาสตรไทยเทานน บทความชนท 4 เปนเรองราวของการตอสกบอาณานคมฝรงเศสในลาว ซงก าพลไดใหรายละเอยดไวอยางนาสนใจ โดยมรฐบาลไทยเขาไปเกยวของชวยเหลอในทางลบดวย นอกจากนก าพลยงไดอธบายทงปจจยภายในและปจจยภายนอกทสงผลตอความส าเรจในการตอส กบลทธอาณานคมไวอยางชดเจน ซงเหตการณชวงนเปนการเปลยนผานจากความเปนรฐอาณานคมสความเปนรฐประชาชาตของลาว บทความชนท 5 เปนเรองความหมายและความเปนมาของ “ลาวเทง” ในประวตศาสตรของลาว ซงก าพลไดน าเสนอพฒนาการของการใหความหมายและการยอมรบกลมชนชาตขา มาเปนลาวเทง เพอตอบสนองตอวตถประสงคทางการเมองของลทธชาตนยม โดยการสรางพนทและตวตนของกลมชนในประวตศาสตร ในกระบวนสรางความเปนชาตลาว จนถงยคการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2518 ลาวเทง กลายเปนค าทนยมใชทงของลาวลมและลาวสง ถอเปนค าใหเกยรตยอมรบบทบาทของกลมชนทถกเรยก ขณะเดยวกนลาวเทงกเปนเครองแสดงอตลกษณเพอใชตอรองสถานภาพทางสงคมในความสมพนธระหวางชนชาต ในทางกลบกนลาวเทงกยงถกใชเปนตวแทนของความลาหลง

ปท 2 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม) 2559

207 วจารณหนงสอ: นาคยดครฑ: “ลาว” การเมองในประวตศาสตรนพนธไทย

และดอยอารยธรรมของสงคมลาว และกลายเปนเหตผลทชอบธรรมทพรรคประชาชนปฏวตลาวจะท าหนาทปกครองและพฒนาประเทศไปสความเปนสมยใหม ลาวเทงจงถกสรางขนในรฐประชาชาตเพอสนบสนนอดมการณของรฐและชนชนน าใหมและในยคของการเปดประเทศ พ.ศ.2529 ลาวเทงกกลายเปนสนคาทางวฒนธรรมใหกบอตสาหกรรมการทองเทยวซงเตบโตมาพรอมกบการพฒนาประเทศแบบสมยใหมในทสด บทความชนสดทาย ทถกรวบรวมพมพในชดนาคยดครฑนเปนเรองของความเปลยนแปลงของการเขยนประวตศาสตรชาตลาวยคหลงจนตนาการใหม ก าพลใหมมมองวา ประวตศาสตรนพนธลาวชวงกอน ค.ศ.1975 มเนอหายงไมลงรอยกนในหลายสวน อาทการแบงยคทางประวตศาสตร ความสมพนธกบชาตอนๆ ตวตนของกลมชาตพนธ โดยนกประวตศาสตรในอดตพยายามจะเสนอวา ความเปนชาตลาวเปนสงถกสบทอดมาจากบคคลส าคญในประวตศาสตร อาท ขนบรม ขนลอ ทาวฮง-ขนเจอง พระเจาฟางม เปนตน และตกทอดมาถงปจจบน แตก าพลมองตรงขามวา ความเปนชาตลาวเกดขนจากสวนผสมของความเปลยนแปลงทเกดขนในป ค.ศ.1975 กบ ค.ศ.1986 และพรรคประชาชนปฏวตลาวตางหากทมบทบาทในกระบวนการสรางชาตนอยางแทจรง โดยภาพรวมของงานรวมบทความชด “นาคยดครฑ” น ใหมมมองทนาสนใจตอการท าความเขาใจลาวซงเปนเพอนบานในอาเซยนอยางลกซงในระดบทศนคตของชาตทมตอกน โดยผ เขยนมองวา ในอดตถงปจจบน สยามหรอไทย มกจะมองลาวในฐานะทต าตอยกวา แมจะยอมรบวรกษตรยของลาวบางพระองคแตกยงมทศนคตทลดคณคาหรอประเมนคณคาลาวต ากวาตนเอง ซงถกถายทอดแนวคดนออกมาในงานของประวตศาสตรนพนธลาวในประเทศไทย

