antifungal ilaçlar (fazlası için )

Antifungal İlaçlarAntifungal İlaçlar

Dr. Hasan Basri UlusoyDr. Hasan Basri Ulusoy

• Mantar infeksiyonları daha çok deri Mantar infeksiyonları daha çok deri ve mukoz membranlarda görülür: ve mukoz membranlarda görülür: bunlar lokal ve yüzeyel bunlar lokal ve yüzeyel infeksiyonlardırinfeksiyonlardır

• Ama bağışıklık sistemi bozuk Ama bağışıklık sistemi bozuk hastalarda iç organlarda hastalarda iç organlarda etkilenebilir, yani sistemik etkilenebilir, yani sistemik infeksiyonlar görülebilirinfeksiyonlar görülebilir

• Dermatofitler deri tırnak ve saçları Dermatofitler deri tırnak ve saçları etkileretkiler

• Kandida albikans daha çok mukoz Kandida albikans daha çok mukoz membranlarda infeksiyon oluştururmembranlarda infeksiyon oluşturur– Kortikosteroid kullanımı gibi bağışıklığın Kortikosteroid kullanımı gibi bağışıklığın baskılandığı durumlardabaskılandığı durumlarda

– Geniş spektrumlu antibiyotik kullanımı Geniş spektrumlu antibiyotik kullanımı gibi normal floranın bozulduğu gibi normal floranın bozulduğu durumlarda infeksiyon oluştururdurumlarda infeksiyon oluşturur

– Bağışıklığı bozuk hastalarda sistemik Bağışıklığı bozuk hastalarda sistemik infeksiyonlar da görülebilirinfeksiyonlar da görülebilir

Sistemik İnfeksiyonlarda Sistemik İnfeksiyonlarda Kullanılan İlaçlarKullanılan İlaçlar

• Amfoterisin BAmfoterisin B• FlusitosinFlusitosin• Azol grubu antifungal ilaçlarAzol grubu antifungal ilaçlar

– Ketokonazol, Flukonazol vbKetokonazol, Flukonazol vb• EkinokandinlerEkinokandinler

Amfoterisin BAmfoterisin B

• Ergosterole bağlanır ve mantar Ergosterole bağlanır ve mantar membranında porların oluşmasına membranında porların oluşmasına neden olurneden olur

• GI kanaldan emilmez, intravenöz GI kanaldan emilmez, intravenöz olarak kullanılırolarak kullanılır

• MSS hariç bütün dokulara MSS hariç bütün dokulara dağılımı iyidirdağılımı iyidir

Amfoterisin BAmfoterisin B

• Daha çok karaciğerde Daha çok karaciğerde metabolizma ile elimine edilirmetabolizma ile elimine edilir

• Eliminasyonu yavaştır, yarı ömrü Eliminasyonu yavaştır, yarı ömrü 2 hafta kadardır2 hafta kadardır

• Genellikle yavaş iv infüzyonla Genellikle yavaş iv infüzyonla verilirverilir

Amfoterisin BAmfoterisin B

• Fungal menenjitte intratekal Fungal menenjitte intratekal verilebilirverilebilir– Tehlikeli bir uygulamadır, nöronal Tehlikeli bir uygulamadır, nöronal hasar ve epilepsi nöbeti oluşabilirhasar ve epilepsi nöbeti oluşabilir

Amfoterisin BAmfoterisin B

• İnfüzyon sırasında ateş, İnfüzyon sırasında ateş, titreme, kas spazmı, kusma ve titreme, kas spazmı, kusma ve kan basıncında şok benzeri kan basıncında şok benzeri düşme görülebilirdüşme görülebilir– Antihistaminik, antipiretik, Antihistaminik, antipiretik, kortikosteroid uygulaması bu kortikosteroid uygulaması bu reaksiyonları azaltırreaksiyonları azaltır

Amfoterisin BAmfoterisin B

• GFR yi düşürür, potasyum ve GFR yi düşürür, potasyum ve magnezyum kaybı ile birlikte magnezyum kaybı ile birlikte renal tubuler asidoza neden renal tubuler asidoza neden olabilirolabilir

• Böbrekte eritropoetin üretiminin Böbrekte eritropoetin üretiminin azalmasından dolayı anemi azalmasından dolayı anemi oluşabiliroluşabilir

Amfoterisin BAmfoterisin B

• Lipozomal formülasyonu ile daha Lipozomal formülasyonu ile daha az böbrek hasarı oluşuraz böbrek hasarı oluşur

• Bazı infeksiyonlarda flusitosin Bazı infeksiyonlarda flusitosin ile beraber kullanılması böbrek ile beraber kullanılması böbrek hasarını azaltırhasarını azaltır

Amfoterisin BAmfoterisin B

• Mantarlara bağlı korneal Mantarlara bağlı korneal ülserlerde ve keratit ülserlerde ve keratit tedavisinde lokal olarak tedavisinde lokal olarak uygulanabiliruygulanabilir

FlusitosinFlusitosin

• Kanser tedavisinde kullanılan bir Kanser tedavisinde kullanılan bir ilaç olan 5-florourasile benzerilaç olan 5-florourasile benzer

