anayasa i türk tarihinde anayasal ve demokratik hareketler

HAZIRLAYANSERDAR CİNEL

Türk tarihinde demokrasi ve Anayasal hareketler

İslamiyet öncesinde

Kurultay veya Toy

İslamiyet Öncesinde bilim meclisi

Kengeş

Yazısız Hukuk Kuralları Töre

Kadının yönetimde söz sahibi olması

İslamiyet Öncesinde Demokrasi ve Hukuk

1808 •Sened-i İttifak•Padişah ayanların varlığını resmen tanıdı.

1839 •Tanzimat Fermanı•I. Abdülmecit kanunun üstünlüğünü kabul etti.

1856 •Islahat Fermanı•Azınlıklara siyasi, dini, mali, sosyal haklar verildi.

1876 •Kanun-u Esasi Halk anayasa ile yönetime katılma hakkı elde etti.•Kanun-u esasiye göre hakimler azlolunamazlar. (Madde 81)

1908 •II. Meşrutiyetin İlanı•Mebusan Meclisinin yetkileri artırıldı.

1921 Teşkilat-ı EsasiI.İnönü Muharebesinden sonra TBMM’de kabul edilen ilk anayasasıdır.Egemenlik kayıtsız şartsız millete aittir.Devletin rejimi, milli birlik ve beraberlik bozulmasın diye açık bir şekilde belirlenmemiştir.Cumhurbaşkanı ve başbakan belirlenmemiştir.Seçimler 2 yılda bir yapılır.Seçmen yaşı 18 olarak kabul edilmiştir.İki dereceli seçim sistemi uygulanmıştır.Din işleri TBMM tarafından yürütüldüğünden laik bir anayasa değildir.Meclis Hükümeti sistemi benimsenmiş, meclis başkanı hükümet başkanı kabul edilmiştir.Güçlerbirliği esas alınmıştır.

1924 Anayasası• Değiştirilemeyecek maddeler ilk

kez anayasaya eklenmiştir.• Seçimlerin 4 yılda bir yapılması

kararlaştırılmıştır.• Milletvekili seçilme yaşı 30’dur.• Kabine Sistemi benimsenmiştir.• Devletin dini İslam olarak kabul

edilmiş, 1928 değişikliği ile bu madde değişmiştir.

• 1937’de Atatürk ilkeleri anayasaya eklenmiştir.

• İki dereceli seçim sistemi benimsenmiştir.

• TBMM’nin olağanüstü olma özelliği ortadan kalkmıştır.

• Seçmen yaşı 18’den 22’ye çıkarılmıştır.

• 1930’da kadınlara belediye seçimlerine katılma hakkı,

• 1933’te kadınlara muhtar olma hakkı,

• 1934 kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.

• 1946’da çok partili hayata geçilmiştir.

• 1946’da tek dereceli seçim sistemine geçilmiştir.

• 1960 İhtilali ile sona ermiştir.

1961 Anayasası• En demokratik ve en

liberal anayasadır.• İkili meclis sistemi

benimsenmiştir.• Hukuk Devleti ilkesini

benimsemiştir.• Milli Devlet ilkesini

benimsemiştir.• İlk kez kuvvetler ayrılığı

ilkesini 1961 Anayasası ile ortaya çıkmıştır.

TBMMSenato

CumhurbaşkanıSeçer. Halk seçer.

1961 Anayasası• Seçimler 4 yılda bir yapılır.• Cumhurbaşkanına senato vekalet

ederdi.• Milletvekili olmak için okuma yazma

bilmek zorunlu hale getirildi.• DGM kuruldu. 2004’te kaldırıldı.• İlk kez anayasa mahkemesi kuruldu.• İlk kez işçilere sendika hakkı verildi.• Bakanlar meclis dışından da

atanabilirdi.• Memurlar görevinden ayrılmadan

milletvekili olabilirdi.• Cumhurbaşkanının görev süresi bir

defaya mahsus 7 sene olarak benimsenmiştir.

• Üniversite ve TRT’ye özerklik verilmiştir.

• Siyasi partilere hazineden yardım edilmesi kararlaştırılmıştır.

• Temel Hak ve özgürlükler genişletilmiştir.

• İlk defa Anayasa Mahkemesi kuruldu.

• Cumhurbaşkanı parlamentoyu dağıtma seçimleri yenileme hakkını elde etmiştir.

• Bakanlar meclis dışından atanabilir.• Milletvekili olabilmek için okur

yazar şartı getirilmiştir.• Devlet Planlama teşkilatı kuruldu.

