ในโครงการอบรมฟื้นฟู อสมพศ ๒๕๕๕...

หลกสตรการอบรม อสม.เชยวชาญ พ.ศ. ๒๕๕๕ ในโครงการอบรมฟนฟ อสม. พ.ศ. ๒๕๕๕

ภายใตประเดนยทธศาสตรขอ ๗ สรางแรงจงใจ และพฒนาขดความสามารถของอาสาสมครสาธารณสข

ตามนโยบายรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข

กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน กรมสนบสนนบรการสขภาพ

หลกสตรการอบรมอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ ปพทธศกราช ๒๕๕๕

คณะทปรกษา นายแพทยสมชย ภญโญพรพาณชย อธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพ นายแพทยสวช เซยศรวฒนา รองอธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพ นายธงชย สาระกล ผอานวยการกองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน นายประยทธ แสงสรนทร นกวชาการเชยวชาญดานสาธารณสขมลฐาน บรรณาธการ นางศรนภา แพทยด กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน นายจรญ เจรญประโยชน กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน ร.ต.ต.หญงเรวด จวาลย กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน นางสาวมนวด ประกายรงทอง กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน นางสาวอดมลกษณ มะกรดอนทร กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน นายดเรก นาคออน กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน คณะผเขยน กรมวทยาศาสตรการแพทย ดร.ปนดดา ซลวา นกวทยาศาสตรการแพทยทรงคณวฒ

ดานการวจยและพฒนาวทยาศาสตรการแพทย(มาตรฐานหองปฏบตการ)ปฏบตหนาทในตาแหนงผอานวยการศนยชดทดสอบและผลตภณฑ

นางขวญชนก ประเสรฐนธบรณ นกจดการทวไป กรมควบคมโรค นางสภาพร การยกวนพงศ นกวชาการสาธารณสขชานาญการ นางเครอทพย จนทรธานวฒน นกวชาการสาธารณสขชานาญการ นางสาววรรณวภา จนตบ พนกงานราชการ กรมสขภาพจต นางสาวอมรากล อนโอชานนท นกจตวทยาคลนคชานาญการพเศษ นางสาวภวมย กาญจนจรางกล นกสงคมสงเคราะหปฏบตการ กรมอนามย นางสาวสขจรง วองเดชากล นกโภชนาการชานาญการพเศษ

กรมการแพทย แพทยหญงนฤมล สวรรคปญญาเลศ กรมการแพทย

นางดวงดาว ไวยปราชญ พยาบาลวชาชพชานาญการ สถาบนธญญารกษ นางญาน ตราบด พยาบาลวชาชพชานาญการ สถาบน ธญรกษ นายสมนก เรยนลก พยาบาลเทคนคชานาญงาน สถาบนธญรกษ

กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก นางนวลจนทร จารปรชาชาญ นกทรพยากรบคคลชานาญการ สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา นางสาวกมลวรรณ อนตะพนธ นกวชาการเผยแพรชานาญการ นางสาวอณมา นยมศลป นกวชาการอาหารและยาชานาญการ กรมสนบสนนบรการสขภาพ

นายไพศาล เจยนศรจนดา ผอานวยการศนยฝกอบรมและพฒนาสขภาพ ภาคประชาชน ภาคเหนอ นางสจนดา สขกาเนด ผอานวยการศนยฝกอบรมและพฒนาสขภาพ ภาคประชาชน ภาคกลาง นางกมลาภรณ คงสขววฒน นกวชาการสาธารณสขชานาญการพเศษ นางจรวรรณ หสโรค นกวชาการสาธารณสขชานาญการ นางศรนภา แพทยด นกวชาการสาธารณสขชานาญการพเศษ นายจรญ เจรญประโยชน นกวชาการสาธารณสขชานาญการ

คานา จากนโยบายรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ขอ ๗ ประเดนยทธศาสตรการสรางแรงจงใจและพฒนาขดความสามารถของอาสาสมครสาธารณสข ทกคนโดยสนบสนนอปกรณพนฐานทจาเปนในการปฏบตภารกจตามทไดรบมอบหมายมเปาประสงคเพอใหประชาชนมความสามารถและสวนรวมในการบรหารจดการดานสาธารณสข ในพนททไดรบมอบหมายตามแนวทางการพฒนาระบบบรการสภาพภาคประชาชน โดยระยะท ๑ ป ๒๕๕๕ ดาเนนการอบรม อสม. เชยวชาญ ๒๐๐,๐๐๐ คน การอบรมเปนภารกจของสานกงานสาธารณสขจงหวดทกจงหวด การสนบสนนของสวนกลาง ดวยการสนบสนนหลกสตรการอบรม อสม. เชยวชาญ พ.ศ. ๒๕๕๕ และสนบสนนงบประมาณในการอบรม อสม.เปาหมาย ดงนน จงเปนภารกจของคณะทางานพฒนาหลกสตรและคมอการอบรมความรอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ (อสม. เชยวชาญ) ชดน ดาเนนการจดทาหลกสตรฉบบนขนมา โดยจดประชมรวม ๓ ครง ซงเนอหาประกอบดวย ๔ สวน คอ สวนท ๑ ขอแนะนาการใชหลกสตร สวนท ๒ โครงสรางหลกสตร (รวมวตถประสงค มาตรฐานหลกสตรและคาอธบายรายวชา) สวนท ๓ แผนการสอน สวนท ๔ คาถาม สาหรบการประเมนผลกอนและหลงการอบรม หนงสอเลมน จะมประโยชนตอการพฒนา อสม. อยางตอเนอง โดยจะพฒนาตอยอดให อสม. เปนผมความร และทกษะการเชยวชาญแตละดาน เชน ดานภมปญญาพนบาน เมอสงเสรมใหมความสามารถมากขน จะกอใหเกดนวตกรรมมากมายในชมชน ประชาชนสามารถไดรบบรการ และพงตนเองไดสงขนในอนาคตตอไป กมภาพนธ ๒๕๕๕ กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน

สารบญ

หนา คานา สารบญ สวนท ๑ ขอแนะนาการใชหลกสตร ๑

แบบรายงาน ๗ สวนท ๒ โครงสรางหลกสตร ๑๐

สวนท ๓ แผนการสอน ๓๘ สวนท ๔ คาถามสาหรบการประเมนผลกอนและหลงการอบรม ๗๓ สวนท 5 องคความร ๙๐

๑

สวนท ๑ ขอแนะนาการใชหลกสตร

๒ ความเปนมา

ตวชวด เปาหมาย นยาม รายการขอมลตวชวดการขบเคลอนนโยบายรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ปงบประมาณ ๒๕๕๕ นโยบาย โครงการ/

กจกรรมหลก ตวชวด เปาหมาย นยาม รายการขอมล หนวยงานทรบผดชอบ ระบบขอมลท

จดเกบ ขอ ๗ โครงการ

อบรมฟนฟความร อสม.

๑๘. จานวนอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) ไดรบการพฒนาศกยภาพ

อาสาสมครสาธารณสข ในพนท รพ.สต. โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลศนย และเขตเมอง จานวน ๒๗๔,๙๔๔ คน

การพฒนาศกยภาพ อสม. หมายถง การสงเสรม สนบสนนให อสม. ในพนทโรงพยบาลสงเสรมสขภาพชมชน โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลศนย และเขตเทศบาลมความสามารถในการพฒนาสาธารณสขตามแนวพระราชดาร เรงรดมาตรการการสรางสขภาพ โดยมเปาหมายเพอลดอตราปวย ตาย และผลกระทบจากโรคไมตดตอ

๑. รายงานการอบรมฟนฟ อสม. เชยวชาญ - จานวน อสม. เปาหมาย (คน) - จานวน อสม. ทอบรม (คน) - ประเมนความร กอนอบรม (คะแนน) - ประเมนความร หลงอบรม (คะแนน) จานวนชดอปกรณ การปฏบตงาน อสม.

- กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน กรมสนบสนนบรการสขภาพ

รวบรวมขอมลการดาเนนโครงการทกเดอนเขาระบบรายงานของสานกงานปลดกระทรวงสาธาณสข

๓

นโยบาย โครงการ/กจกรรมหลก

ตวชวด เปาหมาย นยาม รายการขอมล หนวยงานทรบผดชอบ ระบบขอมลทจดเกบ

เรอรง ภาวะความดน เชน โรคเบาหวาน ความดนโลหต พฒนาขดความสามารถ อสม. โดยสนบสนนอปกรณพนฐานทจาเปนในการประกอบภารกจตามทไดรบมอบหมาย โดยในปงบประมาณ ๒๕๕๔

ทไดรบการสนบสนน (ชด) ๒. รายงานการอบรมฟนฟ อสม. การจดการในภาวะวกฤต - จานวน อสม. เปาหมาย (คน)

๔

ตวชวด เปาหมาย นยาม รายการขอมลตวชวดการขบเคลอนนโยบายรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ปงบประมาณ ๒๕๕๔ นโยบาย โครงการ/

กจกรรมหลก

ตวชวด เปาหมาย นยาม รายการขอมล หนวยงานทรบผดชอบ ระบบขอมลทจดเกบ

มเปาหมายพฒนา อสม. เชยวชาญ จานวน ๒๐๐,๐๐๐ คน และพฒนา อสม. การจดการในภาวะวกฤต จานวน ๗๔,๙๔๔ คน ขนตอนการดาเนนงาน ๑. จดทาหลกเกณฑ กาหนดหลกสตรการอบรม อสม. ๒. สนบสนนงบประมาณ และหลกสตรการอบรม อสม. ๓. ดาเนนการอบรมฟนฟความร อสม.

- จานวน อสม. ทอบรม (คน) - ประเมนความรกอนอบรม (คะแนน) - ประเมนความรหลงอบรม (คะแนน) จานวนชดอปกรณการปฏบตงาน อสม. ทไดรบการสนบสนน (ชด)

๕

นโยบาย โครงการ/กจกรรมหลก

ตวชวด เปาหมาย นยาม รายการขอมล หนวยงานทรบผดชอบ ระบบขอมลทจดเกบ

๔. นเทศ ตดตาม การดาเนนงานของจงหวด ๕. สรปรายงานการประเมนผลดาการดาเนนงาน

๖

แผนงาน / โครงการตามนโยบายรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข และรฐมนตรชวยวาการกระทรวงสาธารณสข ประจาปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๔ รายละเอยดแผนงานโครงการ

ชอแผนงาน/โครงการ

ความสาคญ และทมาของโครงการ

กรอบแนวคดการดาเนนการงาน

โครงการ

เปาหมาย (หนวยนบ)

ตวชวด ความสาเรจ

วธการดาเนนงาน งบประมาณทไดรบ พนท/ระยะเวลาดาเนนการ

โครงการอบรมฟนฟ อสม. ประจาป ๒๕๕๔

นโยบาย รมว.กระทรวงสาธารณสข ขอ ๗ สรางแรงจงใจและพฒนาขดความสามารถของอาสาสมครสาธารณสขทกคน โดยสนบสนนอปกรณพนฐานทจาเปนในการปฏบตภารกจตามทไดรบมอบหมาย

ใชทฤษฎระบบ ปจจยนาเขาประกอบดวย หลกสตร กระบวนการคดเลอกผเขารบการอบรม และการสนบสนนงบประมาณ กระบวนการคอ การใหจงหวดดาเนนการอบรมและจดทา Pre-Post test ผลผลตคอ จานวน อสม. ทผานการอบรม

อสม.เชยวชาญ ๒๐๐,๐๐๐ คน เฉพาะดาน ๑๐ ดาน

จานวน อสม. ทไดรบการพฒนาศกยภาพ (๒๐๐,๐๐๐ คน)

๑. จดทาหลกสตร อสม.เชยวชาญ ๒. ชแจงแนวทางการดาเนนงาน ๓. สนบสนนงบประมาณศนย สช.และจงหวด ๔. สสจ.ดาเนนการอบรมตามแนวทางทกาหนด ๕. ตดตามประเมนผลโครงการ

๔๖,๕๐๐,๐๐๐ บาท

๗๖ จงหวด (ไมรวม กทม.) /กพ.-กย.๕๕

๗

แบบรายงานการฝกอบรมพฒนาศกยภาพ อสม. ป ๒๕๕๕ หลกสตรการอบรม อสม.เชยวชาญ

จงหวด.................................................................... ลาดบ อสม.เชยวชาญดาน วน/เดอน/ปท

อบรม สถานทอบรม กจกรรม/

รปแบบวธการ จานวน

อสม.ทผานการอบรม

คะแนนเฉลย หมายเหต Pre-test

Post-test

หมายเหต รายงานผลสงกองสนบสนนสขภาพภาคประชาชนหลงการอบรม หรอ E- MAIL sirinap_2553@hotmail.com สงสาเนาศนย สช.ทกแหงแตละภาค ผรายงาน...................................................................................................................................

๘

คาจากดความ ความหมายของ อสม. เชยวชาญ หมายถง การพฒนาให อสม. มความร ความสามารถมทกษะปฏบตงานได ถกตองตามหลกวชาการ และสามารถสรางการมสวนรวมการเรยนรและการจดกจกรรมขบเคลอน เพอแกปญหาของชมชน คณสมบตของ อสม. ทจะคดเลอกเปน อสม. เชยวชาญ ๑. ตองผานการอบรมหลกสตรมาตรฐานอาสาสมครสาธารณสข ปพทธศกราช ๒๕๕๐ ๒. ตองผานประสบการณ การทางานในสาขานน ๆ มากอนอยางนอย ๒ ป วตถประสงคเฉพาะของการอบรม อสม. เชยวชาญ ๑๐ สาขา ๑. มความร มทกษะ ในสาขานน ๆ อยางถกตอง ตามหลกวชาการ ๒. สามารถสรางการมสวนรวมในการจดกจกรรมชมชนในสาขานน ๆ ๓. สามารถบรหารจดการ วางแผนแกไขปญหาและพฒนาระบบสขภาพชมชน โดยเชอมโยงและ บรณาการกบแผนของชมชน/ทองถน โดยใชงบประมาณจากองคการบรหารสวนตาบลและจากแหลงอน ๆ ได ๔. สามารถจดกระบวนการเรยนร ในสาขานน ๆ ได

๙

สวนท ๒ โครงสรางหลกสตร

๑๐ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ (อสม. เชยวชาญ) ปงบประมาณ 2555

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง)๑ เชยวชาญดานการเฝาระวง

ปองกน และควบคม โรคตดตอ

๑๒ เมอผานการอบรมแลว อสม. สามารถ ๑. อธบายวงจรการระบาดของโรคตดตอทเปนปญหาของทองถนได หรอวงจรของปญหาสาธารณสขของพนทได ๒. แนะนาการปองกนโรค/ปญหาสาธารณสขของพนทแกประชาชนในชมชนไดหรอสนบสนนการรกษาโรคได ๓. ประเมนพฤตกรรมเสยงตอการเกด โรค/ปญหาสาธารณสขได ๔. สามารถถายทอดบทเรยนแก ชมชนศนยพกพง ในพนทได

๑. อสม. เขาใจวงจรการระบาดของโรคตดตอทเปนปญหาของทองถนได หรอวงจรของปญหาสาธารณสขของพนท ๒. อสม. ปฏบตการแนะนาการปองกนโรค/ปญหาสาธารณสขของพนทแกประชาชนในชมชนไดหรอสนบสนนการรกษา ๓. อสม. ปฏบตการประเมนพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรค/ปญหาสาธารณสขได

โรคเลปโตสไปโรซส (โรคฉหน) โรคพษสนขบา (สานกโรคตดตอทวไป กรมควบคมโรค)

๑๑ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕ โครงสรางหลกสตร

วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา ลาดบ ชอวชา

เวลา (ชวโมง)

๒ ๒.๑ เชยวชาญดานการสงเสรมสขภาพ

๑๒ ๑. อสม. สามารถบอกความหมายและอธบายกระบวนการสงเสรมสขภาพได ๒. อสม. บอกบทบาทของ อสม. ในการสงเสรมสขภาพประชาชนตามกลมอายได ๓. อสม. อธบายวธการสงเสรมสขภาพประชาชนแตละกลมอายได ๔. อสม. อธบายกระบวนการสรางการมสวนรวมของประชาชนในการสงเสรมสขภาพได

๑. อสม.เขาใจความหมายและกระบวนการสงเสรมสขภาพ ๒. อสม. ปฏบตตามบทบาท อสม. ในการสงเสรมสขภาพภาคประชาชนตามกลมอายได ๓. อสม. ปฏบตแนะนาการสงเสรมสขภาพภาคประชาชน ๔. อสม. นาเสนอตวอยางการสรางการมสวนรวมของประชาชนในการสงเสรมสขภาพได

ศกษากระบวนการสงเสรมสขภาพภาคประชาชน บทบาทหนาท อสม. ในการสงเสรมสขภาพ แนวทางการสงเสรมสขภาพตามกลมอาย - แมและเดก - เดกวยเรยนและวยรน - วยทางาน - วยทอง - วยสงอาย

๑๒ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง) ๒.๒ การเฝาระวง ปองกน

และควบคมโรคไมตดตอ)

เมอผานการอบรมแลว อสม. สามารถ ๑. อธบายวงจรการระบาดของโรคไมตดตอทเปนปญหาของทองถนได หรอวงจรของปญหาสาธารณสขของพนทได ๒. แนะนาการปองกนโรค/ปญหาสาธารณสขของพนทแกประชาชนในชมชนไดหรอสนบสนนการรกษาโรคได ๓. ประเมนพฤตกรรมเสยงตอการเกด โรค/ปญหาสาธารณสขได ๔. สามารถถายทอดบทเรยนแก ชมชนศนยพกพง ในพนทได

๑. อสม. เขาใจวงจรการระบาดของโรคไมตดตอทเปนปญหาของทองถนได หรอวงจรของปญหาสาธารณสขของพนท ๒. อสม. ปฏบตการแนะนาการปองกนโรค/ปญหาสาธารณสขของพนทแกประชาชนในชมชนไดหรอสนบสนนการรกษา ๓. อสม. ปฏบตการประเมนพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรค/ปญหาสาธารณสขได

ภาวะความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคมะเรง

๑๓ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง)๓ เชยวชาญดานการสงเสรม

สขภาพจตชมชน ๑ เมอผานการอบรมแลว อสม.สามารถ

๑. สามารถอธบายสาเหตการเกดสขภาพจตเสยของชมชน ๒. มทกษะในการคดกรองผปวย/กลมเสยงเพอสงตอบาบดรกษา ๓. มทกษะในการใหคาปรกษาเบองตน ๔. มแนวทางสรางการมสวนรวมเพอสงเสรมสขภาพจตชมชน

๑. อสม. ตระหนกรและเขาใจสาเหตทกอใหเกดสขภาพจตเสยของชมชน ๒. อสม. ปฏบตการคดกรองในเรองความเครยด โรคซมเศรา ความเสยงตอการฆาตวตายได ๓. อสม. ปฏบตการใหคาปรกษาเพองตนตามหลกวชาการใหการปรกษา ๔. อสม. ปฏบตการสรางความมสวนรวมเพอสงเสรมสขภาพจตชมชน

ศกษาเกยวกบสขภาพจตชมชน แนวทางการสงเสรมสขภาพจตชมชนและเทคนคการสรางความมสวนรวมเพอสงเสรมสขภาพจตชมชน ศกษาและฝกทกษะการใชแบบประเมนความเครยด แบบประเมนโรคซมเศรา แบบประเมนความเสยงตอการฆาตวตาย ศกษาและฝกทกษะการใหการปรกษาเบองตน

๑๔ ตารางการอบรม การพฒนาศกยภาพ อสม. เชยวชาญในการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน

วนท.............................................. ณ ................................................................................................