ปท 2 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม) 2559

208

แมกระทงค าวาบานพเมองนอง กถกยดเยยดใหลาวเปนเมองนอง และใหสยามเปนเมองพ ในฐานะทมอ านาจเหนอกวา ทงทลาวมความเกาแกไมแพกนในฐานะผสรางอาณาจกรแถบลมน าโขง แตในทางกลบกนหากเราเปดใจยอมรบฟงขอเทจจรงนอกเหนอไปจากชดความรและความเขาใจเดมทถกผลตซ าเปนความเชอสบทอดตอมาจนถงปจจบน กจะท าใหเราเขาใจลาวในมตทกวางขน ยอมรบความเจรญดวยวฒนธรรมของลาว และความยงใหญของชนชาตทมมาแตในอดตกาล ตลอดถงมมมองของลาวทมตอไทยตามความเปนจรงดวย งานชนนชวยสงเสรมใหผ ทสนใจในประวตศาสตรลาวไดเปดมมมองใหม เขาใจลาวอยางลกซง ลดอคตทมตอกน โดยการเคารพในศกดศรของความเปนมนษยอยางเทาเทยมกน ซงผ เขยนเชอวาจะเปนบนไดขนแรกของการสรางความรวมมอกนหลงจากการเปดประชาคมอาเซยน ผ วจารณมองวา งานชนน เปนงานทสอดคลองกบกระบวนทศนหลงสมยใหม (Postmodern Paradigm) ทมแนวคดส าคญมงแสวงหาความรวมมอกน โดยการแสวงหาจดรวม สงวนจดตาง สรางสมานเสวนา ตามหลกการทวา

การยดมนถอมนเปนเหตใหเกดการแบงแยก การแบงแยกเปนเหตใหเกดการแขงขน การแขงขนเปนเหตใหเกดความไมไวใจกน ความไมไวใจกนเปนเหตใหเกดการท าลายกน

แนวทางทควรสงเสรมและสนบสนนคอ ควรหนหนามาปรกษาหารอกนใหรอบคอบและเปดโอกาสใหพจารณารบสวนดจากทกสวนทกทางสามารถ

ปท 2 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม) 2559

209 วจารณหนงสอ: นาคยดครฑ: “ลาว” การเมองในประวตศาสตรนพนธไทย

รวมมอกนไดโดยไมตองคดเหมอนกน สรางบรรยายกาศเอกภาพในความหลากหลายและชวยเสรมกนและกน โดย

ความไมยดมนถอมนน าไปสการแบงหนาทกนรบผดชอบ การแบงหนาทกนฯ น าไปสการสงเสรมกน การสงเสรมกนน าไปสความไวใจกน ความไวใจกนน าไปสความรวมมอกน ความรวมมอกนน าไปสสนตภาพ

ดงเจตนาของผ เขยนทมความตงใจใหผอานไดทราบวา

“...รจกและเขาใจเพอนบานอยางลาวมากกวาภาพผวเผนทปรากฏหรอรบรรบฟงกนมา น าไปสการปรบเปลยนทาทและขามพนมายาคตทางชาตพนธตางๆ การเขาใจผอนยอมเปนทางใหเกดความเขาใจลดละอตตาของตวเราลง จรรโลงวถการอยรวมกนอยางสนต และเปลยนผานไดโดยไมสรางบาดแผลหรอรอยราวลกในประวตศาสตรทจะท าใหคนรนหลงอยรวมกนไดยากล าบากขนมาเหมอนดงเชนในอดต...”

ปท 2 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม) 2559

210