12 Mart 1971 Askeri Muhtırası

• TRT’nin özerkliği kaldırıldı.• Üniversitelerin özerkliği sınırlandırıldı.• Bakanlar Kuruluna Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi verildi.• Sendika hakkı kaldırılmış• Küçük partilerin iptal davası açması engellenmiştir.• Askeri Yüksek İdari Mahkemesi kurulmuştur.• DGM kurulmuştur.• Tabii yargı yolu yerine kanuni yargı yolu ilkesi benimsenmiştir.

• 12 Eylül darbesinden sonra ortaya çıkmıştır.

• Kazuistik yani ayrıntılı bir anayasadır.

• 61 Anayasasına göre daha serttir.• Hükümetin kurulması süreci daha

hızlıdır.• 45 gün içerisinde hükümet

kurulmazsa seçimler yenilenir.• Kuvvetler ayrılığı ilkesini

benimsemiştir.• Milletvekili olmak için ilkokulu

bitirme şartı getirildi.• İlk defa Atatürk milliyetçiliğine

bağlı devlet ilkesi benimsendi.

• 1961 Anayasasındaki Cumhuriyet senatosu kaldırıldı.

• 450 milletvekili 1995 değişikliği ile 550’ye çıkarılmıştır.

• Genel seçimle 5yılda bir iken 2007 değişikliği ile 4 yıla indi.

• Cumhurbaşkanını TBMM seçerken 2008 değişikliği ile halk seçer.

• Cumhurbaşkanı 5 yıllığına 2 defa seçilebilir. (2007 değişikliği)

• Milletvekili olma yaşı 25’e indirilmiştir. (2007 değişikliği)

• Mecburi oy ilkesi getirildi.• 1995 değişikliği ile yurt dışında

vatandaşlara oy kullanma hakkı verildi.• 2004 yılında idam cezası kararı

kaldırıldı.

1982 Anayasasının Özellikleri

1982 Anayasasında İnkılapların Korunması

Tevhid-i Tedrisat

ŞapkaKanunu

Latin harfleri

MedeniKanun

SoyadıKanunu

Kılık Kıyafet

Uluslar arası

Rakamlar

1982 Anayasası

• Yasama

1982 Anayasasında yasama yetkisi TBMM’ye aittir.TBMM genel oyla seçilen 550 milletvekilinden oluşur.TBMM’nin genel seçimleri 4 yılda bir yapılır.TBMM bu süre dolmadan seçimleri yenileyebilir.TBMM seçimleri ancak savaş durumunda 1 sene ertelenebilir.Savaş durumu devam ederse seçimler yine ertelenebilir.Genel seçimlere 1 yıl kala ara seçime gidilemez.Seçimlerin genel yönetiminden Yüksek seçim kurulu sorumludur.Yurt dışında gümrüklerde 75 gün önce seçim başlar.

30 ay sonra

Ara seçim Şartları

TBMM üyelerinde % 5 azalma olması (3 ay sonra)

Bir ili temsil eden tüm milletvekilliklerin boşalması

90Gün

sonra

18 yaşından küçük olanlar

Askeri öğrenciler

Er ve erbaşlar

Hükümlüler

Oy kullanamazTutuklular oy kullanabilir.

Yüksek Seçim Kurulu

Yargıtay

6 üyeYSK 7 asıl 4 yedek olma üzere 11 üyeden oluşur. Seçim sonuçlarını YSK ilan eder. YSK kararları yargıya tabi değildir.

TBMM’nin Yetkileri

Kanun koymak, kanunu kaldırmak ve kanunu değiştirmekBakanlar Kuruluna belli konularda Kanun Hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermekBakanlar Kurulu ve bakanları denetlemekPara basılmasına karar vermekSavaş ilanına karar vermekSavaş ilanına karar vermekBütçe ve kesin hesap tasarılarını görüşmek ve kabul etmekGenel ve özel af ilanına karar vermekTBMM başkanı ve başkanlık divanını seçmekTBMM iç tüzüğünü hazırlamak

SoruBaşbakan ve bakandan bilgi

istenmesidir. 20 gün içinde cevap verilmelidir.

Meclis AraştırmasıBelli bir konuda araştırma yapılması için

komisyon kurulur.Hükümet sonuçtan sorumlu tutulmaz. 10 milletvekili

görevlendirilir.

Genel GörüşmeDevleti ve toplumu ilgilendiren konular

görüşülür. Bir karar alınmaz. Görüşme için Hükümet, siyasi parti grupları ve 10

milletvekili bildirisi olmalıdır.

Gensoru Hükümetin ve bakanın

düşürülmesi için verilir. En az 20 milletvekili gerekir.

Meclis Soruşturması: Başbakan ve bakan

hakkında yapılır. Meclisin 10 da birinin

imzası gereklidir.

NOT: 1 ay içinde 5 bileşime katılmayan milletvekilinin görevi

sona erer.

TBMM’nin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları

TBMM’nin toplanması ve Tatili

Toplanması

Her yılın Ekim ayı

Tatile Girmesi

Her yılın Temmuz ayı

Tatil Süresi

En fazla 3 ay

Toplantıya Çağırma Yetkisi

Cumhurbaşkanı

Meclis Başkanı

Toplantı yeter sayısı

184

TBMM Başkanlık Divanı

Meclis Başkanı

Başkan vekilleri Katip Üyeler İdare

Amirleri

Siyasi parti grupları başkanlık yarışında aday belirleyemezler.TBMM Başkanlık divanı için bir yasama döneminde 2 defa seçim yapılır.Birinci görev süresi 2 yıl ikinci görev süresi 2 yıldır.Başkan seçimi gizli oy ile yapılır.TBMM başkanlık seçimi 5 gün içinde tamamlanır.

TBMM Başkanlık Seçimi

1. oylama

Üye tam sayısının

3/2’lik oyu

2. oylama

Üye tam sayısının

3/2’lik oyu

3. Oylama

Üye tam sayısının salt

çoğunluğu

4. oylama

En fazla oy alan iki üye

TBMM Başkanının Görevleri

TBMM toplantılarına başkanlık etmekTBMM’yi temsil etmekCumhurbaşkanına vekillik etmekMeclisin kolluk ve idari hizmetlerini yürütmekTBMM tatilde iken resmen veya milletvekillerinin 1/5’inin yazılı istediği ile

meclisi toplamakCumhurbaşkanının seçimi yenilemesi halinde geçici bakanlar kuruluna siyasi

parti gruplarından alınacak bakan sayısını belirlemek

Kanunlar

Kanun tasarısı

Bakanlar Kurulu

Kanunu görüşmek için TBMMÜye tam sayısının 1/3’ü

gerekir.

Kanunlar TBMM’de toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile kabul edilir.

Kanunlar Cumhurbaşkanı tarafından 15 gün içinde

yayımlanır.

1982 Anayasasında Milletvekilliğinin düşmesi

Üye tam sayısının salt çoğunluğu ile düşer

Milletvekili 7 gün içinde itiraz eder.

İtiraz edilen mahkeme Anayasa mahkemesidir.

(15 gün)

Uluslar arası antlaşmalar TBMM tarafından kanunla

kabul edilir.

Kanun Hükmünde Kararnameyi

Bakanlar Kurulu çıkarır.

Sıkıyönetim ve olağanüstü durumlar dışında

Temel hak ve özgürlükler, kişi hakları ve ödevleri siyasi haklar

hakkında KHK çıkarılamaz.

KHK Resmi gazetede yayımlandıkları gün TBMM’ye sunulur.

Bakanlar Kurulu istifa edince KHK

yetkisi sona ermez.

Tüzük bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır.

Danıştay incelemesinden geçirilir.

Yasaların emrettiği işleri belirtmek, yasaların

uygulanmasını göstermek.

Tüzük(Bakanlar Kurulu)

Anayasa Soruları

1. I. Teşkilat-ı EsasiII. 1924 AnayasasıIII. 1961 Anayasası

Yukarıdakilerden hangi-sinde güçler birliği esası korunmuştur?A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I ve II D) II ve IIIE) I, II ve III

2. I. I. MeşrutiyetII. Teşkilat-ı EsasiIII. 1961 Anayasası

Yukarıdakilerden hangileri iki meclisli yapıyı getirmiş-tir?A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I ve II D) II ve IIIE) I, II ve III

3. Anayasa Mahkemesi aşağıdakilerden hangisiyle kurulmuştur?

A) Teşkilat-ı EsasiB) 1924 AnayasasıC) 1961 AnayasasıD) 1982 AnayasasıE) 1995 değişikliği

4. TBMM’yi toplantıya çağırma yetkisi;

I. TBMM başkanıII. CumhurbaşkanıIII. Başbakan

1982 anayasasına göre yukarıdakilerden hangilerine aittir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I ve III D) I ve IIE) I, II ve III

I. Cumhurbaşkanı seçimiII. Kanunun onaylanmasıIII. Başbakanın atanması

Yukarıdakilerden hangileri TBMM’nin görevleri arasında yoktur?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I ve III D) I ve IIE) I, II ve III

I. Yüksek Hakimler KuruluII. Yüksek Seçim KuruluIII. Anayasa Mahkemesi

Yukarıdakilerden hangisi 1961 Anayasasında oluşturulmuştur?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I ve III D) I ve IIE) I, II ve III