วนท เวลา ๐๙.๐๐ – ๑๐.๓๐ น. เวลา ๑๐.๓๐ – ๑๒.๐๐ น.

เวลา

๑๒.

๐๐ –

๑๓.

๐๐ น

. พก

รบปร

ะทาน

อาหา

รกลา

งวน เวลา ๑๓.๐๐ – ๑๔.๓๐ น. เวลา ๑๔.๓๐ – ๑๖.๐๐ น.

วนท ๑ พธเปดการอบรม

สถานการณปญหายาเสพตด ทศทางนโยบายการแกไขปญหายาเสพตด

โรคสมองตดยาและแนวทางการบาบดรกษา

บทบาทหนาท อสม. เชยวชาญดานยาเสพตดในการดแลเฝาระวงปญหา

ยาเสพตดในชมชน

การประเมนคดกรองเบองตนและการชวยเหลอสงตอสาหรบ

ผใชยาเสพตด

วนท ๒ เทคนคการจงใจ และการใหการปรกษา

เบองตนสาหรบผใชยาเสพตด ครอบครบและชมชน

การฝกปฏบต การตดตามชวยเหลอผผาน

การบาบดรกษาระบบรายงาน และการบนทก Family Folder

พธปด มอบประกาศ

๑๕

หลกสตรการอบรมอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ โครงสรางหลกสตร

วตถประสงครายวชา

มาตรฐานรายวชา

คาอธบายรายวชา ลาดบ ชอวชา เวลา

๔

การปองกนและแกไขปญหายาเสพตดในชมชน

๑๒

ชม.

เมอผานการอบรมแลว อสม. สามารถ

๑. ประเมนคดกรองผเสพ/ผตดยาเสพตดไดถกตองตามหลกวชาการ

๒. ประสานเจาหนาทรฐเพอการสงตอใหเขารบการบาบดไดอยางถกตอง

๓. สามารถสรางระบบเฝาระวง ปองกนผเสพตดรายใหม และผเสพตดซาในผทผานการบาบด

๑. อสม. ตระหนกถงสถานการณปญหายาเสพตดในพนท

๒ . อสม. เขาใจวงจรการตดยาเสพตด และสาเหตททาใหเขาไปเกยวของกบยาเสพตด

๓. อสม. ใหคาแนะนาการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด โดยการสงตอผเสพ/ผตดยาเสพตดเพอรบการบาบด

๔ . สามารถสรางระบบการเฝาระวงปองกน

ศกษาเกยวกบสถานการณปญหายาเสพตดในพนท ความรพนฐานดานยาและสารเสพตด แนวทางการบาบดรกษาทเหมาะสม และการใหความชวยเหลอผเสพ/ผตดยาเสพตด และผผานการบาบด

๑๖ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง)๕ การบรการในศนย

สาธารณสขมลฐานชมชน(ศสมช.)และการสรางหลกประกนสขภาพ

๑ เมอผานการอบรมแลว อสม.สามารถ ๑. อธบายความหมายและขอบขายการใหบรการใน ศสมช.ได ๒. สามารถจดเตรยมความพรอมของ ศสมช.ใหสามารถปฏบตงานดานสขภาพได ๓. สามารถจดการระบบ ศสมช.เปนศนยการจดการดานสขภาพ ๔. สามารถสรางความเขาใจใหประชาชนในเขตรบผดชอบเขาใจและรบทราบในสทธดานหลกประกนสขภาพได ๕. สามารถพฒนา ศสมช.ใหเปนตนแบบของการจดการระบบสขภาพและเปนแหลงเรยนรได

๑. อสม.เขาใจความหมายของศนยศสมช.และองคประกอบภายในททาการ ศสมช. ๒. อสม.เขาใจขอบขายการใหบรการใน ศสมช. ๓. อสม.เขาใจในสทธดานหลกประกนสขภาพตางๆและทราบถงสทธของประชาชนในเขตรบผดชอบจนสามารถอธบายหรอใหคาแนะนาถงการใชสทธดานหลกประกนสขภาพ

๑. ความหมายของ ศสมช./ผปฏบตงานผมสวนรวมและผใหการสนบสนน ๒. องคประกอบของททาการ ศสมช. ๓. ขอบขายการใหบรการของ ศสมช. ๔. สทธหลกประกนสขภาพตางๆ ๕. การสรางการมสวนรวมในการดาเนนงานใน ศสมช.

๑๗ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง)

๔. อสม.สามารถจดการให ศสมชเปนศนยกลางการดาเนนงานดานสขภาพ และสามารถพฒนาไปสการเปนแหลงเรยนรดานสขภาพ

๖. การพฒนาการดาเนนงานดานการจดระบบสขภาพใหเปนตนแบบและแหลงเรยนร

๑๘ แผนการเรยนการสอนสาขาการคมครองผบรโภค (สาหรบ อสม. เชยวชาญ)

เรอง การตรวจวเคราะหดวยเครองมออยางงาย ดวยชดทดสอบกรมวทยาศาสตรการแพทย วนท ...............................................................................

ณ ............................................................................................................................ โครงสรางหลกสตร

วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา เวลา ลาดบ ชอวชา

(ชวโมง)๖ ๒ ๑. อธบายความรพนฐานเกยวกบชดทดสอบได ๑. หลกการและความสาคญของชด

ทดสอบกรมวทยาศาสตรการแพทยในชวตประจาวน

การดแลตนเองและชมชนดวยชดทดสอบกรมวทยาศาสตรการแพทย

มความร ความเขาใจ และทกษะพนฐานเกยวกบการใชชดทดสอบกรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข

๘ ๒. สามารถนาชดทดสอบไปใชจรงในชวตประจาวน ๒. รปแบบและวธการใชชดทดสอบ - จดนทรรศการตรวจสอบสนคาปลอดสารพษ

- สอนการใชชดทดสอบ - ฝกปฏบต

๒ ๓. สามารถเลอกใชชดทดสอบตรงกบปญหาทเกดขนได ๓. หลกการเลอกใชชดทดสอบเพอแกไขปญหาในชมชนและสามารถปฏบตไดดวยตนเอง

(นางปนดดา ซลวา) นกวทยาศาสตรการแพทยทรงคณวฒ

ดานวจยและพฒนาวทยาศาสตรการแพทย (มาตรฐานหองปฏบตการ) ปฏบตหนาทในตาแหนงผอานวยการศนยชดทดสอบและผลตภณฑ

ผจดทาโครงการและรบผดชอบโครงการ

ตดตอประสานงาน นางขวญชนก ประเสรฐนธบรณ โทรศพท ๐-๒๙๖๕-๙๗๗๐ ภายใน ๙๘๔๗๙

๑๙ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ (อสม.เชยวชาญ) ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร

วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา ลาดบ ชอวชา

เวลา (ชวโมง)

๖.๑ การคมครองผบรโภคดานสขภาพ

๓ เมอผานการอบรมแลว อสม. สามารถ ๑. อธบายความรพนฐานเกยวกบผลตภณฑสขภาพได ๒. อธบายแนวทางการดาเนนงานของ อสม. เรองการตรวจแนะนาผผลต ผขาย ผลตภณฑสขภาพ ๓. อธบายแนวทางการดาเนนงาน เรองการเฝาระวงปญหาในพนท และสรางการมสวนรวมในงานคมครองผบรโภค ๔. สามารถถายทอดความรดานการคมครองผบรโภคใหกบประชาชนในชมชนได ๕. สามารถประสานความรวมมอกบเครอขายพนทได

๑. ความหมายของผลตภณฑสขภาพทง ๕ ดาน ๒. วตถประสงคและ แนวทางการดาเนนงานของ อสม. ๓. วตถประสงคและแนวทางการใหความรกบประชาชนในชมชน

มความร ความเขาใจ และมทกษะเกยวกบการคมครองผบรโภค ๕ ดาน ไดแก ผลตภณฑอาหาร ผลตภณฑยา ผลตภณฑเครองสาอาง เครองมอแพทย และผลตภณฑวตถอนตราย รวมทงบทบาทหนาทของ อสม. ในชมชน

๒๐ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ (อสม.เชยวชาญ) ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร

วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา ลาดบ ชอวชา

เวลา (ชวโมง)

๖.๒ การคมครองผบรโภคดานสขภาพมความสามารถตรวจวเคราะหไดดวยเครองมออยางงายและการสงตอ

๙

- การถายทอดองคความรเรองการดแลตนเองและชมชนดวยชดทดสอบ กรมวทยาศาสตรการแพทย

๑. อธบายความรพนฐานเกยวกบชดทดสอบได ๒. สามารถนาชดทดสอบไปใชจรงในชวตประจาวน ๓. สามารถเลอกใชชดทดสอบตรงกบปญหาทเกดขนได

๑. หลกการและความสาคญของชดทดสอบ กรมวทยาศาสตรการแพทยในชวตประจาวน ๒. รปแบบและวธการใชชดทดสอบ - จดนทรรศการตรวจสอบสนคาปลอดสารพษ - สอนการใชชดทดสอบ - ฝกปฏบต

มความร ความเขาใจ และทกษะพนฐานเกยวกบการใชชดทดสอบ กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข

๒๑ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง) ๓. หลกการเลอกใชชดทดสอบ

เพอแกไขปญหาในชมชนและสามารถปฏบตไดดวยตนเอง

๒๒ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง)๗

๗.๑ การสงเสรมภมปญญาทองถนดานสขภาพ ๗.๒ การดแลสขภาพดวยหลกการธรรมานามยเพอการพงตนเองดานสขภาพ

๑๒

๑. อสม. รบทราบถงนโยบายการสงเสรมภมปญญาทองถน และการสงเสรมการดแลดานสขภาพชมชนดวยภมปญญาทองถน ๒. อสม. ตะหนกถงคณคาของภมปญญาทองถน ๓. มแนวทางในการนาภมปญญาทองถนมาประยกตใชในชมชน ๑. ทราบถงความหมายการดแลสขภาพแบบองครวม ๒. มแนวทางการประยกตใชองคความรในการดแลสขภาพของชมชน ๓. สามารถนาความรไปใชในการดแลสขภาพตนเอง ครอบครว และชมชน

๑. สรางทศนคตทดในการสงเสรมภมปญญาทองถน ๒. สรางแรงจงใจในการประยกตใชภมปญญา ๓. สรางขวญกาลงใจในการพฒนางาน ๑. สรางความร ความเขาใจในองคความรดานการแพทยแผนไทย โดยหลกการ ธรรมานามย ๒. สรางความคดรเรมการทากจกรรมดานสขภาพในชมชน ๓. พฒนาองคความรสการ

อธบายใหทราบถงนโยบายการสงเสรมภมปญญาทองถนในระดบประเทศและการเชอมโยงการสงเสรมภมปญญาในระดบภมภาค และในระดบทองถนเพอใหเกดทศนคตเกดแรงจงใจ และเกดขวญกาลงใจตอผเขารบการอบรม อธบายใหทราบถงความหมายของหลกการธรรมานามยความหมายของการดแลสขภาพแบบองครวม - การสงเสรมสขภาพทางดานรางกาย (กายานามย)

๒๓ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง) ปฏบต - การสงเสรมสขภาพทางดาน

จตใจ (จตตานามย) - การสงเสรมสขภาพชวต และครอบครว (ชวตานามย) ความเชอมโยงของหลกการธรรมานามยกบการแพทยแผนไทย

๒๔ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕ โครงสรางหลกสตร

วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา ลาดบ ชอวชา เวลา (ชวโมง)

๗.๓ สมนไพรในงานสาธารณสขมลฐานและสมนไพรในทองถน

๒

๑. เพอใหเกดความเขาใจในเรองของสมนไพรแตละชนดสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐานและสมนไพรในทองถน ๒. สามารถนาความรไปประยกตใชในการดแล รกษา และปองกนโรคชมชน ๓. นาสมนไพรในทองถนมาพฒนาตอยอดการใชประโยชนเพมขน

๑. สรางความร ความเขาใจเรองสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐาน และสมนไพรในทองถน ๒. เพอใหทราบถงประโยชนของสมนไพรในทางยาและทางโภชนาการ

อธบายถงคณลกษณะของสมนไพรแตละชนด สมนไพรในงานสาธารณสขมลฐาน สมนไพรในทองถนการนาไปใชประโยชนทางดานอาหาร และทางยา แนวทางการพฒนาตอยอดการใชประโยชนจากสมนไพรในการดแลรกษาและปองกนโรคดวยสมนไพรในทองถน การพฒนาสมนไพรเชงเดยว เปนยาพฒนาจากสมนไพร

๒๕ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง) ๗.๔ การบรหารรางกาย

ดายทาฤาษดดตน ๒ ๑. สามารถบรหารรางกายดวยทาฤาษดดตน

๒. สามารถนาความรไปใชในการสงเสรมสขภาพตนเองและชมชน ๓. เชอมโยงองคความรสามารถไปใชในการฟนฟสขภาพ

๑. ทราบถงประโยชนของการบรหารรางกายดวยทาฤาษดดตน ๒. ไดรบองคความรทสามารถนาไปประยกตใช

อธบายใหทราบถงประวตความเปนมาของทาบรหารรางกาย การดดตน การดดตนแกอาการตาง ๆ และการฟนฟสขภาพ

๒๖ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง)

๗.๕ การนวด อบ ประคบสมนไพร คลายปวด

๔

๑. สามารถนาความรเรองการนวด การอบ และการประคบสมนไพรไปใชในการดแลสขภาพ ๒. สามารถนาสมนไพรในทองถน และสมนไพรในงาน สาธารณสขมลฐานมาทาลกประคบ และยาอบสมนไพร ๓. สามารถนาองคความรทไดรบจากการอบรมเปนพนฐานในการพฒนาตอยอดองคความรในระดบทสงขนไป

ในการสงเสรมและปองกนโรค ๓. ใชเปนแนวทางพฒนาตอยอดองคความร ๑. ไดรบองคความรเรองการนวด การอบ การประคบสมนไพร ๒. ไดรบความรเรองกลามเนอ เสนเอน และอาการปวดเมอยตาง ๆ

ขอหามควรระวง การตรวจและวอรมรางกายกอนการฝกปฏบต สาธต และฝกปฏบตบรหารรางกายดวยทาฤาษดดตน อธบายใหทราบถงวธการ ขนตอน การนวด การอบ และการประคบสมนไพร อยางถกตองตามหลกวชาการ ประโยชนของการนวด การอบ

๒๗ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง) ๓. ไดรบความรเรองการ

บรรเทาอาการปวดเมอยกลามเนอ ดวยการนวด การอบ และการประคบสมนไพร

และการประคบสมนไพร ขอหามและระมดระวง สาธตและฝกปฏบตการทาลกประคบสมนไพร กลามเนอ แขน ขา และการประคบสมนไพรคลายกลามเนอ และเสนเอน

๒๘

ตารางการอบรม พฒนาศกยภาพ อสม. เชยวชาญในการดแลสขภาพดวยการแพทยแผนไทย

วนท……………………………………………………………………………………….

ณ…………………………………………………………………………………………..

วนท ๐๘.๓๐ น. - ๐๙.๐๐

น. ๐๙.๐๐ น. - ๑๐.๐๐ น. ๑๐.๐๐ น. - ๑๒.๐๐ น. ๑๒.๐๐ น. - ๑๓.๐๐

น. ๑๓.๐๐ น. - ๑๕.๐๐ น. ๑๕.๐๐ น. - ๑๖.๐๐ น.

๑ พธเปดการอบรม การสงเสรมภมปญญาทองถน

การดแลสขภาพดวยหลกการ

พกรบ

ประท

านอา

หารก

ลางว

น

สมนไพรในงานสาธารณสข การบรหารรางกายดวยทาฤาษ

ดานสขภาพ ธรรมานามยเพอการพงพาตนเอง

มลฐานและสมนไพรในทองถน

ดดตน

ดานสขภาพ

๒ สวดมนตทาสมาธ บรหารรางกายดวยทาฤาษ การนวด การอบ ประคบสมนไพร

ฝกปฏบตนวด และประคบ พธปดการอบรม

ดดตน คลายปวดเมอย สมนไพรเพอ บรรเทาอาการ มอบประกาศนยบตร

ปวดเมอย คลายกลามเนอ

และเสนเอน

๒๙ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง)๘.

