adrenal gland anatomi ve fizyolojisi - endokrin cerrahisi dernei
Post on 11-Feb-2022
11 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Adrenal Gland Anatomi ve Fizyolojisi
Doç. Dr. Türkay KırdakUludağ
Üniversitesi Tıp FakültesiGenel Cerrahi A.D
Endokrin Cerrahi BirimiNisan 2011, Antalya
Gelişim anomalisi•
Agenezis:
aynı
taraf böbrek yokluğu ile
•
Füzyon:
atnalı
böbrek ile
•
Hipoplazi:
yaşamla bağdaşmaz
•
Aksesuar bez:
korteks ±
medulla* Korteks: epididim, spermatik kord, round ligaman
Adrenal Fizyoloji
Glomerulosa Mineralokortikoidler (aldosteron)
Korteks Fasciculata Glukokortikoidler (kortizol)
Reticularis Seks steroidleri (androjenler)
Medulla Katekolaminler (epinefrin, norepinefrin)
Hormon Sentezi
•
Adrenokortikal hormonlar kolesterol’den sentez edilirler.
LDL Kolesterol kolesterol
•
Kolesterol mitokondrilerde
pregnolonon’a dönüşür.•
Diğer sentez basamakları
Endoplazmik retikulumda
geçer
ADRENOKORTİKAL Hormon Sentezi
21‐
Hidroksilaz
21‐
Hidroksilaz
17‐
Hidroksilaz17‐
Hidroksilaz
Kolesterol yan
zincir ayrıştırıcı desmolaz (ACTH)
•ACTH salgısı pulsatildir
ACTH salSabah Akşam
ACTH salgısı
HipotalamusPeriyodik çalışır
(20 µg/dl) (5 µg/dl)
ACTH Etki Mekanizması
ACTH
Adenil siklaz cAMP
ADRENAL HÜCRE
Hücre içi enzim aktivasyonu / hormon sentezi
Mineralokortikoidler Glikokortikoidler
Aldosteron (Mineralokortikoid aktivitenin %90’ı, çok güçlü)
Kortizol (Glikokortikoid aktivitenin %95’i, çok güçlü)
Dezoksikortikosteron (aldosteronun1/30’
kadar güçlü)
Kortikosteron (kortizolden daha az güçlü, aktivitenin%4’ü)
Kortikosteron (hafif mineralokortikoid aktivitesi var)
Kortizon (Sentetik, kortizol kadar güçlü)
9‐Fulorokortizol (sentetik, aldosterondan daha güçlü)Prednizon (sentetik, kortizolden
4 kat güçlü)Kortizol (mineralokortikoid
aktivitesi az (1/400), ama aldosterona göre çok (1000 kat)
salgılanır)
Metilprednizon (sentetik, kortizolden 5 kat güçlü)
Kortizon (sentetik, hafif mineralokortikoid aktivite)
Deksametazon (Sentetik, kortizolden 30 kat güçlü)
Adrenokortikal hormon salgılanma miktarı
Hormon Salgılanma hızıMineralokortikoid 150‐200 µg/gün Glikokortikoid 15‐20 mg/günAndrojenler 20 mg/gün
Steroid hormonların kanda taşınması
Mineralokortikoidler•
Transkortin (%20), albumin (%40)
•
Plazma yarı
ömrü
15 dk. (proteine az bağlı)Glikokortikoidler•
Proteine % 95 bağlanır. Transkortin’e (%75)
•
Plazma yarı
ömrü
90 dk.