• Nükleik asid sentezini bozarNükleik asid sentezini bozar

FlusitosinFlusitosin

• Oral yolla uygulanabilirOral yolla uygulanabilir• MSS dahil vucutta iyi dağılırMSS dahil vucutta iyi dağılır• Metabolize olmadan Metabolize olmadan böbreklerden atılırböbreklerden atılır

• Böbrek yetmezliğinde doz Böbrek yetmezliğinde doz azaltılmalıdırazaltılmalıdır

FlusitosinFlusitosin

• Tek başına verildiğinde çabucak Tek başına verildiğinde çabucak direnç gelişirdirenç gelişir

• Bu yüzden amfoterisin B veya Bu yüzden amfoterisin B veya itrakonazol gibi başka ilaçlar ile itrakonazol gibi başka ilaçlar ile kombine edilirkombine edilir

• Bu kombinasyonlarda ayrıca Bu kombinasyonlarda ayrıca sinerjistik etki de elde edilirsinerjistik etki de elde edilir

FlusitosinFlusitosin

• Geri dönüşümlü kemik iliği Geri dönüşümlü kemik iliği depresyonu, saç dökülmesi ve depresyonu, saç dökülmesi ve karaciğer bozukluğuna neden karaciğer bozukluğuna neden olabilirolabilir

Azol grubu antifungal ilaçlarAzol grubu antifungal ilaçlar

• Ketokonazol, flokonazol, Ketokonazol, flokonazol, itrakonazol, vorikonazol, itrakonazol, vorikonazol, posakonazolposakonazol

• Mantar sitokrom P450 enzimini Mantar sitokrom P450 enzimini inhibe ederinhibe eder

• Sonuçta mantar membranına Sonuçta mantar membranına özgü bir sterol olan ergesterol özgü bir sterol olan ergesterol sentezini inhibe edersentezini inhibe eder

KetokonazolKetokonazol

• Yan etkileri diğer azollere göre Yan etkileri diğer azollere göre daha fazladırdaha fazladır

• Sadece oral yolla kullanılırSadece oral yolla kullanılır• Karaciğerde metabolize edilerek Karaciğerde metabolize edilerek elimine edilir (itrakonazol ve elimine edilir (itrakonazol ve varikonazol de)varikonazol de)

FlukonazolFlukonazol

• Tek bir oral dozu vajinal Tek bir oral dozu vajinal kandidiyazisi tedavi edebilirkandidiyazisi tedavi edebilir

• MSS ne fazla geçemezMSS ne fazla geçemez• Metabolize olmadan Metabolize olmadan böbreklerden atılırböbreklerden atılır

VorikonazolVorikonazol

• Etki spektrumu geniştirEtki spektrumu geniştir• Efikasitesinin amfoterisin B den Efikasitesinin amfoterisin B den daha fazla olduğunu bildiren daha fazla olduğunu bildiren yayınlar vardıryayınlar vardır

PosakonazolPosakonazol

• En geniş spektrumlu azoldürEn geniş spektrumlu azoldür• Kanser kemoterapisi uygulanan Kanser kemoterapisi uygulanan hastalarda mantar hastalarda mantar infeksiyonlarının proflaksisinde infeksiyonlarının proflaksisinde kullanılır.kullanılır.

Azol grubu antifungallerin Azol grubu antifungallerin yan etkileriyan etkileri

• Kusma, diyareKusma, diyare• Hepatotoksisite, özellikle Hepatotoksisite, özellikle karaciğer hasarı olan hastalardakaraciğer hasarı olan hastalarda

• Vorikonazol hastaların %30 unda Vorikonazol hastaların %30 unda görme bozukluğu yapar (geri görme bozukluğu yapar (geri dönüşümlüdür)dönüşümlüdür)

Azol grubu antifungallerin Azol grubu antifungallerin yan etkileriyan etkileri

• Sitokrom P450 inhibisyonu Sitokrom P450 inhibisyonu yaptıkları için bazı ilaçların yaptıkları için bazı ilaçların metabolizmasını azaltırlarmetabolizmasını azaltırlar

• Ketokonazol aynı mekanizma ile Ketokonazol aynı mekanizma ile adrenal ve gonadal steroid sentezini adrenal ve gonadal steroid sentezini bozar, hastalarda jinekomasti, bozar, hastalarda jinekomasti, menstruasyon bozukluğu ve menstruasyon bozukluğu ve infertilite görülebilirinfertilite görülebilir

EkinokandinlerEkinokandinler

• Kaspofungin, anidulafungin, Kaspofungin, anidulafungin, mikafunginmikafungin

• Mantar hücre duvarında bulunan Mantar hücre duvarında bulunan beta (1-2) glikan sentezini beta (1-2) glikan sentezini inhibe ederlerinhibe ederler

• Daha çok karaciğerden elimine Daha çok karaciğerden elimine edilirleredilirler

EkinokandinlerEkinokandinler

• Kaspofungin amfoterisin B ye Kaspofungin amfoterisin B ye dirençli kandida dirençli kandida infeksiyonlarında kullanılırinfeksiyonlarında kullanılır