๘.๑ความรเรองเอดสสถานการณเอดส ๘.๒การปรบเปลยนพฤตกรรม

1.30

1.30

1. เพอใหผเขารบการอบรมสะทอนทศนคตและความคดเหน ทมตอกลมประชากรเปาหมาย และปญหาเอดส 2. เพอสรางความตระหนกและความเขาใจทถกตองเกยวกบปญหาการแพรระบาดของโรคเอดส 3. เพอปรบเปลยนทศนะใหเหนความจาเปนในการรวมมอกนปองกนและแกไขปญหาเอดส 4. รวมแลกเปลยนเรยนรเพอสรางอารมณรวมใหเกดการสนบสนนการปองกนและแกไขปญหาเอดสในชมชน

1. เพอใหมความรเทาทนอารมณทอาจจะนาไปสการแสดงพฤตกรรมทตอบสนองอารมณตางๆ 2. เพอใหมความรเพอทจะวเคราะหความเสยงทเกดขน 3. เพอฝกทกษะการประเมนสถานการณและการวเคราะหความเสยงในบรบทตางๆ 4. เพอใหมการเตรยมความพรอมทจะหลกเลยงโอกาสเสยง หรอเตรยมการปองกนการตดเชอเอชไอว

อสม.เขาใจเรองโรคเอดส รบรสถานการณการแพรระบาด มความตระหนกตอปญหาเอดสและสามารถใหความรวมมอมอแกไขปญหาเอดสของชมชนได -อสม.เขาใจรปแบบพฤตกรรมทอาจจะเกดขนและนาไปสภาวะเสยง

๓๐ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง) - อสม. เขาใจวธการ

หลกเลยงเพอลดพฤตกรรมเสยง

๓๑ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง)

๘.๓ชองทางการตดตอของเชอเอชไอว ๘.๔การวเคราะหความเสยง ๘.๕การปองกน

1.30

1.30

1.30

1. สรางความเขาใจถงวธแพรระบาดของเชอเอชไอวเอดสในเชงระบาดวทยาและสงคม 2. สรางความตระหนกถงความเสยงเอดส 1. เพอฝกการประเมนสถานการณและทบทวน การวเคราะหความเสยงในบรบทตางๆ 2. เพอใหมความรความเขาใจเรองวธการปองกนการตดเอดสจากการมเพศสมพนธ 1. เพอใหมความรความเขาใจถงประโยชนของถงยางอนามย 2. เพอใหรจกวธการใชถงยางอนามยฯอยางถกตอง 3. เพอสรางเสรมทกษะการใชถงยางฯอยางถกตอง 4. เพอใหมความรความเขาใจถงสงทจะทาใหถงยางฯเสอมคณภาพ 5. เพอรจกหลกเลยงปจจยตางๆทมผลตอการทาลายประสทธภาพของถงยางฯ

อสม. เขาใจกลไกการตดเชอ สามารถอธบายกลไกการตดเชอเอชไอวได อสม. เขาใจเรองการวเคราะหความเสยง สามารถประเมนความเสยงตนเองและกลมเปาหมายได อสม. เขาใจสามารถอธบายสาธตการใชถงยางอนามยอยางถกวธ และขอคานงในการ

QQR Q=quality Q=quantity R=rout

๓๒

หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕ โครงสรางหลกสตร

วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา ลาดบ ชอวชา

เวลา (ชวโมง)

ใชถงยางอนามย ในประเดน ขนาด วนหมดอาย การเกบรกษา

๓๓

หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕ โครงสรางหลกสตร

วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา ลาดบ ชอวชา

เวลา (ชวโมง)

๘.๖ ความรเรองโรคตดตอทางเพศสมพนธ ๘.๗ ยาเสพตด ๘.๘ การดแลรกษา

1.30 1 2

เพอใหมความรเรองการตดตอ อาการและการปองกนรกษาโรคตดตอทาง เพศสมพนธ

1. เพอใหมความรเรองการใชสารเสพตด 2. เพอใหมความรและความเขาใจถงผลเสยทเกดจากการใชสารเสพตดแตละชนด 1. เพอใหมความรความเขาใจถงกลไกทเชอเอชไอวเขาสรางกายมนษย 2. เพอใหมความรเรองกระบวนการทเชอเอชไอวทาลาย

อสม. เขาใจเรองโรคตดตอทางเพศสมพนธสามารถอธบายความแตกตางของโรคตดตอทางเพศสมพนธแลโรคเอดสได อสม. รเรองฤทธของยางเสพตด สามารถอธบายความสมพนธของเสพตดและเอดสได อสม. สามารถให

๓๔ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง) ระบบภมคมกนของมนษย

3. เพอใหมความรเรองโรคททาใหผตดเชอเอชไอวแสดงอาการเจบปวย 4. เพอใหมความรถงการดแลรกษาสขภาพของผตดเชอ/ผปวยเอดส

คาแนะนาการปฏบตตนเมอปวยดวยโรคเอดสได

๓๕

หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕ โครงสรางหลกสตร

วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา ลาดบ ชอวชา

เวลา (ชวโมง)

๙ การจดการสขภาพชมขน ๑๒ เมอ อสม. ไดรบการอบรมแลวสามารถ ๑. อธบายความหมายของการจดการสขภาพชมชนไดอยางถกตอง ๒. อธบายกระบวนการจดการสขภาพชมชนไดอยางถกตอง ๓. จดทาแผนในการบรหารจดการสขภาพในชมชนไดอยางถกตอง ๔. เปนผนาและมสวนรวมในการจดทาแผนสขภาพชมชนเพอการจดการสขภาพ สรางการมสวนรวมในการจดทาแผนใหกบกลมคนตาง ๆ ในชมชน

๑. กระบวนการบรหารจดการสขภาพชมชน ๒. การจดทาแผนการจดการสขภาพชมชน ๓. การนาแผนสขภาพตาบลมาใชกบการพฒนาสขภาพชมชน

- การจดการสขภาพหมายถงอะไร - กระบวนการจดการสขภาพโดยชมขน ประกอบดวยสงใดบาง - การใชแผนททางเดนยทธศาสตรหรอแผนสขภาพตาบลในการจดการสขภาพตาบล - การนาผลทไดจากการใชแผนททางเดน ฯ มาใชในการแกไขปญหาชมชน

๓๖ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง)๑๐ การจดการอนามยแม

และเดก ๑๔ ๑. อสม อธบายบทบาทหนาทการสงเสรมงานอนามยแมและ

เดกได ๒. อสม.สามารถอธบายวธการดแลสงเสรมสขภาพหญงตงครรภ หญงหลงคลอด ทารกแรกเกดจนถงอาย 5 ป ได ๓. อสม.สามารถแสดงวธการคดกรองและสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวยได ๔. อสม อธบายประโยชนและวธการชวยเหลอแมเลยงลกดวยนมแมใหสาเรจได ๕. อสม.รจกภมปญญาในทองถนและนามาใชในงานอนามยแมและเดกได

๑ .อสม.เขาใจบทบาทหนาทในการดาเนนงานสงเสรมสขภาพแมและเดก ๒. อสม.ประเมนสถานะสขภาพและสงเสรมสขภาพหญงตงครรภหญงหลงคลอด ทารกแรกเกดได ๓. อสม.ปฏบตแนะนา การคดกรองและสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวยได ๔. อสม.ปฏบตการชวยหญงหลงคลอดเลยงลกดวยนมแมสาเรจ

ศกษาหลกการดแลและสงเสรมสขภาพแมและเดก ตงแตตงครรภ หลงคลอดการดแล สงเสรมสขภาพและพฒนาการเดกปฐมวย

๓๗ หลกสตรการอบรม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเชยวชาญ( อสม.เชยวชาญ)ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๕

โครงสรางหลกสตร วตถประสงครายวชา มาตรฐานรายวชา คาอธบายรายวชา

ลาดบ ชอวชา เวลา

(ชวโมง) ๕. อสม นาเสนอตวอยาง

ภมปญญาทองถนใชในการดแลสงเสรมสขภาพ หญงตงครรภหลงคลอดและเดกปฐมวยได

๓๘

สวนท ๓ แผนการสอน

๓๙ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การประเมนผล

เวลา

๑

๑.๑

การเฝาระวง ปองกน และควบคมโรคตดตอ การควบคมโรคเลปโตสไปโรซส (โรคฉหน)

เมอผานการอบรมแลว อสม. สามารถ ๑. อธบายวงจรการระบาด ของโรคเลปโตสไปโรซส (โรคฉหน)ไดถกตอง ๒. แนะนาการปองกนโรค แกประชาชนในชมชน/ ศนยพกพงได ๓. ระบบทบาทของ อสม. ในการควบคมโรคเลปโต - สไปโรซส (โรคฉหน) ๔. อธบายกระบวนการสราง จตสานกของประชาชน ในการมสวนรวมควบคมโรค

๑. สาเหตของโรค ๒. วงจรโรค/การตดตอ ๓. อาการของโรค/รกษา ๔. วธปฏบตตน ในการปองกนโรค ๕. บทบาทของ อสม. ในการปองกน ควบคม โรค และการสรางจตสานกของประชาชนในการควบคมโรค

๑. ทาแบบทดสอบกอนเรยน ๒. ผสอนบรรยาย - สาเหตของโรค - วงจรโรค/การตดตอ - อาการของโรค/การรกษา - การปองกน - บทบาท อสม. - ตวอยางพฤตกรรมเสยง - พฤตกรรมของประชาชน และวธการ จงใจใหประชาชนรวมมอ ในการควบคมโรค ๓. แบงกลมระดมสมองตามใบงานท ๑ และ ๒

๑. คมอการปองกนและควบคมโรค ๒. แผนพบ/ภาพพลก ๓. ใบความร ๔. ใบงานท ๑ และ ๒

๑. ทาแบบทดสอบหลงเรยน ๒. ความถกตองในการตอบใบงาน

๔๐ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การ

ประเมนผล เวลา

๑.๒ การควบคมโรคพษสนขบา

เมอผานการอบรมแลว อสม. สามารถ ๑. อธบายวงจรการระบาด ของโรคพษสนขบา ไดถกตอง ๒. แนะนาการปองกนโรคพษสนขบาแกประชาชนในชมชน/ ศนยพกพงได ๓. ระบบทบาทของ อสม. ในการควบคมโรคพษสนขบา ๔. อธบายกระบวนการสราง จตสานกของประชาชน ในการมสวนรวมควบคมโรค

๑. สาเหตของโรค ๒. วงจรโรค/การตดตอ ๓. อาการของโรค/รกษา ๔. วธปฏบตตน ในการปองกนโรค ๕. บทบาทของ อสม. ในการปองกน ควบคม โรค และการสรางจตสานกของประชาชนในการควบคมโรค

๑. ทาแบบทดสอบกอนเรยน ๒. ผสอนบรรยาย - สาเหตของโรค - วงจรโรค/การตดตอ - อาการของโรค/การรกษา - การปองกน - บทบาท อสม. - ตวอยางพฤตกรรมเสยง - พฤตกรรมของประชาชนและวธการ จงใจใหประชาชนรวมมอในการควบคมโรค ๓. แบงกลมระดมสมองตามใบงานท ๑ และ ๒

๑. คมอการปองกนและควบคมโรค ๒. แผนพบ/ภาพพลก ๓. ใบงานท ๑ และ ๒

๑. ทาแบบทดสอบหลงเรยน ๒. ความถกตองในการตอบใบงาน

๔๑ ใบงานท ๑

การจดทาฐานขอมลเพอการเฝาระวง ปองกน ควบคมโรคตดตอ สารวจ ว/ด/ป.............................................................. ถง ว/ด/ป......................................................

ชอหมบาน.......................................... หมท........... ตาบล............................. อาเภอ............................... จงหวด........................................ รายการ เดก ๐ - ๕ ป ผพการ อาย ๖๐ ป ขนไป โรคเรอรง กลมอายอนๆ

ชาย หญง ชาย หญง ชาย หญง ชาย หญง ชาย หญง ๑. กลมเสยง (ชาวไทย) ๒. ประชากรในศนยพกพง ๓. ถกสนขบากด ๓. กลมอาสาสมคร

๓.๑ อสม ๓.๒ อปพร ๓.๓ ชมรมแมบาน ๓.๔ อนๆ ระบ....................................... ............................................................

๔. โรคตดตอทพบบอยในชวง มกราคม ๒๕๕๔ – ธนวาคม ๒๕๕๔ ระบ............................. ...................................................................

สานกโรคตดตอทวไป กรมควบคมโรค

๔๒ ใบงานท ๒

การศกษาบทเรยนจากการระบาดของโรคตดตอ ในชวงระยะ ๑ – ๒ ปทผานมา (พ.ศ.๒๕๕๓-๒๕๕๔) (มการระบาดดวยโรคตดตออะไร กบใคร ทไหน ปองกนและควบคมการแพรระบาดอยางไร จดออน จดแขงของการปองกนควบคมการแพรระบาด และขอเสนอแนะ)

๔๓ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การ

ประเมนผล เวลา

๒ 2.1การสงเสรมสขภาพ

๑. อสม.สามารถบอกความหมายและอธบายกระบวนการสงเสรมสขภาพได ๒. อสม.บอกบทบาทของ อสม.ในการสงเสรมสขภาพประชาชนตามกลมอายได ๓. อสม.แนะนาวธการสงเสรมสขภาพประชาชนแตละกลมอายได ๔. อสม.อธบายกระบวนการสรางการมสวนรวมของประชาชนในการสงเสรมสขภาพได

๑. ความหมายของการดวยการแลกเปลยนประสบการณทางาน ๒. 2.บรรยายสรปบทบาท อสม ๓. แบงกลมเรยนรตามฐานการเรยนร การสงเสรมสขภาพตามกลมอาย -แมและเดก - วยทางาน - วยทอง - วยสงอาย

๑. สมดบนทกสขภาพแมและเดก ๒. คมอสงเสรมสขภาพแมและเดกสาหรบประชาชน ๓. คมอแนวทางการสงเสรมสขภาพปองกนโรคเดกวยเรยนและเยาวชน ๔. คมอปฏบตงานการสรางเสรมสขภาพผสงอายสาหรบอาสาสมคร ๕. หลกสตรการอบรมอสม.ในการดแลและเฝาระวงสตรไทยจากมะเรงเตานม

๑. การตอบคาถาม ๒. การแลกปลยน ๓. การสงเกต ๔. การมสวนรวม

๑๔ ชวโมง

๔๔ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

สอ การประเมนผล

เวลา

๒.๒ การเฝาระวง ปองกนและควบคมโรคไมตดตอ โรคเบาหวาน

เพอให อสม. สามารถ ๑. อธบายปจจยเสยงของการเกดโรคเบาหวาน ๒. คดกรองโรคเบาหวานเบองตนใหกบชมชนและสามารถสงตอผทมภาวะเสยงได ๓. ใหคาปรกษา และดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชนได ๔. เปนแกนนาการสรางเครอขายในการเฝาระวงและควบคมโรคเบาหวานในชมชนได

๑. ความรเบองตนโรคเบาหวาน - โรคเบาหวาน คออะไร? ใครบางมโอกาสเสยงตอการเกดเบาหวาน - อาการของเบาหวาน - การปองกนเบาหวาน ๒. เทคนคและวธการคดกรองเบองตนทถกตอง - การใชแบบคดกรองเบองตน (Verbal Screening) - วธการแปลผลแบบคดกรอง การสงตอเพอตรวจระดบนาตาลในเลอด

๑. จดฐานการเรยนรกบโรคเบาหวาน - กจกรรมนาเขาสบทเรยน - สรปสาระสาคญการเรยนร - การแลกเปลยนเรยนรอยางมสวนรวม - การนาความรสการปฏบต ๒. การฝกปฏบตและสาธต ๓. การบรรยาน ๔. การระดมความคดเหน

หลกสตรการอบรมฟนฟความร อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) ปพทธศกราช ๒๕๕๓

- แบบประเมนความร - การสมถาม - กหารทดลองปฏบต - การสงเกต

๑ ชวโมง

๔๕ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การประเมนผล

เวลา

ความดนโลหตสง

เพอให อสม. สามารถ ๑. อธบายปจจยของการเกดภาวะความดนโลหตสงได ๒. คดกรองเบองตนภาวะความดนโลหสงและสามารถสงตอผทมภาวะเสยงได ๓. ใหคาปรกษา และดแลผปวยความดนโลหตสงในชมชนได

๓. การดแลผปวย - การควบคมอาหาร - การออกกาลงกาย - การดแลเทา ๔. การสรางการมสวนรวมของภาคเครอขาย ๑. ความรเรอง - ภาวะความดนโลหตสงคออะไร - ใครบางมโอกาสเสยงตคอการเกดภาวะความดนโลหตสง - อาการของความดนโลหตสง

๑. จดฐานการเรยนร - กจกรรมนาเขาสบทเรยน - สรปสาระสาคญการเรยนร - การแลกเปลยนเรยนรอยางมสวนรวม ๒. การฝกปฏบตและสาธต ๓. การบรรยาย ๔. การระดมความคดเหน

หลกสตรการอบรมฟนฟความร อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) ปพทธศกราช ๒๕๕๓

- แบบประเมนความร - การสมถาม - การทดลองปฏบต - การสงเกต

๑

ชวโมง

๔๖ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การประเมนผล

เวลา

๔. เปนแกนนาการสรางเครอขายการเฝาระวงและควบคมความดนโลหตสงในชมชนได

- กาปองกนความดนโลหตสง - ปจจยเสยงตอการเกดความดนโลหตสง

๔๗ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การประเมนผล

เวลา

- ผลกระทบของความดนโลหตสงเนนภาวะสมองเสอม ๒.เทคนคและวธการคดกรองเบองตนทถกตอง - เทคนคการวดความดนโลหตทถตอง - การสงตอผทมภาวะเสยง ๓. การดแลผปวยความดนโลหตสง - การควบคมอาหาร (รสเคม) - การออกกาลงกาย ๔. การสรางการมสวนรวมของภาคเครอขาย

๔๘ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การประเมนผล

เวลา

โรคมะเรง เพอให อสม. สามารถ ๑. อธบายความหมายของโรคมะเรงได ๒. ตระหนกถงความสาคญของพฤตกรรมทลดปจจยเสยงตอมะเรง ๓. มทกษะในการคดกรองมะเรงได ๔. การสงเกตยาทอาจมสเตยรอยด

๑. โรคมะเรง คออะไร? ๒. คนเราเปนโรคมะเรง ชนดไหนมาก ๓. ปจจยเสยงตอมะเรง ๔. พฤตกรรมทพงประสงคในการปองกนโรคมะเรง ๕. บทบาทของ อสม. ในวถการพฒนาในการจดการโรคมะเรง

๑. นาเขาสบทเรยน ๒. การแบงกลมระดมความเหนและถกแถลง ๓. การสารเสวนา เรอง มะเรงกบพฤตกรรม ๔. การสอนแสดงและฝกปฏบต ๕. การสรปผลการเรยนรรวมกน และขอตกลงในการขบเคลอนตามบทบาทของ อสม.