•
Steroid hormonlar stoplazmadaki özgün
reseptörlere bağlanarak etkilerini gösterir
Etkileşim; ‐
glikokortikoid yanıt elemanları
‐
transkripsiyon faktörleri
Metabolizma
•
Adrenokortikal hormonlar kc.’de metabolize
olur
•
Konjugasyon ile inaktivasyon
•
Kc. hastalıklarında inaktivasyon bozulur
•
Atılım: %25 safra, %75 idrar
Aldosteron Salgısı
Fizyolojik koşullarda aldosteron salgısının iki düzenleyicisi vardır;
1) Ekstraselüler potasyum
konsantrasyonu
2) Renin‐anjiotensin sistemi (Anjiyotensin‐2)
*ACTH ve Na+ konsantrasyonu çok az etkilidir
RENİN‐ANJİYOTENSİN‐ALDOSTERON
RENİN
Renal arter basıncı
Renal Tubuler Na
Renal sempatik sinir aktivitesi
Anjiyotensin 1
Anjiyotensinojen
Anjiyotensin 2
ACE(Akciğer)
ALDOSTERON ÜRETİMİ
• Kanama• Hipovolemi• Kalp yetmezliği• Renal arter stenozu• Ayakta durma(SEKONDER ALDOSTERONİZM)
Aldosteronun etkileri•
Böbreklerden (toplayıcı
tubuluslardan)
‐
Na+
geri emilimi artar
‐
K +
(ve H +
) atılımı
artar
‐
Su geri emilir (Na
+
ile)
Aldosteronun etkileri
•
Aldosteron artışı‐
Hipernatremi
‐
Hipokalemi‐
Sıvı
tutulması
*Ekstraselüler sıvıda Na+
konsantrasyonu fazla artmaz
Aldosteronun etkileri
•
Aldosteron yüksekliği uzarsa (1‐2 gün);‐
vücutta tutulan sıvı
artar
‐
Arteriyel tansiyon yükselir‐
Böbrekten su‐tuz atılımı
artar (Basınç
natriürezi)
‐
Fazla aldosterona rağmen su‐tuz atılımı
normale döner, HT devam eder
Aldosteronun etkileri
•
Aldosteron yüksekliği‐
Hipokalemi kas zayıflığı
•
Aldosteron yetersizliği‐
hiperkalemi kardiyak toksisite
Aldosteronun etkileri
•
Aldosteron yüksekliği
‐
hipernatremi K +
ve H +
atılımı
artar
•
Metabolik alkoloz (hafif derecede)
Aldosteronun etkileri
•
Aldosteron barsaklardan Na+
emilimini arttırır
•
Aldosteron yokluğunda Na+
ile birlikte suyun
emilimi de azalır (Diyare).
•
Mineralokortikoid yetersizliği; Şok benzeri tablo
Glikokortikoid Etkileri
Karbonhidrat metabolizmasına etkileri
•
Glikoneogenez
artar (5‐6 kat)
•
Hücrelerde glikoz kullanımı
azalır
•
Kan glikozu artar
•
İnsüline dirençli adrenal diyabet (insülin )
Glikokortikoid Etkileri
Protein metabolizmasına etkileri•
Hücresel proteinlerde azalma (proteoliz)
•
Karaciğere a.a. transportu artar•
Karaciğer (ve plazma) proteinleri artar
•
Kan a.a artışı/dokuya a.a transportu azalır
*Kortizol yüksekliğikas güçsüzlüğü
Glikokortikoid Etkileri
Yağ
metabolizmasına etkileri
•
Yağ
asitlerinin mobilizasyonu (lipoliz)
•
Plazma yağ
asidi konsantrasyonu artar
•
Hücreler enerji için yağ
asidi kullanır
Glikokortikoid EtkileriStres ve inflamasyonda etkisi•
İnflamasyon başlamadan; erken evrelerini bloke eder
•
İnflamasyon başladıktan sonra; hızla geriletir.
1.
Lizozomal membranları
stabilize eder2.
Kapiller geçirgenliği azaltır
3.
Lökositlerin inflamasyon alanına göçünü
azaltır4.
İmmün sistemi baskılar (lenfosit ve Ab. yapımı
azalır)
5.
İnterlökin‐1 salınımını
baskılar, ateş
düşer
Glikokortikoid Etkileri
Allerjik ve immün yanıta etkisi•
Allerjik reaksiyonlara karşı
oluşan inflamatuvar
yanıtı
ve ürünlerinin açığa çıkmasını engelleyerek baskılar
•
Eozinopeni •
Lenfoid atrofi / Lenfopeni
Glikokortikoid Etkileri
Yara iyileşmesi•
Fibroblast, Kollojen
Kemiklere etkisi•
Osteoblastik aktivite azalır (osteopeni)
•
Ca +
emilimini azaltırhipokalsemi•
İkincil PTH artışı
Adrenal Seks Steroidleri
•
Seks steroidlerinin ana kaynağı
gonadlardır
•
Adrenal seks steroidlerinin etkisi gonadal seks steroidlerinin etkisine göre daha azdır
Adrenal Seks Steroidleri
•
ACTH •
17‐hidroksipregnolonon Dehidroepiandrosteron
.