• Mikofungin kemik iliği Mikofungin kemik iliği transplantasyonu yapılan transplantasyonu yapılan hastalarda kandida infeksiyonu hastalarda kandida infeksiyonu proflaksisinde kullanılırproflaksisinde kullanılır

EkinokandinlerEkinokandinler

• İnfüzyon sırasında histamin İnfüzyon sırasında histamin salınımı görülebilir, ateş, salınımı görülebilir, ateş, kızarıklık, döküntü oluşabilirkızarıklık, döküntü oluşabilir

Yüzeyel infeksiyonlarda Yüzeyel infeksiyonlarda kullanılan sistemik ilaçlarkullanılan sistemik ilaçlar

• GriseofulvinGriseofulvin• TerbinafinTerbinafin• Azol grubu antifungallerAzol grubu antifungaller

GriseofulvinGriseofulvin

• Dermatofitlerde mikrotubuluslerin Dermatofitlerde mikrotubuluslerin fonksiyonunu bozar, fungistatiktirfonksiyonunu bozar, fungistatiktir

• Stratum korneuma geçer ve Stratum korneuma geçer ve keratine bağlanırkeratine bağlanır

• Oral yolla kullanılır, topikal olarak Oral yolla kullanılır, topikal olarak etkisizdiretkisizdir

• Safra yoluyla elimine edilirSafra yoluyla elimine edilir

GriseofulvinGriseofulvin

• Karaciğer fonksiyonlarını bozabilirKaraciğer fonksiyonlarını bozabilir• Başağrısı ve bilinç bulanıklığı, Başağrısı ve bilinç bulanıklığı,

periferik nörit yapabilirperiferik nörit yapabilir• Fotosensitivite oluşabilirFotosensitivite oluşabilir• Varfarinin biyoyararlanımını azaltırVarfarinin biyoyararlanımını azaltır• Alkol ile alındığında disulfiram Alkol ile alındığında disulfiram

benzeri reaksiyona neden olurbenzeri reaksiyona neden olur• Porfirili hastalarda kullanılmamalıdırPorfirili hastalarda kullanılmamalıdır

TerbinafinTerbinafin

• Mantardaki sekualen epoksidaz Mantardaki sekualen epoksidaz enzimini inhibe eder, mantar enzimini inhibe eder, mantar hücresinde toksik seviyede sekualen hücresinde toksik seviyede sekualen birikir bu da ergesterol sentezini birikir bu da ergesterol sentezini bozarbozar

• Griseofulvin gibi keratine bağlanır, Griseofulvin gibi keratine bağlanır, onikomikozda (tırnak mantarı) onikomikozda (tırnak mantarı) griseofulvinden daha etkilidirgriseofulvinden daha etkilidir

TerbinafinTerbinafin

• Oral ve topikal formu vardırOral ve topikal formu vardır• Etkisi haftalarca devam edebilirEtkisi haftalarca devam edebilir• Başağrısı, tad bozukluğu, döküntü ve Başağrısı, tad bozukluğu, döküntü ve

gastrointestinal bozukluk yapabilirgastrointestinal bozukluk yapabilir

Azol grubu antifungallerAzol grubu antifungaller

• Ketokonazol, flukonazol ve Ketokonazol, flukonazol ve itrakonazol dermatofit itrakonazol dermatofit infeksiyonlarında kullanılmaktadırinfeksiyonlarında kullanılmaktadır

Yüzeyel mantar infeksiyonları Yüzeyel mantar infeksiyonları için topikal ilaçlariçin topikal ilaçlar

• Mikonazol, klotrimazol, ketokonazol Mikonazol, klotrimazol, ketokonazol ve diğer bazı azoller topikal ve diğer bazı azoller topikal kullanılabilirkullanılabilir

• Terbinafinin topikal formu vardırTerbinafinin topikal formu vardır• Amfoterosin B nin keratitde (kornea Amfoterosin B nin keratitde (kornea

inflamasyonu) kullanılan topikal inflamasyonu) kullanılan topikal formu vardırformu vardır

Yüzeyel mantar infeksiyonları Yüzeyel mantar infeksiyonları için topikal ilaçlariçin topikal ilaçlar

• Nistatin amfoterosin B ye benzeyen Nistatin amfoterosin B ye benzeyen bir ilaçtır çok toksik olduğu için bir ilaçtır çok toksik olduğu için sistemik kullanılmazsistemik kullanılmaz

• Ergosterole bağlanarak mantar Ergosterole bağlanarak mantar membranına zarar verirmembranına zarar verir

• Lokal kandida infeksiyonlarında Lokal kandida infeksiyonlarında kullanılırkullanılır

Yüzeyel mantar infeksiyonları Yüzeyel mantar infeksiyonları için topikal ilaçlariçin topikal ilaçlar

• Nistatin bağışıklığı düşük hastalarda Nistatin bağışıklığı düşük hastalarda gastrointestinal mantar tedavisinde gastrointestinal mantar tedavisinde oral yolla kullanılıroral yolla kullanılır

• Oral yoldan sistemik dolaşıma Oral yoldan sistemik dolaşıma geçemezgeçemez