หลกสตรการอบรมฟนฟความร อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) ปพทธศกราช ๒๕๕๓

๔๙ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การประเมนผล

เวลา

๓ การสงเสรมสขภาพจตชมชน

เมอผานการอบรมแลวอสม.สามารถ ๑.อธบายสาเหตการเกดสขภาพจตเสยของชมชน ๒.มทกษะการใชแบบประเมนความเครยด แบบประเมนโรคซมเศรา แบบประเมนความเสยงตอการฆาตวตาย ๓.มทกษะการใหการปรกษาเบองตน ๔.มทกษะในการสรางความมสวนรวมเพอสงเสรมสขภาพจตชมชน ๕. ระบบทบาทของ อสม.ในการสรางความตระหนกและสงเสรมสขภาพจตชมชน

๑. ความหมายของสขภาพจต สขภาพจตชมชน และสาเหตของการเกดสขภาพจตเสยของชมชน ๒. วธคดกรองปญหาสขภาพจตโดยใชแบบประเมนความเครยด แบบประเมนโรคซมเศรา แบบประเมนความเสยงตอการฆาตวตาย ๓. หลกการ และเทคนคการใหการปรกษาเบองตน

๑. นาเขาสการเรยนการสอน และผสอนอธบายความหมายของสขภาพจต สขภาพจตชมชน ๒.แบงกลมผเรยน กลมละ ๕ – ๑๐ คน ระดมสมองโดยใหใบงานเกยวกบเรอง - สาเหตของการเกดสขภาพจตเสยของชมชน -แนวทางในการสรางความมสวนรวมเพอสงเสรมสขภาพจตชมชน -บทบาทของ อสม.ในการสรางความตระหนกและสงเสรมสขภาพจตชมชน ๓. ผสอนสรปเรองสาเหตของการเกดสขภาพจตเสยของชมชน

๑. ใบความร ๒. ใบงาน ๓. แบบคดกรอง ๔. คมอความรดานสขภาพจตทเรยนรดวยตนเอง ๕. fact sheet และสอสขภาพจตทสามารถนาไปเผยแพรในชมชน

ความม สวนรวม ในการเรยนการสอน

๑ชวโ

๕๐ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การ

ประเมนผล เวลา

๔. เทคนคการสรางความมสวนรวมเพอสงเสรมสขภาพจตชมชน ๕. บทบาทของ อสม.ในการสรางความตระหนกและสงเสรมสขภาพจตชมชน

แนวทางในการสรางความมสวนรวมเพอสงเสรมสขภาพจตชมชน และบทบาทของ อสม.ในการสรางความตระหนกและสงเสรมสขภาพจตชมชน ใหการปรกษาเบองตน

๕๑ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การประเมนผล เวลา

๔

สถานการณปญหายาเสพตดและทศทางนโยบายการแกไขปญหายาเสพตด

เมอผานการอบรมแลว อสม. สามารถ

1.วเคราะหสถานการณปญหายาเสพตดในพนทรบผดชอบทงในดานตวบคคล สถานท และสถานการณดานการบาบดรกษาได

2. บอกนโยบายดานการปองกนและการแกไขปญหายาเสพตดได

1. สถานการณปญหายาเสพตดของประเทศ

2. สถานการณดานการบาบดรกษา

3. ทศทางนโยบายการปองกนแกไขปญหายาเสพตด 4. กลยทธในการปองกนและการบาบดรกษา 5. เปาหมายแหงชาต

1. นาเขาสบทเรยน

2. บรรยายถงสถานการณยาเสพตดในภาพรวมของประเทศ และในพนทตางๆ สถานการณการบาบดรกษา นโยบายดานการปองกนและการแกไขปญหายาเสพตด

3. แบงกลมผเรยน กลมละ 8-10 คน ระดมสมองโดยใหใบงาน เกยวกบ

- การวเคราะหสถานการณยาเสพตดและการบาบดรกษาในพนทรบผดชอบ

- การดาเนนการดานการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดในพนทรบผดชอบ

-Power point -ใบงาน

ความชดเจนและถกตองในการตอบใบงาน

1 ชวโมง

30 นาท

๕๒ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบ

ยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การประเมนผล เวลา

- การวเคราะหจดออนของการแกไขปญหาในพนท - ผเรยนอธบายคาถามในใบงาน

๕๓ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

สอ การประเมนผล เวลา

๕.๑ การบรการในศนยสาธารณสขมลฐานชมชน(ศสมช.)

๑. สามารถอธบายความหมายบหารจดการ และวตถประสงค ๒. สามารถอธบายแนวทางการบรหารจดได -ดานโครงสราง -ดานบรการ งานสาธารณสขมลฐาน ๑๔ องคประกอบ -เปนจดประสานงาน -เปนทตงกองทนตางๆ ๓. สามารถสงตอผปวยไปยงหนวยบรการผปวยของรฐ

๑. ความหมายของ ศสมช. 2.องคประกอบ ของททาการ ศสมช. ๒.๑ ผปฏบตงาน ๒.๒ ผมสวนรวมและใหผใหการสนบสนนการดาเนนงาน ๒.๓ วสดอปกรณและสงจาเปนใน ศสมช.

๑. กจกรรมนาเขาสบทเรยน ๒. การจดการรปแบบใน ศสมช.โดยจาลองจากสถานทจรง

๑.ศกษาขอมลศสมช.ตนแบบ/ดเดน ในหนงสอสรปผลงาน อสม.ดเดน จากเวบไซดศนย ๕ แหง ๒. ศกษาดงานในศนย ศสมช. ๓.คมอสทธดานหลกประกนสขภาพ จากเวบไซด สปสช.

๑.การสงเกต ๒.การนาเสนอผลการจดวางรปแบบการดาเนนงาน ๓.แบบทดสอบ

๓ ชวโมง

๕๔ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบ

ยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การ

ประเมนผลเวลา

๔. สามารถเปนศนยขอมล/การวางแผนสขภาพชมชน ๕. เปนทตงกองทนยา ฯ กองทนตาง ๆ และบรการอน ๆ

๓.ขนตอนและกระบวนการดาเนนใน ศสมช.รวมถงขอบขายการใหบรการใน ศสมช. ๔. การวางแผนการดาเนนงานและการบรหารจดการ ศสมช.

๕๕ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจด

กจกรรมการเรยนร สอ การ

ประเมนผล เวลา

๕. การพฒนา ศสมช.ใหมนวตกรรมและสามารถเปนตนแบบของการจดการระบบสขภาพงบประมาณจากกองทนสขภาพ ๖. การสารวจสทธดานหลกประกนสขภาพของประชาชน ๗. การวเคราะหผลการสารวจเพอประเมนสทธการเขาถงดานหลกประกนสขภาพและประชาสมพนธใหประชาชนทราบและใชสทธไดถกตอง

๕๖ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคด รวบยอด

แนวทางการจดกจกรรม การเรยนร

สอ การประเมนผล

เวลา

๕.๒.การสรางหลกประกนสขภาพ

๕.๒.๑ สามารถสรางความเขาใจใหประชาชนในเขตรบผดชอบใหเขาใจและรบทราบในสทธดานหลกประกนสขภาพได ๕.๒.๒ สามารถอธบายเรองกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถนไดถกตอง

๑.อธบายความหมาย แนวทางการจดการกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถนไดถกตอง ๒.มสวนรวมในการจดทาโครงการ/แผนงานดานสขภาพเพอขอรบการสนบสนน ตาบล

๕๗ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

สอ การประเมนผล เวลา

๖.๑ การคมครองผบรโภคดานสขภาพ

เมอผานการอบรมแลว อสม. สามารถ ๑. อธบายความรพนฐานเกยวกบผลตภณฑ สขภาพได

ผลตภณฑสขภาพ ๕ ดาน คอ ๑. ผลตภณฑอาหาร ไดแก ไอโอดน หนอไมปป ๒. ผลตภณฑยา ไดแก ยาเสอมคณภาพ ยาอนตราย การใชยาปฏชวนะผด ฯลฯ ๓. ผลตภณฑเครองสาอางอนตราย โฆษณาเกนจรง ๔. เครองมอแพทย เชน เครองนวดไฟฟาชอต ๕. ผลตภณฑวตถอนตรายทใชในบาน นอกบาน

๑. ทาแบบทดสอบกอนเรยน ๒. ผสอนบรรยายชนดของผลตภณฑสขภาพอนตรายและผเรยนอานคมอ หนา ๑ – ๗๕

คมอปฏบตงานชด อสม. พลงยงใหญคนไทยปลอดภยบรโภค (ฉบบปรบปรง ๒๕๕๔) w ww.phc.go.th www.oryor.com

๑. ทาแบบทดสอบหลงเรยน ๒. ความถกตองในการตอบใบประเมน

๕๘ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบ

ยอด แนวทางการจดกจกรรมการ

เรยนร สอ การ

ประเมนผล เวลา

๒. อธบายเกยวกบการตรวจแนะนาผผลต ผขายผลตภณฑสขภาพได ๓. การเฝาระวงปญหาในพนท ๔. สามารถแพรความรใหกบประชาชนได ๕. การประสานงานกบเครอขายในพนท

๒.๑ วตถประสงค ๒.๒ แนวทางการดาเนนงานของ อสม. ๓.๑ วตถประสงค ๓.๒ แนวทางการดาเนนงานของ อสม.

ผสอนบรรยายอานคมอ หนา ๗๖ – ๘๐

๕๙ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคด

รวบยอด แนวทางการจดกจกรรม

การเรยนร สอ การประเมนผล เวลา

๖.๒

การคมครองผบรโภคดานสขภาพ (กรมวทยาศาสตรการแพทย)

๖๐ แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

สอ การประเมนผล เวลา

๗ ๗.๑ การสงเสรมภมปญญาทองถน ๗.๒ การดแลสขภาพดวยหลกการธรรมานามยเพอการพงตนเองดานสขภาพ

ผผานการอบรม ๑. ทราบถงนโยบายการสงเสรมภมปญญาทองถน ๒. ตระหนกถงคณคาภมปญญาทองถน ๓. มแนวทางการใชประโยชนจากภมปญญาทองถน ๑. ทราบถงความหมายการดแลสขภาพแบบองครวม ๒. มแนวทางการประยกตใชองคความร ๓. สามารถนาองคความรไปใชประโยชน

๑.นโยบายสงเสรมภมปญญาทองถนในระดบประเทศ ๒. นโยบายสงเสรมภมปญญาทองถนในระดบภมภาค และทองถน ๓. ความเชอมโยงในการสงเสรมการใชภมปญญาในแตละระดบ ๑. หลกการธรรมานามย ความหมาย การดแลสขภาพตามหลกการ การดแลสขภาพแบบองครวม

บรรยายโดย วทยากรผทรงคณวฒ ในระดบผบรหารของจงหวดทสามารถนานโยบายลงสการปฏบตได บรรยายโดย วทยากรดานการแพทยแผนไทยทมความร มประสบการณในการเปนวทยากรถายทอดองคความร

ความสามารถของพนท หนงสอคมอตาราการดแลสขภาพดานการแพทยแผนไทย

ประเมนผลรวมหลกสตร Pre-test,Post-test ผานการประเมน ๖๐% ประเมนผลรวมหลกสตร Pre-test,Post-test ผานการประเมน ๖๐%

๖๑

แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การ

ประเมนผล เวลา

๗.๓ สมนไพรในงานสาธารณสขมลฐานและสมนไพรในทองถน

๑. เกดความใจในเรองของสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐานและสมนไพรในทองถน ๒. สามารถนาความรเรองสมนไพรไปประยกตใชในการดแลสขภาพ

๒. การสงเสรมสขภาพทางดานรางกาย จตใจ ดานอารมณ สงคมและสงแวดลอม ๓. ความเชอมโยงหลกการกบการแพทยแผนไทย ๑. สมนไพรในงานสาธารณสขมลฐาน และการใชประโยชน ๒. สมนไพรในทองถน และการใชประโยชนในชมชน

บรรยายโดย วทยากรผมความร ความสามารถ และความเชยวชาญในเรองสมนไพร/หมอพนบาน/ปราชญ ชาวบานผเชยวชาญดานสมนไพรในทองถน

วตถดนสมนไพรสด/แหง ตามความเหมาะสมในทองถน

ประเมนผลรวมหลกสตร Pre-test,Post-test ผานการประเมน ๖๐%

๖๒

แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การประเมนผล

เวลา

๓. นาสมนไพรในทองถนมาพฒนาตอยอดการใชประโยชนเพมขน

๓. การใชประโยชนจากสมนไพรในทางยาและทางโภชนาการ ๔. การพฒนาตอยอดการใชประโยชนจากสมนไพรเชงเดยวเปนยาพฒนาจากสมนไพร

๖๓

แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

สอ การประเมนผล เวลา

๗.๔ การบรหารรางกายดานทาฤาษดดตน

๑. สามารถบรหารรางกายดวยทาฤาษดดตน ๒. สามารถนาความรไปใชในการสงเสรม และการฟนฟสขภาพ ๓. สามารถเผยแพรองคความรใหกบชมขน

๑. ประวตองคความรการบรหารรางกาย และการดดตน การดดตนแกอาการตาง ๆ และการนาไปใชการฟนฟสขภาพ ๒. ขอหามขอควรระวงในการบรหารรางกายดวยทาฤาษดดตน ๓. สาธต และฝกปฏบตการบรหารรางกายดวยฤาษดดตน

บรรยายโดย วทยากรผมความร ความสามารถและมความรเรองการออกกาลงกาย กายวภาคศาสตร และสรรวทยา - สาธตและฝกปฏบต โดยวทยากรหลก และวทยากรผชวย ๑ คน/ ผเขารบการอบรม ๑๐ คน

คมอการบรหารรางกายดวยทาฤาษดดตน VCD การบรหารรางกายดวยทาฤาษดดตน

ประเมนผลดวยการสอบปฏบตทาบรหารรางกายผานการประเมน ๖๐%

๖๔

แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบ

ยอด แนวทางการจดกจกรรมการ

เรยนร สอ การประเมนผล เวลา

๗.๕ การนวด อบ ประคบสมนไพร คลายปวดเมอย

๑. สามารถนาองคความรไปใชในการดแลสขภาพชมชน ๒. สามารถทาลกประคบและยาอบสมนไพร ๓. สามารถนาองคความรทไดรบไปตอยอดเพอพฒนาองคความรในระดบสงตอไป

๑. วธการ ขนตอนการนวด การอบ การประคบสมนไพรทถกตองตามหลกวธการ ๒. ประโยชนของการนวด การอบ การประคบสมนไพร ๓. ขอหามควรระวงในการนวด การอบ และการประคบสมนไพร ๔. วธการ ขนตอนการทายาอบ และการทาลกประคบสมนไพร ๕. การใชลกประคบสมนไพรเพอคลายกลามเนอ และเสนเอน

บรรยายโดยวทยากรผผานการอบรมหลกสตรนวดไทย อยางนอยหลกสตรผชวยแพทยแผนไทย ๓๗๒ ชวโมง - สาธตและฝกปฏบต การทายาอบสมนไพร การทาลกประคบสมนไพร การนวดคลายอาการกลามเนอ การใชลกประคบสมนไพรคลายกลามเนอ และเสนเอน วทยากรหลกและวทยากรผชวย ๑ คน ตอผเขารบการอบรม ๑๐ คน

- วตถดบสมนไพรสดเพอสาธต และฝกปฏบต - อปกรณประกอบการอบ นวด ประคบสมนไพร

ประเมนผลดวยการสอบปฏบตการนวด และประคบสมนไพร ผานการประเมน ๗๐%

ตามความเหมาะสม

๖๕

แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

สอ การประเมนผล เวลา

๘ ความรเรองเอดส

1.เพอพฒนาความร ความเขาใจเรองเอดส 2.สรางทศนคตทดตอการแกไขปญหาเอดส 3.สรางทศนคตทดตอผตดเชอเอชไอว 4.พฒนาศกยภาพในการเปนผถายทอดความรเรองเอดส 5.สรางเครอขายคนทางานเอดสในชมชน

1.ความรเรองเอดสและสถานการณเอดส 2.พฤตกรรมเสยงและการปรบเปลยน 3.แนวทางการปองกน 4.การดแลรกษา 5.พฤตกรรมทสมพนธกบการตดเชอเอชไอว การใชยาเสพตด

1. การบรรยาย 2. กจกรรมกระบวนการ

โดยผฟงมสวนรวม 3. การสาธต

1. เอกสารความร 2. อปกรณ

ประกอบการสอน 3. โปสเตอรชด

บรรยาย

แบบประเมนกอนหลงการอบรม

12 ชวโมง

๖๖

แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

สอ การประเมนผล เวลา

๙ ๑.๑ การจดการสขภาพชมชน

๑. สามารถอธบายความหมายการจดการสขภาพชมชนไดอยางถกตอง ๒. สามารถอธบายขนตอนหรอกระบวนการบรหารจดการสขภาพชมชนไดอยางถกตอง ๓. สามารถอธบากลไกการขบเคลอนหมบานจดการสขภาพและตาบลจดการสขภาพไดอยางถกตอง ๔. สามารถจดทาแผนการบรหารจดการสขภาพโดยใชกระบวนการมสวนรวมไดอยางถกตอง

๑. ความหมายการจดการสขภาพชมขน ๒. ขนตอนและกระบวนการดาเนนการจดการสขภาพชมชน - การสรางและการพฒนาทมนกจดการสขภาพ - การคนหาบคคล/กลมคน/ชมรม/องคกรทมศกยภาพทมอยในชมชนเชอมโยง - การระดมทมทมอยทงทนทางสงคมและทนทเปนเงน

๑. กจกรรมนาเขาสบทเรยน ๒. ชมวดทศน การจดการสขภาพชมชน ชมชนเขมแขงแหงปางคา จ.เชยงราย ๓. เปดเวทแลกเปลยนเรยนร “ดหนงสะทอนดงาน” กระตกตอมคดสะกดตอมอยาก ในระหวางการแลกเปลยนเรยนรใชเครองมอแผนทความคด (Mind Map) ในการรวมรวมความคดเหนแลวสะทอนกลบในทประชมสรปประเดนทไดจากการดวดทศน

๑. การสงเกต ๒. แบบทดสอบ

๓ ชวโมง

๖๗

แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร สอ การประเมนผล

เวลา

๕. สามารถเปนผนาในการสรางกระบวนการเรยนรในชมชนได

- การจดการและรวบรวมองคความรทมอยในพนท เชน ภมปญญาตาง ๆ ทมอย ๓. กลไกลการขบเคลอนหมบานจดการสขภาพและตาบลจดการสขภาพ ๔. การประเมนผล ควบคม กากบ การตดตามและประเมนผลการจดการความร - การตดทาแบบประเมนหมบานจดการสขภาพและตาบลจดการสขภาพ

๔. บรรยายความหมายการจดการสขภาพขนตอนหรอกระบวนการบรหารจดการสขภาพชมชน - กลไกการขบเคลอนหมบานจดการสขภาพและตาบลจดการสขภาพโดย Powerpoint ๕. ฝกทาแบบประเมนหมบานจดการสขภาพและตาบลจดการสขภาพ ๖. แบงกลมฝกปฏบตการจดทาแผนงานการขบเคลอนการจดการสขภาพในพนท ๗. อภปรายแลกเปลยน ซกถามสรางความชดเจนในกระบวนการทงหมด