(DHEA) ‐
DHEA
‐
DHEA‐S‐
Androstenodion (en az miktarda)
‐
Testosteron
(periferde oluşur, aktif androjenik hormon)
‐
Progesteron/östrojen (az miktarda)
Adrenal Seks Steroidleri
•
Erkek: sekonder seks karakteristikleri •
Puberte öncesi artış: puberte prekoks
•
Kadın: virilizim •
Prenatal yaşamda erkek genital organlarının
gelişimini sağlar. •
Prenatal yokluğu kadın genital gelişimini
uyarır.
Adrenal Seks Steroidleri
•
Adrenal korteksten androjen ve östrojen salgısının
mekanizması
iyi anlaşılamamıştır.
•
Adrenal gland androjen üretiminde artış;
‐
puberte (adrenarş)
‐
konjenital adrenal hiperplazi (21‐hidroksilaz )
•
Adrenal gland androjen üretiminde artış; ‐
konjenital adrenal hiperplazi (21‐hidroksilaz )
21‐hidroksilaz eksikliği
Kortizol sentezi azalma
ACTH salgısı artar
Biriken aşırı
steroid prokürsörlerinin
androjen yapımında kullanılması
androjenik seks karakteri
Adrenal Medulla, Fizyoloji
•
Sempatik sinir sistemi ile ilişkilidir.
•
Kromafin hücreler (feokromasit) rudimenter
postganlionik sinir lifleri gibi kabul edilir.
Adrenal Medulla, Fizyoloji
•
Normal şartlarda medulladan fazla katekolamin salınmaz
•
Korku, kızgınlık, stressempatik uyarı
Biolojik amin sentezi
Tirozin hidroksilaz
Amino‐acid decarboxilase
dopamine‐
beta‐
hydroxilase
*Fentolamin ‐N‐
metil transferaz (PNMT)
ACTHSempatik
uyarı
Kortizol
Katekolamin reseptörleriAlfa‐1 vazokonstriksiyon, pupiller dilatasyon, uterin kontraksiyon, insülin ve
glukagon salgısı
baskılanır, glikojenoliz
Alfa‐2 presnaptik norepinefrin salınımı, trombosit aggregasyon
Beta‐1 kalp kası, yağ
dokusu (lipoliz), ince barsak (motilite azalır)
Beta‐2 vazodilatasyon, bronşial, uterin düz kas, iskelet kası, karaciğer
Dopamin kalp kasında (+) inotrop ve kronotrop etki, hafif periferik vazokonstriksiyon, renal arteriol dilatasyonu
KATEKOLAMİN METABOLİZMASI
Epinefrin Norepinefrin
Metanefrin Normetanefrin
Vanilmandeleik asit
(VMA)
Dihidroksimandaleik asit
COMT COMT
COMT
MAO MAO
MAO MAO
COMT:Cathecol-o-metil transferaz, MAO:monoaminooksidaz
DOPAMİN
Dihidrofenil asetik asit metoksitiramin
Homovanilik asit
MAO
MAO COMT
COMT
COMT:Cathecol-o-metil transferaz, MAO:monoaminooksidaz
Organ/doku Reseptör EtkiKalp Beta‐1 Kronotrop/inotrop
Damar AlfaBeta‐2
VazokonstriksiyonVazodilatasyon
Böbrek Beta Artmış
Renin salınımı
Barsak Alfa,beta Azalmış
motilite
Pankreas AlfaBeta
Azalır insülin/glukagonArtar insülin/glukagon
Karaciğer Alfa, Beta Artmış
glikojenoliz
Cilt (apokrin
bezler) Alfa Terleme
Bronşiol Beta‐2 Dilatasyon
Uterus AlfaBeta
KontraksiyonRelaksasyon
top related