audyt wewnętrzny w polskich spółkach giełdowych edycja 2009
Post on 22-Oct-2014
1.189 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
Audyt wewnętrzny w polskich spółkach giełdowych
Edycja 2009
Wprowadzenie
Jakość wymaga konsekwencji i uporu. Wymaga ciągłego
weryfikowania, przeglądania i oceniania przyjętych
rozwiązań, a w konsekwencji poszukiwania możliwości
doskonalenia. W świecie produkcji to nic nowego.
Procedury, okresowe kontrole i sprawny audyt, czyli
działania prowadzące krok po kroku do uzyskania
oczekiwanej przez rynek jakości produktu to
codzienność.
A jak wygląda sytuacja w obszarze zarządzania? Czy tutaj
również możemy mówić o szeroko wdrożonych
mechanizmach zapewniających ich najwyższą jakość.
Czy spółki wdrożyły rozwiązania zapewniające, że
„produkty” jakie powstają we wspomnianych obszarach
są najwyższej jakości. Że podejmowane decyzje są
optymalne z punktu widzenia interesu właścicieli?
Że działalność operacyjna jest prowadzona w sposób
sprawny i możliwie efektywny? Że wszystkie ryzyka są
faktycznie pod kontrolą organizacji. A jeśli nie, to czy
poziom tych zagrożeń jest zwyczajnie na tyle nieistotny,
że nie warto się nim zajmować? Są to pytania szczególnie
istotne, biorąc pod uwagę doświadczenia ostatniego
roku, by wymienić tylko kryzys gospodarczy, problem
opcji walutowych, trudności z utrzymaniem płynności,
czy znaczącą utratę wartości posiadanych aktywów.
Powyższe dylematy skłoniły nas do przyjrzenia się
powyższej kwestii „doskonalenia zarządzania”
w spółkach notowanych na Warszawskiej Giełdzie
Papierów Wartościowych. Postanowiliśmy spytać firmy
jak wykorzystują podstawowe narzędzie doskonalenia
spółki jakim jest audyt wewnętrzny.
Badanie zostało przeprowadzone przez Grant Thornton
Frąckowiak przy współpracy Stowarzyszenia Emitentów
Giełdowych. Ankiety skierowaliśmy do wszystkich
spółek notowanych na GPW. Zapytaliśmy o organizację
i praktyczne aspekty działania audytu wewnętrznego w
ich strukturach. Uzyskaliśmy odpowiedzi od 20 spółek,
przy czym jedynie 13 z nich zadeklarowało posiadanie
komórki audytu wewnętrznego. Nie jest to być może
duża próba, aczkolwiek jest ona reprezentatywna, biorąc
pod uwagę wyniki innego badania Grant Thornton
Frąckowiak (raport – „System kontroli i zarządzania
ryzykiem – praktyka spółek notowanych na GPW –
edycja 2009” dostępny jest na www.grantthornton.pl),
w którym 10% spółek giełdowych (a więc około 30)
deklaruje posiadanie audytu wewnętrznego.
W efekcie naszych prac powstało zatem pierwsze tak
obszerne opracowanie na temat audytu wewnętrznego
w sektorze prywatnym. Jako adresatów naszego
raportów widzimy zarówno zarządzających i członków
Rad Nadzorczych, jak również osoby bezpośrednio
zaangażowane w działanie audytu wewnętrznego.
W związku z powyższym wnioski zostały zestawione w
dwóch częściach, a każda z nich dedykowana jest
odrębnej grupie adresatów.
Dziękujemy wszystkim uczestnikom badania i już dziś
zapraszamy do udziału w przyszłorocznej edycji badania.
Wierzymy, iż wyniki badania posłużą Państwu jako
inspiracja oraz będą stanowiły doskonały benchmark
niezbędny w procesie doskonalenia i rozwoju.
Spis treści
Podsumowanie ........................................................................................................................ 5
Wnioski dla Rad Nadzorczych, Komitetów Audytu oraz Zarządów ......................................... 6
Jak spółki postrzegają audyt wewnętrzny i co tracą nie wdrażając go? ................................... 6
Argumenty „ZA” ................................................................................................................ 7
Argumenty „PRZECIW” ................................................................................................... 8
Jakie zadania pełni audyt wewnętrzny w spółkach giełdowych? ............................................... 9
Podstawowa działalność audytorów ................................................................................ 9
„Drugi etat” audytora ...................................................................................................... 10
Dla kogo audyt wewnętrzny wykonuje swoją pracę? ............................................................... 11
Podległość audytu.......................................................................................................... 11
Audyt wewnętrzny a Komitety Audytu ........................................................................... 12
Raportowanie i dostęp do organów spółki ..................................................................... 13
Czy utrzymywanie audytu jest opłacalne? ................................................................................ 14
Wnioski dla zarządzających audytem wewnętrznym i audytorów wewnętrznych ................. 15
Jak audyt wewnętrzny realizuje swoje zadania? ...................................................................... 15
Podejście zadaniowe a planowanie ............................................................................... 15
Kim są audytorzy? ....................................................................................................................... 17
Jakie zasady wewnętrzne regulują działanie audytu wewnętrznego? .................................... 19
Podstawowe regulacje ................................................................................................... 19
Zasady odnośnie zapewnienia jakości .......................................................................... 20
Czy audyt wewnętrzny współpracuje z otoczeniem organizacji? ............................................ 22
Współpraca z audytem zewnętrznym ............................................................................ 22
Outsourcing / cosourcing ............................................................................................... 23
Jakie spółki wzięły udział w badaniu? ................................................................................... 24
Kto jest autorem badania? ..................................................................................................... 26
Dane kontaktowe ......................................................................................................................... 27
Podsumowanie
Audyt wewnętrzny jest wciąż nowym, a w efekcie stosunkowo rzadko wdrażanym rozwiązaniem w polskich spółkach
giełdowych.
Spółki, które zdecydowały się na wdrożenie audytu wewnętrznego podkreślają jednak jego wartość jako mechanizmu
pozwalającego na systematyczną ocenę wielu obszarów. W praktyce audyt najczęściej skupia się na dawaniu zapewnienia o
skuteczności i efektywności działalności operacyjnej, finansów i IT. W najbliższych latach zakres ten spółki planują
poszerzyć o funkcję doradczą audytu, która obecnie wykorzystywana jest stosunkowo rzadko.
Podstawowym hamulcem w rozwoju audytu wewnętrznego w spółkach notowanych na GPW jest przeświadczenie o
kosztach związanych z jego uruchomieniem oraz brak twardych danych świadczących o opłacalności takiej inwestycji.
Część spółek ucieka się do łączenia funkcji audytora z innymi funkcjami, szczególnie w obszarze controllingu czy
sprawozdawczości finansowej.
Sposób organizacji audytu wewnętrznego, jego umiejscowienie
w strukturze organizacyjnej (zarówno w ujęciu formalnym, jak i
funkcjonalnym) oraz stopień sformalizowania w większości
przypadków spełnia najlepsze praktyki w tym obszarze. A za te
spółki zgodnie uznają Standardy Profesjonalnej Praktyki
Audytu Wewnętrznego opracowane przez Międzynarodowy
Instytut Audytorów Wewnętrznych (IIA).
W niewielkim stopniu udokumentowane są kwalifikacje osób
pełniących role audytorów wewnętrznych oraz stopień
wdrożenia mechanizmów zapewnienia jakości samego audytu
wewnętrznego.
15%
46%
39%
Rok utworzenia komórki audytu wewnętrznego
przed 2000 2000 - 2004 2005 - 2009
Wnioski dla Rad Nadzorczych,
Komitetów Audytu oraz Zarządów
Jak spółki postrzegają audyt wewnętrzny i co tracą nie wdrażając go?
Audyt wewnętrzny jest nowym elementem polskich organizacji,
zarówno prywatnych, jak i publicznych. Przed rokiem 2000 można
było go spotkać w sporadycznych przypadkach. Data ta wydaje
się nie być przypadkowa – to właśnie z początkiem XXI wieku, na
skutek głośnych skandali finansowych, zarówno
w Polsce, jak i na świecie, zaczęto szerzej mówić o potrzebie
większego nadzoru nad systemami kontroli wewnętrznej. Mimo
wszystko zdania co do przydatności i skuteczności audytu
wewnętrznego są wciąż podzielone. Jednak wśród naszych
ankietowanych przeważały głosy „za”.
Argumenty „ZA”
Celem audytu wewnętrznego jest wsparcie zarządzających w ciągłym
doskonaleniu systemu zarządzania poprzez cykliczną weryfikację, ocenę i
doradztwo. I tak właśnie jego rolę postrzegają te spółki notowane na GPW,
które zdecydowały się wdrożyć funkcję audytu wewnętrznego. Odpowiadając
na pytanie, dlaczego podjęto decyzję o wdrożeniu audytu wewnętrznego?”,
w sposób szczególny podkreślają one rolę tej funkcji jako elementu systemu
kontroli wewnętrznej. Ponadto jednoznacznie wskazują na jego wartość jako
dostawcy systematycznej oceny poszczególnych obszarów spółki. Wartym
podkreślenia jest również fakt, że spółki rzadziej wskazywały wymagania
zewnętrzne (Dobre Praktyki Spółek Notowanych na GPW) oraz wymagania
Rady Nadzorczej i właścicieli jako motywację do wdrożenia audytu
wewnętrznego. Pokazuje to zatem, że decyzja o powołaniu funkcji audytu
wewnętrznego wynikała z faktycznych potrzeb spółki, a wymagania odgórne
były raczej dodatkowym bodźcem.
0%
50%
100%jest elementem wdrożonego systemu kontroli wewnętrznej
dostarcza systematycznej oceny i skuteczności systemu kontroli wewnętrznej
dostarcza systematycznej oceny i skuteczności systemu zarządzania ryzykiem
przynosi wartośd dodaną
jest wymagany przez Dobre Praktyki Spółek Notowanych na GPW
jest wymagany przez Radę Nadzorczą / Komitet Audytu
gwarantuje niezależną ocenę i profesjonalne doradztwo
dokonuje profesjonalnej oceny istotnych kwestii z obszarów finansowych, kwestii związanych z ryzykiem, kontrolą wewnętrznąpełni kluczową rolę w strategii Spółki
jest wymagany przez właściciela (grupę kapitałową)
Argumenty „PRZECIW”
Spółki, które nie wdrożyły do tej pory audytu wewnętrznego
uzasadniają to głównie wysokimi kosztami związanymi z jego
ustanowieniem i działaniem. Z jednej strony trudno się z tym nie
zgodzić, z drugiej jednak należy mieć na uwadze, że są to pieniądze
wydawane w celu podniesienia prawdopodobieństwa realizacji celów
spółki. A więc koszty uzasadnione, które należy postrzegać jako
inwestycję w przyszły rozwój organizacji. Twierdzenie o barierach
kosztowych poddaje jednak pod wątpliwość część spółek deklarując, że
nie posiadają po prostu informacji wskazujących na wymierne efekty
jego funkcjonowania. Odpowiedzią na tą wątpliwość może być fakt, że
większość spółek, która wdrożyła audyt wewnętrzny dokonując
okresowej oceny kosztów i korzyści z jego utrzymywania dochodzi do
wniosku, że warto (patrz punkt „Czy utrzymywanie audytu jest
opłacalne?”).
0% 50% 100%
nie jest wymagany przez prawo
brak wymiernych efektów jego funkcjonowania
wysokie koszty wdrożenia / utrzymywania
Jakie zadania pełni audyt wewnętrzny w spółkach giełdowych?
Podstawowa działalność audytorów
Najwięcej uwagi audytorzy poświęcają kwestiom wydajności i efektywności
swoich organizacji – realizację zadań z tego zakresu deklaruje niemal 8 na
10 ankietowanych. Ponadto wszystkie spółki uznały ten obszar za
najistotniejszy w perspektywie 3-5 lat. Patrząc na niewielkie wykorzystanie
funkcji doradczej można odnieść wrażenie, że potencjał audytu
wewnętrznego w tym obszarze jest niewykorzystany. Najwyraźniej do
podobnych wniosków dochodzą spółki ponieważ na pytanie o zadania dla
audytu na najbliższych 3-5 lat po „tradycyjnym” audycie operacyjnym
w takim samym stopniu wskazują audyt finansowy, IT oraz właśnie
doradztwo.
0%
50%
100%
Jakie obszary audytorzy wewnętrzni uznają za istotne?
obecnie w ciągu 5 lat
Można też przewidywać, że w ciągu najbliższych kilku lat wzrośnie zainteresowanie audytorów obszarami takimi jak
społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) czy kwestie etyczne, które do tej pory nie znajdowały się w kręgu ich
zainteresowań, a może bardziej – nie generowały zdaniem audytorów zbyt wielkiego ryzyka dla spółki.
„Drugi etat” audytora
W części spółek (31%) audytorzy wewnętrzni obok swojej podstawowej funkcji realizują szereg dodatkowych zadań
działając jako specjaliści w obszarach controllingu czy rachunkowości. Takie podejście, zidentyfikowane głównie
w spółkach o dominującym kapitale polskim, jest niebezpieczne, gdyż może uniemożliwić prawdziwie niezależną ocenę
obszarów, za które audyt wewnętrzny sam odpowiada operacyjnie.
Na dodatkowe zadania audytorzy poświęcają:
od 15 do 35% czasu (sprawozdawczość grupowa i
rachunkowość zarządcza),
od 20 do 60% czasu (sprawozdawczość finansowa).
W tym skrajnym przypadku, kiedy na audyt poświęca się mniej
czasu niż na pomoc innym komórkom w przygotowaniu
sprawozdania finansowego, trudno w zasadzie mówić o funkcji
audytu wewnętrznego. Bardziej rysuje się obraz komórki pionu
finansowego, dokonującej okresowo audytów, czy może bardziej
nawet kontroli (z uwagi na brak warunku niezależności).
0% 50% 100%
controlling / rachunkowośd zarządcza
sprawozdawczośd finansowa (jednostkowa i skonsolidowana)
sprawozdawczośd grupowa / korporacyjna
Rodzaje prowadzonej przez audytorów wewnętrznych działalności operacyjnej
0%
50%
100%
Komitet Audytu / członek Komitetu
Audytu
prezes zarządu dyrektor zarządzający
przewodniczący Rady Nadzorczej
dyrektor finansowy
przewodniczący Komitetu Audytu
wiceprezes zarządu
Podległośd audytu wewnętrznego
funkcjonalna
formalna
Dla kogo audyt wewnętrzny wykonuje swoją pracę?
Podległość audytu
Z powszechnie uznawanych definicji wynika, że audyt wewnętrzny powinien być funkcją niezależną i obiektywną. Dlatego
też zapewnienie niezależności, w tym również organizacyjnej, ma dla jego funkcjonowania kluczowe znaczenie.
Widać, że spółki giełdowe dostrzegają znaczenie tej kwestii,
gdyż w większości z nich audyt wewnętrzny podlega
formalnie pod możliwie najwyższy szczebel kierownictwa,
czyli pod Prezesa lub innych członków Zarządu.
Jednocześnie, obok Zarządu, głównym zleceniodawcą
zadań i odbiorcą wyników ich realizacji (podległość
funkcjonalna) jest Komitet Audytu oraz szarzej – Rada
Nadzorcza. Taki model działania audytu, który dostarcza
wiedzę i zapewnienie na temat sposobu funkcjonowania
organizacji bezpośrednio Radzie Nadzorczej, a
równocześnie posiada do tego odpowiednie umocowanie i
wsparcie ze strony Zarządu spółki jest rozwiązaniem
optymalnym.
Warto w tym miejscu podkreślić, że umieszczenie komórki audytu wewnętrznego w jakimkolwiek pionie, czy ustanowienie
podległości funkcjonalnej (np. w pionie finansowym) może mieć zdecydowanie negatywny wpływ na zakres jego zadań
oraz sposób funkcjonowania, z uwagi na potencjalne ograniczenie niezależności audytu.
Audyt wewnętrzny a Komitety Audytu
Funkcjonowanie audytu wewnętrznego powinno być powiązane jest z funkcjonowaniem w ramach Rady Nadzorczej
Komitetu Audytu. Wynika to z faktu, że jednym z głównych zadań Komitetów Audytu jest monitorowania skuteczności i
efektywności funkcjonującego w spółce systemu kontroli wewnętrznej i w tym właśnie zadaniu podstawowym narzędziem
wydaje się być audyt wewnętrzny.
Jednak w przypadku spółek notowanych na GPW nie zaobserwowaliśmy
tego typu jednoznacznej zależności, choć w 70% spółek giełdowych, w
których powołany został Komitet Audytu, występuje również audyt
wewnętrzny. Jeśli chodzi o wszystkie spółki biorące udział w badaniu, to
audyt wewnętrzny został powołany w 2/3 z nich, jednak nie zawsze były
to te same spółki, w których powołany został Komitet Audytu.
Warto zaznaczyć ponadto, że wszystkie spółki, które nie powołały
Komitetu Audytu to spółki z dominującym udziałem prywatnego
kapitału polskiego. Dowodzi to, że rozwiązanie to nie przyjęło się
jeszcze w pełni wśród polskich akcjonariuszy, natomiast zachodni
kapitał traktuje takie rozwiązanie jako swoisty standard.
0% 50% 100%
rady nadzorczej
komitetu audytu
członków zarządu
prezesa zarządu
Audytorzy wewnętrzni deklarujący swobodny dostęp do
0% 50% 100%
Rady Nadzorczej / członka Rady Nadzorczej
zarządu
przewodniczącego Komitetu Audytu
przewodniczącego Rady Nadzorczej
dyrektora finansowego
dyrektora zarządzającego
Komitetu Audytu / członka Komitetu Audytu
kierownika komórki audytowanej
prezesa zarządu
Audytorzy wewnętrzni raportujący do
Raportowanie i dostęp do organów spółki
Podległość formalna, czy funkcjonalna to jedno, natomiast w praktyce
często ważniejszą okazuje się być faktyczna dostępność przedstawicieli
poszczególnych organów spółki dla audytorów wewnętrznych oraz
przekazywanie im wnioski ze zrealizowanych zadań audytowych.
Z deklaracji spółek wynika, że audytorzy
wewnętrzni nie mają żadnych problemów z
dostępem do członków zarządu. Nie
powinno to dziwić z uwagi na fakt, że
zarządy realizują w większości przypadków
codzienne zadania w siedzibie spółki. Jak
wcześniej wspomniano są oni także
głównymi formalnymi zwierzchnikami
audytu wewnętrznego. Nieco gorzej wygląda
dostępność dla pracowników audytu
wewnętrznego członków Komitetu Audytu
oraz Rady Nadzorczej.
Biorąc pod uwagę omówioną
wcześniej podległość komórek
audytu wewnętrznego nie dziwi fakt,
że głównym odbiorcą informacji
płynących z komórki audytu
wewnętrznego jest Prezes Zarządu.
Podobnie widać wyraźnie przepływ
informacji do członków Komitetów
Audytu oraz Rady Nadzorczej.
Czy utrzymywanie audytu jest opłacalne?
Każda komórka organizacyjna, system czy proces w przedsiębiorstwie
powinien mieć swoje uzasadnienie biznesowe. Z takiego założenia też
wychodzi większość spółek, w których funkcjonuje audyt wewnętrzny.
77% z nich prowadzi bowiem okresową ocenę korzyści wynikających
z utrzymywania audytu wewnętrznego. Przez ocenę korzyści spółki głównie
rozumieją analizę ilości obserwacji czynionych podczas audytów oraz analizę
ilości rekomendacji wdrożonych po audycie. Tu oczywiście kryje się pewne
ryzyko utożsamienia ilości z jakością.
W naszej ocenie niedoceniona jest wartość analizy korzyści finansowych
płynących z wdrażanych rekomendacji. Zdajemy sobie sprawę, że wycena
poszczególnych korzyści jest często trudna, jednak tak naprawdę jest ona
kluczowa. Jako jedyna pozwala obiektywnie stwierdzić czy audyt wewnętrzny się opłaca. Szczególnie, że większość spółek
(69%) prowadzi równolegle analizę kosztów wynikających z funkcjonowania audytu wewnętrznego. W związku z tym
wydaje się, że w sytuacji, kiedy wartość audytu wewnętrznego jest kwestionowana przez część spółek, w najlepszym
interesie audytorów jest podjęcie starań pozwalających w sposób wymierny udowodnić opłacalność ich pracy.
0%
50%
100%
Sposoby analizy korzyści z funkcjonowania audytu wewnętrznego
statystyka rekomendacji zalecanych / wdrożonych
liczba kluczowych obserwacji / rekomendacji z audytu
ocena korzyści finansowych z tytułu wdrożenia rekomendacji
liczba zgłoszonych potrzeb na projekty zapewniające / doradcze ze strony kierownictwa Spółki
ankiety / oceny ze strony audytowanego
ocena funkcjonowania audytu wewnętrznego przez audytorów zewnętrznych
ocena przez Komitet Audytu
Ponadto audytorzy wewnętrzni bardziej zainteresowani są informacją zwrotną na temat swojej pracy ze strony
audytowanych, a nie „zleceniodawców”, czyli członków Komitetu Audytu (taką formę oceny deklaruje jedynie co dziesiąta
spółka).W naszej ocenie nie jest to optymalna sytuacja, rzetelna ocena audytu powinna uwzględniać oba te źródła
informacji równorzędnie i to w zdecydowanie większym zakresie niż do tej pory.
39%
15%
15%
23%
8%
Ilośd zadao zrealizowanych w 2008 roku
1-10
11-20
20-50
50-100
powyżej 100
Wnioski dla zarządzających audytem
wewnętrznym i audytorów
wewnętrznych
Jak audyt wewnętrzny realizuje swoje zadania?
Podejście zadaniowe a planowanie
Ilość zrealizowanych zdań audytowych zależy
bezpośrednio od liczy zatrudnionych w
komórce audytorów, ale również od
czynników, które trudno ująć w badaniu,
takich jak: zakres zadań, złożoność, zakres
geograficzny zadania czy doświadczenie i
umiejętności audytora. Wydajność
pracowników komórek audytu wewnętrznego
jest zdecydowanie różna, gdyż liczba
zrealizowanych zadań przez pojedynczego
audytora waha się od 1 do 6 rocznie.
Zdecydowana większość audytorów zatrudnionych w spółkach giełdowych (77%) opracowuje plany działania audytu
wewnętrznego. Powstaje pytanie, jak funkcjonują pozostałe komórki audytu wewnętrznego w spółkach giełdowych?
Wydaje się mało prawdopodobne, aby ¼ audytorów działa na zasadzie „od zadania do zadania”. W takim przypadku
trudno byłoby bowiem mówić o racjonalnym, efektywnym podejściu. Przede wszystkim nie byłby spełniony podstawowy
warunek realizacji profesjonalnej funkcji audytu tj. oparcie działań audytu na analizie ryzyka. Chyba, żeby założyć, że
komórki audytu niesporządzające planu po zakończeniu każdego zadania przeprowadzają nową analizę ryzyka dla
jednostki. Wydaje się to jednak mało prawdopodobne. Szczególnie jeśli wziąć pod uwagę, że nawet spółki, które
sporządzają plany, aktualizują je raz do roku (kilka razy w roku robi to niecała 1/3 spółek.
.
Z analizy sposobów definiowania zadań audytowych rysuje się modelowa procedura planowania. Wśród czterech
najważniejszych elementów wymieniono bowiem: analizę ryzyka, wytyczne od Zarządu i Komitetu Audytu oraz wnioski z
poprzednich audytów. Warto ponadto wspomnieć, że równocześnie wszystkie te elementy uwzględnia połowa spółek.
0% 50% 100%
wymogi prawne
wytyczne od właścicieli
wymogi grupowe / korporacyjne
wytyczne od kierownictwa
wytyczne od Rady nadzorczej
wytyczne od audytorów zewnętrznych
wytyczne od Komitetu Audytu
wytyczne od Zarządu
wnioski z poprzednich audytów
metodyka oparta na analizie ryzyka
Sposoby definiowania zadao do planu audytu wewnętrznego
Pozytywne jest duże zaangażowanie Komitetów Audytu, nasuwa się wniosek, że spółki, które posiadają audyt wewnętrzny,
nie utworzyły Komitetu Audytu tylko w celach „marketingowych”, aby spełnić wymogi Corporate Governance).
31%
15%15%
39%
Średnia liczba osób zatrudnionych w komórce audytu wewnętrznego
w 2008 roku
1-3 4-6 7-10 powyżej 10
Kim są audytorzy?
Ponad 2/3 komórek audytu wewnętrznego w spółkach giełdowych
dysponuje zasobami ludzkimi na poziomie 4 osób i więcej.
Co interesujące wielkość komórki audytu wewnętrznego nie zależy ani od
wielkości spółki, ani struktury właścicielskiej czy branży, a bardziej od
etapu rozwoju danej komórki audytu wewnętrznego. Stwierdzono bowiem
zależność - im dłuższa historia audytu wewnętrznego w danej organizacji,
tym większa liczba zatrudnionych w nim pracowników. Komórka audytu
działająca do pięciu lat zatrudnia średnio 3 osoby, natomiast zatrudnienie
w komórkach o dłuższej historii działania (niezależnie czy będzie to 6 czy
11 lat) wynosi średnio 18 etatów.
Bardzo zróżnicowana jest struktura zatrudnienia w komórkach
audytu wewnętrznego. Niepokojące jest to, że w niemal 40%
komórek audytu wewnętrznego, audytorzy wewnętrzni nie
posiadali certyfikatów czy tytułów zawodowych,
potwierdzających umiejętności i wiedzę.
W ponad ¾ komórek osoby z certyfikatami stanowiły mniejszą
część zatrudnionych w komórce.
42%
19%
17%
8%
8%
3% 3% 0%0%
Kwalifikacje posiadane przez audytorów wewnętrznych
CIA
Egzamin MF
ACCA
uprawnienia biegłego rewidenta
CISA
CFA
CFE
CGAP
CISM
Wśród audytorów wewnętrznych zatrudnionych w polskich spółkach
giełdowych największą popularnością cieszą się kwalifikacje
Certyfikowanego Audytora Wewnętrznego (CIA) oraz zdany egzamin
Ministra Finansów. Popularność tych pierwszych wyjaśnia ich
uniwersalność. Druga grupa, czyli egzamin ministerialny skierowany do
audytorów sektora finansów publicznych był do niedawna najbardziej
rozpowszechnioną formą (głównie z uwagi na wymogi ustawy o
finansach publicznych) potwierdzania kwalifikacji zawodowych
audytorów wewnętrznych. Zdecydowanie rzadziej zdarza się posiadanie
przez audytorów kwalifikacji wspomagających audyt systemów
informatycznych (np. CISA) czy szacowanie ryzyka nadużyć (CFE).
Silnie reprezentowana jest natomiast grupa osób posiadająca kwalifikacje
w zakresie rachunkowości i finansów (biegli rewidenci, osoby
posiadające certyfikaty CFA i ACCA).
Analizując potwierdzone certyfikatami
kwalifikacje audytorów wewnętrznych można
również dostrzec silne zależności pomiędzy
nimi, a realizowanymi zadaniami audytowymi
(patrz rozdział „Jakie zadania pełni audyt
wewnętrzny w spółkach giełdowych? -
Podstawowa działalność audytorów)”. Zatem
audytorzy wewnętrzni zdobywają certyfikaty w
tych obszarach, które są dla nich najważniejsze
w codziennej pracy.
0%
50%
100%
Treści zawarte w karcie / statucie
Jakie zasady wewnętrzne regulują działanie audytu wewnętrznego?
Podstawowe regulacje
Funkcjonowanie audytu wewnętrznego na poziomie strategicznym, zgodnie z najlepszymi standardami, powinno zostać
uregulowane na piśmie w formie statutu, regulaminu czy karty audytu wewnętrznego. Dokument taki został co prawda
powołany w niemal 2/3 spółek posiadających audyt, jednak widać wyraźnie, że spółki nadrabiają zaległości w tym zakresie
dopiero od niedawna (połowa regulacji pochodzi z ostatnich pięciu lat).
Niemal wszystkie spółki wyczerpały w swoich regulacjach katalog obszarów, jakie zgodnie z najlepszymi praktykami winny
być uregulowane w statucie / karcie audytu.
Dodatkowo w celu dalszej standaryzacji i
ujednolicenia działania audytu wewnętrznego
62% spółek ustanowiło szczegółowe zasady/
procedury funkcjonowania audytu
wewnętrznego na poziomie operacyjnym.
Były to te same spółki, które posiadają
również kartę czy regulamin działania audytu
wewnętrznego. Można więc powiedzieć, że
audyt wewnętrzny w tych spółkach
funkcjonuje w środowisku sformalizowanym.
I to zarówno na poziomie strategicznym, jak i
odnoszącym się do codziennego działalności.
Zasady odnośnie zapewnienia jakości
Jak już wspomniano wcześniej audyt wewnętrzny jest jednym z
mechanizmów zapewnienia jakości systemów i mechanizmów zarządzania,
dlatego też spółki, które go wdrażają można uznać za świadome
konieczności ustawicznej analizy i weryfikacji przyjętych rozwiązań. W tym
kontekście może dziwić fakt, że tylko w co drugiej komórce audytu
wewnętrznego w spółkach giełdowych wdrożono system zapewnienia i
poprawy jego jakości. Najczęściej podejmowane działania w tym zakresie to
nadzór ze strony przełożonych oraz stosowane w każdej komórce audytu
(deklarującej wdrożenie programu zapewnienia jakości) procedury audytu.
Jak podkreślano już wcześniej w reporcie (patrz rozdział „Czy utrzymywanie audytu jest opłacalne?”), audytorzy
wewnętrzni zabiegając o informację zwrotną na temat podejmowanych przez siebie działań zwracają się zdecydowanie
częściej do audytowanych niż zarządu (czyli w głównej mierze swoich – zleceniodawców i przełożonych). A to przecież
właśnie ta druga grupa jest głównym interesariuszem funkcji audytu wewnętrznego w organizacji. Z drugiej strony
wyjaśnieniem może być omawiana wcześniej deklaracja przedstawicieli spółek, że audyt nie ma problemów z dostępem do
członków zarządu czy członków Komitetu Audytu – być może zatem wnioski, rekomendacje i sugestie z ich strony są
przekazywane w sposób nieformalny podczas spotkań i niepotrzebne są dodatkowe narzędzia w postaci ankiet, czy
formalnych zapytań?
0%
50%
100%
Stosowane narzędzia zachowania i poprawy jakości
procedury audytu
weryfikacja przez przełożonych
przegląd przez osoby / firmy zewnętrzne wobec komórki / organizacji
listy kontrolne
ankiety dla audytowanych
przegląd przez innych pracowników komórki
ankiety dla Zarządu
Niemal 8 na 10 komórek audytu wewnętrznego w spółkach giełdowych deklaruje zgodność (z czego 2/3 stuprocentowe
spełnienie wymagań) ze standardami profesjonalnej praktyki audytu wewnętrznego. Niewiele mniej powołuje się na kodeks
etyki IIA. W tym miejscu widać wyraźnie, że wytyczne IIA są głównym wyznacznikiem działania audytorów w polskich
spółkach giełdowych. Nietrudno to wyjaśnić, gdyż IIA jest organizacją zrzeszającą audytorów wewnętrznych z całego
świata i od wielu lat dbającą o rozwój tej grupy zawodowej.
0%
50%
100%
kodeksem etyki ustanowionym
przez IIA
standardami profesjonalnej praktyki audytu
wewnętrznego ustanowionymi
przez IIA
innymi standardami
nie
Komórki audytu wewnęrznego zachowujące zgodnośd z najlepszymi praktykami oraz zakres zgodności
brak informacji
częściowa zgodnośd
pełna zgodnośd
38%
31%
23%
8%
Charakter współpracy z audytem zewnętrznym
współpraca obopólna
brak współpracy
wykorzystanie wniosków audytu wewnętrznego przez audytorów zewnętrznych
inny charakter
Czy audyt wewnętrzny współpracuje z otoczeniem organizacji?
Współpraca z audytem zewnętrznym
Współpraca audytorów wewnętrznych i zewnętrznych (rozumianych
najczęściej jako biegłych rewidentów) może przynosić korzyści obu stronom,
szczególnie jeśli chodzi o wskazanie obszarów największego ryzyka. Ponadto
audytorzy zewnętrzni, mający często po raz pierwszy styczność z daną
jednostką, uzyskują lepszy wgląd w procesy i organizację spółki, natomiast
audytorzy wewnętrzni mają okazję uzyskać cenne spojrzenie z zewnątrz
pozbawione pewnej rutyny.
Patrząc na wyniki naszego badania można
powiedzieć, że taka praktyka pojawia się na
rodzimym parkiecie. Choć większość spółek
posiadających audyt wewnętrzny
wykorzystuje tą szansę, to jednak trudno
nazwać takie podejście standardem.
Możnaby się zatem zastanowić, czy brak
współpracy wynika z dystansu audytorów
wewnętrznych do audytorów zewnętrznych.
Niechęci do współpracy działającej w
odwrotnym kierunku? Czy być może jest
efektem niedostrzegania potencjalnych
korzyści płynących z takiej współpracy?
Outsourcing / cosourcing
Abstrahując od współpracy na linii „audyt wewnętrzny a audyt zewnętrzny”, audytorzy spółek giełdowych są bardzo
samodzielni. Na co dzień ze wsparcia zewnętrznego nie korzysta żadna ze spółek biorących udział w badaniu,
a jedynie w 4 na 10 przypadków korzystano ze wsparcia przy wdrożeniu funkcji audytu w spółce. Analiza ryzyka była
obszarem najczęściej wskazywanym jako ten, w którym audytorzy otrzymywali wsparcie zewnętrzne. Może to wskazywać,
że analiza ryzyka sprawia audytorom największą trudność. Z drugiej strony być może audytorzy przywiązują po prostu
największą wagę do tego zagadnienia w związku z czym poszukują świeżego, obiektywnego spojrzenia pozwalającego
skutecznie i efektywnie przeanalizować zagrożenia drzemiące w spółce i jej otoczeniu.
0%
50%
100%
ocena ryzyka analiza procesów
szkolenia wdrożenie funkcji audytu wewnętrznego
(całośd procesu)
realizacja wybranych, pierwszych
zadao audytowych
Zakres wsparcia zewnętrznego podczas wdrożenia audytu wewnętrznego
Jeśli wziąć pod uwagę wcześniejsze informacje o przewidywanym dużym znaczeniu audytów IT w ciągu najbliższych 3-5
lat oraz uwzględniając rzadkość występowania wśród audytorów potwierdzonej certyfikatami wiedzy w tym obszarze,
wydaje się, że w najbliższych latach większe wsparcie zewnętrzne dla audytu wewnętrznego będzie konieczne. Nie ma z
resztą w tym nic dziwnego. Utrzymywanie specjalistów w wielu obszarach jest często nieefektywne kosztowo i bardziej
opłaca się outsourcowanie części usług audytorskich do wyspecjalizowanych w danym zakresie jednostek.
Jakie spółki wzięły udział w badaniu?
W badaniu (przeprowadzonym w maju 2009 roku) uczestniczyły głównie spółki o kapitale polskim (stanowiły one 2/3
próby badawczej). Zwrot ankiet otrzymano głownie ze spółek dużych i bardzo dużych, zarówno jeśli chodzi o
zatrudnienie, jak i wielkość obrotów. Reprezentowane były wszystkie branże, jednak dominowały instytucje finansowe, jak
i firmy zajmujące się produkcją.
65%
20%
10%
5%
Struktura własności
Spółka z większościowym udziałem prywatnego kapitału polskiego
Spółka z większościowym udziałem prywatnego kapitału zagranicznego
Spółka z rozproszonym akcjonariatem
Spółka z większościowym udziałem Skarbu Paostwa
10%
40%40%
10%
Liczba pracowników w 2008 roku
poniżej 100
101 - 1.000
1.001 - 10.000
powyżej 10.000
5%
10%
30%
15%
40%
Obroty w 2008 roku
poniżej 5 mln zł
50-100 mln zł
100-500 mln zł
500-1.000 mln zł
powyżej 1 mld zł
0% 20% 40%
produkcja
finansowa
handel
pozostała
usługi
telekomunikacyjna
energetyczna
informatyczna
Branża
Kto jest autorem badania?
Badanie, którego wyniki zostały zaprezentowane w niniejszym opracowaniu, zostało przeprowadzone przez
Grant Thornton Frąckowiak, członka sieci Grant Thornton International.
Grant Thornton International jest jedną z wiodących organizacji światowych zrzeszającą ponad 100 niezależnie
zarządzanych firm księgowych i doradczych świadczących usługi w zakresie audytu, podatków i udzielania
specjalistycznych porad dla firm prywatnych oraz jednostek interesu publicznego. Grant Thornton International jest marką
wysoko cenioną i rozpoznawalną przez organy regulujące rynek, instytucje finansowe, inwestorów, analityków, media
specjalistyczne.
Jako członek sieci Grant Thornton Frąckowiak posiada dostęp do najlepszych praktyk w zakresie czterech grup
produktowych: audyt, outsourcing księgowości, doradztwo podatkowe oraz doradztwo gospodarcze oraz możliwość
korzystania ze specjalistycznej wiedzy doradców zagranicznych i zapewnia spójną i sprawną obsługę przez zagranicznych
partnerów sieci Grant Thornton.
Grant Thornton Frąckowiak oferuje swoim klientom specjalistyczną wiedzę lokalną wspartą przez międzynarodową
metodologię i ekspertyzy.
Dane kontaktowe
Kontakt z Grant Thornton Frąckowiak w związku z tym dokumentem
Anatol Skitek
Certyfikowany Audytor Wewnętrzny (CIA)
T +48 661-538-546
E anatol.skitek@pl.gt.com
Informacje zawarte w niniejszym dokumencie mają jedynie charakter ogólny i poglądowy. Nie stwarzają one stosunku
handlowego ani stosunku świadczenia usług doradztwa podatkowego, prawnego, rachunkowego lub innego
profesjonalnego doradztwa. Przed podjęciem jakichkolwiek działań należy skontaktować się z profesjonalnym doradcą w
celu uzyskania porady dostosowanej do indywidualnych potrzeb.
Grant Thornton Frąckowiak Sp. z o.o. dołożyło wszelkich starań, aby informacje znajdujące się w niniejszym dokumencie
były kompletne, prawdziwe i bazowały na wiarygodnych źródłach. Grant Thornton Frąckowiak Sp. z o.o. nie ponosi
jednak odpowiedzialności za ewentualne błędy lub braki w nich oraz błędy wynikające z ich nieaktualności. Grant
Thornton Frąckowiak Sp. z o.o. nie ponosi także odpowiedzialności za skutki działań będące rezultatem użycia tych
informacji.
top related