๖๘

แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

สอ การประเมนผล เวลา

๑.๒ กระบวนการทาแผนชมชนแบบมสวนรวม

๑. อธบายความหมายและหลกการของแผนชมชนไดอยางถกตอง ๒. เขาใจและสามารถอธบายกระบวนการจดทาแผนชมชนไดอยางถกตอง ๓. สามารถวเคราะหประเมนสถานการณแบบมสวนรวมและสาเหตทแทจรงของปญหาได ๔. สามารถเปนผนาและมสวนรวมในการจดทาแผนสขภาพชมชนรวมกบการจดทาแผนตาบลได

๑. ความหมายของการวางแผนและกระบวนการจดทาแผนพฒนาชมชนอยางมสวนรวม ๒. กระบวนการและขนตอนการวางแผน ๒.๑ การวเคราะหและศกษาชมชน การคนหาปญหา โยงใยปญหาและการจดลาดบความสาคญของปญหา แนวทางการ

๑. กจกรรมนาเขาสบทเรยน ๒. สมถามผเขารบการอบรมถงประสบการณในการจดทาแผนชมขน “ทานเคยเขารวมการจดทาแผนชมชนหรอไม ทาอยางไร มใครมารวมบาง และแผนถกนาไปใชหรอไมอยางไร” ๓. สรปเชอมโยงประสบการณของผเขารบการอบรมกบแนวคดการจดทาแผนแบบมสวนรวม ๔. บรรยายความหมายของการวางแผนและกระบวนการจดทา

๑. การสงเกต ๒. การนาเสนอผลการประชมตามใบงานเทคนคการวางแผน แบบมสวนรวม ๓. แบบทดสอบ

๙ ชวโมง

๖๙

แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

สอ การประเมนผล เวลา

แกปญหา การวางแผนการพฒนาโครงการและการประเมนผล ๒.๒ การจดทาแผนชมขนดวยกระบวนการ/ เครองมอตาง ๆ เชน แผนททางเดน ยทธศาสตร /AIC / PRA / FSC ๓. การนาแผนไปสการปฏบต ๔. การประเมนผลและการวดความสาเรจ

แผนพฒนาชมขนอยางมสวนรวมโดยใชสอ PowerPoint ประกอบการบรรยาย ๕. จดกจกรรมแบงกลมกลมละ ๑๐ คน ใหแตละกลมแบงบทบาทหนาท เชนประธานกลม เลขากลม เปนตน และใหแตละกลมสมมตวากลมตนเองเปนกลมแกนนาหมบานหนงแลวตงชอหมบาน

๗๐

แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด แนวทางการจดกจกรรมการ

เรยนร สอ การ

ประเมนผล เวลา

๖. บรรยายกระบวนการและขนตอนการจดทาแผนและฝกปฏบตในแตละกลม เรอง ๖.๑ การวเคราะหสถานการณชมน ๖.๒ การสรางแผนททางเดนยทธศาสตร ๖.๓ การจดทาแผนงาน/โครงการสขภาพชมชน ๗. ใหมการนาเสนอในแตละขนตอนโดยสมตวอยาง ขนตอนละ ๑ กลม ๘. เปดเวทแลกเปลยนสรางความเขาใจเพมเตม โดยการเปดโอกาสใหซกถาม ๙. บรรยายสรปประโยชนการนาไปใชและการประเมนแผน

๗๑

แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบ

ยอด แนวทางการจดกจกรรมการ

เรยนร สอ การประเมนผล เวลา

๑๐ การจดการงานอนามยแมและเดก

๑. อสม อธบายบทบาทหนาทการสงเสรมงานอนามยแมและเดกได ๒. อสม.อธบายวธการดแลสงเสรมสขภาพหญงตงครรภหญงหลงคลอด ทารกแรกเกดจนถงอาย 5 ป ได ๓. อสม.สามารถแสดงวธการคดกรองและสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวยได ๔. อสม อธบายวธการชวยเหลอแมเลยงลกดวยนมแมใหสาเรจได

๑. บทบาท อสม.ในงานอนามยแมและเดก ๒. การประเมนสถานะสขภาพและการสงเสรมสขภาพหญงตงครรภ หญงหลงคลอดเดกปฐมวย ๓. การคดกรองและสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวย ๔. การสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม ๕. ภมปญญาทองถนในการดแลสงเสรมงานอนามยแมและเดก

๑. นาเขาสบทเรยนดวยการแลกเปลยนประสบการณทางาน ๒. แบงกลมเรยนรตามฐานการเรยนร แนวทางดแลและสงเสรมสขภาพ - หญงตงครรภ - หญงหลงคลอดและทารกแรกเกด - การเลยงลกดวยนมแม - การสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวย ๓. บรรยายสรป ๔. แบงกลมระดมสมองนาภมปญญาทองถนประยกตใชการดแลสงเสรมสขภาพแมและเดก

๑. สมดบนทกสขภาพแมและเดก ๒. คมอปฏบตงานอสม.นมแมเพอสายใยรกแหงครอบครว ๓. คมอปฏบตงานอสม.สงเสรมพฒนาการเดกแรกเกด - 5 ป ๔. ภาพพลกนมแม ๕. ของเลน ๖. หนงสอนทาน

๑. การตอบคาถาม ๒. การทดลองปฏบต ๓. การสงเกต ๔. การมสวนรวม

14 ชวโมง

๗๒

แผนการเรยนรอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ลาดบ ชอวชา วตถประสงค เนอหา/แนวคดรวบยอด

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

สอ การประเมนผล เวลา

๑๐ ๕. อสม.รจกภมปญญาในทองถนและนามาใชในงานอนามยแมและเดกได

๗๓

สวนท ๔ คาถามสาหรบการประเมนผลกอนและหลงการอบรม

๗๔

๑.๑ เชยวชาญดานการเฝาระวงและควบคมโรคตดตอ (โรคเลปโตสไปโรสส) คาถาม โรคเลปโตสไปโรสส สาหรบ อสม.

1. เชอเลปโตสไปราเปนสาเหตโดยตรงททาใหเกดโรคเลปโตสไปโรสส

2. เชอเลปโตสไปโรสสจะปนออกมากบเยยวของสตวทเปนโรค

3. เชอเลปโตสไปโรสสเขาสรางกายไดทางรอยถลอกทแขน

4. นายแดงซงมอาชพซอขายวว ควาย มโอกาสตดโรคเลปโตสไปโรสสได

5. ผปวยโรคเลปโตสไปโรสสสวนใหญมกมอาการ ไขสง ปวดหวมาก ปวดเมอยกลามเนอ

6. สายพนธของเชอ ปรมาณของเชอ และความแขงแรงของรางกายเปนสาเหตททาใหแตละคนปวยเปนโรคเลปโตสไปโรสสรนแรงแตกตางกน

7. ผทตดเชอโรคเลปโตสไปโรสสไมจาเปนตองมอาการทกคน

8. การปองกนตนเองไมใหสมผสกบแหลงนาทใชรวมกบสตวโดยตรงและการชาระลางรางกายหลงสมผสนาโดยเรวเปนวธลดความเสยงในการตดเชอไดดทสด

9. อสม.เปนผเดยวทมบทบาทในการกาจดโรคเลปโตสไปโรสสใหหมดไปจากหมบาน

10. ผปวยทเปนโรคเลปโตสไปโรสสแลวมโอกาสเปนซาอกได เฉลย ถกทกขอ ยกเวน ขอ 9. ทผด

๑.๒ เชยวชาญดานการเฝาระวงและควบคมโรคตดตอ (โรคพษสนขบา) คาถาม โรคพษสนขบา สาหรบ อสม.

1. สนขทกดคน มสาเหตมาจากสายพนธทดรายเพยงอยางเดยว

2. สตวทสามารถเปนโรคพษสนขบาไดมหลากหลายชนด ไมใชเฉพาะสนขเทานน เชน วว หน กระรอก คางคาว เปนตน

3. สนขทเปนโรคพษสนขบาจะมอาการทงแบบดรายและแบบซมเศรา

4. สนขทไดรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบามาแลวอยางนอย 2 ครง ฉดเปนประจาทกป ครงหลงสดไมเกน 1 ป แนใจไดวาไมเปนโรคพษสนขบาแนนอน

5. ผปวยทเปนโรคพษสนขบา เรมแรกจะมไขตาๆ เจบคอ เบออาหาร เรมคนบรเวณบาดแผล ตอมาจะกลวแสงกลวลม เพอเจอ กลนลาบาก

6. การปองกนโรคพษสนขบาทดทสด คอ การปองกนไมใหสตวเปนบา

7. เราสามารถระมดระวงตนเองไมใหถกสนขกดไดโดย 1) ไมแหย 2) ไมเหยยบ 3) ไมไปแยกสนขทกาลงกดกนดวยมอเปลา 4) ไมหยบจานขาวขณะสนขกาลงกน 5) ไมยงกบสนขทไมรประวต

8. เมอถกสนขกด ควรจะรบลางแผลดวยสบและนาสะอาดหลายๆครง จดจาลกษณะสตวแลวกกดอาการ 10 วน และไปพบแพทยเพอรบการปองกนรกษาทถกตอง

9. วคซนโรคพษสนขบาทใชฉดคนในปจจบน สามารถฉดไดทงในเดกและสตรมครรภ 10. เจาของสนข หากปลอยสนขออกไปทาอนตรายแกบคคลหรอทรพยสนผอน มโทษทงทางแพงและอาญา

เฉลย ถกทกขอ ยกเวน ขอ 1. และ ขอ 4. ผด

๗๕ 2.เชยวชาญดานการสงเสรมสขภาพ

คาชแจง โปรดทาเครองหมาย หรอ หนาขอความตอไปน (ขอละ 1 คะแนน) ..... .....1. การสงเสรมสขภาพเปนกระบวนการทชวยใหบคคลและชมชนเพมขดความสามารถในการ ควบคมและ กาหนดสงตางๆทจะมผลตอสขภาพอนจะกอใหเกดการมสขภาพดในอนาคต ..... .....2. ประชาชนทกคน ควรมการออกกาลงกายวนละ 30 นาทอยางนอย 3 วนตอสปดาห ..... .....3. การออกกาลงกายโดยการเตนแอโรบคเปนวธการออกกาลงกายทดทสดสาหรบทกเพศทกวย ..... .....4. การสงเสรมสขภาพของประชาชนเปนบทบาทหนาทของเจาหนาทสาธารณสขเทานน ..... ....5.โรคทปองกนไดซงเกดจากการมพฤตกรรมการบรโภคทไมเหมาะสมเชน โรคอวน โรคเบาหวาน

โรคหวใจขาดเลอด โรคความดนโลหตสง ..... .. .6. ตวบงชสาคญในการดแลและการจดการสขภาพของประชาชน คอ นาหนกตวของแตละคน ดงนน อสม.ตองสงเสรมการเฝาระวงนาหนกของตนเองของประชาชน .... ....7. อาหาร อารมณและการออกกาลงกาย เปนหวใจสาคญของการสงเสรมสขภาพ .... ...8.วถชวตการบรโภคและการใชพลงงานอยางสมดลของประชาชนเปนปจจยสาคญของการสงเสรม

สขภาพ และลดปจจยเสยงตอการเกดโรค ซงสามารถดไดจากดชนมวลกายของแตละคนได ..... ..9.การสรางกระบวนการเรยนรของประชาชนในชมชนในการเลอกและการบรโภคอาหารทหมาะสมเปน

บทบาทหนาทของ อสม.ทตองดาเนนการรวมกบภาคสวนอนๆในชมชน ..... ...10. หญงไทยทกคนทมอายตงแต 35 ป ขนไป ควรไดรบการตรวจมะเรงปากมดลกทกป ..... ...11.ผสงอายสามารถออกกาลงกายไดทกประเภททไมรนแรงตอขอ/กระดกและการกระแทกอยาง รนแรง ..... ...12.การจดกจกรรมลด ละ เลก สงเสพตดใหแกประชาชนในหมบานเปนสงททาไดยากและเสยงตอ ชวตและทรพยสนของทาน ..... ...13. การออกกาลงกายทถกวธประกอบดวย 3 ขนตอน คอ การอบอนรางกาย การออกกาลงกาย และการผอนคลายกลามเนอ ..... ..14.การจดสรางสถานทออกกาลงกายในชมชนและการปรบปรงสภาพแวดลอมของชมชนเปนบทบาท

หนาทของ อบต. เทานน ..... ... 15. การรวมกลมจดตงเปนชมรมสรางสขภาพสามารถสงเสรมใหประชาชนมสขภาพทดได ..... ...16. การสรางสขภาพควรดาเนนการตามความตองการของสมาชกชมรมสรางสขภาพเปนหลก ..... ..17.สมาชกชมรมสรางสขภาพควรมความรและทกษะในการดแลจตใจตนเอง ครอบครวและชมชน ..... ...18.การสรางสขภาพในเรองอารมณควรเนนประชาชนใหรจดแสดงอารมณใหเหมาะสมกบสถานการณวา ชอบหรอไมชอบอยางเปดเผย

๗๖ .... ...19.การเลยงลกดวยนมแม แมเลยงลกดวยนมแมเพยงอยางเดยวตงแตแรกเกดถง 6 เดอน และ

หลงจากนนให เลยงลกดวยนมแมควบคกบอาหารทเหมาะสมตามวย .... ..20. โรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครวหมายถง โรงพยาบาลทมการใหบรการดานอนามยแมและ เดกดวยระบบบรการทมคณภาพและชมชนเขามามสวนรวม

๓. เชยวชาญดานสขภาพจตชมชน

ใหทาเครองหมาย ( √ ) หรอ ( X ) หนาขอตอไปน ............ 1. สขภาพจตของคนเราจะไมเปลยนแปลง ใครมสขภาพจตไมดกจะไมดตลอดไป ............ 2. ชมชนทมสขภาพจตดคอชมชนทมความเขมแขง ............ 3. ชมชนทมพนทสาธารณะทคนในชมชนมารวมตวกนมแนวโนมทจะทาใหชมชนนนเปนชมชนเขมแขง ............ 4. ปจจยสาคญทสดของการสรางความเขมแขงใหชมชนคอการมผนาทคดเรว ทางานไว ............ 5. พนธสญญาเปนเครองมอหนงทใชในการสรางความเขมแขงใหชมชน ............ 6. การรจกฟงคอหวใจสาคญของการใหการปรกษา ............ 7. ผใหการปรกษาทดตองเปนคนชางสงสย ............ 8. ในการใหคาปรกษาควรใชคาถามปลายปดมากกวาปลายเปด เพราะจะไดคาตอบทชดเจน ............ 9. ในการใหคาปรกษาควรถามในสงทเราตองการจะรหรออยากร ........... 10. ผใหคาปรกษาควรชวยตดสนใจแกปญหาใหกบผมารบการปรกษา ........... 11. ในการเลอกแกปญหาตองใหความสาคญกบปญหาทแกไขไดงายกอน ........... 12. ถาผรบการปรกษามปญหาดานอารมณควรใหกาลงใจ ........... 13. ถาผรบการปรกษาตดสนใจไมไดควรใหเขาไปขอความชวยเหลอจากคนอน ........... 14. ผใหคาปรกษาตองไวตออารมณ ความรสกของผอน ทงคาพดและภาษาทาทาง ........... 15. ผใหคาปรกษาไมควรใชความรสก ความเชอของตนเองไปตดสนผรบการปรกษา ........... 16. คนทไมมความเครยดเลยมกเปนคนทขาดแรงจงใจและมความเฉอยชา ........... 17. การมความเครยดบางในระดบไมสงนกเปนสงทด ถอวามประโยชนในการดาเนนชวตประจาวน ........... 18. คนทสามารถฟนตวจากสถานการณวกฤตไดเรวคอคนทมความอดทนตอความทกข มกาลงใจและสามารถจดการกบปญหาได ........... 19. ST5 คอแบบประเมนภาวะซมเศราและความเสยงตอการฆาตวตาย ........... 20. คนทเสยงตอการฆาตวตายจะคดอะไรไดชากวาปกต ........... 21. กรมสขภาพจตมบรการรบปรกษาปญหาทเบอร 1233

๗๗ ........... 22. ชมชนทมสขภาพจตด คอ ชมชนทไมมปญหาใด ๆ ในชมชนเลย ........... 23. สภาพแวดลอมของชมชนมผลตอสขภาพจตของคนในชมชน ........... 24. คนทมฐานะทางเศรษฐกจด จะเปนคนทมสขภาพจตดไปดวย ........... 25. ปญหาครอบครว ถอเปนเรองสวนตวทคนในชมชนไมควรเขาไปเกยวของ ........... 26. เดก เปนผทไมมความเครยด ........... 27. การออกกาลงกาย ดหนง ฟงเพลง ทางานอดเรกตาง ๆ ชวยผอนคลายความเครยดได ........... 28. แบบประเมนพลงสขภาพจต ( RQ ) ใชประเมนความสามารถของบคคล 2 ดาน คอ ดานความทนทานทางอารมณ และดานกาลงใจ ........... 29. พลงสขภาพจต ( RQ ) เปนความสามารถของบคคลในการปรบตวและฟนตวภายหลงทพบกบเหตการณ วกฤตหรอสถานการณทกอใหเกดความยากลาบาก ........... 30. การคดถงสงด ๆ ทมอย และหมนพดใหกาลงใจตนเอง เปนวธการพฒนาศกยภาพดานกาลงใจดวยตนเอง เฉลย 1. X 2. √ 3. √ 4. X 5. √ 6. √ 7. X 8. X 9. X 10. X 11. X 12. √ 13. X 14. √ 15. √ 16. √ 17. √ 18. √ 19. X 20. X 21. X 22. X 23. √ 24. X 25. X 26. X 27. √ 28. X 29. √ 30. √

๕.เชยวชาญดานการบรการในศนยสาธารณสขมลฐานชมชน(ศสมช.) และการสรางหลกประกนสขภาพ

คาชแจง คาถามทงหมด 20 ขอ ใหกาเครองหมาย √ หนาขอททานเหนวาถกตอง และกาเครองหมาย X หนาขอทเหนวาผด

