badania przesiewowe w raku jelita grubego – doświadczenia polskie i perspektywy na przyszłość

Badania przesiewowe w raku jelita Badania przesiewowe w raku jelita grubego – doświadczenia polskie i grubego – doświadczenia polskie i

perspektywy na przyszłośćperspektywy na przyszłość

Jarosław Reguła Jarosław Reguła Klinika GastroenterologiiKlinika Gastroenterologii

Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Centrum Onkologii - Instytut, WarszawaCentrum Onkologii - Instytut, Warszawa

Najnowsze dane epidemiologiczneNajnowsze dane epidemiologiczne(najczęstszy nowotwór u obu płci w Europie)(najczęstszy nowotwór u obu płci w Europie)

• ZachorowalnośćZachorowalność - 14 441- 14 441

(prognoza 2025(prognoza 2025 - 24 600)- 24 600)

• ZgonyZgony - 9 915- 9 915

(prognoza 2025(prognoza 2025 - 16 600)- 16 600)

Dane Centrum Onkologii Dane Centrum Onkologii

2008 2008

Rak jelita grubegoRak jelita grubego

Rak sporadycznyRak sporadyczny ok. ok. 75%75%

NChZJ -1%

Wywiad Rodzinny10-30%

HNPCC 1-5 %

FAP < 1%

Metody badań przesiewowychMetody badań przesiewowych• Testy wykrywające raka Testy wykrywające raka

- gwajakolowy test na krew utajoną w kale - gwajakolowy test na krew utajoną w kale – –

co rokco rok

- immunochmieczne badania stolca - immunochmieczne badania stolca – co rok– co rok

- DNA w stolcu- DNA w stolcu

• Testy wykrywające raka i polipyTesty wykrywające raka i polipy

- sigmoidoskopia (1/3 jelita) – - sigmoidoskopia (1/3 jelita) – co 5 latco 5 lat

- - kolonoskopia – cokolonoskopia – co 10 lat 10 lat

- - wirtualna kolonoskopiawirtualna kolonoskopia (CT kolonografia) (CT kolonografia)

(Levin B. et al. CA Cancer J Clin 2008; 58:130)(Levin B. et al. CA Cancer J Clin 2008; 58:130)

Rak powstaje z polipów (gruczolaków) Rak powstaje z polipów (gruczolaków)

> > > gruczolak > > > > > > rak >>

Proces trwający:7 - 12 LAT

Badania przesiewowe za pomocą Badania przesiewowe za pomocą kolonoskopii to: kolonoskopii to:

Wykrywanie wczesnego rakaWykrywanie wczesnego raka

Spadek śmiertelnościSpadek śmiertelności

PPrewencjarewencja = = usuwanie polipówusuwanie polipów

Spadek zapadalnościSpadek zapadalności

Badania przesiewowe: dlaczego?

Edwards BK, et al. Cancer 2010

- 26%

Badania przesiewowe na świecieBadania przesiewowe na świecie

• klasyczny test na krew utaj.– klasyczny test na krew utaj.– Francja, Finlandia, UKFrancja, Finlandia, UK

• immunologiczny – immunologiczny – Holandia od 2013Holandia od 2013

• sigmoidoskopia – sigmoidoskopia – UK od 2012 UK od 2012

• kolonoskopia – kolonoskopia – Niemcy , Austria, PolskaNiemcy , Austria, Polska

• wszystkie powyższe - wszystkie powyższe - USAUSA

Ośrodki biorące udział w Programie Ośrodki biorące udział w Programie •Początek Programu- październik 2000 Początek Programu- październik 2000

•Liczba ośrodków: ok. 80Liczba ośrodków: ok. 80

Zmiany zaawansowane (MAL)- lata 2000-2009 (189 196 badań)

• RakRak -- 1760 (0.93 %)1760 (0.93 %)

• Zaawansowane gruczolakiZaawansowane gruczolaki -- 10,690 (5.65 %)10,690 (5.65 %)

• Zmiany zaawansowaneZmiany zaawansowane - - 12,450 (6.58 %)12,450 (6.58 %)

ColonoscopyColonoscopy

• programme programme

New Engl J Med. 2006; 355, 1863

N Engl J Med, 2010; 362: 1995-803

Skumulowane ryzyko raka po kolonoskopii Skumulowane ryzyko raka po kolonoskopii - zależnie od jakości kolonoskopisty mierzonej ADR- zależnie od jakości kolonoskopisty mierzonej ADR

N Engl J Med, 2010; 362: 1995-803

Kaminski MF, Regula J, Kraszewska E et al. N Engl J Med 2010;362:1995-803

Słabi endoskopiściDobrzy endoskopiści

Ryzyko raka interwałowego

Poprawa ADR przy Poprawa ADR przy prowadzonym monitorowaniuprowadzonym monitorowaniu

14.1% 15.6% 17.7% 18.7%

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

12,0%

14,0%

16,0%

18,0%

20,0%

2004' 2005' 2006' 2007'

Kaminski MF et al. Gastrointest Endosc 2009;69(5):AB215.

Dotychczasowe osiągnięcia organizacyjneDotychczasowe osiągnięcia organizacyjne

• zorganizowany program z zorganizowany program z bazą danych bazą danych i systemem i systemem

monitorowaniamonitorowania jakości jakości

• system system szkoleńszkoleń w kolonoskopii i indywidualnej kontroli w kolonoskopii i indywidualnej kontroli

jakościjakości

• stworzenie stworzenie sprawnych jednostek organizacyjnych sprawnych jednostek organizacyjnych – –

ośrodków badań przesiewowychośrodków badań przesiewowych

• przeprowadzono randomizowane badania interwencyjne przeprowadzono randomizowane badania interwencyjne

porównujące różne porównujące różne sposoby rekrutacjisposoby rekrutacji

Plany na przyszłość (od 2012)Plany na przyszłość (od 2012)

Główne zmianyGłówne zmiany• zwiększenie zwiększenie odsetka populacji odsetka populacji objętej badaniami objętej badaniami

• równy dostęp równy dostęp

• system zaproszeń (system zaproszeń (wyznaczenie daty badania !!!)wyznaczenie daty badania !!!)

• wprowadzenie systemu wprowadzenie systemu wiarygodnej ewaluacji wiarygodnej ewaluacji

(grupa z opóźnionym terminem zaproszenia na (grupa z opóźnionym terminem zaproszenia na

badanie)badanie)

• konsolidacja ośrodków (konsolidacja ośrodków (likwidacja rozdrobnienialikwidacja rozdrobnienia))

• zapewnienie ośrodkom wystarczających zapewnienie ośrodkom wystarczających kontraktów z NFZ kontraktów z NFZ

na badania u osób z objawamina badania u osób z objawami

• poprawa jakości bazy danych (poprawa jakości bazy danych (on-lineon-line))

Ewaluacja (metoda z Finlandii)Ewaluacja (metoda z Finlandii)• Grupy: Grupy: A) natychmiastowy termin badania A) natychmiastowy termin badania

B) opóźniony termin badaniaB) opóźniony termin badania

Zmiany w zasadach programuZmiany w zasadach programu

• Grupa wiekowa : Grupa wiekowa : 55-64 lat55-64 lat

• Jednorazowa kolonoskopia Jednorazowa kolonoskopia przesiewowa w życiuprzesiewowa w życiu

• Realistyczna Realistyczna zgłaszalność 30-40%zgłaszalność 30-40%

• Zwiększenie liczby ośrodków (Zwiększenie liczby ośrodków (130130))

• Stopniowa implementacja rozpisana na lata Stopniowa implementacja rozpisana na lata 2012-20212012-2021

Spodziewany efekt Spodziewany efekt populacyjnypopulacyjny

- redukcja umieralności – - redukcja umieralności – 15-20%15-20%

- redukcja zachorowalności – - redukcja zachorowalności – 10-10-18%18%