...........1.ศสมช.คอสถานททางานของ อสม.ในการใหบรการขนพนฐานดานสขภาพแกประชาชน

...........2.ศสมช.สามารถชวยลดอตราการเขารบบรการดานการรกษาพยาบาลของสถานบรการได

...........3.การม ศสมช.เปนผลดดานการศกษาหาขอมลดานสขภาพของประชาชนในหมบานไดเปนอยางด

...........4.การบรหารจดการระบบภายใน ศสมช.สามารถให อสม.ดาเนนการแตเพยงผเดยวกได

...........5.หนวยงานอนทไมเกยวของดานสขภาพไมสามารถมาใช ศสมช.เปนสถานทดาเนนกจกรรมของชมชนได

...........6.การพฒนา ศสมช.ใหมรปแบบการบรการทครบถวน ไมจาเปนตองใหใครมาชวย อสม.ทาเองได

๗๘

..........7. การทางานประสานกนโดยใชศสมช.เปนศนยกลางประกอบดวย อสม.เจาหนาทสาธารณสขผนาชมชน

และประชาชนในหมบานเปนสาคญ

...........8. ศสมช.จะคงอยไดตองรองบประมาณสนบสนนจากรฐบาลเทานน

...........9. ประชาชนในหมบานสามารถพฒนา ศสมช.รวมกบ อสม.ใหเปนแหลงเรยนรในทกๆดานได

ไมจาเปนตองเฉพาะดานสขภาพ

...........10.การสรางหลกประกนสขภาพคอการใหประชาชนมสทธในการเขาถงดานการรกษาพยาบาล

...........11.ประชาชนชาวไทยตองเปนผมสทธดานหลกประกนสขภาพ

...........12. การขนทะเบยนสทธหลกประกนสขภาพใหแจงชอไดทสถานบรการสขภาพของรฐทกแหง

...........13. ขาราชการเปนบคคลทมสทธดานหลกประกนสขภาพ

...........14. อสม.ใจด บอกนายเกงวาเขามสทธประกนสงคมไมใชสทธหลกประกนสขภาพ ๕๐

...........15. การรกษาพยาบาลสามารถไปใชสทธไดเฉพาะสถานบรการสาธารณสขทระบในบตรเทานน

...........16. สทธหลกประกนสขภาพสามารถใชรกษาไดทกโรค

...........17.การสารวจสทธดานหลกประกนสขภาพใหกบประชาชนชวยใหประชาชนทราบสทธประโยชนของตนเอง

...........18. ถาตองการทราบขอมลดานหลกประกนสขภาพใหโทรทสายดวน 1330

........... 19.ไมสามารถนาขอมลดานหลกประกนสขภาพมานาเสนอท ศสมช.ได

........... 20.หลกประกนสขภาพมความสาคญตอประชาชนไมสมควรให อสม.ทราบ

เฉลย ขอถก 1 2 3 7 9 10 11 12 14 15 17 18 ขอผด 4 5 6 8 13 16 19 20

๗๙

6. ๑ การคมครองผบรโภค (สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา) 1. ยาแผนโบราณ ในรปแบบยาลกกลอน ยาผง หรอแคปซล ทผดกฎหมาย ซง อย. มกจะตรวจพบวาไดมการ

ลกลอบนายาแผนปจจบนกลมใดมาเปนสวนผสม 1. กลมยาสเตยรอยด 2. กลมยาปฏชวนะ กลมยาสเตยรอยด ซงจะเกดผลขางเคยงสงอาจทาใหเกดอาการบวมนา หนาบวม

กระดกผ กระเพาะอาหารทะล ความดนโลหตสง กลามเนอไมมแรง และหวใจเตนผดจงหวะ หรอหยดเตนได

2. เพอความปลอดภย ทานควรซอยาทไมใชยาสามญประจาบาน จากทใด 1. รานขายยาทไดรบอนญาตจาก อย. 2. อนเทอรเนต

รานขายยาทไดรบอนญาตจาก อย. เพราะการขายยาโดยใชชองทางอนไมวาจะเปนอนเตอรเนต การขายตรง เปนการกระทาทผดกฎหมายทงสนคะ

3. บคคลกลมใดควรหลกเลยงการรบประทานยาแกปวดแอสไพรน 1. ผทเปนโรคกระเพาะอาหารอกเสบ 2. ผสงวย

ผทเคยเปนโรคกระเพาะอาหารอกเสบหรอกาลงเปนเปนอย ไมควรรบประทาน ยาแกปวดแอสไพรน เพราะจะยงระคายเคองตอเนอเยอกระเพาะอาหาร จนทาใหเปนแผลในกระเพาะอาหารได

4. ยาทไดจากพช สตว หรอแรธาตซงมไดผสมปรงแปรสภาพ เรยกวา… 1. ยาไทย 2. ยาสมนไพร

ยาสมนไพรเปนยาทไดจากพช สตว หรอแรธาตซงมไดผสมปรงแปรสภาพ 5 . ยาปฏชวนะใชรกษาอาการอกเสบจากการตดเชอในขอใด… 1. เชอไวรส 2. เชอแบคทเรย

การอกเสบจากการตดเชอแบคทเรยสามารถรกษาไดโดยการใชยาปฏชวนะ แตยาปฏชวนะไมสามารถรกษาโรคทเกดจากการตดเชอไวรสได

6. ยาหยอดตามอายนานเทาใดหลงเปดใชแลว 1. หนงเดอน 2. สามสปดาห

ยาหยอดตาทเปดใชแลว จะเสอมคณภาพไปตามวนเวลา จะมฤทธเตมทภายในหนงเดอนหลงเปดใชครงแรก

๘๐ 7. เพราะเหตใดจงหามใชกลมยาเตตราซยคลนกบเดกทอายตากวา 6 ขวบ 1. ทาใหฟนตกกระ 2. ทาใหเปนโรคโลหตจาง

หามใชกลมยาเตตราซยคลนกบเดกทอายตากวา 6 ขวบ เพราะวายาจะไปรบกวนการสรางกระดกและฟน ทาใหกระดกและฟนไมเจรญเทาทควร ทงยงทาใหฟนตกกระ เปนคราบ สนาตาลถงดาดวย

8. บคคลกลมใดควรหลกเลยงการรบประทานยาแกปวดแอสไพรน 1. ผทเปนโรคกระเพาะอาหารอกเสบ 2. ผสงวย

ผทเคยเปนโรคกระเพาะอาหารอกเสบหรอกาลงเปนเปนอย ไมควรรบประทาน ยาแกปวดแอสไพรน เพราะจะยงระคายเคองตอเนอเยอกระเพาะอาหาร จนทาใหเปนแผลในกระเพาะอาหารได

9. การใชยาแกปวดพาราเซตามอลในผใหญ ไมควรใชตดตอกนนานเกนกวน 1. 5 วน 2. 10 วน

ในผใหญไมควรใชยาพาราเซตามอลนานเกน 10 วน เนองจากฤทธของยาจะมพษตอตบ 10. ยากอนอาหาร ตองกนกอนอาหารนานเทาใด 1. อยางนอยครงชวโมง 2. อยางนอย 15 นาท

ยากอนอาหารกคอ ตองกนยากอนอาหารอยางนอยครงชวโมง เพอใหยาดดซมไดด 11. ยาหลงอาหาร ตองกนหลงอาหารทนท หรอหลงจากกนอาหารแลวนานเทาใด 1. 5 นาท 2. อยางนอย 15 นาท

ยาหลงอาหาร ตองกนหลงอาหารทนท หรอหลงจากกนอาหารแลวอยางนอย 15 นาท เพอใหยาถกดดซมเขาสกระแสเลอดรวมกบอาหารในลาไสเลก

12. ควรกนยากอนนอน หลงจากกนอาหารมอเยนเสรจแลวไมตากวากชวโมงกอนเขานอน 1. 2 ชวโมง 2. 4 ชวโมง

ควรกนยากอนนอน หลงจากกนอาหารมอเยนเสรจแลวไมตา 4 ชวโมงกอน เขานอน 13. เพอใหเราไดยาทมคณภาพ ขอใหสงเกตวนทผลต หรอวนหมดอาย และอนตรายจากยาทเสอมคณภาพ

โดยหลกเลยงการใชยาทผลตมานานเกนกวากป 1. 5 ป 2. 3 ป

เพอใหเราไดยาทมคณภาพ ขอใหสงเกตวนทผลต หรอวนหมดอาย และอนตรายจากยาทเสอมคณภาพโดยหลกเลยงการใชยาทผลตมานานเกนกวา5 ป

๘๑ 14. สงทจะทาใหเราทราบไดวายานนไดผานการรบรองจาก อย. แลวคอสงใด 1. ชอ และทตงของผผลตบนฉลากยา 2. เลขทะเบยนตารบยา เลขทะเบยนตารบยาเปนสงทจะทาใหเราทราบไดวายานนไดผานการรบรองจาก อย.แลว 15. ยาระบาย ไมควรใชตดตอกนนานเกนกวากวน 1. 7 วน 2. 5 วน

ไมควรใชยาระบายตดตอกนนานเกนกวา 7 วน เพราะการใชยาระบายในขนาดสงหรอตดตอกนเปนเวลานาน จะเกดผลเสยตอรางกาย เชน ทาใหลาไสใหญเสยการทางานตามธรรมชาต ตองใชยาจงจะถาย

16. ยาประเภทใดทสามารถหาซอไดตามรานคาทวไป 1. ยาควบคมพเศษ 2. ยาสามญประจาบาน

ยาสามญประจาบาน สามารถซอไดจากรานคาทวไป ไมจาเปนวาจะตองเปนรานขาย 17. ยานาแกไอ แบบไหนทไมปลอดภยตอผใช 1. ยาแกไอนาดา ,ยาแกไอนาเชอม 2. ยานาแกไอผสมโคเดอน

ยานาแกไอผสมโคเดอน หากใชตดตอกนเปนเวลานาน ๆ จะทาใหเกดการเสพตดไดซงการใชยานควรอยในความดแลของแพทย

18. การขายยาประเภทใด เปนสงทผดกฎหมาย 1. ยาชด 2. ยาสามญประจาบาน

การขายยาชด เปนการกระทาทผดกฎหมาย 19. ยาประเภทใดทตองใชภายใตความดแลของแพทยอยางใกลชด 1. ยาลดความอวน 2. ยาแกปวดลดไข ยาลดความอวน เปนกลมยาตองใชภายใตความดแลของแพทยอยางใกลชด 20. ในทางการแพทยไดนากลตาไธโอนมาใชในการรกษาโรคใด 1. โรคไต 2. โรคพารกนสน

ในทางการแพทยไดนากลตาไธโอนมาใชในการรกษาโรคพารกนสน 21. ยาปฏชวนะ มชอเรยกอกอยางหนงวา “ยาแกอกเสบ” ใชหรอไม 1. ใช 2. ไมใช

ไมใช อยาเรยกยาปฏชวนะวา “ยาแกอกเสบ” เพราะจะทาใหเขาใจผดวาทกครงทมอาการอกเสบจากสาเหตตาง ๆ จะตองใชยาปฏชวนะซงไมถกตอง

๘๒ 22. ภาวะทเชอโรคสามารถทนทานตอฤทธของยาทเคยใชไดผลกบมนมากอน เรยกวา….. 1. การดอยา 2. การแพยา

ภาวะทเชอโรคสามารถทนทานตอฤทธของยาทเคยใชไดผลกบมนมากอน เรยกวา “ การดอยา ”

23. ในทางการแพทยจะใชสเตมเซลลมาปลกถายเพอรกษาโรค ทงน สเตมเซลลทใชรกษาแลว ไดผลจรง มาจากทใด

1. ไขกระดก 2. สายสะดอ สเตมเซลลทใชรกษาแลว ไดผลจรง มาจากไขกระดก 24. ซอยาจากแหลงใดมโอกาสไดรบยาปลอมสง 1. ทางอนเทอรเนต 2. รานขายยาทเพงเปดใหม การซอยาทางอนเทอรเนตมโอกาสไดรบยาปลอมสง เนองจากการขายยาผานอนเทอรเนต

เปนการกระทาทผดกฎหมาย 25. การเกบรกษายาเพอคงประสทธภาพ ควรเกบใหหางแสงแดด ความชน และจดเกบในทม อณภม

เหมาะสมเทาใด 1. ไมเกน 30 องศาเซลเซยส 2. ไมเกน 25 องศาเซลเซยส การเกบรกษายาเพอคงประสทธภาพ ควรเกบใหหางแสงแดด ความชน และจดเกบในทม

อณภมเหมาะสมไมเกน 30 องศาเซลเซยส 26. ยาประเภทใดทตองสงจายโดยแพทยเทานน 1. ยานอนหลบ 2. ยาแกไมเกรน ยานอนหลบเปนยาอนตรายทตองสงจายโดยแพทยเทานน 27. รานยาคณภาพแตกตางจากรานขายยาทวไปอยางไร 1. เภสชกรอยใหคาแนะนาตลอดเวลา 2. รานขายยาทเปดบรการ 24 ชวโมง รานยาคณภาพแตกตางจากรานยาทวไป เนองจากมเภสชกรอยใหคาแนะนาตลอดเวลา 28. ซอยาจากแหลงใดมโอกาสไดรบยาปลอมสง 1. ทางอนเทอรเนต 2. รานขายยาทเพงเปดใหม การซอยาทางอนเทอรเนตมโอกาสไดรบยาปลอมสง เนองจากการขายยาผานอนเทอรเนต

เปนการกระทาทผดกฎหมาย

๘๓ 29. ซอยาจากแหลงใดมโอกาสไดรบยาปลอมสง 1. ทางอนเทอรเนต 2. รานขายยาทเพงเปดใหม การซอยาทางอนเทอรเนตมโอกาสไดรบยาปลอมสง เนองจากการขายยาผานอนเทอรเนต

เปนการกระทาทผดกฎหมาย 30. ซอยาจากแหลงใดมโอกาสไดรบยาปลอมสง 1. ทางอนเทอรเนต 2. รานขายยาทเพงเปดใหม การซอยาทางอนเทอรเนตมโอกาสไดรบยาปลอมสง เนองจากการขายยาผานอนเทอรเนต

เปนการกระทาทผดกฎหมาย

เฉลย ขอถก ขอ1 คอ1 ขอ16 คอ2 ขอ2 คอ1 ขอ17 คอ2 ขอ3 คอ1 ขอ18 คอ1 ขอ4 คอ2 ขอ19 คอ1 ขอ5 คอ2 ขอ20 คอ2 ขอ6 คอ1 ขอ21 คอ2 ขอ7 คอ1 ขอ22 คอ1 ขอ8 คอ1 ขอ23 คอ1 ขอ9 คอ2 ขอ24 คอ1 ขอ10 คอ1 ขอ25 คอ1 ขอ11คอ2 ขอ26 คอ1 ขอ12 คอ2 ขอ27 คอ1 ขอ13 คอ1 ขอ28 คอ1 ขอ14 คอ2 ขอ29 คอ1

ขอ15 คอ1 ขอ30 คอ1

๘๔ ๖.๒ เชยวชาญดานการคมครองผบรโภคดานสขภาพ(กรมวทยาศาสตรการแพทย)

1. สารซลไฟตจดเปนสารฟอกขาวทประเทศไทยอนญาตใหใชในอตสาหกรรมหลายประเภท ไดแก การผลตนาตาล วนเสน เสนหม กวยเตยว ลกเกด และอาหารทะเลเยอกแขง เปนตน

2. นาตาลปปนาตาลปก เมอเกบไวจะมสนาตาลเขมขนเรอย ๆ ถายงคงสภาพเดมไมเปลยนส เมอเกบไวนาน ๆ ทอณหภมแสดงวามการใชสารฟอกขาวในการผลต

3. ไอโอดน เปนสารจาเปนในการเจรญเตบโตของรางการและสมอง กระทรวงสาธารณสขจงมประกาศฉบบท 153 (พ.ศ. 2537) กาหนดใหเกลอบรโภคมไอโอดนไมนอยกวา 40 มลลกรมตอกโลกรม

4. หากเปนการปรงอาหารเพอบรโภคในครวเรอน การใชนามนทอดซา 2-3 ครง ถอวาปลอดภย เนองจากมสารโพลารไมเกนรอยละ 25

5. การไดรบสารพวก DDT จะทาใหเกดอาการผดปกตของระบบทางเดนอาหาร คอ คลนไส อาเจยน ทองเสย เกดอาการเปนพษตอระบบปราสาทโดยเฉพาะในสวนปลาย

6. สเตยรอยด เปนฮอรโมนชนดหนงทรางกายสรางขนจากตอมหมวกไตชนนอก เพอควบคมการทางานตาง ๆ ของรางกาย

7. ประโยชนของสเตยรอยด มดงน คอ เพอใชทดแทนการขาดฮอรโมนจากตอมหมวกไต ใชรกษาโรคตาง ๆ เชน ภมแพ โรคผวหนง โรคตา โรคไขขออกเสบ ชนดรมาตอยด

8. ระบบททาหนาทควบคมการหลงสเตยรอยดฮอรโมน ประกอบดวยอวยวะทสาคญในรางกาย ๓ แหง คอ ฮยโปธาลามว (HypoThalamas) ตอมพทอตาร (Pituitary gland) และตอมหมวกไต (Adernal gland)

9. หากพบอาการทสงสยวาอาจเกดจากการใชยาทอสมสารสเตยรอยด คอ ใบหนากลม มไขมนสะสมบรเวณฐานลาคอดานหลง มไขมนสะสมบรเวณเหนอกระดกไหปลารา ทองปอง หรออวนบรเวณลาดบมากวาแขนขา อยาหยดยาทนทเพราะอาจเกดอนตราย

10. ประกาศกระทรวงสาธารณสขฉบบท 151 (พ.ศ. 2536) กาหนดใหบอแรกซเปนสารทหามใชในอาหาร ผฝาฝนมโทษปรบไมเกน 30,000 บาท

11. นายาทดสอบสารบอแรกซ สามารถตรวจไดทงอาหารสด หรออาหารททาใหสกแลว 12. ผลกระทบตอสขภาพเมอรางกายไดรบสารฟอกขาว (โซเดยมไฮโดรซลไฟต) คอทาใหเกดอาการหายใจขด

ความดนโลหตตา ปวดทอง อาเจยน อจจาระรวง หรอในรายทรนแรงอาจชอค หมดสต และเสยชวตได 13. การทดสอบในขนตอนเตมนายากรดซาลซลค (สารกนรา) ลงในถวยนาเปลาทง 2 ควรเขยากอนเพอให

สงเกตสไดงายขน

๘๕ 14. การทดสอบปรมาณไอโอดนในเกลอบรโภค ผลทออกมามปรมาณไอโอดนอยท 20 มลลกรม/กโลกรม สท

ปรากฏจะเปนสสม 15. การทดสอบกรมแรอสระ (นาสมสายชปลอม) คอ เทนาสมสายชลงในถวยพลาสตก 5 มลลกรม แลวตกผง

ทดสอบกรดแรอสระปรมาณเลกนอย (ปลายชอน) ลงในถวยยาแลวเขยาใหผงทดสอบละลาย 16. การทดสอบกรดแรอสระ (นาสมสายชปลอม) ถาสารละลายในถวยยาเปนสเชยว แสดงวาตวอยางเปน

นาสมชายชแท รบประทานได 17. การประเมนผลปรมาณสารโพลารในนามนทอดซา ถาผลทไดเปนสชมพเขม แสดงวามความเขมขนของ

สารโพลารนอยกวารอยละ 20 ซงใชรบประทานไดปลอดภย 18. ชดตรวจสารเคมกาจดแมลงในผก ผลไม และธญพชหากการแปรผลออกมาเปนลบ จะพบสารสมวงเขม

แสดงวาไมพบสารเคมกาจดแมลงในตวอยาง 19. การประเมนผลชดทดสอบไฮโดรควโนนในผลตภณฑสว – ฝา – กนแดด หากการประเมนผลออกมาเปน

ลบจะเกดสเขยวถงสนาเงนดา 20. ชดทดสอบแอมโมเนยในครมทาหนา เปนชดทดสอบเบองตนสาหรบทดสอบสารหามใชปรอทแอมโมเนย

ในครมทาหนา ปรอทแอมโมเนยจะทาปฏกรยากบสารเคมเกดกาซแอมโมเนย ซงจะทาใหสของกระดาษลตมสเปลยนจากสทองเปนสเขยวออน หรอเขยวเขมถงสนาเงน

เฉลย ขอ √ ไดแกขอ 1 2 4 5 6 7 8 9 11 12 15 17 18 20 ขอ ไดแกขอ 3 10 13 14 16 19

๘๖ ๗. เชยวชาญดานภมปญญาทองถนดานสขภาพ

1. การดแลสขภาพดวยการแพทยแผนไทยเปนการดแลสขภาพแบบองครวม 2. หลกการธรรมมานามยมองคประกอบ 2 สวน คอ กายานามย และจตตานามย 3. การรบประทานอาหารเพอปรบธาตในรางกายใหสมดล คอ การรบประทานอาหารใหหลากหลายครบรส 4. อาหารรสขม และรสจด ชวยดบพษรอนถอนพษไขในรางกาย 5. ขง เปนสมนไพรทใชแกอาการทองอดทองเฟอชวยขบลม 6. ชมเหดเทศ เปนสมนไพรใชแกอาการทองเสย 7. กลวยนาวาดบ ใชแกอาการทองผก 8. ตะไคร เปนสมนไพรบารงไฟธาต แกอาการขดเบา 9. บวบก เปนพชสมนไพร ใชรกษาบาดแผล 10. ผกคราดหวแหวน เปนพชสมนไพร ใชแกอาการปวดฟน 11. ทาบรหารรางกายฤาษดดตน เกดจากการประยกตมาจากการผอนคลายอรยาบถของ ฤาษแกอาการปวดเมอยตามสวนตางๆ ของรางกาย 12. ทาฤาษดดตนทสถาบนการแพทยแผนไทย นามาประยกตใชในการบรหารรางกายม ทงหมด 10 ทา 13. ทาบรหารใบหนา 7 ทา เปนการบรหารเพอถนอมสายตา 14. การบรหารรางกายดวยทาฤาษดดตนไมจาเปนตองตรวจความสมดลของรางกายกอน 15. การบรหารรางกายดวยทาฤาษ ดดตนนอกจากจะชวยสง เสรมสขภาพ และปองกนโรคแลว

ยงชวยฟนฟสภาพรางกายไดดวย 16. ในยาอบสมนไพร ใบมะขามเปนสมนไพรขบลม 17. ลกประคบส มนไพร ม ส วนประกอบท ส าคญ ชวยบรร เทาอาการปวด เ มอย คลาย เสน เ อน

คอ ไพล 18. ในการนวดคลายความปวดเมอย ไมมขอหามใดๆ ในการนวด 19. การอบสมนไพร ไมมขอหามใดๆ ในการอบ 20. การประคบสมนไพร เมอเกดอาการบาดเจบ ปวด บวม อกเสบ ประคบไดทนท

เฉลย ขอถก 1 3 4 5 8 9 10 11 13 15 17 ขอผด 2 6 7 12 14 16 18 19 20

๘๗ ๘.การปองกนและแกไขปญหาเอดส

กรณาใสเครองหมาย √ ในชองทตรงกบความเหนของทาน

ความรเรองเอดส ถก ผด 1.ถงยางอนามยสามารถปองกนการตดเชอเอชไอวได 2.ผทใชเขมฉดยารวมกนเสยงตอการตดเอดส 3.คนทมคนอนหลายคน มความเสยงตอการตดเชอเอดส 4.การกนอาหารรวมกบผตดเชอเอชไอวสามารถทาใหตดเชอเอชไอวได 5.ยงเปนพาหะนาเชอเอดสได 6.ผปวยเอดสมกเจบปวยและออนแอกวาคนปกต 7.ปจจบนยงไมมยารกษาโรคเอดสใหหายขาดได 8.เชอเอชไอวทาลายภมตานทานทาใหเกดการเจบปวย 9.แมทตดเชอเอดสสามารถแพรเชอสทารกในครรภได 10.คนทตดเชอเอชไอวแลวแตยงไมมอาการ สามารถแพรเชอได 11.คนรางกายแขงแรงออกกาลงกายประจาจะไมตดเชอเอชไอว 12.การกอดและจบมอกบผตดเชอเอดสจะทาใหไดรบเชอเอดสได 13. เชอเอชไอว จะตรวจพบไดในเลอดภายหลงการรบเชอ 6 สปดาห 14.การเจาะหหรอสกผวหนงทใชเขมรวมกนทาใหตดเอดสได 15.การหลงขางนอกเปนวธหนงทสามารถลดการตดเชอเอชไอวได 16 คนทเรามองเหนวามสขภาพรางกายแขงแรงอาจเปนคนทมเชอเอชไอวได

17. การบงคบตรวจเลอดหาการตดเชอเอชไอว เปนการละเมดสทธ 18. การเผยแพรความรเรองเอดสเพอใหเกดความตระหนกเปนวธหนงทจะลดการแพรระบาดของเชอเอชไอวได

19. การปองกนเอดสใชงบประมาณนอยกวาการรกษา

......................................................

๘๘ ๙. เชยวชาญดานการจดการสขภาพชมชน

คาชแจง

คาถามทงหมด 20 ขอ ใหกาเครองหมาย √ หนาขอททานเหนวาถกตอง และกาเครองหมาย X หนาขอทเหนวาผด ...........1.นกจดการสขภาพชมชน คอ ผทสามารถนาพาชมชนใหวเคราะหปญหาสขภาพชมชน แลวนาส

กระบวนการวางแผนสขภาพ พรอมทงสามารถเชอมประสานภาคเครอขายทงภายใน ภายนอกชมชนในการสนบสนนการดาเนนงานแกไขปญหาสขภาพของชมชน และตดตามประเมนผล

...........2.นกจดการสขภาพทด ตองรจกแสวงหาความร เทคโนโลยดานสขภาพและปรบประยกตใชใหเหมาะสม

กบชมชนของตนเอง

...........3.ขอมลพนฐานของชมชน เปนสงจาเปนในการจดทาแผนสขภาพชมชน

...........4.กลไก 3 ประสานในการขบเคลอนการจดทาแผนสขภาพชมชน ไดแก ภาคประชาชน ประกอบดวย กานน ผใหญบาน อสม. กรรมการหมบาน และประธานกลมอาชพในชมชน

...........5.กระบวนการจดการสขภาพชมชนม 4 ขนตอนไดแก การวเคราะหและประเมนสถานการณ, การกาหนด

จดหมายปลายทาง (การสรางวสยทศนรวม), การสรางแผนงานโครงการแกไขปญหาสขภาพชมชน

(ทางเดนไปสจดหมายปลายทาง) และการประเมนผล ควบคมกากบ การตดตามและการจดการความร ...........6.กระบวนการสาคญในการนาแผนงาน/โครงการดานสขภาพไปสการปฏบต คอ การมสวนรวมของ

ชมชนในการวางแผนงาน/โครงการทชดเจน และสรางความเขาใจแกผปฏบตพรอมทงการประชาสมพนธใหคนในชมชนทราบอยางทวถง โดยเฉพาะกลมเปาหมายทจะดาเนนกจกรรมในแผนงาน/โครงการ

...........7. เมอมการดาเนนงานตามแผนงาน / โครงการแลว นกจดการสขภาพชมชนตองมการตดตามประเมนผล

โครงการเมอสนกจกรรม/โครงการตามแผนสขภาพชมชนเทานน

...........8. การตดตามประเมนผลแผนงาน / โครงการสามารถดาเนนการไดระหวางการดาเนนงาน เพอนาขอมล

ไปปรบปรงกระบวนการทางานใหสาเรจตอไป

...........9. ขอมลพนฐานทดสามารถเปนเครองมอในการตดสนใจในการใหการสนบสนนแผนงาน / โครงการของผบรหารขององคกรปกครองสวนทองถน

...........10.การตดตามความกาวหนาของแผนงาน / โครงการทด ควรมการกาหนดไวในเวทการประชมประจาเดอนของหมบาน

...........11.กลมเหมายในการรวมจดทาแผนสขภาพชมชน คอ ผนาชมชน อสม. องคกรปกครองสวนทองถน หนวยงานภาครฐในพนท เชน บคลากรสาธารณสข พฒนาชมชน เปนตน

...........12. นกจดการสขภาพไดมการประชาคมหมบานจดทาแผนสขภาพชมชนเสรจแลว ควรมการประชาพจารณแผนสขภาพชมชนใหประชาชนในหมบานรบทราบ และแสดงความคดเหนกอนนาเสนอตอองคกรปกครองสวนทองถน เพอขอรบการสนบสนนงบประมาณในการดาเนนงานตอไป

...........13. งบประมาณพฒนาดานสขภาพในชมชนมเพยงกองทนหลกประกนสขภาระดบพนทเทานน

๘๘

..........14. อสม.พรพรรณ ไดนาเสนอขอมลผปวยเบาหวาน ความดนโลหตสงทถกทอดทง ไมสามารถดแลตนเองได 2 คน ในเขตรบผดชอบเสนอในเวทประชาคมจดทาแผนสขภาพของชมชน เบองตน ผนาชมชนและผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนไดไปเยยมเยยนใหการชวยเหลอ พรอมกบเสนอแผนเขาสสภาองคกรปกครองสวนทองถนใหการชวยเหลอตอไป แสดงวา อสม.พรพรรณเปนนกจดการสขภาพทดได

...........15.อสม.สมศกด มหญงหลงคลอดในความรบผดชอบ 3 คน ดวยความเปน อสม.ชายไมกลาเขาไปดแลใหคาแนะนาหญงหลงคลอด จงประสานนางอรวรรณ ทมลกชายอายประมาณ 1 ป สขภาพแขงแรง กนนมแมอยางเดยวจนครบ 6 เดอน เปนผแนะนาใหความรแกหญงหลงคลอดทง 3 คน แทนตนเอง

...........16. แผนงาน/โครงการ สามารถแบงได 3 ระดบ คอ 1)ชมชนสามารถดาเนนการเองได เชน การกาหนดมาตรการทางสงคม 2)การประสานความชวยเหลอจากหนวยงานทเกยวของ เชน การพฒนาศกยภาพแกนนาในการดแลสขภาพผปวยเบาหวาน-ความดนโลหตสง 3)การขอรบการสนบสนนจากองคกรทเกยวของถงจะสามารถดาเนนการได เชน การจดชอเครองพนหมอกควน เปนตน

...........17.ทนทสาคญของชมชน นอกจากการระดมทนจดทาเปนกองทนในการจดการสขภาพชมชนแลว ชมชนยงมภมปญญาในการดแลสขภาพ เชน หมอยาพนบาน ผปวยทสามารถดสขภาพตนเองไดอยางปกตสข เปนทนสาคญในการดแลสขภาพทนกจดการสขภาพตองนาไปใชในการดแลสขภาพชมชน

...........18.อสม.บญหลาย สมตรวจลกนายงในภาชนะใสนาของบานกานน ไมกลาปรบเงน ตามมาตรการสงคม เพราะกลววากานนจะไมพอใจ

...............19.การท อสม. แสวงหาความรและการเขารวมศกษาดงาน และนาไปปรบปรงการทางานของชมชนได ทาให อสม.สามารถเปนนกจดการสขภาพทดได

...............20.อสม.บญชวย เปนผนาพา อสม.ในหมบาน นาเสนอผลงานของตนเองอยางนอยเดอนละ 1 ครง และนา

ขอมลไปปรบปรงการทางานรวมกน อสม.บญชวยเปนนกจดการสขภาพทด

เฉลย ขอ √ ไดแกขอ 1 2 3 5 6 8 9 10 11 12 14 15 16 17 19 20

ขอ ไดแกขอ4 7 13 18

๘๙ สาขาท 10 สาขานมแม สายใยรกแหงครอบครว

คาชแจง โปรดทาเครองหมาย หรอ หนาขอความตอไปน ............... 1. หญงตงครรภควรมาฝากครรภทนทเมอรวาตงครรภ โดยใหพาสามมาดวย ............... 2. ภาวะเสยงของหญงตงครรภทตองรบมาสถานบรการสาธารณสขทนท ไดแกอาการดงน ลกดนนอยกวา 10 ครงใน 1 วน (เมอตงครรภได 32 สปดาหขนไป) มเลอดออกทางชองคลอด ................3. แมหลงคลอดควรเลยงลกดวยนมแม อยางเดยว 6 เดอน และเลยงควบคอาหารเหมาะสมตามวยจนลกอายครบ 2 ป หรอ มากกวานน เพราะนมแมมสารอาหารครบถวน ทาใหลกฉลาด แขงแรง อารมณดและพฒนาการด .............. 4. พอ – แม สามารถประเมนและบนทกพฒนาการลกไดในสมดบนทกสขภาพแมและเดก .............. 5. พอ – แม ของเดกแรกเกด – 5 ปควรเลานทานใหลกฟงสปดาหละ 3 ครง ครงละครงชวโมง เวลาใดกไดและ พอ – แม ควรเลนกบลกดวย เปนตน ............... 6. เดกแรกเกด – 6 เดอน กนนมแมเพยงอยางเดยวกพอไมตองกนนา เพราะในนมแมมนาอยแลว ............... 7. การเฝาระวงการละเมดหลกเกณฑวาดวยการตลาดอาหารสาหรบทารกและเดกเลกและผลตภณฑทเกยวของ คอการแนะนาไมใหใชนมผสมเลยงทารกแรกเกด – 2 ป หรอมากกวานน ............... 8. การเฝาระวงภาวะโภชนาการ โดยการชงนาหนกและวดสวนสงเดกแรกเกดถง 5 ปทาใหทราบวา หาก นาหนกนอยแสดงวาแสดงวาไดรบอาหารไมพอหากเตยกวาปรกตแสดงวาไดรบอาหารไมพอเปนเวลานาน ............... 9. งานอนามยแมและเดกตองประชาสมพนธใหประชาชนไดรบทราบอยางสมาเสมอ ...............10. อสม.เปนผนาในการขบเคลอนชมชนเพอสงเสรมใหสามพาหญงตงครรภไปฝากครรภทนทเมอรวาตงครรภ และสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม สงเสรมใหพอ – แม และผเลยงดเดก เลานทาน เลนกบลก เปนแบบอยางทดแกเดก

๙๐

สวนท ๕ องคความร

๙๑

การสงเสรมภมปญญาทองถน การสรางและสงเสรมสขภาพดวยการแพทยแผนไทย

หลกการธรรมานามย

ธรรมานามย คอ งานสาธารณสขมลฐานของการแพทยแผนไทย สามารถประยกตใชไดทกชาต ทกศาสนา เพอกระจายความร เรองสขภาพสชมชนและปจเจกชนใหสามารถพงพาตนเองได

ธรรมานามย หมายถง ระบบการสรางและสงเสรมสขภาพดวยวถธรรมชาตใหความสาคญตอสงทมผลกระทบตอสขภาพในทกดาน ทงทางดานรางกาย ดานจตใจ ดานอารมณ ดานสงคมและสงแวดลอม

ผคดหลกการธรรมานามย คอ ศาสตราจารย นายแพทยอวย เกตสงห

ธรรมานามย มองคประกอบ 3 สวน ไดแก

1. กายานามย คอ การสรางและสงเสรมสขภาพ ทางกาย

2. จตตานามย คอ การสรางและสงเสรมสขภาพทางจตใจ

3. ชวตานามย คอ การสรางและสงเสรมคณภาพชวตและครอบครว

เพอใหเกดภาวะสมดลทง 3 สวน ดงน

1. กายานามย คอ การสงเสรมสขภาพทางกาย 2 อยาง ไดแก

1.1 การบรโภคอาหาร ควรรบประทานอาหารใหพอด ไมมากและนอยเกนไป ตามหลกทฤษฎการแพทยแผนไทยควรรบประทานใหหลากหลายและครบทกรส เพอจะไดชวยปรบธาตทง 4 ใหสมดล สงสาคญตองคานงถงความเหมาะสมของวย เวลา ธาต และโรคทเปน เชน บคคลทอยในวยชรามกเจบปวยดวยโรคลม ทองอด ทองเฟอ จงไมสมควรรบประทานอาหารรสมนและอาหารทยอยยาก ชวงเวลาเชามดเปนเวลาทมกเกดเสมหะ ไมควรรบประทานรสหวานมน เนองจากจะทาใหมเสมหะมาก เปนตน

๙๒

การรบประทานอาหารใหเหมาะสมกบธาตและโรคทเปนอย เชน บคคลธาตดนมสงสาคญในการควบคมสขภาพอย 3 อยาง คอ หวใจ อาหารทรบประทานเขาไปและกากอาหารทจะถายออกมาเปนอจจาระ ดงนนการกนอาหารจงสาคญมาก โบราณจงมคากลาววา “กนผด” หมายถง การกนไมถกกบธาตจะเกดความเจบปวยและการกนไมถกกบโรคจะทาใหเกดโรคกาเรบมากขน

อยางไรกตามควรบรโภคอาหารใหถกตองตามหลกโภชนาการ อาหารทมเสนใยและควรเลอกรบประทานอาหารทปลอดภยจากสารพษตาง ๆ ตามหลกการแพทยแผนไทยควรบรโภคอาหารทหลากหลายครบทกรสเพอชวยเสรมและบารงธาตใหสมดล จะทาใหรางกายไมเจบปวยงาย

1.2 การบรหารกาย แบงออกเปน 2 วธ ไดแก

1.2.1 การออกกาลงกาย เปนการสรางเสรมสขภาพทางกายดายทาบรหารตาง ๆ จะทาใหกลามเนอแขงแรง และชวยบรรเทาอาการของโรคบางอยางได เชน การบรหารรางกายดวยทาฤาษดดตน 15 ทา ซงสถาบนการแพทยแผนไทยสงเสรมใหนามาใชในการออกกาลงกายในชวตประจาวน เพอคลายความเมอยลาของรางกาย และทาบรหารใบหนา 7 ทา ยงชวยในเรองการถนอมสายตาและชวยใหใบหนาเตงตงดวย

ตวอยางกจกรรมการออกกาลงกายดวยทาฤาษดดตน

กจกรรมการอบรมกจกรรมการอบรมกจกรรมการอบรม

๙๓

1.2.2 การพกผอน การพกผอนทดทสดคอการนอนหลบ เปนการผอนคลายทงรางกายและจตใจ แตการนอนหลบพกผอนกตองคานงถงความพอดทรางกายตองการ ไมควรนอนมากหรอนอยเกนไป นอกจากการนอนหลบพกผอนแลววธพกผอนและผอนคลายทดยงมอกหลายวธ แลวแตความชอบและความพง

กจกรรมออกกาลงกาย 

การนวดผอนคลาย ในปจจบนเปนทนยมอยางมากในเรองการบรการนวดไทยเพอสขภาพ ซงทาใหมธรกจบรการสขภาพดานนเกดขนเปนจานวนมากเพอสนองความตองการ มการแขงขนกนในเรองการใหบรการ มการปรบปรงและพฒนาการใหบรการตาง ๆ ทงในรปแบบและมาตรฐานการใหบรการ ทงหมดเกดจากผลสมฤทธของการนวดทเกดความผอนคลายทงรางกายและจตใจ เปนการพกผอนและผอนคลายทดมากวธหนง ตวอยางการนวดผอนคลายทสถาบนการแพทยแผนไทยรวมกบบรษทบางจากปโตรเลยมจากดมหาชน จดทาโครงการเหนอยนกพกนวด ทปมนามนบางจาก เปนตวอยางทเหนไดชดเจนวาสามารถผอนคลายรางกายและจตใจของผขบขยานพาหนะเวลาเดนทางไกลไดเปนอยางด ทงเปนการชวยลดการเกดอบตเหตจราจรบนทองถนนไดอกดวย

การอบสมนไพร เ ปนการใชไอนาเดอดท ตมสมนไพรทาใหรขมขนขยาย ชวยขบ เหงอและสงสกปรกออกจากรางกาย บรรเทาอาการผนคน โรคผวหนง ทาใหผวพรรณเปลงปลงสดใส สมนไพรทใชอบรางกายใชไดทงสมนไพรสดและสมนไพรแหง

การประคบสมนไพร เปนการใชความรอนนาตวยาสมนไพรในลกประคบไปใชในการคลายกลามเนอและเสนเอน สมนไพรทใชทาลกประคบใชไดทงสมนไพรสดและสมนไพรแหง ไดแก ไพล ขมน ผมะกรด ตะไครบาน ใบมะขาม ใบสมปอย เกลอ การบร

2. จตตานามย การสงเสรมและพฒนาจต 3 ประการ ไดแก

2.1 พฒนาคณภาพจต คอ การฝกจตใจใหมคณธรรม มศรทธา มพรหมวหาร 4 มความกตญญกตเวท มหรโอตปปะ มความเคารพ ออนนอม สภาพออนโยน มจตใจวางขวาง เสยสละ โอบออมอารย

๙๔

- คณธรรมบคคล คอ การพจารณาและจาแนกระหวางสงทถกและผด ตามเจตนาจงใจ หรอการกระทา

- ศรทธา คอ ความเชอทประกอบดวยปญญา เชอมนในการทาคณความด

- พรหมวหาร 4 คอ เมตตา กรณา มฑตา และอเบกขา

- หร โอตปปะ คอ ความละอายและเกรงกลวตอบาป

2.2 พฒนาสมรรถภาพจต คอ การฝกจตใหมสต มสมาธ มความเพยรพยายาม บากบน อดทน มความรผดชอบ เขมแขง มกาลงใจเดดเดยว ไมหวนไหวตอโลกธรรม 8 ประการ

- สต คอ ความระลกได นกได ความไมเผลอ การคมใจไวกบกจ หรอกมจตไวกบสงทเกยวของหรอทปฏบต

- สมาธ คอ ความสงบ ตงมน ไมวอกแวกหวนไหว มความใสกระจาง ราบเรยบ มพลง มความนมนวล

- โลกธรรม 8 ประการ คอ ลาภ – เสอมลาภ ยศ – เสอมยศ สรรเสรญ – นนทาความสข - ความทกข

2.3 พฒนาสขภาพจต คอ ฝกจตใหมปตยนด มความรก มความสข มองโลกในแงด ราเรง เบกบาน สดชน แจมใส อมใจ

การฝกจต เปนการพฒนาเพมความเขมแขงใหกบจต จตทเขมแขงจะมพลงตอตานสงเลวรายตางๆ ได แนวทางปฏบตในการฝกจตมหลายแนวทาง สาหรบการแพทยแผนไทย มแนวทางการฝกดงน

1. การสวดมนต แผเมตตา พจารณาสงขาร และการไหวคร เพอพจารณาตามใหเกดศรทธา ความเชอมน ความกตญญ และความเมตตา

อานสงคของการสวดมนต

๙๕

- ชอวาไดเขาเฝาพระสมมาสมพทธเจา เพราะขณะสวดมนตจตราลกถงพระพทธ พระธรรม และพระสงฆ

- ขณะสวดมนตจตใจสงบ ปราศจากความโลภ โกรธ หลง

- จตเปนสมาธ เขมแขง อดทน

- ไดปญญารแจงเหนจรง ในสจธรรม ในการดาเนนชวต

- เปนการสงสมบญบารม จตใจสงบ นอนหลบไมฝนราย

- การสวดมนตเปนการบรหารรางกายอยางหนง เชน การยกมอ ประนมมอ การกราบ การเปลงเสยงทาใหปอดขยาย ระบบทางเดนหายใจดขน สรางภมคมกนโรค

- การสวดมนตเปนหมคณะ สรางระเบยบและความสามคค

2. การปฏบตธรรม โดยใชหลกธรรมทางศาสนาทสาคญ คอ หลกไตรสกขา อนเปนทพงพงของชวต ไดแก ศล สมาธ และปญญา

- การรกษาศล

คอการรกษา กาย วาจา ใจ ใหงดเวนจากการกระทา พด หรอคด ในสงทเบยดเบยนตนและคนอน อนเปนบาปกรรมทาง กาย วาจา และใจ

ศล จะมนคงดวย ความคมครองของความละอายและเกรงกลวตอบาป ศลเปนมาตรฐานชวตสาหรบผมงเจรญในธรรม และเปนรากฐานของการเจรญสมาธ สมมาสมาธยอมเกดในผมศล อยางนอยตองมศล 5 เปนพนฐาน ไดแก

1. เวนจากการฆาสตวตดชวต ทาใหจตมเมตตา ระงบโทสะ ซงเปนตนเหตแหงการทาลายลางกน บคคลผประพฤตศลขอน จะมอานสงสสงผลใหชวตยนยาว สขภาพแขงแรง ปราศจากโรคภยเบยดเบยน

๙๖

2. เวนจากการลกทรพย ไมยดเอาทรพยของผอนทเจาของมไดเตมใจใหมาเปนของตน บคคลผประพฤตศลขอน จะมอานสงสสงผลให เจรญรงเรองในโภคทรพย และสามารถเกบรกษาทรพยไวไดโดยไมถกผอนเบยดเบยนไป

3. เวนจากการประพฤตผดในคครอง หรอคนในปกครองของผ อน บคคลผประพฤตศลขอน จะมอานสงสสงผลให โชคดในความรก เมอมบตรธดากวานอนสอนงาย ไมถกผอนหลอกลวง

4. เวนจากการพดปด พดบดเบอนความจรง ทาใหผอนเดอดรอน บคคลผประพฤตศลขอน จะมอานสงสสงผลให เปนผมวาจาหนกแนนเปนทเคารพเชอถอของบคคลทวไป และมไหวพรบในการเจรจา

5. เวนจากการดมสรา เครองดองของมนเมา บคคลผประพฤตศลขอน จะมอานสงสสงผลให เปนผมมนสมองเปรองปราชญ มปญญาความคดแจมใส ไมหลงลมฟนเฟอน

- การทาสมาธ

คอการฝกใหจตมความตงมน

สมาธ หมายถง การมจตแนวแนตอสงทกาหนด อยในอารมณใดอารมณหนงจนหยดนง และมใจจดจออยในสงนน สมาธเปนบนไดขนตนทจะกาวไปสการเจรญปญญา (วปสสนา) วธทนยมปฏบตกนคอ การนงสมาธ และเดนจงกรม

การเจรญสมาธภาวนาแบงออกเปน 2 อยางหลกๆ กลาวคอ

1. สมถภาวนา คอการฝกอบรมจตใหเกดความสงบมสมาธเพอการดารงชวตอยางมความสขในเบองตน

2. วปสสนาภาวนา คอ การฝกอบรมจตใหเกดปญญาและรแจงในความเปนไปของสภาวะตางๆ ในโลก

๙๗

ประโยชนของการทาสมาธ

- ชวยใหจตใจผอนคลาย สบาย สงบ

- เสรมประสทธภาพการทางานและการเลาเรยน

- เสรมสขภาพทางกาย บรรเทาอาการของโรคทางกาย

ดงคากลาวทวา “สมาธทาใหจตใจแจมใส หวใจเบกบาน ทางานผดพลาดนอยลง ดารงความทรงจา ทางานเสรจตามมงหมาย คลายความเครยด ไมเบยดเบยนกน ยดมนในพระศาสนา มใจเมตตากรณาตอสงคม”

ทาใหจตใจทเคยวาวนกลบมาสงบเยอกเยน คนเคยเอาแตใจตนเองเปนคนอารมณรอนฉนเฉยว กทาใหเปนคนหนกแนนมเหตผลมากขนไมโกรธงาย และรจกระงบอารมณได มจตใจดงามสงผลใหสภาพจตปลอดโปรง ผองใส แกชาลง เนองจากการเผาผลาญพลงงานในรางกายดาเนนไปดวยความมระเบยบและทางานชาลง ทาใหแลดออนเยาวกวาวย ถาฝกไดในระดบทสงขน จะชวยรกษาโรคภายในรางกายได ทาใหรางกายแขงแรง เพราะสภาพจตทผานการฝกสมาธจะทาใหกระแสคลนความถในสมองมระเบยบ

ปญญา คอ ความรทดบทกข ดบกเลสได ปญญาในเบองตน คอความรระดบสญญาไดแก ความจาทเกดจากการไดยน ไดฟง ไดอาน อารมณทงดและชวทเราปรงแตงขนดวยความเหนและความคด ปญญาในระดบสงขน เปนปญญาทใหความรความเขาใจทเกดขนในจตของผมศลบรสทธและสมาธหนกแนน

การเจรญปญญา พฒนาตอจากการทาสมาธ เพราะไมใชใหจตตงมนในอารมณเดยวนงอยเชนนน แตเปนจตทคดใครครวญหาเหตผลในสภาวธรรมทงหลาย รแจงวา สภาวะธรรมทงหลายลวนแตเปนไตรลกษณคอ

- อนจจง ไดแกความไมเทยงจะตองเปลยนแปลงไปไมวนใดกวนหนง

- ทกขง ไดแกสภาพททนอยในสภาวะเดมไมไดมการเปลยนแปลงไป

๙๘

- อนตตา ไดแก ความไมใชตวตน แมแตรางกายของเรากไมใชตวตนเปนเพยงธาต 4 ทมาประชมรวมกน สดทายยอมสลายกลบไปเปนสภาวะเดม

สมาธและปญญาเปนเหตผลของกนและกน อปการะซงกนและกน จะมวปสสนาปญญาเกดขนโดยขาดกาลงสมาธสนบสนนยอมไมได

3. ชวตานามย เปนการเสรมสรางคณภาพชวตและครอบครว แบงออกเปน 2 สวน ไดแก

3.1 การดาเนนชวต ดวยการทาหนาทของแตละบคคลดวยความเหมาะสม ถกตอง ดงาม ตามภาวะทเปนอย 2 ภาวะ ไดแก

1. ภาวะทเปนตามธรรมชาต คอ ความเปนลก หลาน พอ แม พ ปา นา อา ป ยา ตา ยาย เครอญาต ฯลฯ

2. ภาวะทถกกาหนดขนมาภายหลง คอ ความเปนนกเรยน คร ขาราชการ พนกงาน เจาหนาทตาง ๆ นกรอง นกแสดง นกกฎหมาย นกบญช ฯลฯ

โดยการนาหลกธรรมทางพทธศาสนามาใชในการดาเนนชวต ซงองคธรรมทสาคญ คอ

มรรค 8 (หนทางอนประเสรฐ 8 ประการ) ทางนาชวตใหบรสทธถงซงความหลดพนจากทกข ไดแก

1. สมมาทฐ มศรทธาทถกทาง มความเหนทถกตอง อนเปนมลฐานทตองถงกอนมรรคอน

2. สมมาสงกปปะ การดารเพอผลอนชอบ คอผลทเกดขนไมทาลายประโยชนของตนและไมทาลายประโยชนของผอน

3. สมมาวาจา การปราศรยถกทาง คอ พดแตสงทเปนจรง ไมพดใหรายสอเสยดใคร เวนจากการพดดหมนผใด ไมพดดวยความโกรธ ไมใชคาพดบดเบอนใหเขาใจผด พดดวยวาจาออนหวาน ดวยเมตตากรณา

๙๙

4. สมมากมมนตะ การทาการงานทถกทาง คอใหงานททานนเปนไปดวยความสามคค ใหเปนไปตามแบบแผนอนถกทาง

5. สมมาอาชวะ การดาเนนอาชพถกทาง คอทกคนตองมอาชพเลยงตนและครอบครว เลอกอาชพทไมเดอดรอนและเปนโทษภยตอตนเองและผอน

6. สมมาวายามะ ความพยายามอยางถกตอง คออยาพยายามทาอะไรไปดวยความไมรจรง และเมอลงมอทาสงทถกตองแลวตองเพยรพยายามใหเกดผลสาเรจ ซงผลสาเรจนนตองไมกอใหเกดความเดอดรอนและความไมยตธรรมแกผใด

7. สมมาสต การมสตระลกรอยเสมอ คอมสตรวาเรากาลงจะทาอะไรและกาลงทาอะไรอย ไมเปนคนเผลอ การรตวอยเปนนจเปนทางใหหลกเลยงจากการกระทาความชว

8. สมมาสมาธ ความตงใจมนโดยถกทาง คอการทาใจใหนงอยไดในกจกรรมนน กจะทาใหเกดความสาเรจ เกดประโยชนสงสดตอกจกรรมนน ๆ เปนสดยอดแหงมรรคทงหลาย เมอมสมมาสมาธจงจะสามารถบรรลถงสมมาทฐ สมมาสงกปปะ สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ และสมมาวายามะ

3.2 การสรางสงแวดลอม ซงเปนสงสาคญในการสรางเสรมสขภาพกายและจตใจ ประกอบดวย 2 สวน คอ

3.2 .1 การสรางสงแวดลอมครอบครว ครอบครวนบวาเปนรากฐานสาคญของบคคล ครอบครวทมสภาพแวดลอมภายในทดกจะสงผลใหบคคลในครอบครวมสขภาพกายและจตทด เปนคนดของครอบครว และพรอมทจะออกไปเปนคนดของชมชนและสงคม

การสรางสงแวดลอมครอบครวเรมจากทอยอาศยจะตองสะอาด อากาศถายเทด มสงแวดลอมสวยงาม สงบรมรน ทอยอาศยจะเลกหรอใหญไมใชสงสาคญ เพยงขอใหมสขลกษณะทดตอผอาศย

การแตงกายของบคคลในครอบครวนบวาเปนสงสาคญตอความเจบปวยของบคคล เครองแตงกายควรสะอาด เหมาะสมกบรางกาย ฤดกาล และสภาพอากาศ ครอบครวทมความสขสมบรณไมควรมบคคลทเจบปวย ดงนนการดแลสขภาพและสขอนามยทดจงเปนสงสาคญ

๑๐๐

ประการตอมาเรองการบรโภคอาหารทมคณคาและมประโยชนตอรางกายกเปนสงทสาคญไมยงหยอนไปกวาอยางอน

สดทายคอความรกความสามคคในครอบครว เปนสงสาคญอยางยง ครอบครวทมความสขยอมตองมความรก ความสามคคของบคคลในครอบครว ความรกยอมจะแผขยายไปสชมชนและสงคมตอไป

3.2.2 การสรางสงแวดลอมในชมชนและสงคม ชมชนและสงคมมสวนสาคญตอคณภาพชวตของบคคลในชมชนและสงคมนน ๆ เปนอยางยง ชมชนและสงคมใดมการพฒนาอยเสมอยอมนาความเจรญมาสชมชนและบคคลในชมชน การสรางสงแวดลอมทดดวยความรวมมอรวมใจของบคคลในชมชน เพอใหเกดสภาพแวดลอมทปราศจากมลภาวะ กาจดขยะ สงปฏกลทกอใหเกดโรค ดแลสงแวดลอมใหสดชนอยเสมอ ถนนหนทาง แมนาลาคลองในเขตชมชนสะอาด สวยงาม ทาใหเปนชมชนและสงคมทนาอยอาศย ปลอดภยจากอนตราย สามารถใชเปนสถานทพกผอนหยอนใจ คลายความเครยด ยอมเปนชมชนและสงคมทสรางเสรมคณภาพชวตทดใหกบบคคลในชมชนและสงคมนน ๆ

.................................................................................................................

เอกสารอางอง : พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ธรรมกบการศกษา – พฒนาชวต ธรรมสภา กรงเทพฯ: 2544

คมอสวดมนต สาหรบนกเรยนและประชาชนทวไป กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม