bizkaiko lurralde historikoko gizarte zerbitzuek … ugz bizkai… · 2 i. kapitulua arriskuko eta...
Post on 06-Oct-2020
2 Views
Preview:
TRANSCRIPT
BIZKAIKO LURRALDE
HISTORIKOKO GIZARTE
ZERBITZUEK ARRISKUKO ETA
BABESIK GABEKO EGOERETAN
JARDUTEKO GIDA
2
I. KAPITULUA
ARRISKUKO ETA BABESIK GABEKO EGOERAK (3. orr.)
1.1. Definizioa
1.2. Motak
II. KAPITULUA
ARAUDI ESPARRUA, JARDUERA PRINTZIPIOAK ETA UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN ETA
UMEEN ZERBITZUAREN ARTEKO ZEREGINEN BANAKETA ARRISKUKO ETA BABESIK
GABEKO EGOERETAN (11. orr.)
2.1. Oinarrizko araudi esparrua
2.2. Jarduera printzipioak
2.3. Udaleko gizarte zerbitzuen eta Umeen Zerbitzuaren arteko zereginen
banaketa arriskuko edo babesik gabeko egoeretan
2.4. Udaleko gizarte zerbitzuen eta Umeen Zerbitzuaren artean kasuak
bideratu eta informazioa eskatzeko prozedura orokorra
2.5. Errolda
III. KAPITULUA
HASIERAKO JARDUERA, ARRISKUKO ETA BABESIK GABEKO EGOERA POSIBLEEN
JAKINARAZPENAK JASOTZEAN ( 23. orr.)
3.1. Arriskuko eta babesik gabeko egoera posibleak antzeman eta
jakinaraztea
3.2. Jakinarazpenak jaso eta hasierako balorazioa egitea
3.3. Ikertzea
IV. KAPITULUA
BABES GABE GERATZEKO AHULEZIAN ETA ARRISKU ARINEKO EGOERETAN ESKU HARTZEA
(57. orr.)
4.1. Udaleko gizarte zerbitzuen zeregina
4.2. Bigarren mailako prebentzio jarduerak garatzeko orientazioak
4.3. Banakako Arreta Plana diseinatu eta betearaztea
V. KAPITULUA
BABESIK GABEKO EGOERETAN ESKU HARTZEA (ARRISKU NEURTUA, ARRISKU LARRIA ETA
BABESIK EZA) (63. orr.)
5.1. Esku hartze prozesuaren ikuspegi orokorra
5.2. Hasierako ebaluazioa
5.3. Banakako Arreta Planaren diseinua
5.4. Banakako Arreta Planaren betearazpena
VI. KAPITULUA
PREMIAZKO EGOERETAN JARDUTEA (93. orr.)
6.1. Premiazko egoerak jaso eta lantzeko sistemak
6.2. Premiazko jarduera bat eska dezaketen egoerak
6.3. Umeen Zerbitzura bideratzea
I. ERANSKINA: TXOSTENEN ETA ERREGISTRO ORRIEN EREDUAK
II. ERANSKINA: ESKARI, JAKINARAZPEN ETA ADOSTASUNEN EREDUAK
3
I. KAPITULUA
ARRISKUKO ETA BABESIK GABEKO EGOERAK
1.1. Definizioa
1.2. Motak
4
1.1. DEFINIZIOA
Adingabeko pertsonen babesari buruzko egungo indarreko araudiak herri administrazio eskudunen
betebeharra ezartzen du, haur edo nerabe bati eragiten dion arriskuko eta babesik gabeko egoera oro
prebenitzeko eta esku hartzeko, beren garapen integrala bermatu eta bizitza familiar normalizatua
sustatze aldera. Bada, ildo horretan, arriskuko eta babesik gabeko egoerak hala definitzen ditu:
• Arrisku egoerak: “haurraren edo nerabearen garapen pertsonal edo soziala kaltetzen duten
egoerak, babesik gabeko egoera gisa kalifikatu ezin direnak, eta, ondorioz, legearen aginduz
tutoretza hartzea eragiten ez dutenak" (Adingabearen Babes Juridikoari buruzko urtarrilaren
15eko 1/1996 Lege Organikoko 17. artikulua; Haurrak eta Nerabeak zaintzeko eta babesteko
otsailaren 18ko 3/2005 Legeko 51. artikulua).
• Babesik gabeko egoerak: “legeetan adingabeak babesteko ezartzen diren babes betebeharrak
urratzeagatik, oker betetzeagatik edo ezin betetzeagatik sortzen diren egoerak, adingabe
horiek beharrezko zaien laguntza material edo moralik gabe utzita (Kode Zibileko 172.1
artikulua; Haurrak eta Nerabeak zaintzeko eta babesteko otsailaren 18ko 3/2005 Legeko 56.
artikulua).
Bi kasu horietan, egoera horiek daudela esan daiteke haur edo nerabe baten babesik gabeko egoeraren
bat dagoela egiaztatzen denean edo baldintza batzuk antzematen direnean, nola familian barruan, hala
bere inguruan, halako egoera bat egon daitekeela pentsarazten dutenak.
Nahiz eta gizarte osoak (herritarrak eta administrazio publikoko ordezkariak barne) haur eta nerabeak
babestu behar dituen eta horiei tratu egokia eman, babesik gabeko egoeren artean berariaz sartzen dira
adingabeko pertsonen zaintzarako ezarritako babes betebeharrak urratu, oker bete edo ezin bete
ditzaketen egoerak, haur edo nerabe horiek beharrezkoa zaien laguntza moralik edo materialik gabe
utzita. Horren barruan sartzen dira, beraz, betebehar horiek dituzten pertsonek (hau da, gurasoek
edo zaintzaile edo tutoreek1) horiek betetzen ez dituzten edo era egokian bete ezin dituzten kasuak.
Horren harira, nahiz eta haur edo nerabeen oinarrizko eskubideak beste pertsona batzuek ere urra
ditzaketen (eraso fisikoak, sexualak, ahozkoak eta bestelakoak eginez), urraketa hori ez da babesik
gabeko egoeretan sartzen. Horrek, noski, ez du esan nahi eraso hori jasan duen haur edo nerabeak
laguntzarik jaso behar ez duenik. Haur eta Nerabeen Zaintza eta Babeserako Zerbitzuek babesik
gabeko egoera bat dagoela ezarriko dute, soilik kasuan kasuko adingabearen gurasoei edo zaintza edo
tutoretzaz arduratzen diren pertsonei dagozkien babes betebeharrak urratzearen, oker betetzearen
edo ezin betetzearen ondoriozko egoeretan, hau da, pertsona horiek haurra edo nerabea hirugarren
pertsonek egindako erasoengandik edo eskubide urratzeengandik babestu ezin dutenean edo egoera
horiek sustatu dituztenean2.
Agiri honetan, babesa behar duten haur eta nerabeei buruz emandako definizioan, kontuan hartu da
oinarrizko eskubide3 eta betebehar batzuk daudela, adingabe orok bermatuta eta aseta izan behar
dituenak bere garapen integrala sustatzeko, bere talde soziokulturala edozein izanda ere eta bere
zaintzaz edo tutoretzaz arduratzen direnek eta bere gurasoek talde horretako kide gisa dituzten balio
eta ohiturak edozein izanda ere. Nahiz eta Haur eta Nerabeen Zaintza eta Babeserako Gizarte
Zerbitzuek kontuan hartu behar dituzten eta guztiz errespetatu balio edo ohitura kultural partikularrak,
1 “Zaintzaile” izendapenaren barruan sartzen dira, legez formalizatutako zaintzaileez gain, berez zeregin
hori hartzen dutenak. 2 Oharra: Balora tresnak (Euskal Autonomia Erkidegoan haur eta nerabeak zaindu eta babesteko udal eta
lurralde mailako gizarte zerbitzuetan arrisku egoeren larritasuna baloratzen duen tresna; azaroaren 8ko
230/2011 Dekretua) salbuespen batzuk jasotzen ditu eta babesik gabeko egoeratzat hartzen ditu haurraren
edo nerabearen bizikidetza nukleoaren parte diren senide edo hurbileko pertsonek egindako ekintzak. 3 Haur eta Nerabeak zaindu eta babesteko otsailaren 18ko 3/2005 Legean jasotakoak.
5
azken horiek bermatu egin behar dute haur edo nerabe ororen oinarrizko eskubideak eta betebeharrak
aseta daudela. Hala ez bada, aipatu zerbitzuek egoera hori zuzentzeko esku hartu beharko dute, legeari
jarraiki.
1.2. MOTAK
Balora tresnak (Euskal Autonomia Erkidegoan haurrak eta nerabeak zaintzeko eta babesteko udal eta
lurralde mailako gizarte zerbitzuetan arrisku egoeren larritasuna baloratzen duen tresna; azaroaren 8ko
230/2011 Dekretua) Gizarte Zerbitzuen arreta behar duten egoera desberdinak baloratzeko irizpideak
zehaztu eta ezartzen ditu.
6
4 Larritasun altuko edo oso altuko babesik ezeko egoerek arrisku larria edo babes falta larria eragin dezakete. Hori neurtzeko, bada, honakoak hartu beharko dira kontuan: (1) Egoera
horri familia barruan aurre egin dakiokeen ala ez, eta (2) gurasoek edo adingabearen zaintzaz edo tutoretzaz arduratzen diren pertsonek Haur eta Nerabeen Arreta eta Babeserako
Zerbitzuei laguntza eskatzen ote dieten beren zailtasunak konpontzeko, arazoaren kontzientzia ote duten edota zerbitzuek eragindako jarduera proposamenarekin lankidetzan aritzeko
prestutasun nahikoa ote duten.
ARRISKURIK GABE BABESIK GABE GERATZEKO
AHULEZIA
ARRISKU ARINA
ARRISKU NEURTUA
ARRISKU LARRIA
BABESIK EZA
Haurraren edo nerabearen
beharrizanen arreta
egokia. Ez dago ahulezia
faktorerik.
Garatu beharreko esku
hartzea
Lehen mailako prebentzio
programak
Erakunde eskuduna
Erkidego zerbitzuen sarea
Kausak
� Haurraren edo
nerabearen beharrizanei
arreta egokia ematen
zaie, baina zailtasun
pertsonalak, familiarrak
edo sozialak daude eta
babesik gabe geratzeko
ahuleziak sortzen
dituzte. Etorkizunean
babesik gabeko egoerak
sor litezke.
Garatu beharreko esku
hartzea
Bigarren mailako prebentzio
programak
Erakunde eskuduna
Udaleko Gizarte Zerbitzuak
Kausak
� Zaintza lanetan ematen
den arretak hutsune
arinak dauzka.
Garatu beharreko esku hartzea
Bigarren mailako prebentzio
programak
Erakunde eskuduna
Udaleko Gizarte Zerbitzuak
Kausak
� Adingabea zaintzeko
ezarritako babes
betebeharrak oker
betetzen dira: Larritasun
neurtuko babesik eza,
bere tipologia guztietan.
Garatu beharreko esku hartzea
Familiari eusteko programak
Erakunde eskuduna
Udaleko Gizarte Zerbitzuak
Kausak
� Adingabea zaintzeko ezarritako
babes betebeharrak ezin dira
bete:
� Adingabea zaintzeko ezarritako
babes betebeharrak oker
betetzen dira: Larritasun
altuko edo oso altuko babesik
eza4, tipologia guztietan.
Garatu beharreko esku hartzea
� Egoerari familia giroan egin
dakiokeenean aurre: Familiari
eusteko programak. � Egoerari ezin zaionean familia
giroan egin aurre eta gurasoen
edo adingabearen zaintzaz edo
tutoretzaz arduratzen diren
pertsonen lankidetza egon
badagoenean: Administrazio
zaintza, haurrarentzako edo
nerabearentzako harrera
baliabideak eta familia batzeko
programak.
Erakunde eskuduna
Umeen Zerbitzua
Kausak
Haurrak edo nerabeak ez dauka
beharrezko zaizkion laguntza morala
edo materiala, honako arrazoien
ondorioz.
� Adingabea zaintzeko ezarritako
babes betebeharrak ezin dira bete,
edo
� Adingabea zaintzeko ezarritako
babes betebeharrak ez dira bete,
edo
� Adingabea zaintzeko ezarritako
babes betebeharrak oker betetzen
dira: Larritasun altuko edo oso
altuko babesik eza, tipologia
guztietan.
Garatu beharreko esku hartzea
� Haurraren edo nerabearen
tutoretza hartzea, legean
xedatutakoari jarraiki. � Aldi baterako banaketa: Familia
berriz batzeko programak eta
behin-behineko harrera
baliabideak (egoitza harrera edo
familia harrera). � Behin betiko banaketa: Behin
betiko harrera baliabideak (egoitza
harrera, familia harrera, adopzioa)
eta haurra edo nerabea babesteko
zerbitzuak. Erakunde eskuduna
Umeen Zerbitzua
BABESA BABESIK EZA
7
BABESIK GABE GELDITZEKO AHULEZIA ETA ARRISKU ARINA
1. DEFINIZIOA
Beren oinarrizko beharrizanak aseta dituzten eta beren gurasoak edo beren zaintzaz edo tutoretzaz arduratzen diren pertsonak babes betebeharrak egiteko ezinduta ez dauzkaten haurrak eta
nerabeak bizi dituen baldintza familiar eta sozialen ondorioz epe labur, ertain edota luzean beren ongizatean eta garapenean kalte esanguratsua jasan dezaketenean ematen diren kasuak dira.
Haurrak edo nerabeak oraindik ez du kalte esanguratsurik jasan, baina laster egoera horretan aurki liteke.
2. KAUSAK ETA ESKU HARTZEA
Kausak
Esku hartzea
A
Babesik gabe geratzeko ahulezia:
• Aurrekari familiar batzuek edo familia barruko krisi, defizit edo arazo jakin batzuek negatiboki eragin dezakete edo
nabarmen murriztu guraso figurek haur edo nerabeari arreta eta zaintza egokia emateko duten gaitasuna eta,
horrek, etorkizun hurbilean, babesik gabeko egoerak sortzea eragin lezake. Horren barruan daude, esaterako,
estres maila altua, gurasoen edo haur edo nerabearen zaintzaz edo tutoretzaz arduratzen diren pertsonen droga
edo alkohol kontsumoa, aitatasun eta amatasun nerabea, gizarte isolamendua, arazo fisiko, mental edo
psikologiko garrantzitsuak (nahiz eta ez izan ezinduak) guraso figuretan, edo babes falta neurtuaren aurrekariak
beste haur edo nerabe batzuekiko. • Haurraren edo nerabearen garapenean eragin negatiboa izan dezakete beste egoera batzuek, bai familia giroan,
bai gizarte mailan. Esate baterako, identifikazio irudi desegokiak dituzten giro sozialak, zerbitzu falta,
delinkuentzia indize altua, bazterkeria edo indarkeria, adingabea mugitzen den giroan (ikastetxea barne).
B
Arrisku arina:
Gurasoek, haur edo nerabearen zaintzaz edo tutoretzaz arduratzen diren pertsonek edo familian elkarrekin bizi diren
helduek haurrarekiko edo nerabearekiko hezkuntza, zaintza, tratu edo harreman mailako jokabide desegokiak
erabiltzen dituzte. Egoera horrek ez du haurrarengan edo nerabearengan kalte esanguratsurik eragin (maila fisikoan,
emozionalean, sozialean edota kognitiboan), baina etorkizunean halako egoerak eman litezke.
Egoera horietan dauden haurren eta nerabeen arreta
udaleko gizarte zerbitzuei dagokie, erkidegoko zerbitzu
sarearekin lankidetzan. Garatu beharreko esku hartzea
prebentziozkoa da eta bigarren mailako prebentzio
programen bidez gauzatuko da; helburu nagusia adingabeko
pertsonengan kalte esanguratsuak agertzen ez direla
bermatzea izan behar da:
1. kalte esanguratsua sor dezaketen faktoreak
ezabatuz, murriztuz, kontrolatuz edo gaindituz, eta 2. familian hezkuntza, zaintza, tratu edo harreman
mailan dauden jokabide desegokiak zuzenduz.
8
BABES FALTA (ARRISKU NEURTUA, ARRISKU LARRIA ETA BABESIK EZA)
1. DEFINIZIOA
Haur edo nerabe bat arrisku neurtuan, arrisku larrian edo babesik gabe dago, baldin eta:
1. ase gabeko oinarrizko beharrizanak badauzka, osasunean eta garapenean kalte ESANGURATSUA eragin diotenak edo eragin diezaioketenak, eta egoera hori bere gurasoek edo beren zaintzaz edo tutoretzaz arduratzen diren pertsonek betebehar horiek betetzeko edo era egokian betetzeko duten ezintasunaren ONDORIO
ZUZENA badira5,
EDO
2. bere gurasoak edo zaintzaz edo tutoretzaz arduratzen diren pertsonak ez badira gai babes betebehar horiek betetzeko eta larritasun edo intentsitate horren ondorioz ezinezkoa
bazaie berehalako etorkizunean haurraren edo nerabeen oinarrizko beharrizanak ase ditzaketela bermatzea.
Larritasun neurtuko, altuko edo oso altuko babesik eza zehazteko baldintzak
5 Kasu horietan, gurasoek edo zaintzaz edo tutoretzaz arduratzen diren pertsonek beren babes betebeharrak era egokian ez betetzeko faktoreen balorazioa
esanguratsua da egin beharreko esku hartzea erabakitzeko, baina ez da erabakigarria babesik eza dagoen ala ez baloratzeko.
Haurraren edo nerabearen oinarrizko
beharrizanen bat edo batzuk asetzen
direla bermatzeko ardura duten pertsonek
ez dute beren erantzukizuna betetzen
(ezin dutelako edo ez dutelako nahi). Edo
kanpo baldintza batzuen ondorioz
pertsona horiek ezin dituzte ase haur edo
nerabearen beharrizanak.
Familiaren babes sareak ez du egoera
hori arintzen eta haurraren edo
nerabearen beharrizanak asetzen.
Egoera horren ondorioz, haurrak edo
nerabeak kalte esanguratsua jasan du
edo jasan dezake bere osasunean,
ongizatean edota garapenean.
eta eta
1 2 3
9
Kalte esanguratsuaren definizioa
o Haur edo nerabe batek kaltea jasan dezake arlo desberdinetan:
1. Kalte fisikoa.
2. Kalte psikikoa, horren barruan sartzen direlarik arlo emozionala (batez ere nortasunaren eraikuntza; auto-estimua; segurtasuna eta konfiantza norbere buruarengan eta bere
inguruarengan; emozioen identifikazioa, erabilera, adierazpidea eta kontrola; identitate sexuala), soziala (hau da, beste pertsona batzuekin -berdinak nahiz helduak-
komunikatzeko eta harremanak izateko jokabideak) eta kognitiboa (hau da, oinarrizko prozesu kognitiboak -pertzepzioa, arreta, memoria, imajinazioa- eta goi mailakoak -
hizkuntza, pentsamendua, arrazonamendua-)6.
o Haur edo nerabe batek jasandako kaltea esanguratsua izango da honako egoera bat edo gehiago ematen denean: � Haurrak edo nerabeak garapen arlo batean edo batzuetan (fisikoa, emozionala, soziala edota kognitiboa) jasaten duen kaltearen ondorioz bere adinean espero denaren muturretan
kokatzen da edo funtzionamendu oso mugatua edo asaldatua dauka; garapen arlo batean edo batzuetan zailtasunek hor diraute eboluzio etapa desberdinetan; edo kalteak aldi
berean eragiten die gutxienez bi garapen arlori (fisikoa, emozionala, soziala edota kognitiboa) (ukitutako arloaren arabera, osasun, hezkuntza edo psikologia-psikiatria arloko
profesional baten balorazioa behar da). � Babes falta horrek haurra edo nerabea heriotza arriskuan, ezintasun iraunkorreko arriskuan edo gaixotasun edo trastorno fisiko larri baten arriskuan jarri du. � Haurrak edo nerabeak lesio fisikoak ditu gorputzeko atal batzuetan (aurpegia, burua, barne lesioak, uzkia, sexu organoak) edo ospitaleratze edo tratamendu medikoa behar du tratu
txarraren ondorioz (kasu horietan medikuaren txostena edukitzea komeni da).
� Haurra edo nerabea abandonatu egin dute bere gurasoek edota bere zaintzaz edo tutoretzaz arduratzen diren pertsonek eta ez dute itzultzeko asmorik adierazi.
� Haurrak edo nerabeak familia barruan sexu abusua jasan du –kontaktu fisikoarekin edo kontaktu fisikorik gabe-.
� Haurra edo nerabea delitu ekintza larriak egitera edo prostituzioan aritzera bultzatu da edo sexualki esplotatua izan da.
o Kalte fisikoaren presentzia eta larritasuna errazago antzeman eta ebaluatzen dira kalte psikikoa baino. Kalte psikikoaren sintomak era desberdinetan ager daitezke, haurraren edo nerabearen
eboluzio mailaren arabera. Barne arazoak (adibidez, depresio sintomak, antsietatea, jarrera inhibizioa, uzkurtasuna, isolamendua) eta kanpo arazoak (esaterako, jarrera oldarkorrak, jokabide
asozialak edo erronkariak). Era berean, gehiegizko egokitzapen edo pseudo heldutasun gisa ere ager daitezke, nahiz eta horrek ez duen esan nahi azken horiek nahitaez kalte psikikoaren
sintomak direnik. Izan ere, izan liteke haurrak edo nerabeak bere familian jasotako tratu edo zaintza desegokiak arrakastaz gainditu eta era egokian onartu izana. o Bere oinarrizko beharrizanak aseta ez dauzkan haur edo nerabe batengan kalte psikikoaren sintomarik ez ikusteak ez du esan nahi kalterik ez dagoenik. Kaltea sintoma akutu gisa ager edo sor
daiteke geroago, edo, egoerak une horretan kalte esanguratsurik sortzen ez duen arren, etorkizun hurbilean egoera zuzentzen ez bada kalteak sor ditzakeela baloratu daiteke. o Haur edo nerabe batek pairatzen dituen kalte sintomen eta bere gurasoengandik edo tutoretzaz edo zaintzaz arduratzen diren pertsonengandik jasotako tratuaren arteko kausa harremanak
ezartzea oso zaila da, batez ere sintoma horiek fisikoak ez direnean. Gehienetan, lotura hori hipotesi edo aukera gisa soilik ezar daiteke, eta oso gutxitan egia absolutu gisa. Halako hipotesiak
egitean, bada, behar bezalako argudioak eman beharko dira eta babesik gabeko egoerek haurraren eta nerabearen garapenean izan ditzaketen ondorioei buruzko informazio eskuragarrian
oinarrituta egon beharko dira. Irizpide horiek berak aplikatu beharko dira etorkizuneko iragarpenak egiten direnean, egoera jakin batek haurraren edo nerabearen garapean eta ongizatean
eragin dezakeen kaltearen harira.
6 Garapen kognitiboak ez du aprobetxamendu akademikoa esan nahi. Gaitasun kognitiboen garapenak eragin handia dauka eskolako errendimenduan, baina
errendimendu pobre baten atzean faktore ugari egon daitezke eta horrek ez du esan nahi –nahitaez- atzerapen edo kalte kognitibo bat dagoenik. Garapen kognitiboak
egokitzapen gaitasun batzuk –trebeziak, jarrerak eta dohainak- apurka-apurka hartzen direla esan nahi du eta, horiei esker, pertsona batek era egokian bete
ditzake bere rol desberdinak ohiko giroetan, bere erreferentzia taldeetan, bere adin kronologikoaren arabera.
10
2. KAUSAK ETA ESKU HARTZEA
Kausak
Esku hartzea
A
Gurasoek edo tutoretzaz edo zaintzaz arduratzen diren pertsonek behin-behinean ezin dituzte bete adingabearen
zaintzarako ezarritako babes beharrak eta horrek beharrezkoa zaien laguntza moral edo materialik gabe utz
ditzake: heriotzagatik, kartzelaratzeagatik, gaixotasun fisiko edo mentalen edo toxikomaniaren zioz ezinduta
geratzeagatik, bitarteko materialik ez izateagatik (edo antzeko egoeraren batengatik) eta haurren edo
nerabeen zaintzaz arduratu den seniderik ez egoteagatik (bakarrik dauden atzerritar adingabeak barne).
Haurraren edo nerabearen zaintza edo tutoretza7 hartzea. Umeen
Zerbitzuaren ardura izango da esku hartzea.
B
Gurasoek edo tutoretzaz edo zaintzaz arduratzen diren pertsonek ez dituzte bete adingabearen zaintzarako
ezarritako babes beharrak eta horrek beharrezkoa zaien laguntza moral edo materialik gabe uzten ditu:
adingabea guztiz abandonatzea edo antzeko zerbait.
Haurraren edo nerabearen babesik eza aitortzea eta tutoretza
hartzea. Umeen Zerbitzuaren ardura izango da esku hartzea.
C
Gurasoek edo tutoretzaz edo zaintzaz arduratzen diren pertsonek ez dituzte era egokian bete adingabearen
zaintzarako ezarritako babes beharrak eta horrek beharrezkoa zaien laguntza moral edo materialik gabe utzi
ahal ditu:
1. larritasun neurtuko, altuko edo oso altuko babesik eza (tipologia guztietan), gurasoen edo zaintzaz edo
tutoretzaz arduratzen diren pertsonen eskutik. 2. gurasoek edo zaintzaz edo tutoretzaz arduratzen diren pertsonek ezin dute babestu adingabea beste
pertsona batzuen (helduak nahiz adingabeak) ondorioz sortutako larritasun neurtuko, altuko edo oso
altuko babesik ezaren aurrean (tipologia guztietan).
Larritasunaren arabera, honako egoerak sor daitezke:
� Larritasun neurtuko babesik eza. Udaleko Gizarte
Zerbitzuen ardura izango da esku hartzea.
� Larritasun altuko edo oso altuko babesik eza, haurra
edo nerabea familiatik bereizita edo bereizi gabe.
Umeen Zerbitzuaren ardura izango da esku hartzea.
7 Soilik Haur eta Nerabeen Zaintza eta Babeserako Zerbitzuetan artatutako kasuetan. Besteetan, esku hartzea instantzia judizialetatik egingo da soilik (adibidez, ohiko
tutoretza eskarietan).
11
II. KAPITULUA
ARAUDI ESPARRUA, JARDUERA
PRINTZIPIOAK ETA UDALEKO GIZARTE
ZERBITZUEN ETA UMEEN ZERBITZUAREN
ARTEKO ZEREGINEN BANAKETA ARRISKUKO
ETA BABESIK GABEKO EGOERETAN
2.1. Oinarrizko araudi esparrua
2.2. Jarduera printzipioak
2.3. Udaleko gizarte zerbitzuen eta Umeen Zerbitzuaren
arteko zereginen banaketa arriskuko eta babesik
gabeko egoeretan
2.4. Udaleko gizarte zerbitzuen eta Umeen Zerbitzuaren
artean kasuak bideratu eta informazioa eskatzeko
prozedura orokorra
2.5. Errolda
12
2.1. OINARRIZKO ARAUDI ESPARRUA
NAZIOARTEKO ESPARRUA
• Umeen Eskubideen Adierazpena, 1959ko azaroaren 20koa.
• Umeen eskubideen konbentzioa, Nazio Batuen Biltzarrak
1989ko azaroaren 20an onartua eta Espainiar Estatuak
1990eko azaroaren 30ean berretsia.
• Umeen Eskubideen Gutun Europarra, Europako Parlamentuak
onartua 1992ko uztailaren 8ko ebazpenean.
ESTATUKO LEGEDIA
• Kode Zibila
• 21/1987 Legea, azaroaren 11koa, Kode Zibilaren eta Judiziamendu Zibilari buruzko Legearen
zenbait artikulu, adingabekoen adopzioari eta beste babes mota batzuei buruzkoak, aldarazi
dituena.
• 1/1996 Lege Organikoa, urtarrilaren 15ekoa, Adingabekoen Babes Juridikoari buruzkoa, Kode
Zibila eta Judiziamendu Zibilari buruzko Legea zati batez aldarazi dituena.
• 15/1999 Lege Organikoa, abenduaren 13koa, Datu Pertsonalen babesari buruzkoa eta
1720/2007 Dekretua, abenduaren 21ekoa, Lege hori garatzen duen Araudia onartzen duena.
LEGEDI AUTONOMIKOA
• 3/2005 Legea, otsailaren 18koa, haurrak eta nerabeak zaindu eta babesteari buruzkoa.
• 12/2008 Legea, abenduaren 5ekoa, Euskal Autonomia Erkidegoko gizarte zerbitzuei buruzkoa.
• 155/2001 Dekretua, uztailaren 30ekoa, gizarte zerbitzuen arloko eginkizunak zehaztu dituena.
• 64/2004 Dekretua, apirilaren 6koa, Euskal Autonomia Erkidegoko gizarte zerbitzuetako
erabiltzaileen eta profesionalen eskubide eta betebeharren agiria eta iradokizun eta kexen
araubidea onetsi dituena.
• 230/2011 Dekretua, azaroaren 8koa, BALORA-Euskal Autonomia Erkidegoan haurrak eta
nerabeak zaintzeko eta babesteko udal eta lurralde mailako gizarte zerbitzuetan arrisku
egoeren larritasuna balioesteko tresna onesten duena.
BESTELAKOAK
• Foru Aldundien Haur eta Nerabeen Babes Zerbitzu Espezializatuen eta beste gizarte zerbitzu
batzuen arteko koordinazio protokoloa; Eusko Jaurlaritza, 2011.
• Hezkuntzarako eskubidea bermatzeko programa: eskolagabetzea eta eskolara ez agertzea
ezabatzea Bizkaiko Lurralde Historikoan; Eusko Jaurlaritza, Bizkaiko Foru Aldundia eta EUDEL,
2003.
Nazioarteko esparrua
Estatuko legedia
Legedi autonomikoa
Beste araudi batzuk
13
• Tratu txarrak eta babes falta haurtzaroan eta nerabezaroan. Arreta arrisku egoeratan. Eusko
Jaurlaritzako Osasun Saila eta Bizkaiko Foru Aldundiaren Gizarte Ekintza Saila, 2000.
2.2. JARDUERA PRINTZIPIOAK
Euskal Autonomia Erkidegoko gizarte zerbitzuei buruzko abenduaren 5eko 12/2008 Legean jasotako
printzipioak, 7. artikuluan hain zuzen ere:
• Ardura publikoa.
• Unibertsalitatea.
• Berdintasuna eta ekitatea.
• Hurbiltasuna.
• Prebentzioa, integrazioa eta normalizazioa.
• Arreta pertsonalizatu eta integrala eta arretaren jarraitutasuna.
• Egiten diren esku hartzeen diziplina aniztasuna.
• Herri administrazioen arteko koordinazioa eta lankidetza.
• Gizarte ekimenaren sustapena.
• Herritarren parte hartzea.
• Kalitatea.
Haurrak eta Nerabeak zaindu eta babesteko otsailaren 18ko 3/2005 Legean jasotako printzipioak, 5.
artikuluan, zehazki:
• Indarrean dagoen zuzenbide antolamenduak haurrei eta nerabeei aitortzen dizkien
norbanakoaren eskubideak eta eskubide kolektiboak errespetatuko direla bermatuko dute.
• Haurrek eta nerabeek beren eskubideei buruz informazioa jasotzeko duten eskubidea
bermatuko dute; informazio hori, idatziz nahiz ahoz, haiek aditzeko moduko hizkuntza batean
eman behar zaie, beraien adimenaren mailari eta gaitasunari egokitutako hizkera argi eta
errazez, eta, hala behar balitz, beren heziketa beharrizan bereziei egokituta.
• Berdintasun printzipioa errespetatuko dela bermatuko dute, haurren eta nerabeen edo beraien
familien egoera edo ezaugarri pertsonal, ekonomiko edo sozialengatik gerta daitekeen
bereizkeria oro ezabatuz.
• Haurren eta nerabeen garapen integralari laguntzeko beharrezko diren bitarteko guztiak
erabiliko dituzte, batez ere haien nortasunaren garapenari laguntzeko bitartekoak, eboluzio aldi
bakoitzari egokitutako arreta emango zaiela bermatuz.
• Haurren eta nerabeen beharrizanetarako baliabideen urria saihestearren, behar beste neurri
hartu behar dituzte, haurren eta nerabeen eskubideen funtsezko edukiari kalterik eragin
diezaiokeen urritasun hori ez gertatzeko.
• Aurrea hartu behar diete haurrei eta nerabeei eragin diezaieketen esplotazioari, laguntzarik
ezari, babesik ezari, egokitzeko ezintasunari, bazterketari, abandonuari edo babesgabetasunari,
eta horretarako beharrezkoak diren neurriak hartu behar dituzte.
• Haurrekin eta nerabeekin zerikusia duten gaien inguruan elkartasuna eta sentikortasuna eragin
behar dute gizartean, batez ere haurren bazterketa eta esplotazioa eragozteko, bai eta haien
aurkako abusu, jazarpen eta tratu txar fisiko, psikiko zein emozionalak eragozteko ere; orobat,
14
haurren eta nerabeen eskubideak eta askatasunak defenditzeko orduan gizarte zibilak duen
zeregina sustatu behar dute.
• Haurren eta nerabeen eskubideak sustatzeko zein haurrak eta nerabeak zaintzeko eta
babesteko, herri administrazioek abiarazten dituzten plan eta programak ezartzean, gizarte
ekimeneko erakundeen parte hartzea sustatu behar dute.
• Administrazio guztien elkarlana eta koordinazioa sustatu behar dute, haurrek eta nerabeek
dituzten eskubide guztiak bermatzeko.
Haur eta Nerabeen Zaintza eta Babeserako Zerbitzuen jarduera printzipio teknikoak
Haurraren edo nerabearen interes gorena errespetatzea
Haurren eta nerabeen interes gorena zehazteko, beren beharrizan eta eskubideak aztertuko
dira eta beren iritziak, nahiak eta familia eta gizarte mailako indibidualtasuna kontuan hartuko
dira.
Haurren eta nerabeen beharrizanak eta eskubideak lehenetsiko dira beste bidezko interesen
gainetik eta gizarte zerbitzuen jardueretan eta erabakietan kontuan hartu beharreko
oinarrizko irizpideak izango dira.
Erantzukizun partekatua izatea haurrak eta nerabeak babesteko orduan
Haurren eta nerabeen garapen integraleko beharrezko bizi baldintzak bermatu, prestakuntza
egokia eman eta hazkuntza ziurtatzearen oinarrizko erantzukizuna bere gurasoena edo legezko
arduradunena da, baina, edonola ere, adingabeek beste gizarte agente batzuen babesa ere
jasotzen dute:
• Familia zabala.
• Familia babesten duten beste pertsona batzuk (gizarte sarea).
• Erkidegoko zerbitzuak: osasuna, hezkuntza, osasun mentala, polizia, justizia eta udaleko
gizarte zerbitzuak. • Haurrak babesteko zerbitzu espezializatuak.
Haurraren edo nerabearen interes gorena errespetatzea
Erantzukizun partekatua izatea haurrak eta nerabeak babesteko orduan
Haurra edo nerabea familia giro egonkor eta seguruan integratzea, ahal dela berean
Prebentzioari eta esku hartze goiztiarrari lehentasuna ematea
Haur edo nerabeak eta horien familiak esku hartzean lankidetzan aritzea
Aukera hobe bat ematea, egonkorra dena, ahalik eta lasterren, eta gutxieneko esku hartzea eginik
Garatu beharreko esku hartzeen arriskuak baloratzea
Objektibotasuna, inpartzialtasuna eta segurtasun juridikoa bermatzea babes ekintzetan
Zerbitzuen kalitatea eta eraginkortasuna etengabe hobetzeko lan egitea
15
• Fiskaltza eta jurisdikzio organoak.
Haurrak eta nerabeak babestea gizarteko kide guztien erantzukizuna da eta agente horiek
osatzen dute horretarako babes sistema bakarra.
Gizarte Zerbitzuen (udalekoak eta Umeen Zerbitzua) eta gainerako erkidego zerbitzu publikoen
arteko lankidetza/kooperazio lanen bidezko jarduera koordinatuan aritzea ezinbestekoa da haur
eta nerabeen babesa bermatzeko.
Sareko lan hori beharrezkoa da, gainera, gizarte zerbitzuen arreta jasotzen duten familietan
orokorrean arlo desberdinetako arazo ugari daudelako (buruko osasuna, gizarte harremanak,
lan arloa eta arlo ekonomikoa, eskola arloa, eta abar). Zailtasun horietako asko ez dituzte
zuzenean gizarte zerbitzuetako profesionalek jorratuko eta beste erkidego zerbitzu edo
baliabide batzuetan bideratuko dira (tratamendu psikiatrikoak, prestazio ekonomikoak, eskola
babesa eta abar).
Ondorioz, ikuspegi ekosistemikoa kontuan hartu behar da, familiaren funtzionamendua aztertu
eta antzemandako babes beharrizanak jorratzeko orduan.
Inplikatutako agente guztien lan koordinatuarekin, gainera, familia babesteko kanpo sare baten
sorrera sustatuko da, eta, hala, etorkizunean era autonomoan funtzionatu ahalko da, edo, hala
badagokio, familiako kideei beharrizanak prebenitu edo estaliko zaizkie, krisi posibleen edo
etorkizuneko arazoen aurrean.
Haurra eta nerabea familia giro egonkor eta seguruan integratzea, ahal dela berean.
Familia eta bertako lotura afektiboak ezinbestekoak dira haurraren garapen egokirako.
Haurrek eta nerabeek beren gurasoekin bizitzeko eskubidea dute. Era berean, beren
senideekin eta hurbilekoekin bizitzeko eta harremanak izateko eskubidea dute.
Eskubide horiek bermatzeko, beraz, gizarte zerbitzuek zaindu egin beharko dute gurasoek era
egokian garatzen dituztela beren erantzukizunak eta, hala badagokio, dauden baliabide,
prestazio eta zerbitzuen sarrera errazten dutela.
Guraso gehienak gai dira, beren baliabideekin, beren sare naturaleko pertsonen babesarekin
edota erkidegoko zerbitzuen laguntzarekin seme-alabei behar duten arreta emateko. Baina,
batzuetan, zailtasunak dituzte beren guraso funtzioak era egokian betetzeko eta ez dituzte
beren seme-alabak tratu txarren egoeretatik babesten edo beraiek tratu txarrak sortzen
dituzte. Halako kasuetan, egoera horiei aurre egiteko babes baliabide normalizatuak ez dira
nahikoak izaten.
Egoera horietan, gizarte zerbitzuek (udalekoek eta Umeen Zerbitzuak) berariaz jardungo dute
haurrak eta nerabeak babesteko, familian esku hartzeko programen bidez. Edonola ere,
familiaren unitatea zaintzeko ahalegina egingo da.
Haurrei edo nerabeei ezin zaienean arreta egokia beren inguruan eman, familiaz kanpoko
baliabideak erraztuko zaizkie, ahal dela beste familia nukleo batean (familia zabala, beste
familia bat). Era berean, kasu horietan, adingabearen interes gorenerako bidezkoa edo egokia
ez bada salbu, familiara ahalik eta azkarren bueltatzeko babes baliabide eskuragarriak jarriko
dira martxan.
Banaketa prozesuan zehar (familia berriz bilduko den ala ez kontuan hartu gabe), eta, betiere
haurraren edo nerabearen interes gorena eta ongizatea betez, bere jatorrizko familiarekin
dituen lotura afektiboei eusten zaiela bermatuko da. Lotura horietan, gainera, guraso figurekin
ezarritakoez gain, neba-arrebekiko harremanak ere sartzen dira. Orokorrean, eta harreman
hori adingabekoarentzat kaltegarria ez bada, neba-arrebak elkarrekin egoteko edo ahalik eta
harreman gehien edukitzeko saiakera egingo da.
16
Prebentzioari eta esku hartze goiztiarri lehentasuna ematea
Gizarte zerbitzuek, eta, bereziki, udaleko gizarte zerbitzuek beren eginkizun nagusien artean
dute familia integrazioa sustatzeko prebentzio jarduerak garatzea.
Jarduera horien helburua ez da izan behar soilik haur eta nerabeei beren beharrizanen
estaldura egokia ez duten egoeretan arreta ematea, baizik eta beharrizan fisiko, kognitibo,
emozional edota sozialen estaldura sustatzea, babesik gabeko egoerak agertu eta
mantentzearekin lotutako faktoreak ezabatuz edo horien eragina murriztuz.
Garrantzitsua da eskubideak urratzen dituzten egoerak ager ez daitezen eta haur eta nerabeen
beharrizanak era egokian estaldu daitezen inbertitzea, baita horiek gertatu direnean lan egiten
jarraitzea ere.
Era berean, babesik gabeko egoeretan esku hartzea eraginkorragoa da kronifikazioa zenbat eta
baxuagoa izan, hau da, zenbat eta arinen antzeman.
Horretarako, udaleko gizarte zerbitzuek:
• antzemateko, goiz jakinarazteko eta esku hartzeko mekanismoak izan behar dituzte.
• Haurren, gazteen eta familiaren eremuan lan egiten duten erkidego zerbitzu
desberdinekiko inplikazioa eta koordinazioa sustatu behar dituzte.
Haur edo nerabeak eta horien familiak esku hartzean lankidetzan aritzea
Orokorrean, Haur eta Nerabeen Zaintza eta Babeserako Zerbitzuetan arreta jasotzen duten
familiek ez dute beren borondatez jotzen horietara beren seme-alabekiko zailtasunak
konpontzeko babes eske. Izan ere, kasu gehienetan gurasoek edo legezko arduradunek ez dute
arazoaren kontzientzia garbirik, eta, beraz, ez daukate aldaketa prozesuan inplikatzeko
beharrezko motibaziorik. Horregatik, sarritan, esku hartzearen lehen unetik gizarte zerbitzuek
erresistentzia altua (agerikoagoa ala ezkutuagoa) aurkitzen dute. Erresistentzia hori familiak
beren bizitzan profesionalak “muturra sartzen” ikustean jasotzen duten mehatxuaren emaitza
da.
Hala bada, profesionalek aurreikusi egin beharko dute erresistentzia horiek esku hartzearen
prozesu osoan egongo direla eta estrategia egokiak izan beharko dituzte, horiek murriztu eta
familiaren inplikazioa sustatu ahal izateko.
Jarduera oro eraginkorragoa izango da ukitutako pertsona guztien inplikazioa eta lankidetza
sustatzen baditu.
Aukera hobe bat ematea, egonkorra dena, ahalik eta lasterren, eta gutxieneko esku hartzea
eginik
Babesik gabeko egoeretan, administrazioaren esku hartzeak beharrezko gutxieneko horiek
baino ez dira izango. Familiako kideen bizitza sozialean, lanean edota eskola arlokoan ahalik
eta gutxien eragiteko saiakera egingo da. Horretarako:
• ez dira luzeegiak izango eta ekintzak ahalik eta azkarren garatuko dira,
• familiaren ingurutik hurbil dauden baliabide normalizatuak erabiltzeari lehentasuna
emango zaio,
• ez da eragingo haurraren edo nerabearen interes gorenean eta bere eskubideak
bermatuko dira, ezaugarri kulturalak, etnikoak, erlijiosoak, balioak eta bizimoduak ahalik
eta gehien errespetatuta.
17
Administrazioen esku hartzeak aukera hobea izan beharko dira –hau da, haur eta nerabeen bizi
baldintzen hobekuntza-, babes ekintzarik ez dagoenean. Kideak banatu behar diren kasuetan
haurra edo nerabea bere familia gunera itzultzea ezinezkotzat jotzen bada, bizikidetza giro
egonkorra eta egokia eman beharko zaio, ahal dela familiarra, ahalik eta lasterren.
Garatu beharreko esku hartzeen arriskuak baloratzea
Haur eta Nerabeen Zaintza eta Babeserako Zerbitzuen esku hartzeek eta erabakiek, haurrak
eta nerabeak babesteko egiten diren arren, batzuetan nahi ez diren ondorioak eragin
ditzakete. Hori dela bide:
• hartzen diren erabakien arriskuak eta onurak baloratu beharko dira,
• aukeratutako aukerak dakartzan arriskuen gaineko prebentzio neurriak hartu beharko
dira, eta
• hipotesirik ezezkorrena lehenetsiko da, baldin eta haurraren edo nerabearen osotasunari
eragiten dion arriskurik baloratzen bada.
Objektibotasuna, inpartzialtasuna eta segurtasun juridikoa bermatzea babes ekintzetan
Erabakiak, batez ere babes falta larrien kasuan, elkarlanean eta diziplina desberdinen artean
hartu beharko dira. Erabaki horiek beren familietako haur eta nerabeen egoerari buruzko
banakako ebaluazio oso eta eguneratuetan oinarritu beharko dira.
Haur eta nerabeen gurasoak eta legezko arduradunak dagozkien eskubideen eta gauzatuko
diren ekintzen jakinaren gainean jarriko dira eta beren iritzia entzungo da, betiere hori
debekatzen duen edo bigarrenen interes gorenaren aurkakoa den ebazpen judizialik ez
badago.
Zerbitzuen kalitatea eta eraginkortasuna etengabe hobetzeko lan egitea
Haur eta Nerabeen Zaintza eta Babeserako Zerbitzuak, beren eskumen maila desberdinetan,
beti saiatu behar dira beren zerbitzuen kalitatea eta eraginkortasuna hobetzen. Horretarako:
• giza baliabide eta bitarteko material nahikoak eta malguak izan beharko dituzte, haurren
eta nerabeen beharrizanei erantzuteko.
• profesionalek prestakuntza profesional eta pertsonal nahikoa dutela zaindu beharko dute,
garatu beharreko funtzioak era egokian egin ditzaten, eta • beren jardueren emaitzak ebaluatzeko sistema iraunkorrak izan beharko dituzte.
18
2.3. UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN ETA UMEEN ZERBITZUAREN
ARTEKO ZEREGINEN BANAKETA ARRISKUKO ETA BABESIK GABEKO
EGOERETAN
2.3.1. UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN EGINKIZUNAK
• Lehen mailako prebentzio programak eta jarduerak garatzea, elkarrekin eta lehen mailako
gainerako arreta zerbitzuekin koordinatuta.
• Gainerako lehen mailako arreta zerbitzuekin elkarlanean eta koordinatuta garatzea bigarren
mailako programa espezifikoak, babesik gabe geratzeko ahulezian eta arrisku arinean dauden
haur edo nerabeentzat eta haien familientzat.
• Babesik gabe geratzeko ahulezi, arrisku arin, arrisku neurtu, arrisku larri eta babesik eza duten
egoeretan antzemate eta jakinarazpen goiztiarra sustatzeko programa eta jarduerak garatzea.
• Beren eskumenen lurralde eremuan zerbitzu, profesional edo partikularrek arriskuko edo
babesik ezeko egoera posibleen gainean egindako jakinarazpen guztiak hartzea.
• Babesik ezeko egoera posibleen jakinarazpenen ikerketa egitea8, salbuespen hauekin: (1)
premiazko babes neurria hartzeko beharrizana eragiten duten egoerak, (2) bakarrik dauden
adingabe atzerritarrak, (3) beren haurra adopzioan eman nahi duten emakume haurdunak, eta
(4) familia barruko sexu abusuen susmo oinarrituak. Kasu horiek Foru Aldundiko Umeen
Zerbitzuan bideratu eta artatuko dira.
• Arrisku neurtuko kasuen ebaluazioa egitea9 .
• Foru Aldundiko Umeen Zerbitzuari dagozkion ikerketa eta ebaluazio prozesuetan eta harrera
familia posibleen (besterenak edo zabalak) egokitzapenaren balorazio prozesuetan lankidetzan
aritzea, babes espedientea duten haur edo nerabeen kasuan, udaleko gizarte zerbitzuek
ezagutzen dituzten kasuak direnean. Lankidetza horretan honakoak egingo dira:
• Familiari buruzko informazioa eman.
• Umeen Zerbitzuko teknikariek familiarekin edota kasuan dauden beste profesional edo
zerbitzu batzuekin harremana izateko erraztasunak eman.
• Kasu jakin batzuetan beharrezkotzat jotzen bada eta egoerak aukera hori ahalbidetzen
badu, Umeen Zerbitzuko teknikariekin lankidetzan aritu, informazioa zuzenean jasotzeko.
• Premiazko egoeretan (hau da, haurra edo nerabea arriskuan dagoenean eta berehalako
erantzun bat behar duenean), premiazko babes neurriak hartzeko beharrizanak baloratzea, eta,
beharrezkoa bada, neurri horiek sustatzea.
• Familiari eusteko programak eta haur eta nerabeen arreta eta babes zuzeneko programak eta
jarduerak garatzea arrisku neurtuko kasuetan.
8 Ikerketa: Informazioa jasotzea, haurren babesik ezeko kasu posible bat antzeman ondoren, helburu
hauekin: (1) babesik gabeko egoera egon badagoen egiaztatzea, eta (2) bere larritasuna baloratzea. 9 Ebaluazioa: Informazioa jasotzea, (1) babesik gabeko egoerarekin lotutako kausak eta faktoreak
identifikatzeko, (2) haurraren edo nerabearen gaineko ondorioak ebaluatzeko, (3) familiaren alderdi
positiboak eta defizitak identifikatzeko, (4) haurraren edo nerabearen eta familiaren babes/tratamendu
beharrizanak zehazteko, eta (5) gurasoen gaikuntzarako pronostikoa ezartzeko.
19
• Erkidego zerbitzuen eta beste administrazio maila batzuen inplikazioa eta koordinazioa
sustatzea, arrisku egoeretan esku hartzeko orduan.
2.3.2. UMEEN ZERBITZUAREN ZEREGINAK
• Beste autonomia erkidego batzuek egindako eskariei arreta ematea, jatorrizko autonomia
erkidegoan babes neurriak ezarri behar direnean.
• Beren eskumenen lurralde eremuan, zerbitzu, profesional edo partikularrek arriskuko edo
babesik ezeko egoera posibleen gainean egin dituzten jakinarazpen guztiak hartzea.
• Jakinarazpenak ikertzea, baldin eta (1) udalaren gizarte zerbitzuen bestelako iturriek Umeen
Zerbitzura zuzenean bideratutako arrisku larriko adierazledun (ez soilik susmodun) egoerak
direnean, (2) udalaren gizarte zerbitzuek bideratutako premiazko babes jarduera eskatzen
duten egoerak direnean, (3) bakarrik dauden adingabe atzerritarrak direnean, (4) haurra
adopzioan emateko nahia adierazten duten ama haurdunak direnean, eta (5) familia barruko
sexu abusuaren susmo oinarrituak daudenean.
• Premiazko babes neurriak hartzeko beharrizana baloratzea eta neurriak hartzea, beharrezkoa
bada.
• Arrisku larrian eta babesik gabe dauden haurren edo nerabeen nahiz familia taldeko gainerako
neba-arreben ebaluazioa egitea.
• Udaleko gizarte zerbitzuei dagokien ikerketa eta ebaluazio prozesuetan lankidetzan aritzea,
Umeen Zerbitzuan babes espedientea irekita eduki duten haur edo nerabeen kasuan.
Lankidetza horretan, familiari buruzko informazioa emango da, eta, beharrezkoa denean,
udaleko gizarte zerbitzuetako teknikariek familiarekin edota kasuan lanean ari diren beste
profesional edo zerbitzu batzuekin duten harremana erraztuko da.
• Aldi baterako eta behin betiko harrera zerbitzuak garatzea (familia harrera, egoitza harrera) eta
adopzioa ezartzea.
• Arrisku larriko kasuetarako edo babes neurrien kasuetarako, familiari eusteko eta berriz biltzeko
programak garatzea.
• Familia barruko sexu abusu kasuetarako, tratamendu programa espezifikoak garatzea.
• Babes sistematik irtengo diren edo irteten diren gazteak burujabetzarako prestatu eta
babesteko programak garatzea.
• Erkidego zerbitzuen eta beste administrazio maila batzuen inplikazioa eta koordinazioa
sustatzea, arrisku larriko eta babesik gabeko egoeretan esku hartzeko orduan.
• Udaleko gizarte zerbitzuei babes teknikoa eta aholkularitza ematea, konplexutasun edo
zailtasun bereziko kasuak baloratu eta horietan esku hartzeko orduan.
20
2.4. UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN ETA UMEEN ZERBITZUAREN
ARTEAN KASUAK BIDERATU ETA INFORMAZIOA ESKATZEKO
PROZEDURA OROKORRA
2.4.1. KASUAK BIDERATZEA
Udaleko gizarte zerbitzuen eta Umeen Zerbitzuaren artean kasuak esku hartze prozesuaren edozein
unetan bidera litezke eta ohiko edo premiazko bideratzea izan daiteke.
Kasu guztietan, deribatze prozesua txosten idatzi baten bidez egiten da, eta, bertan, garrantzitsutzat
jotzen diren txosten guztiak edo dokumentazio osogarri oro erantsiko dira (adibidez, medikuaren
txostenak, eskola txostenak, polizia txostenak). Bideratze txostenean familia taldeko haur eta nerabe
guztiak aipatuko dira eta honako edukia jasoko da (ikus eredua I. eranskinean):
Haurren Gizarte Zerbitzuen arteko bideratze txostena
Beharrezkotzat jotzen bada, bideratze txostenaren aurretik harreman pertsonala eduki ahalko da
(telefono bidez edo aurrez aurre) kasua hartuko duen zerbitzuko arduradunarekin edo
profesionalarekin. Udaleko gizarte zerbitzuetatik kasua Umeen Zerbitzura pasatzean, aldaketak udaleko
gizarte zerbitzu bakoitzak erreferente gisa duen talde teknikora egingo dira. Harreman horiek guztiek
kasuaren historian/espedientean erregistratuko dira, bai udaleko gizarte zerbitzuen kasuan, bai Umeen
Zerbitzuaren kasuan.
Udaleko gizarte zerbitzuetatik Umeen Zerbitzura
bideratzen diren premiazko kasuetan (hau da, premiazko
babes neurri bat hartzea beharrezkotzat jotzen denean),
dagokion kapituluan jasotako prozedura jarraituko da.
Udaleko gizarte zerbitzuek berehala bideratuko dute kasua
Umeen Zerbitzura, nahiz eta ikerketa prozesua ez amaitu.
Hala ere, haurra edo nerabea babesteko beharrezkotzat jotzen diren berehalako jarduerak egin ahalko
dira, Umeen Zerbitzua kasuaz arduratu arte. Umeen Zerbitzuak beregain hartuko ditu bideratze horiek
guztiak, berehala, eta bidezko ekintzak egingo ditu egoeraren larritasuna egiaztatzeko, eta, beharrezkoa
bada, premiazko neurriak abiaraziko ditu haurra edo nerabea babestuta dagoela ziurtatzeko.
1. Bideratzearen data eta mota (ohikoa edo premiazkoa)
2. Zerbitzu/profesional bideratzailearen eta zerbitzu/profesional
hartzailearen identifikazio datuak.
3. Bideratzeko arrazoiak.
4. Haurraren edo nerabearen eta familiaren identifikazio datuak.
5. Kasuari buruz bildutako informazioa.
6. Zerbitzu bideratzaileak egindako jardueren kronologia.
7. Esku hartzeko proposamena.
8. Haurraren edo nerabearen guraso figurek edo legezko arduradunek
bideratzearen gainean duten ezagutza.
9. Dokumentazio erantsia (Balora tresnaren laburpen orrien kopia
barne).
10. Sinadura(k).
Premiazko bideratzeak: Berehalako
erantzuna
21
Udaleko gizarte zerbitzuek arrisku larriko zantzu larriak daudela egiaztatzen dutenean, baina ez
denean premiazko kasu bat, Umeen Zerbitzura bideratuko da kasua, bildutako informazioarekin batera,
ikerketa amaitu ez denean ere. Kasu horietan, bideratzearen barruan sartuko dira gizarte langilearen
lehenengo balorazioa, haurrak edo nerabeak jasandako kalte emozionalaren balorazioa (beharrezkoa
bada), eta udaleko gizarte zerbitzuen teknikari
arduradunaren oniritzia. Ez da beharrezkoa udaleko gizarte
zerbitzuek egoera arrisku larrikoa edo babesik gabekoa
den zehaztea; hori Umeen Zerbitzuaren ardura da. Aski da
larritasun altuko edota oso altuko babesik eza dagoela
adierazten duten datuak ematea.
Bideratzeak (udaleko gizarte zerbitzuetatik Umeen
Zerbitzura edo alderantziz) ez direnean premiazkoak,
zerbitzu hartzaileak gehienez bi asteko epean profesional
erreferente bat izendatuko du eta, epe horren barruan,
zerbitzu bideratzaileari jakinaraziko dio (telefonoz, mezu
elektronikoz edo egokitzat jotzen den bitartekoaren bidez)
profesional erreferente gisa izendatu den pertsona.
Halaber, bideratze txostena jaso izana berretsiko du eta
gauzatuko diren jardueren berri emango du.
Balora tresnan jasotako irizpideei jarraiki, bideratzea jaso
duen zerbitzuak –nola udaleko gizarte zerbitzuak, hala
Umeen Zerbitzua- gehienez hilabeteko epean erabaki
beharko du ea kasuan esku hartuko duen. Hala bada,
idatziz jakinarazi beharko dio zerbitzu bideratzaileari bere erabakia. Kasuari arreta ematea bere
eskumenekoa ez dela uste badu, erabaki hori hartzeko arrazoiak adierazi beharko ditu.
Bideratu baino lehen familiarekin esku hartze zuzena egiten den kasuetan, zerbitzu hartzailearen iritziz
kasuari arreta ematea bere eskumenekoa bada, beste hilabete edukiko du -eta salbuespen kasuetan bi,
betiere bi erakundeen artean adostasuna badago-, bere esku hartzeari formalki hasiera emateko. Aldi
horretan, familiarekiko esku hartzearen baliabidea zerbitzu bideratzailearen esku geldituko da eta
beharrezkoak diren esku hartze baliabideak erabilik ditu, kasuaren erantzukizuna zerbitzu hartzailearena
izan arren.
Zerbitzu bideratzaileak eta hartzaileak azken horren esku hartzea hasteko epeak adostu dituztenean,
zerbitzu hartzaileak inplikatutako haur edo nerabeen guraso figurei edo legezko arduradunei aldaketa
hori jakinaraziko die. Jakinarazpen hori aurrez aurre egingo da –baita idatziz ere, bidezkotzat jotzen
bada- eta udaleko gizarte zerbitzuetako eta Umeen Zerbitzuko profesionalen presentzia eduki ahalko da,
beharrezkoa irizten bazaio.
Udaleko gizarte zerbitzuen eta Umeen Zerbitzuaren artean desadostasunik badago babes eza kasua den
edota haren larritasuna zenbaterainokoa den ezartzeko orduan, eta, ondorioz, kasuan esku hartzeko
erantzukizun nagusia zein zerbitzuk hartu behar duen erabakitzeko orduan, bilera bat egingo da bi
zerbitzuen artean, kasuak zehatz-mehatz aztertzeko eta jarraitu beharreko esku hartzeari buruzko
akordio bat lortzeko. Akordio batera iristeko beharrezkotzat jotzen diren bilera eta harreman guztiak
edukiko dira. Bilera horien aurretik sareko beste profesional edo pertsona batzuekin bilerak egin ahalko
dira, bi zerbitzuek elkarren artean hala adostu badute.
2.4.2. TXOSTEN ESKARIAK
Umeen Zerbitzuak udaletako gizarte zerbitzuetara egiten dituzten txosten eskariak beti idatziz egingo
dira, II. eranskinean jasotako ereduari jarraiki. Bestalde, udaleko gizarte zerbitzuek igorritako txostenen
hasieran beti adierazi beharko da zein eskariri erantzuten dioten. Eskari horiei erantzun azkarra emateko
ahalegina egingo da. Premiazko kasuetan, erantzuna berehalakoa izan beharko da.
Premiazkoak ez diren
bideratzeak:
� Arrisku larriko adierazle
garbiak daudenean jarraitu
beharreko prozedura
� Zerbitzu hartzaileak
teknikari erreferentea
izendatzea gehienez bi
astetan
� Zerbitzu hartzaileak kasua
bere gain hartuko duen eta
bere jarduerari ekingo dion
erabakitzeko epeak
22
2.5. ERROLDA
Gizarte zerbitzuek (udalekoek eta Umeenak) legez ezarritako arreta eman, babesa eskaini eta jarduerak
egin behar dituzte, arriskuan edo babesik gabe egon daitezkeen eta Bizkaiko Lurralde Historikoan behin-
behinean edo era egonkorrean bizi diren haur edo nerabeentzat, erroldatuta egon zein ez.
Kasu bati erantzuna eman behar dion udaleko gizarte zerbitzua zehazteko, haurra edo nerabea eta bere
familia non erroldatuta dauden hartuko da kontuan. Hala ere, kasu batzuetan beharbada haurra edo
nerabea eta bere familia ez dira udalerri berean erroldatuta egongo, edo beren bizimodua erroldan
agertzen ez den beste udalerri batean egiten dute, edota udalerri batean biziko dira, baina bertan
erroldatuta egon gabe.
Gizarte zerbitzuek egoera horiek aldi baterako izan daitezela eta haurra edo nerabea bizi den tokian
erroldatuta egotea bultzatuko dute. Bere gurasoei edo legezko arduradunei jakinarazi egingo zaie
herritar orok duela betebeharra bizi den tokian erroldatzeko. Halaber, beren kokapena ez adierazteak
hainbat zerbitzu edo baliabide eskuratzeko orduan eragozpenak eragin ditzakeela azalduko zaie.
Egoitzaren eta erroldaren arteko desegokitasunaren atzean dauden arrazoiak oso anitzak izan daitezke
eta beharrezkoa da arrazoi horiei erreparatzea, kasuan kasuko irtenbide egokia zehazteko. Irizpide
orokor gisa:
• Haur edo nerabe bat bere egoitza ez den udalerri batean erroldatuta badago eta udaleko
gizarte zerbitzuen esku hartzea behar badu babesik gabeko egoera baten ondorioz, benetako
egoitzaren udalerriko udaleko gizarte zerbitzuen arreta jasoko du. Egoera hori aldi baterakoa
izan beharko da, azken horretan erroldatu arte. Hala ere, egoera hori luzatzen bada, haurraren
edo nerabearen arreta berez bere bizileku den udalerriko udaleko gizarte zerbitzuena izango
da.
• Haur edo nerabe bat udalerri batean erroldatuta badago baina denbora gehiena beste udalerri
batean ematen badu, erroldan agertzen den udalerriko udaleko gizarte zerbitzuak arduratuko
dira bere kasuaz. Hala ere, bi udalerrietako udaleko gizarte zerbitzuek koordinatuta eta
lankidetzan aritu beharko dira, kasuari arreta egokia ematen zaiola bermatzeko.
• Udaleko gizarte zerbitzuetako erreferentziazko profesionala lortu nahi diren helburuen arabera
gehien komeni dena izango da. Profesional hori ahalik eta egonkorrena izan dadin saiakera
egingo da.
• Helbidea maiz aldatzen duten familietan, inplikatutako udaleko gizarte zerbitzuetako
profesionalek erabakiko dute esku hartzearekin non jarraitu behar den, betiere arreta
prozesuaren koherentzia lehenetsiz eta aurreko ataletan adierazitakoa kontuan hartuz.
• Zaintza partekatua duten eta haurraren edo nerabearen gurasoak udalerri desberdinetan
erroldatuta eta bizi diren kasuetan, bi udalerrietako udaleko gizarte zerbitzuek elkarrekin egin
beharko dute Banakako Arreta Plana. Esku hartzearen lidergoa eta koordinatzailea kasuan kasu
egokiena den udaleko gizarte zerbitzua izango da. Hori zehazteko, kontuan hartu beharko dira
familiak udaleko gizarte zerbitzuetan aurretik duen historia, haurra edo nerabea aurretik non
bizi izan den edo non egon den eskolaratuta, babesik ezaren larritasuna edo beste egoera
esanguratsu batzuk.
Familia bat udalerri batean bizitzea baina bertan erroldatuta ez egotea eragozpen izan daiteke baliabide
edo zerbitzu batzuk eskuratzeko orduan. Hala ere, horrek ez du esan nahi udaleko gizarte zerbitzuek ez
dutenik arreta egokia emango, kasua ikertuko eta bertan esku hartuko, arriskuko edo babesik ezeko
egoera bat susmatzen edo antzematen dutenean.
23
III.KAPITULUA
HASIERAKO JARDUERA, ARRISKUKO ETA
BABESIK GABEKO EGOERA POSIBLEEN
JAKINARAZPENAK JASOTZEAN
3.1. Arriskuko eta babesik gabeko egoera posibleak
antzeman eta jakinaraztea
3.2. Jakinarazpenak jaso eta hasierako balorazioa
egitea
3.3. Ikertzea
24
3.1. ARRISKUKO ETA BABESIK GABEKO EGOERA POSIBLEAK ANTZEMAN
ETA JAKINARAZTEA
GARRANTZIA
Gizarte Zerbitzuek arriskuko edo babesik gabeko egoera batean dagoen haur edo nerabe bat babesteko
eta laguntzeko esku hartze bat has dezaten, beharrezkoa da horren berri izatea. Hau da:
1. Egoera hori antzeman behar da, nola behaketa zuzenaren bidez –gutxitan gertatzen dena-, hala
egoera hori gertatzen ari dela islatzen duten adierazle edo zantzu batzuk aitortu edo
identifikatuz, eta
2. Informazioa jakinarazi behar da, hau da, gizarte zerbitzuak jakinaren gainean jarri behar dira.
Beste gizarte arazo batzuetan ez bezala, horrelako egoeretan zuzenean inplikatuta dauden pertsonek -
haur edo nerabeek eta guraso figurek-, orokorrean ez dute gizarte zerbitzuetara jotzen beren egoeraren
berri eman eta laguntza eskatzeko. Gehienetan, familiatik kanpoko iturriek ematen dute arazoaren
berri. Batzuetan, udaleko gizarte zerbitzuak dira beste arrazoiren batengatik edo laguntzaren baten eske
gizarte zerbitzuetara jotzen duten familiekin lanean aritzeagatik arazoa antzematen dutenak. Baina,
gehienetan, beste pertsona batzuk –senideak, auzokideak, haurrarekin eta familiarekin harremana
duten profesionalak (hezkuntzan, osasunean, aisian, polizian, eta abar)- dira antzemate agente gisa
aritzen direnak eta gizarte zerbitzuei gertaeren berri ematen dietenak.
Kasua jakinaraztea zera da, babesaren gaineko baliabide eskudunei idatziz edo ahoz informazioa
helaraztea edo ematea arriskuko edo babesik gabeko egoera baten susmoa edukiz gero adingabe baten
edo batzuen gainean. Jakinaraztea herritar ororen legezko betebeharra da, eta, batez ere, haurrekin eta
nerabeekin harreman gehien duten profesionalena.
Egun haurren eta nerabeen zaintza eta babesean
indarrean dagoen estatuko legedia argia da horren
harira, eta honakoa ezartzen du: “adingabea arriskuan
edo babesik gabe egon daitekeela antzematen duen
pertsona orok betebeharra du berehala laguntza emateko eta agintari edo agente hurbilenei
jakinarazteko (Adingabearen babes juridikoari buruzko urtarrilaren 15eko 1/1996 Lege Organikoa, 13.
artikulua). Haurrak eta nerabeak zaintzeko eta babesteko otsailaren 18ko 3/2005 Legeko 50. artikulua,
halaber, ildo beretik doa. Honakoa dio, hain zuzen ere: “Bai agintariek eta zerbitzu publikoek, bai
herritarrek, batez ere lanbidea edo betetzen duten eginkizuna tarteko haur edo nerabe bat arrisku edo
babesgabezia egoera batean egon daitekeela ikusten dutenek, haur edo nerabeari laguntza berehala
eskaintzeko betebeharra dute, eta, beren eskumenean badago, jarduteko, edo bestela, eskumena duten
agintariei edo haien agente gertukoenei jakinarazteko; orobat, adingabearen legezko arduradunei
jakinarazi behar dizkiete egitateak, edo, beharrezkoa bada, ministerio fiskalari ere bai”.
Gizarte zerbitzuen esku hartzearen ondoreetarako,
jakinarazpentzat joko da -eta gida honetan deskribatutako esku
hartze prozedura jarraituko da-, gizarte zerbitzuetan arrisku
edo babesik gabeko egoera posible baten informazio oro,
informazioa ematen duen pertsonaren asmoa edozein izanda
ere (hau da, kasua baloratzeko edo bertan esku hartzeko
prozesu bat sustatu nahi duen ala ez bazter utzita).
Jakinarazteko legezko betebeharra
Gizarte Zerbitzuetan arriskuan edo
babesik gabe egon daitekeen haur
edo nerabe bati buruz jasotzen den
informazio oro jakinarazpentzat joko
da, informazioa eman duen
pertsonaren asmoa gorabehera
25
Udaleko gizarte zerbitzuek
programak eta jarduerak garatzea,
antzemate eta jakinarazpen
goiztiarra sustatzeko
ANTZEMATE ETA JAKINARAZPEN GOIZTIARRA SUSTATZEKO BEHARRA
Arriskuko eta babesik gabeko egoerak antzematea eta gizarte zerbitzuei jakinaraztea zaila izan ohi da.
Ondorioz, kasu ugari familia barruan ezkutatuta geratzen dira. Horietako batzuk ezin izaten dira
antzeman, eta, antzematen direnean, ez dira beti gizarte zerbitzuei jakinarazten edo larritasuna altua
edo oso altua denean jakinarazten dira. Ondorioz:
• Haur edo nerabe askok eta beren familiek ez dute beharrezkoa zaien laguntza jasotzen, arazoa
ezkutatuta dagoelako.
• Gizarte zerbitzuei jakinarazitako kasuak larrienak izan ohi dira, izaera fisikokoak -adierazleak
agerikoak baitira- eta beste arazo batzuk (toxikomaniak, alkoholismoa, gizarte bereizkeria...) izan
ohi dituzten familietan gertatuak.
Hori dela eta, gizarte zerbitzuek, eta, zehatzago, udaleko
gizarte zerbitzuek postura aktiboa hartu behar dute arriskuko
edo babesik gabeko egoeren antzemate eta jakinarazpen
goiztiarra sustatzeko orduan, helburu hauek lortzeko:
1. Kasu guztiak gizarte zerbitzuei jakinarazten zaizkiela
lortzea.
2. Kasuak goiz antzeman eta jakinarazten direla lortzea. Izan ere:
o goiz antzeman eta jakinaraziz gero, familiarekiko eta haur edo nerabearekiko esku
hartzearen emaitza ona lortzeko aukera handiagoa da,
o Babes faltaren larritasunak eta kronikotasunak eragin negatiboa dute arazo hori jasaten
duena errehabilitatzeko aukerekin, eta
o esku hartze goiztiarrak arazoa belaunaldiz belaunaldi pasatzeko prozesua hausten
laguntzen du.
Helburu horiek lortzeko, bada, jarduera espezifiko batzuk egin behar dira maila desberdinetan:
1. haurrekin eta nerabeekin lan egiten duten profesional eta zerbitzuak,
2. egoera zailetan egon daitezkeen gurasoak, 3. babesik eza jasaten ari diren haurrak eta nerabeak, eta
4. gizarte zerbitzuetako profesionalak eta taldeak.
GIZARTE ZERBITZUAK ANTZEMATE ITURRI
Gizarte Zerbitzuek arreta eman behar diete jakinarazitako
egoerak zuzenean arriskuko edo babesik gabeko egoera bat
aipatu ez arren haur edo nerabearekin edo bere
familiarekin lotutako beste arazo pertsonal edo
harremanezko batzuk aipatzen dituenean (adibidez, bikote
indarkeria, bereizketa/banaketa zailak, jarrera arazo
garrantzitsuak dituzten haurrak edo nerabeak). Ziur asko,
Udaleko gizarte zerbitzuetan
familiako beste arazo pertsonal edo
harreman gatazka batzuen ondorioz
antzemandako egoerei arreta
ematea
26
kasu horietako batzuetan familien zailtasunak oraindik antzemanda ez dagoen arriskuko edo
babesik gabeko egoera batekin lotuta egongo dira. Horrenbestez, horrelako kasuetan, gizarte
zerbitzuek beti aztertuko beharko dute haurrak edo nerabeak jasotako zaintza maila, familiak behar
dituen zerbitzuak edo laguntzak tramitatzeaz gain.
Kasu hauetan sartzen dira:
- Pertsonalki, familian, eskolan edota gizartean egokitzeko arazo esanguratsuak dituzten haur
edo nerabeei buruzko jakinarazpenak.
- Honako ezaugarri edo arrisku faktoreetako bat edo batzuk dauzkaten familiak:
• Iraganean babestu diren seme-alabak dituzten eta beste seme edo alabaren bat izan duten
gurasoak.
• Iraganean babestu diren gazteak, seme-alabaren bat izan badute eta dauzkaten zailtasun
edo mugen ondorioz guraso eginkizuna betetzeko orduan eragozpenak izan baditzakete.
• Buru osasuneko arazoak, ondoez emozionaleko sintomak, ezegonkortasun emozionala edo
heldutasun falta duten guraso figurak.
• Gaitasun intelektual mugatuak dituzten eta babesik gabe dauden gurasoak.
• Alkohol, droga edo farmakoen gehiegizko erabilera egiten duten edo ustez egin dezaketen
gurasoak.
• Babesik gabe dauden guraso gazteak.
• Babesik gabe dauden guraso bakarreko familiak.
• Beren seme-alabei mugak jartzeko edo horiek gainbegiratzeko zailtasun serioak dituzten
gurasoak.
• Bikote eta familiako indarkeria arazoak dituzten familiak.
• Helduak legez kanpoko edo baztertutako jardueretan inplikatuta dituzten familiak.
• Jarrera oldarkordun gurasoak.
• Estres maila altua duten gurasoak.
- Eskola absentismo ugaria edo orokorra duten egoerak.
27
3.2. JAKINARAZPENAK JASO ETA HASIERAKO BALORAZIOA EGITEA
HELBURUAK
Fase honen helburuak honakoak dira:
• Adingabe baten arriskuko edo babesik gabeko egoera posible bati buruz informatzeko nahia
adierazten duten pertsonei arreta ematea.
• Jakinarazitako egoera arriskuko edo babesik gabeko egoera bat den edo izan daitekeen zehaztea,
edo beste zerbitzu edo baliabide batzuetan aztertu beharreko bestelako arazo bat ote den
erabakitzea.
• Premiazko babes neurriren bat beharrezkoa den baloratzea, eta, hala badagokio, berau sustatu edo
egokitzea.
Lehen ere adierazi den bezala, jakinarazpentzat joko da –eta dagokion esku hartze jarduera hasiko da-
gizarte zerbitzuetan jasotzen den edozein informazio, haurraren edo nerabearen arriskuko edo babesik
gabeko egoera bat egon daitekeela dioena, informazioa ematen duen pertsonaren asmoa edozein
izanda ere (hau da, kasua baloratzeko edo bertan esku hartzeko prozesua sustatu nahi duen ala ez
bazter utzita).
UDALEKO GIZARTE ZERBITZUAK (jakinarazpenak jasotzeko ohiko bide nagusia; sarritan beraiek antzematen dituzte kasuak)
ARRISKUAN EDO BABESIK GABE EGON DAITEZKEEN HAUR EDO NERABEEN JAKINARAZPENAK
Partikularrek edo zerbitzuek eginak (ikastetxeak, osasun zentroak, polizia, epaitegiak, Fiskaltza, etab.)
UMEEN ZERBITZUA, FORU ALDUNDIA (jakinarazpen jakin batzuen harrera)
KASUAREN LEHEN BALORAZIOA: ARRISKUA EDO BABESIK EZA DAGOEN ETA ZEIN PREMIAREKIN JARDUN
BEHAR DEN ZEHAZTEA
28
UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN ETA UMEEN ZERBITZUAREN ESKUMENAK
• Udaleko Gizarte Zerbitzuak
Partikularrek, profesionalek edo zerbitzuek egiten
dituzten jakinarazpenak jasotzeko bide nagusia eta
ohikoa dira. Beren zerbitzuetan egiten diren eta beren
eskumeneko lurraldean bizi diren (behin-behinean edo
egonkorki, erroldatuta egon nahiz ez) haur edo nerabeei
buruz egiten diren jakinarazpen guztiei erantzungo zaie.
• Foru Aldundiko Umeen Zerbitzua
Umeen Zerbitzura zuzenean irits daitezke arriskuko edo babesik gabeko egoera posibleen
jakinarazpenak. Jakinarazpen horiei hurrengo atalean jasotzen den eta Esku Hartze Eskuliburuan
zehazten den prozedurari jarraiki erantzungo zaie.
JAKINARAZPENEN ARRETA
Lehentasun izaera ematea
Udaleko gizarte zerbitzuek eta Umeen Zerbitzuak bermatu egin beharko dute beren zerbitzuetara iristen
diren jakinarazpen guztiei lehentasunez ematen zaiela
erantzuna, horretarako erabilitako bidea edozein izanda ere
(idatzia, telefonoa, mezu elektronikoa, aurrez aurre edo
besteak).
Hori guztia kasu guztietan izango da garrantzitsua, baina
batez ere premiazko kasuetan. Horretarako, gizarte
zerbitzuek (udalekoak nahiz Umeen Zerbitzuak)
jakinarazpenak jasotzeko erreferentziazko telefono, posta
elektroniko eta administrazio unitate bat izatea komeni da,
herritar guztiek, eta, batez ere, antzemate gaitasun
handiagoa izan dezaketen agente eta zerbitzuek jakin
beharko dutena.
Fiskaltzaren eta Epaitegien idatzizko jakinarazpenak
Fiskaltzak edo epaitegiek arriskuan edo babesik gabe egon daitezkeen haur edo nerabe bati buruz egiten
dituzten idatzizko jakinarazpenekin jarraitu beharreko prozedura gainerako jakinarazpenetako bera
izango da.
Premiazko egoeren jakinarazpenak
Udaleko gizarte zerbitzuek eta Umeen Zerbitzuak sistema bat eduki beharko dute beren zerbitzuetara
lan ordutegiaren barruan iristen diren premiazko egoerei beharrezko identifikazio eta arreta
bermatzeko. Foru Aldundiko Umeen Zerbitzuaren kasuan, “zaintza arretarako txandak” izango dituzte,
Harrera, Ebaluazio eta Orientazio Ataleko teknikarien artean.
Udaleko gizarte zerbitzuek premiazko egoera posible baten jakinarazpena jasotzen dutenean, kasuaren
informazioa jasoko dute eta berehala jakinaraziko diote Foru Aldundiko Umeen Zerbitzuari, aurreko
kapituluetan ezarritako prozeduraren arabera.
Udaleko gizarte zerbitzuak dira
arrisku edo babesik gabeko egoera
posibleen jakinarazpenak jasotzeko
ohiko bide nagusia
� Arriskuko eta babesik
gabeko egoera posibleen
jakinarazpenei lehentasunez
erantzutea
� Jakinarazpenak jasotzeko
telefonoa, posta
elektronikoa eta
erreferentziazko
administrazio unitatea
29
Gizarte zerbitzuen lan ordutegiaz kanpo sortzen diren premiazko
egoeretan, haurra edo nerabea Umeen Zerbitzuaren menpeko premiazko
harrera zentroetako batera lekualdatu ahalko da. Ondoren, azken hori izango da kasuarekin esku hartze
prozesua jarraituko duena.
Jakinarazpen anonimoen tratamendua
Partikularrek edo profesionalek egiten dituzten jakinarazpenetan, informazioa eman duen pertsonak
bere burua identifika dezala komeni da. Profesionalen kasuan, informazioa idatziz jasotzeko ahalegina
egingo da. Jakinarazpena egiten duen pertsona identifikatzea komenigarria da, izan ere:
• laguntza eska dakioke esku hartzearen ondorengo uneetan (emandako informazioa argitu edo
osatzeko) eta
• jakinarazpen “faltsuak” bereizteko orduan lagun dezake, besteak beste
Batzuetan, informazioa ematen duten pertsonek ez dute familiak ezer jakiterik nahi (errepresaliak
jasotzeko beldurragatik, familia horretako kide izateagatik, beren jarduera jakinda kaltetu egin
daitekeen babes harreman profesionala izateagatik…), eta,
horregatik, ez dituzte beren identifikazio datuak ematen
edo beren anonimotasunari eusteko eskatzen dute.
Pertsona horrek isilpean egoteko jarrerari eusten badio,
gizarte zerbitzuetako profesionalek kontrako ahaleginak
egin arren, erabaki hori errespetatu egingo da eta berariaz
jasoko da Harrera Protokoloan. Jakinarazpen anonimoekin
jarraitu beharreko prozedura gainerako jakinarazpenetako
berbera izango da.
Informazioa ematen duen pertsona identifikatzea errazteko
eta ahalik eta gehien laguntzeko (bai harreraren unean, bai ondorengo faseetan, posible eta
beharrezkoa bada) eta etorkizuneko jakinarazpenak errazteko, gizarte zerbitzuetako profesionalak:
• “salaketa” eta “jakinarazpen” bat egitearen arteko aldea azalduko du, beharrezkoa bada.
• Egoera jakinarazteko erabakia babestu eta eskertuko du.
• Bere galderei erantzungo die, garatu beharreko ekintzei eta jakinarazpenaren ondorio posibleei
buruz.
• Bere beldurrak ulertuko ditu.
Informatzaileari informazioa itzultzea
Gizarte zerbitzuek formalki eskerrak emango dizkiote informazioa
eman duen pertsonari, bere inplikazioagatik eta haur eta
nerabeen babesean lankidetzan aritzeagatik. Halaber, gizarte
zerbitzuak kasu hori lantzen ari diren edo landuko ote duten
jakinaraziko zaie. Hori egitea beti da gomendagarria,
jakinarazpena egin duen pertsona partikularra, profesionala edo erakundea izanda ere. Jakinarazpen
horiek bateragarriak izan beharko dira haur edo nerabearen eta bere guraso edo legezko arduradunen
intimitaterako eskubidearen errespetuarekin eta informazioaren konfidentzialtasuna mantentzearekin.
Jakinarazpena idatziz egin bada, erantzuna ere idatziz eman beharko da. Gainerako kasuetan, feedbacka
idatziz edo ahoz egin ahalko da, egokitzat jotzen denaren arabera.
Feedbacka informazioa eman
duenari
Premiazko jakinarazpenen
arretaren garrantzia berezia
� Tratamendu berbera
jakinarazpen guztiei, idatziz
edo aurrez egiten diren eta
zein asmo duten gorabehera
� Jakinarazpen anonimoak
gainerako jakinarazpenak
bezala landuko dira
30
JARRAITU BEHARREKO PROZEDURA
Harrera faseko prozedura
Kasuari buruzko oinarrizko informazioa jasotzea
Harreraren unean, honako informazioa jasotzeko ahalegina egingo da (beharrezkoa izan daiteke
telefono dei batzuk edo harreman azkar batzuk egitea, jakinarazpenean emandako datuak argitu edo
osatzeko):
• Jakinarazpenean aipatzen den adingabeari buruzko informazioa. Identifikazio datuak eta oinarrizko
datuak, bera lokalizatu ahal izateko.
• Bere gurasoei edo legezko arduradunei eta batez ere familiako beste kideei buruzko informazioa
(batez ere haurrak edo nerabeak direnean): Identifikazio datuak eta oinarrizko datuak, bera
lokalizatu ahal izateko.
• Informazioa eman duen pertsonaren informazioa: Identifikazio datuak edota dagokion zerbitzua eta
bera lokalizatzeko oinarrizko datuak, beharrezkoa bada.
• Jakinarazteko arrazoia: arriskuko edo babesik gabeko egoera posibleen adierazleak (haurrarengan edo
nerabearengan eta gurasoen edo legezko arduradunen jarrera adierazleak). Egoera horrekin lotuta
egon daitezkeen beste arazo edo zailtasun batzuk familian. • Informazioa eman duen pertsonak edo beste batzuek egindako ekintzak, eta, hala badagokio, jasotako
erantzuna.
• Gurasoen edo legezko arduradunen eta haur edo nerabearen arteko harremana informazioa eman
duen pertsonarekin.
• Gurasoek edo legezko arduradunek jakinarazpena egin izanaren berri ote duten. Ez badakite, izan
dezaketen erreakzioa. • Informazioa eman dezaketen beste pertsona edota zerbitzu batzuk.
Fase horretan, batzuetan helburuak lortzeko beharrezkoa baino informazio gehiago eskuratu daiteke.
Edonola ere, hurrengo faseetan erabilgarria izan daitekeen informazio oro jasoko da harrera
protokoloan.
Gizarte zerbitzuetan espediente irekia dagoen edo egon den egiaztatzea
Harreran arreta ematen duen profesionalak egiaztatu beharko du espediente irekirik ote dagoen gizarte
zerbitzuetan (udalekoetan edo Umeen Zerbitzuan) edo aurretik esku hartzerik egin ote den espediente
itxiarekin, haur, nerabe edo familia horri dagokionez.
Foru Aldundiko Umeen Zerbitzuan artatutako jakinarazpenetan, gainera, kasua aurretik udaleko gizarte
zerbitzuetan artatu ote den jasoko da.
Umeen Zerbitzuak udaleko gizarte zerbitzuetara egiten dituen txosten eskariak beti idatziz egingo dira,
II. eranskinean jasotako ereduari jarraiki. Bestalde, udaleko gizarte zerbitzuek igorritako txostenen
1. Kasuari buruzko oinarrizko informazioa bildu.
2. Gizarte Zerbitzuetan espediente irekirik dagoen edo egon den egiaztatu.
3. Kasuaren lehen balorazioa egin, arriskuko edo babesik gabeko egoeraren
bat egon den, zein premia mailarekin jardun behar den eta zein jarduera
garatu behar den zehazteko.
4. Harrera Protokoloa bete.
31
hasieran beti adierazi beharko da zein eskariri erantzuten dioten. Eskari horiei erantzun azkarra emateko
ahalegina egingo da. Premiazko kasuetan, erantzuna berehalakoa izan beharko da.
Kasuaren lehen balorazioa egitea, arriskua edo babesik eza egon daitekeen, jarduteko premia maila
zein den eta jarraitu beharreko jarduera zein den zehazteko.
Udaleko gizarte zerbitzuek eta Umeen Zerbitzuak Balora
tresnan jasotako irizpideak jarraituko dituzte arriskua edo
babesik eza eragin dezaketen egoeretarako eta larritasun maila
zehazteko. Gogoratu beharra dago haurrari edo nerabeari
eragiten dion egoeraren larritasuna harreraren unean baloratu
behar dela eta, horretarako, azken sei hilabeteak hartuko
direla kontuan.
Kasuaren lehen balorazioak honako ondorioren bat atera behar
du.
� Lehen balorazioa egitea
harreraren ostean
� Balora tresnaren irizpideak
erabiltzea, arriskua edo
babesik eza eta haren
larritasuna zehazteko
32
HARRERA FASEA KASUAREN LEHEN BALORAZIOA:
ARRISKUA EDO BABESIK EZA OTE DAGOEN ETA ZEIN PREMIAREKIN JARDUN BEHAR DEN ZEHAZTEA (lehentasun maila)
Ez dago arriskurik,
babes ezik, edo babesik gabe
geratzeko
ahuleziarik
Arriskua egon
daiteke (edozein larritasun mailan)
Arrisku larriaren adierazle garbiak
daude
Babesik ez dagoela eta
premiaz jardun beharra dagoela dirudi
edo argi dago
Ikerketa udaleko gizarte zerbitzuetan
Umeen Zerbitzura bideratzea (ohiko
prozedura)
Udaleko gizarte zerbitzuetan ikertzen den bitartean arrisku larriko edo babesik gabeko egoeraren zantzu argiak berretsi edo identifikatzen badira, kasua Umeen
Zerbitzura bideratuko da.
Familiaren beharrizanen araberako jarduera: � Espedientea ixtea � Beste zerbitzu
batzuetara bideratzea
� Udaleko gizarte zerbitzuen laguntza eta jarraipena, beste zailtasun batzuk badaude.
Babesik gabe
geratzeko ahulezia dago, larritasun
handiko
adierazlerik gabe
Familiaren beharrizanen
araberako jarduera
Premiaz bideratzea Umeen
Zerbitzura
Arrisku arina
dago, larritasun handiko
adierazlerik gabe
Itxuraz premiazkoak ez diren arrisku adierazleak dituzten kasu gehienetan, jakinarazpenean bildutako informazioa
partziala izango da edo ez da nahikoa egiaztatuta egongo, eta, beraz, udaleko gizarte zerbitzuek informazio gehiago bildu
beharko dute, haurraren edo nerabearen zaintza eta arreta arlo desberdinei buruz eta beren oinarrizko beharrizanen
estaldura mailari buruz.
Hala ere, jakinarazpenean jasotako informazioa osoa balitz eta arrisku larriaren edo babesik ezaren adierazle garbiak
berretsi edo identifikatuko balira, udaleko gizarte zerbitzuek kasua Umeen Zerbitzura bideratuko lukete, hurrengo
kapituluan deskribatutako prozeduraren arabera (ikerketa).
33
Udaleko gizarte zerbitzuen jarduera
Jardueraren premia maila (lehentasun maila) zehaztea
Lehentasun maila harreraren ostean zein azkartasunez jardun behar den ezartzen duen adierazlea da.
Horretarako, ondoko faktore hauek hartuko dira kontutan:
• gurasoen jarreraren larritasuna (intentsitatea, maiztasuna eta iraupena) eta • haurraren edo nerabearen gaitasuna bere burua babesteko.
Hiru lehentasun maila bereizten dira:
• 1. lehentasun maila: Premiazko jarduera
• 2. lehentasun maila: lehentasunezko ikerketa
• 3. lehentasun maila: ohiko ikerketa
1. lehentasun maila: Premiazko jarduera
1. lehentasun maila (premiazko jarduera) ematen da, honako kasu hauetan:
• Harreran jasotako informazioaren arabera, haurraren edo nerabearen oinarrizko osasuna edota
segurtasuna serioski mehatxatuta daude edo egon daitezke eta ez dago daturik informazio hori
ezesten duenik, edo
• Jasotako informazioa ez da guztiz osoa edo nahasi samarra da, baina babesik gabeko egoera larri
posible bat aipatzen omen du -arrisku larria edo babesik eza- ahulezia berezia duen haur edo
nerabe batengan (sei urtetik beherako adingabeak,
haurrak edo nerabeak handicapekin, eta abar).
Informazio eskuragarria argia bada eta premiazko babes neurri
bat eskatzen badu, berehala bideratuko da kasua Umeen
Zerbitzura, premiazko prozeduraren bidez (ikus dagokion
kapitulua).
Informazio eskuragarria ez bada argia eta premiazko babes neurri bat behar den zehazten ez bada,
udaleko gizarte zerbitzuek bidezko kudeaketak egingo dituzte, esku hartze hori beharrezkoa denetz
zehazteko. Horretarako, haurra edo nerabea dagoen tokira joan daitezke edo beste pertsona edo
profesional batzuekin harremanetan jarri, beharrezko informazioa biltzeko. Kudeaketa horiek kasuaren
berri izan den egunean zehar osatu beharko dira. Egun horretan bertan, udaleko gizarte zerbitzuek
erabakiko dute, daukaten informazioaren arabera, ea:
a) kasua Foru Aldundiko Umeen Zerbitzura bideratzen duten, premiazko prozedurari jarraiki,
edo
b) esku hartze prozesuarekin jarraitzen duten, premiazko babes neurriak hartzea
beharrezkotzat jotzen ez delako. Kasu horietan, lehentasun maila bigarrenean edo
hirugarrenean ezarriko da.
Orokorrean, eta batez ere zalantzak daudenean, udaleko gizarte zerbitzuek kasu hauen gainean egiten
dituzten balorazioak eta hartzen dituzten erabakiak taldean beteko dira eta, hori ezin denean, Umeen
Zerbitzuarekin kontsultatu eta partekatu beharko dira.
2. lehentasun maila: lehentasunezko ikerketa
2. lehentasun maila (lehentasunezko ikerketa) honako kasu hauetan emango da:
Harreraren ostean lehentasun mailak
ezartzea
1. maila. Premiazko
jarduera
34
• Jasotako informazioaren arabera, haurra edo nerabea 1. lehentasun mailan deskribatutako
egoeretako batean dago, baina babes faktore batzuek
bere segurtasuna bermatzen dute ikerketa hasteko
unera arte.
• Jasotako informazioaren arabera, haurraren edo
nerabearen oinarrizko osasuna eta segurtasuna ez
daude serioski mehatxatuta, baina arrazoizko adierazleak daude arriskua edozein unetan
areagotuko dela pentsatzeko.
• Jasotako informazioaren arabera, haurraren edo nerabearen oinarrizko osasuna eta segurtasuna ez
daude serioski mehatxatuta, baina beste une batzuetan larritasun handiagoko egoerak egon direla
jakin da.
• Informazioa nahasia edo osatu gabea da, nahiz eta ez den ahulezia berezia duen haur edo nerabe
bat (bere adinagatik edo bere ezaugarriengatik).
• Arrisku larria sumatzen den edozein egoera.
2. lehentasun maila ematean, ikerketa laster hasi behar da, baina ez aurreko premia berberarekin:
1. Ikerketa gehienez bost eguneko epean hasi beharko da, kasuaren berri izaten denetik.
2. Berau hasi eta gehienez hamar laneguneko epean, informazio nahikoa eduki beharko da
premiazko babes neurri bat hartu behar ote den zehazteko:
a. Premiazko neurriren bat hartu behar bada, berehala bideratuko da Umeen Zerbitzura,
premiazko prozedura bidez (ikus horri buruzko kapitulua).
b. Premiazko neurririk hartu behar ez bada, ikerketa lanarekin jarraituko da eta gehienez
bi hilabeteko epean burutu beharko da, hasi zenetik zenbatuta.
Arrisku neurtuko egoera bat bada, ikerketan zehar udaleko gizarte zerbitzuek
hasierako ebaluazioari buruzko informazioa eskuratu ahalko dute. Ebaluazio hori
gehienez hilabeteko epean amaitu beharko da, ikerketa amaitzen denetik zenbatuta.
Hau da, arrisku neurtuko kasuetan, udaleko gizarte zerbitzuek gehienez hiru
hilabeteko epea edukiko dute ikerketa eta hasierako ebaluazioa egiteko.
Arrisku larria adierazten duten zantzu garbiak badaude, udaleko gizarte zerbitzuek
kasua Umeen Zerbitzura bideratuko dute10
.
10
Ikerketari buruzko atalean adierazi den bezala, kasu batzuetan ezingo da informazio osoa bildu, esaterako iturri
bakarra eta murritza dagoelako eta ezin delako beste iturri batzuetara jo, ezin izan delako familiaren helbidera joan
edo ezin izan delako harreman zuzenik izan familiako kideren batekin, ezinbestekoa izanik informazio jakin batzuk
eskuratu edo berresteko. Edo zeharkako informazio iturriak soilik eduki direlako edota informazioa eman duten
profesionalak ez direlako gai honetako adituak eta ezin delako beharrezkoak diren adituengana jo. Egoera horietan,
bada, udaleko gizarte zerbitzuek amaitutzat eman ahalko dute ikerketa eta zaintza eta kontu handia eduki beharko
dituzte beren ondorioetan. Hau da, dagokion txostenean berariaz adierazi beharko dute "susmoak" direla, edota
"informazioa ez dela nahikoa egiaztatu", “ez dagoela informazio nahikorik” edo "ez dagoela informaziorik".
2. maila. Lehentasunezko
ikerketa
35
3. lehentasun maila: ohiko ikerketa
3. lehentasun maila (ohiko ikerketa) emango zaie babesik gabeko gainerako egoera posibleei, hau da,
harreran jasotako informazioari jarraiki arrisku egoera arin edo neurtuko egoera bat islatzen dutenei,
haurraren edo nerabearen oinarrizko osasunerako eta
segurtasunerako arrisku larririk adierazi gabe.
3. lehentasun maila ematean, ikerketa gehienez hamar
laneguneko epean hasi behar da, harreratik, eta gehienez
hiru hilabeteko epean amaitu beharko da.
Arrisku neurtuko kasuak ikertzean, udaleko gizarte zerbitzuek hasierako ebaluazioari buruzko
informazioa jaso ahalko dute. Ebaluazio hori gehienez hilabeteko epean amaitu beharko da, ikerketa
amaitzen denetik zenbatuta. Hau da, udaleko gizarte zerbitzuek gehienez lau hilabeteko epea edukiko
dute, ikerketa eta hasierako ebaluazioa egiteko.
3. maila. Ohiko ikerketa
36
Udaleko gizarte zerbitzuen jarduera harreraren ondoren, kasuaren lehentasun mailaren arabera
Epeen laburpen taula
Jarduera hasteko gehieneko epea
Ikerketa eta hasierako ebaluazioa
burutzeko gehieneko epea
Pre
mia
zko
ja
rdu
era
(1
.
leh
en
tasu
na
)
Egunean zehar, premiazko babes
neurrien beharrizana erabaki:
� Baiezkoa bada, Umeen
Zerbitzura bideratu.
� Ezezkoa bada, 2. edo 3.
lehentasun maila eman.
Leh
en
tasu
ne
zko
ike
rke
ta
(2.
leh
en
tasu
na
)
Bost lanegun ikerketa hasteko
� Bi hilabete ikerketa egiteko. � Lehen hamar lanegunetan,
ikerketa hasi ondoren, premiazko
babes neurriren bat behar den ala
ez baieztatu beharko da.
o Baiezko kasuan,
berehala bideratu
Umeen Zerbitzura,
kasuarekin jarrai dezan.
o Ezezkoa bada, ikerketa
burutu (gehienez bi
hilabeteko epean, hasi
zenetik)
Oh
iko
ike
rke
ta (
3.
leh
en
tasu
na
)
Hamar lanegun ikerketa hasteko
� Hiru hilabete ikerketa egiteko.
Arrisku
neurtuko
kasuak:
Hilabete
gehiago
hasierako
ebaluazioa
egiteko
Ohar garrantzitsua: Taula honetan jasotako epeak gehieneko epeak dira eta ahal den
neurrian laburtzea komeni da.
37
Umeen Zerbitzuaren jarduera, Foru Aldundia
Umeen Zerbitzura bideratzen diren jakinarazpenetan, beren Eskuliburuan jasotako irizpideen arabera
jokatuko da. Irizpide horiek bat etorri beharko dira udaleko gizarte zerbitzuetan erabilitakoekin, eta,
edonola ere, epeak ezingo dira izan azken horietakoak baino luzeagoak.
• Umeen Zerbitzuak udaleko gizarte zerbitzuez besteko iturri baten jakinarazpena jasotzen badu eta
arrisku larriko edo babesik gabeko egoera posible baten adierazle garbiak badaude (ez soilik
susmoak), kasua ikertzen jarraituko du. Ikerketa amaitutakoan, eta emaitzen arabera (arrisku larria
edo babesik eza baieztatuta edo ez), kasuarekin jarraituko da edo berau udaleko gizarte zerbitzu
egokietara bideratuko, babesik gabe geratzeko ahulezia egoeraren bat, arrisku arina edo neurtua
edo azken horien esku hartzea eskatzen duen bestelako arazoren bat antzematen bada.
• Umeen Zerbitzuak jakinarazpen bat jasotzen badu honakoen gainean:
o arrisku larriko egoera posible bat, zantzu garbirik gabe, o arrisku neurtuko edo arineko egoera posible bat; edo o arriskuko edo babesik gabeko zantzuak antzematen ez diren baina familian dauden edo
egon daitezkeen beste arazo batzuen ondorioz udalaren jarraipena edo jarduera
baliabideak behar dituela edo jaso ditzakeela baloratzen bada.
Pertsona hori edo informazioa eman duen zerbitzua dagokion udaleko gizarte zerbitzura
orientatuko da.
Aurrekoa gorabehera, Umeen Zerbitzuak formalki eta idatziz jakinaraziko dizkio udaleko gizarte
zerbitzuari kasuari buruz duen informazioa, Umeen Zerbitzuak egindako balorazioa eta gauzatu
diren jarduerak.
Harrera Protokoloa osatzea eta kasuaren historiara/espedientera sartzea
Udaleko gizarte zerbitzuetako harrera fasean jasotako informazioa eta egindako kudeaketa eta
jarduerak berariaz jasoko dira Harrera Protokoloan (I. eranskinean jasotako eredua erabil daiteke).
Protokolo horretara lortu ahal izan den dokumentazio osagarria erantsiko da (adibidez, beste zerbitzu
batzuen txostenak, idatzizko jakinarazpenak…). Hori guztia jasoko da kasuaren historian/espedientean.
EGOERA BEREZIAK
Bakarrik dauden atzerritar adingabeak eta beren haurra adopzioan eman nahi dutela adierazi duten
ama haurdunak
Udaleko gizarte zerbitzuek horrelako egoeraren baten berri dutenean, berehala bideratu beharko dute
kasua Umeen Zerbitzura, daukaten informazioaren arabera.
Arrisku altuko egoeretan dauden ama haurdunak
Ama haurdunek haurtxoa edukitzean haren oinarrizko osasunerako edo segurtasunerako arrisku altuko
egoeraren bat dagoela baloratzen bada, Balora tresnak “Arriskua edo babesik eza eragiten duten beste
egoera espezifiko batzuk” gisa jasotzen dituen egoeretan egoteagatik, udaleko gizarte zerbitzuak
arduratuko dira kasuari arreta eman eta jarraipena egiteaz, haurtxoa jaio arte. Une horretan, Umeen
Zerbitzua arduratuko da kasuaz. Garrantzitsua da udaleko gizarte zerbitzuek Umeen Zerbitzuari
kasuaren berri ematea haurra jaio baino lehen, ordutik aurrera egingo den jarduera era egokian
planifikatu eta koordinatu ahal izateko.
38
Salbuespena dira egoera horretan dauden eta helbide finkoa ez duten ama haurdunak (iragaitzazko
bidariak, ibiltariak), beren errolda edozein izanda ere. Kasu horietan Umeen Zerbitzua arduratuko da
beren arretaz, bai haurdunaldian zehar, bai ondoren.
Egitatezko zaintza
Udaleko gizarte zerbitzuek edo Umeen Zerbitzuak egitatezko zaintza egoeren berri badute, arriskuko
edo babesik gabeko egoera bat eman delako, beste edozein jakinarazpenekin bezala jokatuko dute eta
Gida honetan ezarritakoa beteko dute. Kasu horietan, udaleko gizarte zerbitzuek egindako balorazioan
berariaz jasoko dira bai haurraren edo nerabearen guraso figurak edo legezko arduradunak, bai
egitatezko zaintzaz arduratzen diren pertsonak. Umeen Zerbitzuak esku hartuko du soilik, udaleko
gizarte zerbitzuek ikerketa egin ondoren, honakoa baloratzen bada:
• haurra edo nerabea arrisku larrian edo babesik gabe dago, bere aitaren, amaren edota
zaintzaileen jarreraren ondorioz.
• haurra edo nerabea egoera hori jasateko arrisku altuan dago, bere aitaren edo amaren
jarreraren ondorioz, eta beharrezkoa da norbait bere zaintzaz arduratzea, edo • guraso figurek ez dituzte betetzen haurrarekiko edo nerabearekiko erantzukizunak, nahiz eta
bere zaintzaz arduratzen direnek ondo zaintzen duten.
Haurraren edo nerabearen zaintzan edo guraso figuren eta zaintzaileen arteko harremanean bestelako
defizit edo zailtasunak egon badaitezke, egitatezko zaintza kasu horietaz udaleko gizarte zerbitzuak
arduratuko dira. Kasu horietako batzuetan beharrezkoa edo egokia izan daiteke haurraren edo
nerabearen egoera erregularizatzea, eta, horretarako, udaleko gizarte zerbitzuek instantzia judizial
egokietara bideratuko dituzte zaintzaileak. Beharrezkoa bada, udaleko gizarte zerbitzuek aholkularitza
eskatu ahalko diote Umeen Zerbitzuari, jarraitu beharreko jarduerari buruz.
Familia barruko sexu abusuen susmoak
Familia barruko sexu abusuaz ari gara, abusua aitak, amak, umearen edo haurraren zaintzaz edo
tutoretzaz arduratzen diren pertsonek edo bizikidetza unitateko parte diren senide edo hurbilekoek
egiten dutenean (Balora tresna).
Udaleko gizarte zerbitzuetan antzemandako kasuetan, Umeen Zerbitzuko taldeko psikologoarekin
harremanetan jarri ahalko dira, orientazioa eskatu edo edozein kontsulta egiteko kasuaren gainean,
beharrezkotzat jotzen badute. Kontsulta egokitzat jotzen den bezala egin ahalko da (telefonoz, posta
elektronikoz, eta abar), eta ez da beharrezkoa izango idatziz egitea. Edonola ere, kontsulta hori egin
izana eta haren emaitza jasota geratu beharko dira kasuaren espedientean/historian.
Sexu abusuaren susmoak daudenean eta adierazleak ez badira oso zehatzak edo nahikoa oinarrituak,
udaleko gizarte zerbitzuek informazioaren bilketa prozesua jarraituko dute, susmoak oinarritzeko datu
nahikoak egon arte. Une horretan, kasua formalki bideratuko da Umeen Zerbitzura.
Hutsuneak edo akatsak erroldan
• Udaleko gizarte zerbitzuetan artatu behar diren haur edo nerabeak ez badaude udalerri batean ere
ez erroldatuta, kasu horietan harrera fasearen eta ondorengo esku hartzearen gaineko ardura
haurraren edo nerabearen bizilekua den udalerriko udaleko gizarte zerbitzuena izango da.
• Jakinarazpena haurraren edo nerabearen bizileku den edo denbora gehien pasatzen duen
udalerrian jasotzen denean, bertan erroldatuta egon ez arren, harrera fasea jakinarazpena jaso
duen udaleko gizarte zerbitzuak egingo du. Fase hori burututa, jasotako informazioa erroldako
udaleko gizarte zerbitzuei helaraziko zaie. Jakinarazpena egiteko, hurrengo atalean Umeen
Zerbitzurako bideratzeetarako deskribatutako prozedura jarraituko da. Udaleko gizarte zerbitzuek
familiari egindako oharrak gorabehera, bizilekua eta errolda ez badatoz bat, bi udalerrietako
39
udaleko gizarte zerbitzuek lankidetza protokolo bat ezarri beharko dute eta haren bidez banatu eta
koordinatuko dituzte kasuaren arreta egokirako funtzioak.
KASUAK UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN ETA UMEEN ZERBITZUAREN ARTEAN BIDERATZEA
Kasuak udaleko gizarte zerbitzuen eta Umeen Zerbitzuaren artean bideratzeko, harrera fasearen
ondoren, idatzizko txostena erabiliko da beti (ikus I. eranskineko eredua). Bideratzeari buruzko
txostenak Harrera Protokoloa eta beste iturri batzuetatik jasotako txostenak edo garrantzitsutzat jotzen
diren beste agiri batzuk erantsi ahalko ditu.
Beharrezkotzat jotzen bada, bideratze txostena baino lehen edo ondoren harreman pertsonala
(telefonoz edo aurrez aurre) eduki ahalko da zerbitzu hartzaileko arduradun edo profesional egokiarekin
(Umeen Zerbitzuaren kasuan, udaleko gizarte zerbitzuek erreferentziazko talde tekniko bat daukate).
Harreman horiek guztiak kasuaren historian/espedientean erregistratuko dira, bai udaleko gizarte
zerbitzuen kasuan, bai Umeen Zerbitzuaren kasuan.
Bideratzeak ez direnean premiazkoak, zerbitzu hartzaileak gehienez bi asteko epean profesional
erreferente bat izendatuko du eta, epe horren barruan, zerbitzu bideratzaileari jakinaraziko dio
(telefonoz, mezu elektronikoz edo egokitzat jotzen den bitartekoaren bidez) profesional erreferente gisa
izendatu den pertsona. Halaber, bideratze txostena jaso izana berretsiko du eta gauzatuko diren
jardueren berri emango du.
Udaleko gizarte zerbitzuek Umeen Zerbitzura egindako premiazko bideratzeetan, “Premiazko egoerei”
buruzko kapituluan jasotako prozedura jarraituko da. Umeen Zerbitzuak beregain hartuko ditu
bideratze horiek guztiek, berehala, bidezko ekintzak egingo ditu egoeraren larritasuna egiaztatzeko, eta,
beharrezkoa bada, premiazko neurriak abiaraziko ditu haurra edo nerabea babestuta dagoela
ziurtatzeko.
BABES SISTEMAZ KANPOKO BESTE ZERBITZU BATZUETARA ORIENTATU ETA BIDERATZEA
Kasuan kasu egokiena den prozeduraren arabera bideratuko dira kasuak beste zerbitzu batzuetara:
beharrezko informazioa emango zaio inplikatutako pertsonari, zerbitzuarekin harremanetan jar dadin edo
kasua zuzenean telefono bidez, posta elektronikoz edo idatzizko txostenez bideratu dadin. Edonola ere,
egindako jarduerak historian/espedientean erregistratuko dira.
Bideratzea idatziz egiten denean, zerbitzu hartzaileko arduradunarekin edo profesionalarekin harremanetan
jartzeko datuak (telefono bidez edo aurrez aurre) jartzea komeni da. Harreman hori kasuaren
historian/espedientean jasoko da.
40
3.3. IKERTZEA
Adi: Ikerketa egiteko, Balora tresnan jasotako adierazleak jarraituko dira. Horietako batzuk
kapitulu honetan jaso dira.
PREMIAZKO
EGOERA
BERRESTEA
ONDORIOAK
ARRISKU LARRIA
EDO BABESIK EZA
BERRESTEA
BANAKAKO ARRETA
PLANA BEHAR DUEN
ARRISKU NEURTUA
EDO ARRISKU ARINA
BERRESTEA
BERRETSI GABEA,
BAINA SUSMOEK
HOR DIRAUTE
Familiak beste
babes zerbitzu
batzuk behar
ditu (udalaren
gizarte
zerbitzuenak
edo
bestelakoak)
EZ DAGO EZ
ARRISKURIK, EZ
BABES FALTARIK
Familiak ez du
beste babes
zerbitzurik behar
• Harreran informazio nahikoa eskuratu ez bada, arriskuko edo babesik gabeko egoeraren bat
dagoen egiaztatzea.
• Egoeraren larritasuna eta premiazko babes neurriak hartzeko beharra baloratzea, eta neurriok
hartzea edo, hala badagokio, proposatzea.
IKERKETAREN HELBURUAK
LEHENTASUNEZKO IKERKETA
(2. lehentasuna)
OHIKO IKERKETA (3.
lehentasuna)
41
HELBURUAK
Kasu batzuetan, Harreran jasotako informazioa nahikoa izango da arriskuko edo babesik gabeko egoera
posible batean egin behar diren lehenengo hiru galderei erantzuteko:
Beste kasu batzuetan, bestalde, informazioa ez da nahikoa izango, nahasia izango da edo zalantzak egon
daitezke informazioaren fidagarritasunari buruz. Halako kasuetan, beharrezkoa izango da Harreran
jasotako informazioa egiaztatu edo osatzea. Horixe da “ikerketa” lana eta honako helburuak dauzka:
Udaleko gizarte zerbitzuek eta Umeen Zerbitzuek Balora
tresnan jasotako irizpideak jarraituko dituzte, arriskua edo
babesik eza eragin dezaketen egoeretarako eta larritasun
maila zehazteko.
Ikerketaren unean haurrari edo nerabeari eragiten dion
egoeraren larritasuna baloratuko da. Informazioa jasoko da
eta egoera horrek agertu denetik izan duen bilakaera
kontuan hartuko. Edonola ere, larritasuna baloratzean pisu
nagusiena (1) gurasoen edo legezko arduradunen
jarreraren ezaugarriak izango dira, bai eta (2) jarrera horrek
haurrarengan edo nerabearengan duen eragina
balorazioaren unean, hau da, azken sei hilabeteetan.
LEHEN GALDERAK
1. Harreran informazio nahikoa eskuratu ez
bada, arriskuko edo babesik gabeko
egoeraren bat dagoen egiaztatzea.
2. Egoeraren larritasuna eta premiazko
babes neurriak hartzeko beharra
baloratzea, eta neurriok hartzea edo,
hala badagokio, proposatzea.
1. Arriskurik edo babes ezik al dago?
2. Zein larritasun dauka?
3. Haurra edo nerabea arriskuan dago?,
premiazko babes neurririk hartu behar
da?
IKERKETAREN
HELBURUAK
� Balora tresnaren irizpideak
erabiltzea arriskua edo
babesik eza dagoen eta zein
larritasun duen zehazteko
� Azken sei hilabeteetan
gertatutakoaren larritasuna
baloratzea
42
UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN ETA UMEEN ZERBITZUAREN ESKUMENAK
• Udaleko Gizarte Zerbitzuak
• Arrisku egoera posibleen jakinarazpen guztiak ikertzea (larritasun maila edozein izanda ere),
Umeen Zerbitzuak bideratutako jakinarazpenak barne, zantzu garbirik egon ez arren arrisku
larriko egoera posibleak tartean daudenean.
Salbuespena izango dira (1) bakarrik dauden atzerritar adingabeei buruzko jakinarazpenak, (2)
beren haurra adopzioan eman nahi dutela adierazi duten ama haurdunenak, eta (3) familia
barruko sexu abusuaren susmo oinarrituak. Kasu horiek Foru Aldundiko Umeen Zerbitzuan
artatuko dira.
• Lankidetza ezartzea Foru Aldundiko Umeen Zerbitzuari dagozkion ikerketa prozesuetan,
udaleko gizarte zerbitzuan ezagutzen diren kasuetan. Lankidetza horretan honakoak egingo
dira:
- Familiari buruzko informazioa eman.
- Umeen Zerbitzuko teknikariek familiarekin edota kasuan dauden beste profesional edo
zerbitzu batzuekin harremana izateko erraztasunak eman.
- Kasu jakin batzuetan beharrezkotzat jotzen bada eta egoerak aukera hori ahalbidetzen
badu, Umeen Zerbitzuko teknikariekin lankidetzan aritu, informazioa zuzenean
jasotzeko.
• Umeen Zerbitzua
• Zuzenean udaleko gizarte zerbitzuez bestelako iturriek Umeen Zerbitzuari egindako
jakinarazpenak ikertzea, arrisku larriko edo babesik gabeko egoera posibleen zantzu
garbiak (ez soilik susmoak) daudenean.
• Udaleko gizarte zerbitzuen jakinarazpenen edo bideratzeen ikerketa egitea, (1) premiazko
babes jarduera bat behar dutela diruditen babesik gabeko egoera posibleei buruz eta, (2)
familia barruko sexu abusuaren susmo oinarrituak dituzten kasuei buruz.
• Udaleko gizarte zerbitzuei dagokien ikerketa prozesuetan lankidetzan aritzea, Umeen
Zerbitzuan babes espedientea irekita eduki duten haur edo nerabeen kasuan. Lankidetza
horretan, familiari buruzko informazioa emango da, eta, beharrezkoa denean, udaleko
gizarte zerbitzuetako teknikariek familiarekin edota kasuan lanean ari diren beste
profesional edo zerbitzu batzuekin duten harremana erraztuko da.
Balora tresnak ezartzen duenari jarraiki, babesik eza
baloratuko da (hau da, ikerketa egingo da) familia barruan
bizi diren haur eta nerabe guztiengan, balorazio hori
horietako bati buruzko jakinarazpenagatik hasi den
gorabehera. Halaxe jokatuko dute, bai udaleko gizarte
zerbitzuek, bai Umeen Zerbitzuak.
Haur edo nerabe zehatz bati buruzko jakinarazpena Umeen
Zerbitzura iritsiko balitz, udaleko gizarte zerbitzuak ez diren
beste erakunde batzuen eskutik, eta jakinarazpen horretako informazioaren arabera arrisku larriko edo
babesik ez posibleko egoeren zantzu garbiak (ez susmoak soilik) baleude, Umeen Zerbitzua arduratuko
litzateke haur edo nerabe zehatz horren gaineko ikerketa, ebaluazioa eta babes jarduera egiteaz,
espedientea ere irekita, eta, gainera, bere esku hartzea gainerako neba-arrebengana ere hedatuko
litzateke, halakorik balego, dagozkien espedienteak hasita eta horietako bakoitzaren ikerketa eta
ondorengo ebaluazioa eginda.
Ikerketan, bai udaleko
gizarte zerbitzuetan, bai
Umeen Zerbitzuan, familia
taldeko haur edo nerabe
guztiak aztertu behar dira
43
Udaleko gizarte zerbitzu batean jasotzen bada, lehenengo, haur edo nerabe baten babes falta
posiblearen kasua, balorazio prozesuak elkarrekin bizi diren neba-arreba taldeko haur edo nerabe
guztiei eragingo die.
BEHARREZKO TALDEAK
Ikerketa gizarte zerbitzuetako taldeek edo talde itunduek egin ahalko dute, egokitzat jotzen denaren
arabera eta zerbitzu bakoitzean dauden baliabideak kontuan hartuta. Hala ere, kasuaren larritasunaren
azken balorazioa eta egin beharreko jardueraren erabakia beti izango dira gizarte zerbitzuetako taldeen
ardura.
Ikerketa prozesuan, edonola ere, zailtasunak daude. Irizpide tekniko solido eta objektibogarriak
edukitzeaz gain, udaleko gizarte zerbitzuetan eta Umeen Zerbitzuan balorazio hau egiteko beharrezko
informazioa bildu eta interpretatzeko baliabide material eta giza bitarteko nahikoak eduki behar dira,
baita bi zerbitzuen arteko koordinazio egokia eta haurrarekin edo nerabearekin eta haren familiarekin
lotuta dauden erkidego zerbitzuen sarearen lankidetza aktiboa ere.
Ikerketa egingo duten taldeek, bai udaleko gizarte zerbitzuetan, bai Foru Aldundiko Umeen Zerbitzuan,
diziplina anitzekoak izango dira –gutxienez gizarte langileak eta psikologoak egon beharko dira-. Gainera,
haurtzaroaren eta nerabezaroaren babesaren gaineko prestakuntza espezifikoa duten profesionalak izan
beharko dira. Garrantzitsua da, gainera, profesional horiek gaitasunak edukitzea ikerketa prozesuan
zehar egon daitezkeen egoera jakin batzuei aurre egiteko (familiaren erresistentziak, indarkeria
egoerak…). Halaber, heldutasuna, malgutasuna eta enpatia bezalako ezaugarri pertsonalak izan beharko
dituzte.
EPEAK
EPEAK
LEHENTASUNA
HASIERA AMAIERA
2. MAILA:
lehentasunezko
ikerketa
Gehienez bost laneguneko epean,
Harreratik
� Gehienez bi hilabeteko epean,
hasieratik
� Lehen hamar lanegunetan, ikerketa
hasi ondoren, premiazko babes
neurriren bat behar den ala ez
baieztatu beharko da.
o Baiezko kasuan, berehala
bideratu Umeen Zerbitzura,
kasuarekin jarrai dezan.
o Ezezkoa bada, ikerketa
burutu (gehienez bi
hilabeteko epean, hasi
zenetik) 3. MAILA:
Ohiko ikerketa Gehienez hamar laneguneko epean,
Harreratik Gehienez hiru hilabeteko epean,
hasieratik
44
JARRAIBIDE NAGUSIAK
Balora tresnan jasotako oharrak
• Ikerketan haurraren edo nerabearen gurasoek edo legezko arduradunek beren oinarrizko
beharrizan fisiko, emozional, kognitibo eta sozialei ematen dizkieten arreta eta estaldura maila
berrikusi beharko dira (ikus Balora tresnaren
eranskinak). Hau da, kasu guztietan, ikerketa
haurraren edo nerabearen arreta gune zehatz baten
gaineko eraginagatik hasi arren, arduragabekeria
(arduragabekeria beharrizan fisikoetan,
segurtasunean, prestakuntzan eta psikologian) eta
tratu txar emozionala ote dauden aztertu beharko da.
Gainerako tipologiak (adibidez, tratu txar fisikoa, sexu
abusua, eskaletasuna, lan esplotazioa) aztertzekotan,
halakorik dagoela pentsarazten duen adierazle edo
daturen bat egon beharko da. Kontuan hartu behar
da kasu gehienetan babesik ezak arlo desberdinei
eragiten diela eta ez soilik tipologia bati, baizik eta aldi berean batzuei, eta ez nahitaez larritasun
maila berean.
• Ikerketa familian bizi diren haur eta nerabe guztiei aplikatuko zaie, horietako baten gaineko
jakinarazpenagatik hasi arren. Haur eta nerabe bakoitzaren egoera banan-banan baloratuko da;
familia talde berean egoteak edo guraso figuren eskutik tratu edo zaintza bera jaso izanak ez du
esan nahi haurraren edo nerabearen ongizatean eta garapenean eragin berdina izan behar duenik.
Babesik ezaren ondorioa haurrak edo nerabeak
guraso funtzioak hartzen dituzten gurasoen
eskutik jasotzen duten tratuaren edo zaintzaren
araberakoak dira, baina beste faktore batzuek ere
eragina dute: haurraren edo nerabearen egungo
adina eta babesik eza hasi zeneko adina, edo
bestelako babes edo ahulezia faktore batzuk
ematen ote diren.
• Orokorrean, babesik ezaren larritasuna honakoen araberakoa izango da: (a) haurraren edo
nerabearen gurasoen edo legezko arduradunen jarrera, eta, funtsean, (b) jarrera horrek haurraren
edo nerabearen ongizatean, garapenean edo osasunean izan dezakeen eragina. Horren harira,
garrantzitsua da kontuan hartzea gure inguruan gutxi direla kasuak non haur edo nerabe batek
ondorio fisiko nabarmenak jasaten dituen, babesik gabeko egoera baten ondorioz (muturreko
kasuak dira eta adin txikiko haurrei eragiten diete). Gehienetan, haurraren edo nerabearen gaineko
eragin psikologikoa eta haren garapen emozional, sozial edota kognitiboaren gaineko eragina dira
babesik ezaren larritasuna zehaztuko dutenak. Hori dela eta, larritasuna baloratzean funtsezkoa da
familia harremanetako ezaugarri afektiboak eta babesik ezak haurraren edo nerabearen garapen
emozional, sozial eta kognitiboan izan dezaketen eragina kontuan hartzea. Balorazio hori
psikologiako edo psikiatriako profesionalek soilik egin dezakete. Horretarako, beren diziplina
profesionaleko teknikak erabiliko dituzte. Horren barruan sartzen dira, besteak beste, behaketa eta
elkarrizketa, edota tresna estandarizatuak. Beharrezkoa edo egokia denean, gainera, proiekzio
izaeradun probak egin ahalko dira. Tresna estandarizatuak erabiltzen direnean, fidagarritasun eta
baliagarritasun egiaztatua dutenak erabiliko dira, batez ere larritasun altuko kasuak baloratzen
direnean edota gizarte zerbitzuen esku hartzea justifikatzeko erabiliko direnean, haurraren edo
nerabearen gurasoak edo arduradunak aurka egonik.
Horretarako, orokorrean, informazioa jaso behar da, ez soilik haurraren edo nerabearen gurasoen
edo legezko arduradunen jarrerari buruz, baita haurraren edo nerabearen jarrerari buruz ere. Ahal
dela, balorazioa egiten duten profesionalek gutxienez elkarrizketa bat egin beharko dute
haurrarekin edo nerabearekin. Horretarako, beren gurasoen edo legezko arduradunen baimena
Ikerketa burutzeak esan
nahi du haurrak edo
nerabeak zaindu eta
babesteko arlo desberdin
guztiak eta oinarrizko
beharrizanen estaldura
aztertu behar direla
Familia taldeko haur eta
nerabe guztien egoera
ikertzea
45
eduki beharko dute, larritasun oso altuko kasuetan eta “haurraren edo nerabearen interes gorenak”
hala gomendatzen duen kasuetan salbu. Elkarrizketarik egin ezin bada, haurra edo nerabea
ezagutzen duten hirugarren iturri kualifikatuek (adibidez, irakasleek) emandako informazioa
erabiliko da.
• Zuzenean familiako kideengandik jaso daitekeen informazioaz gain, ikerketa beti egongo da
harremanetan arreta ematen dieten osasun eta eskola
arloko profesionalekin, nahiz familian esku hartu duten
beste zerbitzu esanguratsu batzuetako profesionalekin
(adibidez, arreta psikiatratikoko zerbitzuak). Txosten
medikoa edukitzea ezinbestekoa da haurraren edo
nerabearen gaineko kalte fisiko larriak justifikatzeko.
Kalte gogorra adierazten duten zantzuak dituzten haurren edo nerabeen kasuan, beti egingo dute
ebaluazio eta diagnostiko osoa osasunaren eremuko (kaltea fisikoa bada) edo buruko osasunaren
eremuko (kaltea arlo psikologikoetakoa, kognitiboa edo soziala bada) profesionalek.
• Nahasdura psikopatologiko bat, arazo emozionalak edo muga intelektualak sumatzen badira heldu
batengan edo adingabe batengan eta ezin bada (adibidez, pertsona horren kolaborazio faltagatik)
baieztapen balorazio edo diagnostikorik egin, sakontasun nahikoarekin, psikologiako edo
psikiatriako profesionalen eskutik, "susmoak” daudela soilik ondorioztatu ahalko da eta hala jaso
beharko da dagokion txostenean. Gomendagarria den arren, ez da beharrezkoa buruko osasuneko
sare publikoko profesionalen idatzizko txostena edukitzea, egoera horietakoren bat baieztatutzat
jotzeko. Gizarte zerbitzuetan edo zerbitzuentzako lan egiten duten psikologiako profesionalen
balorazioa aski da, betiere beharrezko sakontasunez eta teknika egokiez egiten bada.
• Gurasoek edo legezko arduradunek zailtasunak konpontzeko laguntza eskatzen dutenean,
arazoaren kontzientzia adierazten dutenean edo gizarte zerbitzuetan egindako esku hartze
proposamenarekin lankidetzan aritzeko asmoa dutenean, kontuan hartu beharko da kasuaren
larritasun maila orokorra zehaztu baino lehen,
• Gurasoen edo legezko arduradunen eskutik arazoaren kontzientziarik ez edukitzea edo
kontzientzia urria edukitzea edota esku hartzeko proposamenarekiko lankidetza deuseza edo
urria edukitzea, era berean, kasuaren larritasun maila orokorra areagotzeko elementu izan
daitezke.
• Elementu horiek presente ez badaude eta "arrisku neurtuaren" eta "arrisku larriaren" arteko
mugan dauden adierazleak badaude, kasuak "arrisku larria” duela adierazi ahalko da, betiere
udaleko gizarte zerbitzuetako eta Umeen Zerbitzuko talde teknikoek hala adosten badute. • Babesik eza altua edo oso altua denean, “arrisku larria” edo “babesik eza” daudela pentsa
liteke.
• Arazoaren kontzientzia izateak edota esku hartze proposamenarekin lankidetzan aritzeak ez du
esan nahi larritasun maila larritik neurtura pasa behar denik edo neurtutik arinera.
• Ikerketan saihestu egingo da haurraren, nerabearen eta beren familien intimitatean sartzea,
beharrezkoa ez bada.
• Balorazioa egiteko informazioa osoa, eguneratua eta
nahikoa egiaztatua izan behar da. Ezingo da inola ere
baieztatu edo errefusatu arriskuko edo babesik ezeko
egoera bat dagoela, baldintza horiek betetzen ez dituen
informazioan oinarrituta. Hala ere, kasu batzuetan
ezingo da informazio osoa bildu, esaterako iturri bakarra
eta murritza dagoelako eta ezin delako beste iturri
batzuetara jo, ezin izan delako familiaren helbidera joan
edo ezin izan delako harreman zuzenik izan familiako kideren batekin, ezinbestekoa izanik
Balora tresnako irizpideen
aplikazioa
Informazio osoa,
eguneratua eta nahikoa
egiaztatua
46
informazio jakin batzuk eskuratu edo berresteko. Edo zeharkako informazio iturriak soilik eduki
direlako edota informazioa eman duten profesionalak ez direlako gai honetako adituak eta ezin
delako beharrezkoak diren adituengana jo. Egoera horietan, bada, amaitutzat eman ahalko da
ikerketa eta zaintza eta kontu handia eduki beharko dute beren ondorioetan. Hau da, dagokion
txostenean berariaz adierazi beharko dute "susmoak" direla, edota "informazioa ez dela nahikoa
egiaztatu", “ez dagoela informazio nahikorik” edo "ez dagoela informaziorik".
Beste ohar garrantzitsu batzuk
• Datuak babesteko Legea betetzen dela ziurtatu behar da. Horren arabera, edozein pertsona fisikok
edo juridikok jasotzen dituen datu guztiak egokiak, bidezkoak eta ez gehiegizkoak izan behar dira.
Kasu bakoitzean zein informazio jaso behar den eta espedientera sartu, ikerketa koordinatzen duen
profesionalak erabakiko du, kasuan kasuko ezaugarrien eta egoera partikularren arabera.
• Garrantzitsua da ikerketa egiten duten profesionalen osotasuna eta segurtasuna zaintzea. Horren
harira arriskurik dagoela baloratzen bada (esaterako, gurasoen edo legezko arduradunen erantzun
oldarkorra, gune bereziki gatazkatsu batera sartu beharra), ikerketa koordinatzen duen teknikariak
bere zerbitzuko teknikarien laguntza, edo, beharrezkoa jotzen duenean, Segurtasun Indar eta
Kidegoko agenteen laguntza eskatu ahalko du.
• Gomendagarria da profesionalek beren taldeko kideen eta beren zerbitzuko beste profesional
batzuen konpainia eta babes teknikoa izatea, baldin eta informazioa eskuratzeko prozesuan
zailtasunak egon daitezkeela aurreikusten bada (adibidez, etxe batera joan behar bada eta bertan
pertsona asko egongo bada, zailtasunak egongo badira edo kontsultatuko den pertsonak
erresistentzia handia jarriko badu -heldua edo adingabea- informazioa emateko).
47
JARRAITU BEHARREKO PROZEDURA
Ikerketa faseko prozedura
Ikerketa planifikatzea
Ikerketa planifikatzean, honakoak egin beharko dira:
• Kontsultatuko diren informazio iturriak zehaztu (ikus aurreko atala, Balora
tresnan jasotako adierazleei buruzkoa).
• Kontsulten denbora sekuentzia zehaztu.
• Kontsultatutako iturri bakoitzari eman eta eskatuko zaion informazioa zein
izango den zehaztu.
• Kasuan kasu informazioa biltzeko erabiliko diren metodoak zehaztu (ikus
aurreko atala, Balora tresnan jasotako adierazleei buruzkoa).
• Informazioa non bilduko den zehaztu.
Eskuragarri dagoen informazioa aztertzea
Ikerketaren ardura duten teknikariek Harrera Protokoloan erregistratutako informazioa aztertuko dute.
Une horretan, beharrezkoa izan liteke berriz ere11
harremanetan jartzea jakinarazpena egin zuen
pertsonarekin edo zerbitzuarekin, informazioa osatu edo zalantzak argitzeko. Zerbitzuan kasuaren
espedientea badago, berdin-berdin aztertuko da.
Haurraren edo nerabearen egoera egiaztatzea, lehentasunezko ikerketa kasuetan
Lehentasunezko ikerketa kasuetan (2. lehentasuna), gehienez hamar laneguneko epean egiaztatu
beharko da haurraren edo nerabearen egoera, premiazko babes neurriren bat behar ote den zehazteko.
Informazioa zuzenean edo trebatutako hirugarren pertsonen bidez jasoko da (adibidez, haurrarekin,
nerabearekin edo haren familiarekin harreman zuzena duten profesionalen bidez).
Premiazko egoera bat dela baloratzen bada, “Ikerketaren ondorioak eta ondorengo jarduera” atalean
ezarritako eran jokatuko da.
Kasuari buruzko informazioa jasotzea
Ikerketan zehar beharrezko elkarrizketa eta kontaktu guztiak egingo dira (familiako kide desberdinekin,
profesionalekin edo beste pertsona batzuekin), fase honetako helburuak lortzeko. Hala ere, gogoratu
beharra dago ez dela familiaren egoeraren ebaluazio sakon bat egin behar, baizik eta informazioa bildu
11
Betiere, ez bada Harrera Protokoloan adierazi informazioa eman duen pertsonak berariaz esan duela ez
duela hurrengo faseetan lagundu nahi.
1. Ikerketa planifikatu.
2. Eskuragarri dagoen informazioa aztertu.
3. Haurraren edo nerabearen egoera egiaztatu, lehentasunezko ikerketa
kasuetan.
4. Kasuari buruzko informazioa bildu.
5. Informazioa aztertu eta erregistratu.
48
(1) gurasoen jarrerari buruz, (2) haurrarengan edo nerabearengan dituen edo izan ditzakeen ondorioei
buruz, eta (3) gurasoen edo legezko arduradunen laguntza eskariari, arazoaren kontzientziari eta
aldatzeko motibazioari buruz.
Gizarte Zerbitzuak
Umeen Zerbitzutik edota familiaren bizileku izan diren udalerrietako udaleko gizarte
zerbitzuetatik informazioa jasoko da, baldin eta kasuaren espedientea badago edo haurraren
edo nerabearen babesik ez baieztatutako aurretiazko historia badago. Hala, berariaz aztertuko
ditu egoeraren tipologia eta larritasuna, zein neba-arrebari eragin zion, babesik ezaren
arduradunen identifikazioa edo kasuan garatu ziren esku hartzeak. Era berean, baieztatu ezin
izan ziren babes falta egoeren susmoei buruzko informazioa jasotzea ere garrantzitsua da.
Umeen Zerbitzuak udaletako gizarte zerbitzuetara egiten dituzten txosten eskariak beti idatziz
egingo dira, II. eranskinean jasotako ereduari jarraiki. Bestalde, udaleko gizarte zerbitzuek
igorritako txostenen hasieran beti adierazi beharko da zein eskariri erantzuten dioten. Eskari
horiei erantzun azkarra emateko ahalegina egingo da. Premiazko kasuetan, erantzuna
berehalakoa izan beharko da.
Gurasoak edo legezko arduradunak
Ahal denean, hobe da ikerketan zuzenean kontaktatu diren lehen pertsonak gurasoak edo
legezko arduradunak izatea, harreman horren zergatia eta helburuak argi eta garbi
jakinarazteko, baita berariaz azaltzeko gizarte zerbitzuen legezko betebeharra dela kasuaren
ikerketa egitea, zein informazio duten eta zein prozesu gauzatzen ari diren adierazteko,
zuzenean informazioa eskuratzeko, eta emango diren urratsei buruzko informazioa emateko.
Gurasoekin edo legezko arduradunekin egingo den lehen elkarrizketa kasuan kasuko
ezaugarrien arabera egokiena den tokian egingo da (gizarte zerbitzuak, etxea, eta abar). Hala
ere, oro har gizarte zerbitzuetan egingo dela ezar liteke, premiazko kasuak salbuespen izanik.
Familia nuklearretan bi gurasoak elkarrizketatzeko beharrezko ahalegina egingo da.
Etxea bisitatuko da. Horrek berebiziko garrantzia du arduragabekeria sumatzen den kasuetan.
Gurasoari edo legezko arduradunari baimena eskatuko zaio haurra edo nerabea elkarrizketatzeko,
elkarrizketa hori egin behar dela uste bada (ikus
ondorengo atala, haurraren edo nerabearen
elkarrizketari buruzkoa). Era berean, beste zerbitzu
batzuekin aurreikusi diren kudeaketa eta harremanei
buruzko informazioa emango da eta beren idatzizko
baimena eskatuko da. Horretarako, II. eranskinean
jasotako eredua erabili ahalko da. Edonola ere,
gurasoek edo legezko arduradunek beste zerbitzu
batzuekiko kudeaketei eta kontaktuei ezetza ematea
ez da eragozpen izango horiek gauza daitezen.
Gurasoekin edo legezko arduradunekin hasierako
harremana ezarriko da beti, salbu:
• ezin badira aurkitu, • nahita ez badoaz elkarrizketatara, edo
• arrazoizko zantzuak badaude ikerketaren hasierako informazioak:
- arriskuan jar ditzan haurraren edo nerabearen segurtasuna eta osotasun
fisikoa, edota
- gurasoek edo legezko arduradunek haurra edo nerabea bortxatzea eragin badezake,
berarengana jotzen den unean informazioa ezkuta dezan, edota
- familiak bere ohiko egoitza uztea eragin badezake.
� Gurasoei edo legezko arduradunei
baimena eskatzea, haurrarekin edo
nerabearekin eta beste informazio
iturri batzuekin harremanetan
jartzeko
� Salbuespenak
49
Gurasoak edo legezko arduradunak ez badaude lokalizatzeko moduan edo nahita saihesten
badituzte elkarrizketak, haurrak edo nerabeak babesik gabe egon daitezkeenez, informazioa
batzen jarraituko da, beste iturri batzuen bidez.
Beste informazio iturri esanguratsu batzuk
Halaber, informazioa eskatuko zaie:
1. Babesik gabeko egoeraren lekukoei, halakorik balego. 2. Familiari eta haurraren edo nerabearen egoerari buruzko informazioa eman dezaketen
zerbitzu edo profesionalei: osasun zerbitzuak, eskola, haurtzaindegia, polizia eta abar.
Ikerketan haurrari edo nerabeari arreta ematen dioten osasun eta eskola eremuko
profesionalekin eta familian esku hartzen duten bestelako zerbitzu esanguratsuetako
profesionalekin harremanetan jarri ahalko da (adibidez, arreta psikiatrikoko zerbitzuekin).
Txosten medikoa edukitzea ezinbestekoa da haurraren edo nerabearen gaineko kalte fisiko
larriak justifikatzeko. Iturri profesionalen eskutik informazioa jasotzeko, elkarrizketak egingo dira. Hala ere,
idatzizko txosten osagarriak ere egin ahalko dira, eta, edonola ere, horiek gomendagarriak
edo funtsezkoak izan ahalko dira. Elkarrizketak aurrez aurre edo telefonoz egin daitezke,
kasuaren ezaugarrien eta premiaren arabera. Aurreko atalean adierazi den bezala, behar bezala justifikatutako salbuespen kasuetan izan
ezik, udaleko gizarte zerbitzuetako profesionalek aldez aurretik jakinaraziko dizkiete
gurasoei edo legezko arduradunei beste zerbitzu batzuekin egingo diren kudeaketak eta
harremanak, eta beren idatzizko baimena eskatuko dute. Horretarako, II. eranskinean
jasotako eredua erabil daiteke. Edonola ere, gurasoek edo legezko arduradunek beste
zerbitzu batzuekiko kudeaketei eta kontaktuei ezetza ematea ez da eragozpen izango horiek
gauza daitezen. 3. Familia nukleoko beste kide batzuei, senideei edo familiaren ezagunei, informazio
garrantzitsua eman badezakete.
Haurrari edo nerabeari elkarrizketa egitea, beharrezkoa bada
Bidezkoa bada, haurra edo nerabea ere elkarrizketatuko da. Beharrezkoa izango da, baldin eta:
1. zeharkako iturrien bidez (gurasoak edo legezko arduradunak, beste senide batzuk,
profesionalak, lekukoak eta abar) ezin izan
bada zehaztu babes faltaren balorazioa edo
haren larritasuna, eta 2. haurraren edo nerabearen testigantza
ezinbestekoa bada helburu horretarako.
Egoera hori maiz ematen da familia barruko sexu abusuaren susmoak daudenean, ohikoa izaten
baita berau baieztatzeko lekukotza nagusia edo bakarra haurra edo nerabea izatea. Kasu
horietan, profesional espezializatuek egin beharko dituzte elkarrizketak.
Aurretik adierazi den bezala, gurasoek edo legezko arduradunek jakinarazpenaren berri badute
haurra edo nerabea egoera ezkutatzeko mehatxatu edo behartu dezaketela uste izateko kezka
arrazoitua badago edo beren ohiko etxebizitza utziko dutela pentsatzeko beldur oinarrituak
badaude salbu, gizarte zerbitzuetako teknikariek ez dute elkarrizketarik edo harreman zuzenik
izango haurrekin edo nerabeekin, beren gurasoek edo legezko arduradunek berariazko baimena
eman badute salbu. Horretarako, aski izango da gurasoetako edo legezko arduradunetako
baten ahozko baimena, nahiz eta hobe den idatzizko baimena edukitzea, batez ere zailtasunen
bat egon litekeela aurreikusten denean.
Gurasoen edo legezko arduradunen baimenik gabe haur edo nerabe batengana jotzea
justifikatuta egongo da, soilik bere “interes gorenaren” arabera, hau da, zantzu (1) arrazionalak
Elkarrizketak haurrari edo nerabeari
50
eta (2) nahikoak badaude pentsatzeko bere gurasoek edo legezko arduradunek haurrarengana
edo nerabearengana joko dela jakinez gero, harenaganako ondorio larriak eragin ditzaketela.
Egoera hori guztiz salbuespenekoa izango da eta ezinbestekoa denean soilik emango da,
informazioa ezin delako beste bide batzuetatik eskuratu eta babesik gabeko egoera larri batean
dagoela sumatzen bada.
Informazioa aztertu eta erregistratzea
Jasotako informazioa aztertu egingo da, esku hartze fase honetako galdera garrantzitsuei erantzuteko
asmoz.
Garatutako jarduerak eta jasotako informazioa berariaz arrazoitu eta jasoko dira ikerketaren txostenean
(ikus ondorengo atala), kasuaren espedientean/historian gordetzeko. Halaber, esanguratsuak diren txosten
eta agiri guztiak erantsiko dira.
FAMILIA BARRUKO SEXU ABUSUAREN SUSMOAK
Familia barruko sexu abusuak sumatzen diren kasuetan, udaleko gizarte zerbitzuak Umeen Zerbitzuko
taldeko psikologoarekin harremanetan jarri ahalko dira, orientazioa eskatu edo edozein kontsulta
egiteko kasuaren gainean, beharrezkotzat jotzen badute.
Kontsulta egokitzat jotzen den bezala egin ahalko da (telefonoz, posta elektronikoz, eta abar), eta ez da
beharrezkoa izango idatziz egitea. Kontsulta hori egin izana eta haren emaitza jasota geratu beharko dira
kasuaren espedientean/historian.
Sexu abusuaren susmoak daudenean eta adierazleak ez
badira oso zehatzak edo nahikoa oinarrituak, udaleko
gizarte zerbitzuek informazioaren bilketa prozesua
jarraituko dute, susmoak oinarritzeko datu nahikoak
egon arte. Une horretan, kasua formalki bideratuko da
Umeen Zerbitzura.
JAKINARAZPEN FALTSUAK
Kasu batzuetan ikerketak ez du babesik gabeko egoera egiaztatzen eta jakinarazpena faltsua izan dela
ondorioztatzen du. Familia nuklearreko kide batek egin badu jakinarazpena, familian arazo serioak egon
daitezkeela pentsatu behar da, eta, horiek haurrari edo nerabeari era negatiboan eragiten diote edo
eragin diezaiokete (adibidez, zailtasun garrantzitsuak gurasoen edo legezko arduradunen eta seme-
alaben artean, banaketa edo bereizketa prozesu oso gatazkatsuak, buruko osasun arazoak gurasoetako
edo legezko arduradunetako batengan). Hala, jakinarazitakoaz besteko babesik gabeko egoera bat egon
liteke. Kasu horietan, bada, gizarte zerbitzuek beti baloratu beharko dute zergatik egin den jakinarazpen
faltsua eta familian beste babesik gabeko egoeraren bat edo arazoren bat ote dagoen ikertu, babes
zerbitzuak edo tratamenduak behar ote dituen baloratzeko.
IKERKETAREN ONDORIOAK ETA ONDORENGO JARDUERA
Udaleko gizarte zerbitzuek eta Umeen Zerbitzuak Balora tresnan jasotako irizpideak jarraituko dituzte
arriskua edo babesik eza eragin dezaketen egoeretarako, bai eta larritasun maila zehazteko irizpideak
ere.
Aurretik adierazi den bezala, ikerketaren ondorioak ateratzeko informazioa osoa, eguneratua eta
nahikoa egiaztatua izan beharko da. Ezingo da inola ere baieztatu edo errefusatu arrisku edo babesik
ezeko egoera bat dagoela, baldintza horiek betetzen ez dituen informazioan oinarrituta. Hala ere,
batzuetan ezingo da informazio osoa jaso. Egoera horietan, bada, zaintza eta kontu handia eduki
Familia barruko sexu abusuaren
susmoak
51
beharko da ikerketaren ondorioetan. Hau da, dagokion txostenean berariaz adierazi beharko dute
"susmoak" direla, edota "informazioa ez dela nahikoa egiaztatu", “ez dagoela informazio nahikorik” edo
"ez dagoela informaziorik".
Ikerketa prozesu batean edo ondoren premiazko egoera bat baieztatzea
Udaleko gizarte zerbitzuen ikerketa fasean zehar babesik gabeko egoera bat dagoela baieztatzen bada
eta premiazko babes neurriren bat hartu behar bada –hau da, jasotako informazioaren arabera
haurraren edo nerabearen osasuna edota segurtasuna serioski mehatxatuta daude eta ez dago daturik
informazio hori ezesten duenik-, berehala bideratuko da kasua
Umeen Zerbitzura, ikerketa prozesua amaitu ez bada ere. Udaleko
gizarte zerbitzuak eskuragarri egongo dira haurra edo nerabea
babesteko beharrezkoak diren jarduerak berehala egiteko, Umeen
Zerbitzuak kasuaren ardura hartu arte.
Bideratze hori “Premiazko Jarduerei” buruzko kapituluan
deskribatutako prozeduraren bidez egingo da. Umeen Zerbitzuko
zaintzako teknikariarekin telefono bidezko harremana eduki ondoren,
bideratzearen txostena (ikus I. eranskina) bidaliko da, eta, harekin
batera, Harrera Protokoloa eta Ikerketaren Txostena erantsi ahalko
dira, jasotako informazioarekin.
Bi zerbitzuek (udaleko gizarte zerbitzuek eta Umeen Zerbitzuak) ondoren adostu beharko dute zein
estrategia jarraituko duten ikerketa prozesua osatzeko. Esan bezala, kasua Umeen Zerbitzuaren
erantzukizuna izango da. Umeen Zerbitzuaren ikerketan familia taldeko haur eta nerabe guztiak sartuko
dira12
.
Ikerketaren emaitzak, premiazkoak ez diren egoeretan
12
“Hainbat neba-arrebadun familia taldeak” hizpide dituen atala.
PREMIAZKO EGOERA
BERRETSI DA
IKERKETAREN ONDORIOAK
ARRISKU LARRIA
EDO BABESIK EZA BERRETSI DA – EZ PREMIAZKO
EGOERA
BANAKAKO ARRETA PLANA BEHAR
DUEN ARRISKU NEURTUA EDO ARRISKU ARINA
BERRETSI DA
BERRETSI GABE,
BAINA SUSMOEK HOR DIRAUTE
Familiak beste babes zerbitzu batzuk behar ditu (udaleko
gizarte zerbitzuenak
edo besteak)
EZ DAGO EZ ARRISKURIK, EZ BABES FALTARIK
Familiak ez du
beste babes zerbitzurik
behar
Udaleko gizarte zerbitzuek ikerketa
prozesuan zehar premiazko babes
neurriren bat behar dela baloratzen
badute, berehala bideratuko dute
kasua Umeen Zerbitzura, eskuragarri
dagoen informazioarekin, ikerketa
burutu ez bada ere
52
Udaleko Gizarte Zerbitzuak
Udaleko gizarte zerbitzuetako ikerketa amaitzean, kasua honela sailkatuko da:
a) Arrisku larria edo babesik eza (premiazko babes neurria behar duten kasuetan): Kasua Umeen
Zerbitzura bideratuko da, “Udaleko Gizarte Zerbitzuen eta Umeen Zerbitzuaren artean kasuak
bideratzeari" buruzko atalean deskribatutako prozeduraren arabera. Ez da beharrezkoa
udaleko gizarte zerbitzuek egoera arrisku larrikoa edo babesik gabekoa den zehaztea; hori
Umeen Zerbitzuaren ardura da. Aski da larritasun altuko edota oso altuko babesik eza
adierazten duten datuak ematea.
b) Arrisku neurtua: Udaleko gizarte zerbitzuek jarraituko dute ebaluazio fasearekin.
Arrisku neurtua dagoela egiaztatu ahal izan denean soilik, baina larritasun altuko babesik
gabeko egoeraren susmoak badaude, udaleko gizarte zerbitzuek kasua arretaz zaintzen
jarraituko dute, susmo horiek berretsi arte.
c) Babesik ezaren susmoa (babesik eza adierazten duten zantzu batzuk daude, baina eskuratutako
probak edo ebidentziak ez dira nahikoak hori ondorioztatu edo baieztatzeko):
• Susmoa babes falta neurtua denean, kasuaren jarraipen hurbila egingo da, haurrarekin edo
nerabearekin eta bere familiarekin harremanetan egon diren beste zerbitzu batzuen
laguntzarekin. Banakako Arreta Planaren helburua “Haurraren edo nerabearen eta familiaren
egoeran konpainia, jarraipena edota kontrola egitea" izango dira.
• Babes falta larria edo neurtua egon litekeela
sumatzen bada, baina erkidego zerbitzuen
sareak egindako jarraipena ez bada nahikoa,
kasuarekin esku hartzen jarraituko da, "Esku
hartzearen balorazioa"13
egiteko asmoz,
kasuaren egoeraren eta larritasunaren
araberako baliabiderik egokiena erabiliz,
gehienez sei hilabeteko epean.
Sei hilabete horien ondoren ez bada babesik gabeko egoera baieztatzen, kasuari sailkapen
berria emango zaio, honakoetako bat, hain zuzen ere:
d) Baieztatu gabeko kasua,baina haurrak edo nerabeak edota familiak zailtasunak dituzte eta udaleko
gizarte zerbitzuaren edo beste zerbitzu batzuen esku hartzea behar dute: Ikerketaren emaitzak ez
du ebidentziarik ematen babesik gabeko egoera bat egon dela ziurtatzeko edo sumatzeko.
Beste zerbitzu batzuetara bideratzean, bideratze horren arrazoiak argi eta garbi azalduko dituen
idatzizko txosten bat egin beharko da beti. Txosten horren kopia bat gordeko da kasuaren
espedientean. Idatzizko bideratzearekin batera, zerbitzu hartzaileko arduradun edo profesional
egokiarekin harremanetan jartzeko datuak (telefonoz edo aurrez aurre) emango dira. Harreman
hori eduki dela berariaz jaso beharko da espedientean.
e) Baieztatu gabeko kasua da eta ez da beharrezkoa udaleko gizarte zerbitzuen edo beste zerbitzu
batzuen esku hartzea: Espedientea itxi egingo da.
Foru Aldundiko Umeen Zerbitzua
Umeen Zerbitzuan ikerketa amaitzean, kasua honela sailkatuko da:
a) Babesik gabe
13
Ikus Banakako Arreta Planaren Diseinuari buruzko kapitulua.
Udaleko gizarte zerbitzuen jarduera,
berretsi ezin izan diren arrisku larri
edo babesik gabeko egoeren
susmoak dauden kasuetan
53
b) Arrisku larria a) eta b) kasuetan, Umeen Zerbitzuak kasuaren ebaluazioarekin eta arretarekin jarraituko du,
Esku hartze Eskuliburuan ezarritako prozeduraren arabera.
c) Arrisku neurtua
d) Babesik ezaren susmoa e) Baieztatu gabeko kasua,baina haurrak edo nerabeak edota familiak zailtasunak dituzte eta udaleko
gizarte zerbitzuaren edo beste zerbitzu batzuen esku hartzea behar dute
c), d) eta e) kasuetan, Umeen Zerbitzuak kasua dagokion udaleko gizarte zerbitzura bideratuko
du, hark jarrai dezan esku hartze prozesuarekin, kasu horietarako ezarritakoaren arabera.
Bestalde, e) gisa sailkatu diren kasuetan, udaleko gizarte zerbitzuen esku hartzea edo
jarraipena beharrezkoa ez denean, baizik eta soilik beste erkidego zerbitzu batzuena, Umeen
Zerbitzuak berau zuzenean bideratuko du dagokion zerbitzura, aurreko atalean udaleko gizarte
zerbitzuetarako ezarritako prozedura berari jarraiki. Hala, idatziz jakinarazi beharko die azken
horiei, bai egoera bera, bai ikerketaren ondorioak. f) Baieztatu gabeko kasua da eta ez da beharrezkoa udaleko gizarte zerbitzuen edo beste zerbitzu
batzuen esku hartzea: Idatziz jakinaraziko zaizkie udaleko gizarte zerbitzuei ikerketaren
ondorioak, baldin eta familiak udalerrian bizitzen jarraitzen badu eta, udaleko gizarte
zerbitzuek kasua bideratu badute, edota horiek ikerketa prozesuan lankidetzan badaude.
Umeen Zerbitzuak espedientea itxiko du ondoren.
GURASOEI EDO LEGEZKO ARDURADUNEI IKERKETAREN ONDORIOEI ETA JARRAITU BEHARREKO
JARDUERARI BURUZKO INFORMAZIOA EMATEA
Hala komeni ez den salbuespen kasuetan izan ezik, gizarte
zerbitzuek (bai udalekoek, bai Umeen Zerbitzuak), gurasoei edo
legezko arduradunei eta haurrari edo nerabeari, bidezkoa bada,
jakinaraziko dizkiete ikerketaren ondorioak eta kasuan
aurreikusitako jarduera. Informazio hori ahoz edota idatziz
emango da, kasuan kasu egokiena denaren arabera.
KASUAK UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN ETA UMEEN ZERBITZUAREN ARTEAN BIDERATZEA
Prozedura
Udaleko gizarte zerbitzuek arrisku larriko zantzu larriak daudela egiaztatzen dutenean, Umeen
Zerbitzura bideratuko da kasua, bildutako informazioarekin batera, ikerketa amaitu ez denean ere. Kasu
horietan, bideratzearen barruan sartuko dira gizarte langilearen lehenengo balorazioa, haurrak edo
nerabeak jasandako kalte emozionalaren balorazioa (beharrezkoa bada), eta udaleko gizarte zerbitzuen
teknikari arduradunaren oniritzia.
Ez da beharrezkoa udaleko gizarte zerbitzuek egoera arrisku larrikoa edo babesik gabekoa den zehaztea;
hori Umeen Zerbitzuaren ardura da. Aski da larritasun altuko edota oso altuko babesik eza adierazten
duten datuak ematea.
Kasuak udaleko gizarte zerbitzuen eta Umeen
Zerbitzuaren artean bideratzeko, Ikerketa fasearen
ondoren, idatzizko txostena erabiliko da beti (ikus I.
eranskineko eredua). Txostenean zehatz-mehatz
jasoko dira kasuari buruzko informazioa eta
emandako larritasun mailaren justifikazioa (ikerketaren txostenean jasota dago). Bideratzeari buruzko
txostenak Balora tresnaren laburpen orria eta beste iturri batzuetatik jasotako txostenak edo
garrantzitsutzat jotzen diren beste agiri batzuk erantsi ahalko ditu.
Beharrezkotzat jotzen bada, idatzizko bideratzearen aurretik harreman pertsonala eduki ahalko da
(telefono bidez edo aurrez aurre) kasua hartuko duen zerbitzuko arduradunarekin edo
Ikerketaren emaitzei buruzko
informazioa gurasoei edo legezko
arduradunei
Bideratze txostena
54
profesionalarekin. Ahal dela, ondoren bilera bat egingo da eta bideratze txostenean jasotako
informazioa eta balorazioa azaldu eta hedatu ahalko dira, kasuaren baterako azterketa egiteaz gain.
Harreman horiek guztiak kasuaren espedientean erregistratuko dira.
Bideratzeak ez direnean premiazkoak, zerbitzu hartzaileak gehienez bi asteko epean teknikari
erreferente bat izendatuko du eta, epe horren barruan, zerbitzu bideratzaileari jakinaraziko dio
(telefonoz, mezu elektronikoz edo egokitzat jotzen den bitartekoaren bidez) teknikari erreferente gisa
izendatu den pertsona. Halaber, bideratze txostena jaso izana berretsiko du eta gauzatuko diren
jardueren berri emango du.
Udaleko gizarte zerbitzuek Umeen Zerbitzura egindako
premiazko bideratzeetan, “Premiazko egoerei” buruzko
kapituluan jasotako prozedura jarraituko da.
Hainbat neba-arrebek osatutako familia taldeak
• Ikerketa egin ondoren haur edo neraberen bat arrisku larrian edo babesik gabe dagoela
ondorioztatzen bada, Umeen Zerbitzura bideratzean larri gisa izendatutako haur edo nerabearen
txostenez gain, berekin bizi diren gainerako neba-arrebenak ere gehituko dira. Hala, Umeen
Zerbitzuak espedienteak irekiko dizkie udaleko gizarte zerbitzuetan babes faltan (arrisku neurtuan,
larrian edo babesik gabe) sailkatu diren haur edo nerabe guztiei. Arrisku arinean dauden nerabe edo
haurren kasuan, Umeen Zerbitzuan espedienterik ez irekitzeak ez du esan nahi arretarik emango ez
zaienik; aitzitik, beren neba-arrebek jasoko duten
arretak berei ere egingo die on, baina ez zaie babes
espedienterik irekiko, ez daudelako babesik gabe, baizik
eta horretarako arrisku arinean.
• Umeen Zerbitzuak egindako neba-arreben familia
taldeko balorazio prozesuan ondorioztatzen bada arrisku
larrian edo babesik gabe daudenetakoren bat bere familiarengandik bereizi behar dela, itzultzeko
aurreikuspenik gabe, dela familia harrera iraunkorraren bidez, dela adopzio edo egoitza harreraren
bidez, Umeen Zerbitzuak jarraituko du harekin esku hartzen eta arrisku neurtuan dauden neba-
arreben espedienteak itxiko ditu, horiek erreferentziazko udaleko gizarte zerbitzuetara bideratuta.
Hala ere, haur edo neraberen bat familia barruan geratuko balitz, arrisku larrian egonik, Umeen
Zerbitzua arduratuko da esku hartzeaz, ez soilik arrisku larrian edo babesik gabe daudenekin (behin
betiko bereizitako haurra edo nerabea eta etxean geratzen den haurra edo nerabea), baizik eta
arrisku neurtuan dauden gainerako neba-arrebekin ere.
• Orokorrean, neba-arrebaren bat arrisku larrian edo babesik gabe egoteagatik Umeen Zerbitzuaren
zaintzapean dagoen familia batean beste haur bat jaiotzen bada, erakunde horrek bere egoera
baloratu beharko du jaiotzaren ondoren. Guraso figurek beren bizi baldintzak aldatu ez dituztela
egiaztatzen bada eta gurasoen berezko betebeharrei aurre egiteko gaitasunak a priori ezeztatuta
badaude oraindik ere, Umeen Zerbitzua arduratuko da beharrezkoak diren neurriak abian jartzeaz.
Umeen Zerbitzuaren esku hartzea bere familiatik bereizi den haur edo nerabeen kasuan eman
denean, itzultzeko aurreikuspenik gabe eta arrisku larrian dagoen neba-arrebarik gabe, jaio
berriaren egoera, beharrezkoa bada, udaleko gizarte zerbitzuek baloratuko dute.
• Umeen Zerbitzuak neba-arreben familia taldearen gainean egindako balorazio prozesuan
ondorioztatzen bada arrisku larrian edo babesik gabe daudenetakoren bat bere familiarengandik
bereizi behar dela behin-behinean, itzultzeko aurreikuspenarekin, dela familia harrera bidez, dela
egoitza harreraren bidez, Umeen Zerbitzuak jarraituko du umearekin edo nerabearekin esku
hartzen, baita berekin bizi diren eta arrisku larrian edo neurtuan dauden neba-arrebekin ere.
Hala ere, salbuespen kasuetan eta dagokion udaleko gizarte zerbitzuarekin aldez aurretik adostuta,
behin-behinean bere familiatik bereizten den eta arrisku larrian edo babesik gabe dagoen haurra
Erantzun epeak
Neba-arreben talde osoarekin esku
hartzea
55
edo nerabea gurasoek kontrolatu ezin dituzten jarrera arazo larriak edo buruko nahasdurak dituen
nerabea bada eta arrisku neurtuko neba-arrebak baditu, udaleko familia hezitzaileen esku hartzea
izan dutenak, baldin eta kasuko egoera zehatzak aztertuta ondorioztatzen bada ez dela beharrezkoa
guraso figurekin jardutea bereizitako nerabearen arreta bideratzeko eta komenigarria dela udal
hezitzaileek familiarekin jarduten jarraitzea arrisku neurtuko neba-arrebei dagokienez, Umeen
Zerbitzuak zabalik edukiko du arrisku neurtuan dauden neba-arreben babes espedientea, baina udal
hezitzaileengan arreta berezia jarrita.
• Umeen Zerbitzuak beregain hartzen dituen eta familiari eusteko edo familia berriz batzeko esku
hartze plana duten kasuetan, udaleko gizarte zerbitzuek zabalik edukiko dute espedientea eta
kasuaren profesional bat egongo da. Bestalde, Umeen Zerbitzuak espedientea itxiko du, udaleko
gizarte zerbitzuen eskutik kasua bereganatzeko jakinarazpen formala jasotakoan.
Premiazkoak ez diren kasuak: Bideratzearen balorazioa zerbitzu hartzailearen eskutik eta ondorengo
jarduera
Bideratzea jaso duen zerbitzuak –nola udaleko gizarte zerbitzuak, hala Umeen Zerbitzua- gehienez
hilabeteko epean erabaki beharko du ea kasuarekin esku hartzen duen. Hala bada, idatziz jakinarazi
beharko dio zerbitzu bideratzaileari. Kasuari arreta ematea bere eskumenekoa ez dela uste badu,
erabaki hori hartzeko arrazoiak adierazi beharko ditu.
Zerbitzu hartzaileak ondorioztatzen badu kasuari arreta ematea bere eskumena dela, beste hilabete
izango du -eta salbuespen kasuetan bi, betiere erakunde biak ados badaude-, bere esku hartzeari
formalki hasiera emateko. Aldi horretan familiarekiko esku hartzea zerbitzu bideratzailearen
erantzukizuna izango da oraindik ere eta beharrezkoak diren esku
hartze baliabideak mantenduko ditu. Edonola ere, zerbitzu
hartzaileak Banakako Arreta Planaren ebaluazio eta diseinu fasea
osatu beharko ditu, zerbitzu bideratzailearekin koordinatuta,
beharrezkoa bada kasuari arreta hobea emateko, esku hartzea
beregain hartzea erabaki duenetik gehienez hiru hilabeteko epean.
Zerbitzu bideratzaileak eta hartzaileak azkenaren esku hartze epeak adostu dituztenean, zerbitzu
hartzaileak aldaketaren berri emango die gurasoei edo legezko arduradunei. Jakinarazpen hori aurrez
aurre egingo da –baita idatziz ere, bidezkotzat jotzen bada- eta udaleko gizarte zerbitzuetako eta Umeen
Zerbitzuko profesionalen presentzia eduki ahalko du, beharrezkoa irizten bazaio.
Udaleko gizarte zerbitzuen eta Umeen Zerbitzuaren artean desadostasunik badago babes gabeko
kasua den edota haren larritasuna zenbaterakoa den ezartzeko
orduan, eta, ondorioz, kasuan hartzeko erantzukizun nagusia zein
zerbitzuk hartu behar duen erabakitzeko orduan, bilera bat egingo
da bi zerbitzuetako talde teknikoen artean, kasuak zehatz-mehatz
aztertzeko eta jarraitu beharreko esku hartzeari buruzko akordio
bat lortzeko. Akordio batera iristeko beharrezkotzat jotzen diren
bilera eta harreman guztiak edukiko dira. Bilera horien aurretik
sareko beste profesional edo pertsona batzuekin bilerak egin
ahalko dira, bi zerbitzuek elkarren artean hala adostu badute.
IKERKETA TXOSTENA
Ikerketan jasotako informazioa eta ondorioak ikerketaren txostenean jasoko dira (ikus I. eranskina).
Txosten hori kasuaren espedientean sartuko da, egindako idatzizko jakinarazpen guztien kopiarekin eta jaso
diren txosten eta agiri guztiekin batera.
Erantzun epeak
Udaleko gizarte zerbitzuen eta
Umeen Zerbitzuaren arteko
desadostasunak konpontzea
56
Ikerketaren txostena
Ikerketaren txostena ikerketa egin den kasu guztietan gauzatuko da, ondorioak zeintzuk izan diren
gorabehera (arriskua edo babesik eza baieztatu nahiz ukatu). Txostenarekin batera, Balora tresnaren
laburpen orria jaso beharko da.
Lehen ere adierazi denez, txostenean berariaz egin behar da haurraren edo nerabearen gurasoek edo
legezko arduradunek haur edo nerabearen oinarrizko beharrizan fisiko, emozional, kognitibo eta sozialei
ematen dioten arreta eta estaldura mailaren azterketa. Txosteneko deskribapen arloan zehaztasun
handiagoz aztertuko dira defizitariotzat jotzen diren eremuak, hau da, kasuan antzeman diren babesik
gabeko tipologiak. Tipologiaren bat aztertu gabe badago, ez dagoelako halakorik dagoela pentsarazteko
adierazle edo daturik, ez da beharrezkoa izango txostenean adieraztea, baina Balora tresnaren laburpen
orrian, ordea, jasota geratu beharko da.
“Ikerketaren ondorioak” atalean kasuan kasu dauden babesik gabeko egoeren tipologiak aztertuko dira.
Ez da beharrezkoa izango ematen ez diren tipologiak aipatzea, esanguratsua denean salbu (esate
baterako, gero baieztatu ez den tipologia jakin baten susmoarekin jakinarazi diren kasuak).
1. Data.
2. Ikerketa egiten duen zerbitzuaren eta teknikari edo taldearen
identifikazio datuak
3. Haurraren edo nerabearen eta haren familiaren nahiz ikerketa
prozesuaren identifikazio datuak.
4. Ikerketa prozesuan kontsultatuko iturriak eta familian haurrek
edo nerabeek jasotako zaintza eta tratu mailari buruz jasotako
informazioa
5. Ikerketaren ondorioak: babesik eza eta larritasuna egiaztatzea
(Balora tresnaren laburpen orria sartzea)
6. Bestelako informazio esanguratsua
7. Aurreikusitako jarduerak
8. Dokumentazio erantsia
9. Sinadurak
57
IV. KAPITULUA
BABESIK GABE GERATZEKO AHULEZIAN ETA
ARRISKU ARINEKO EGOERETAN ESKU
HARTZEA
4.1. Udaleko gizarte zerbitzuen zeregina
4.2. Bigarren mailako prebentzio jarduerak garatzeko
orientazioak
4.3. Banakako Arreta Plana diseinatu eta betearaztea
58
4.1. UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN ZEREGINA
Babesik gabe geratzeko ahulezia egoeran eta arrisku arinean dauden haur edo nerabeen arreta
udaleko gizarte zerbitzuen ardura da, erkidegoko zerbitzu sarearekin lankidetzan. Garatu beharreko
esku hartzea prebentziozkoa izango da, bigarren mailako prebentzio programen bidez. Helburua
haurrarengan eta nerabeengan kalte esanguratsuak agertzen ez direla bermatzea da:
1. kalte esanguratsua sor dezaketen faktoreak ezabatuz, murriztuz, kontrolatuz edo gaindituz, eta
2. familian hezkuntza, zaintza, tratu edo harreman mailan dauden jokabide desegokiak zuzenduz.
4.2. BIGARREN MAILAKO PREBENTZIO JARDUERAK GARATZEKO
ORIENTAZIOAK 14
PREBENTZIO ERAGINKORRERAKO BALDINTZAK
• Familia edo haur edo nerabe bat arazo bat garatzeko “arrisku altuan” jartzen duten faktoreen edo
ezaugarrien aukeraketa eta haztapen egokia egitea.
Haurren babesik ezaren fenomenoaren etiologia konplexua eta haren agerpen tasa murritza
kontuan hartuta, ez dago screening edo iragarpenerako tresna guztiz fidagarririk. Hala ere, honako
faktoreak esanguratsuak dira haur edo nerabe bat edo haren familia "arrisku altuan" dagoela
ulertzeko orduan:
• Aitatasun/amatasun nerabea (20 urtetik beherakoa)
• Babesik ezaren edo instituzionalizazioaren historia gurasoen haurtzaroan
• Iraganean beste seme-alaba batzuenganako babesik ezaren historia
• Jarrera oldarkorra edo delituzkoa gurasoengan
• Droga edo alkohol gehiegikeriak gurasoengan
• Buruko gaixotasunak gurasoengan
• Gizarte babes falta • Osasun arazo serioak edo ezintasunak haurrarengan edo nerabearengan
• Gizarte bazterkeria, pobrezia
14
Madrilgo Udalaren argitalpena (2008): Manual de intervención de los Servicios Sociales del
Ayuntamiento de Madrid para la protección de menores. Familiaren, Haurren eta Boluntarioen
Zuzendaritza Nagusia, Madrilgo Udala.
Prebentzio eraginkorrerako baldintzak
Jarduera maila desberdinetan eta familiaren bizitza etapa desberdinei zuzenduta
Baliabide eta zerbitzu anitz eta osagarrien beharrizana
59
• Lehentasunez jaiotza baino lehen edo haurraren lehen hiru urteetan hastea esku hartzeak
Gurasoen eta beren seme-alaben artean, beren bizitzako lehen urteetan, lotura seguru eta
egonkorra garatzeko esku hartzeak jarduerarik eraginkorrenak dira gurasoen eta seme-alaben
arteko etorkizuneko arazoak eta haurren garapenerako arazoak prebenitzeko orduan.
Haurdunaldia, erditzea eta erditze ostea bereiziki egokiak dira prebentzio jarduerarekin hasteko.
• Boluntarioek esku hartzeak egitea, testuinguru normalizatuetan eta sarbide errazeko zerbitzu eta
baliabideekin.
• Esku hartzeak sartzea etxean, taldeko esku hartzeekin edo beste testuinguru batzuetako esku
hartzeekin batera.
• Haurren eta nerabeen eta beren familiaren jarraipen erregularra egitea.
Arrisku altuan dauden familiei jarraipen hurbila egin behar zaie, familia zailtasunak larritzen badira
edo haurrarengan arazo kognitibo, jarrerazko edo emozionalak agertzen badira goiz antzeman ahal
izateko, babesik ezeko egoerak saiheste aldera. Udaleko gizarte zerbitzuek beharrezko zerbitzuak
izan behar dituzte familiei jarraipen hurbila egiten zaiela bermatzeko. Hala, beren zailtasunak goiz
jorratuko dira eta umeen arazoei beharrezko tratamendua ematen zaiela bermatuko da.
GARATU BEHARREKO PROGRAMA EDO ZERBITZU MOTAK
Umeen babesik eza arazo konplexua da eta arrazoi desberdinak izan ditzake. Hori dela eta, udaleko
gizarte zerbitzuek egin behar duten prebentzio lanaren barruan maila desberdinetako jarduerak sartu
behar dira eta familiaren bizitza zikloko etapa desberdinak hartu behar dira kontuan. Prebentzio
programak jaiotza baino lehen hasi beharko lirateke, eta, gurasoentzako eta beren seme-alabentzako
hezkuntza, babes eta terapia zerbitzuekin jarraitu haur hezkuntzan, lehen hezkuntzan eta nerabezaroan
zehar.
Jarraian, haurren babesik gabeko egoerak garatzeko arrisku altuan dauden familien beharrizan eta
ezaugarri ugariei erantzute aldera beharrezkoak liratekeen zerbitzu eta programa guztien deskribapena
egingo dugu.
• Lehenengoz guraso izango direnentzako babes programak
Lehenengoz guraso izango direnentzako eta arrisku altuan daudenentzako programa horien
helburua hartzaileak gurasoen zereginetarako prestatzea da. Programa horietan babesa eman
dakieke jaiotza aurreko eta osteko aldietan, haurtxo baten jaiotzarekin lotutako zailtasunei aurre
egiteko. Osasun arretako sare normalizatutik gara daitezke eta haurren zaintza fisikoarekin eta
arreta medikoarekin, haurren garapenarekin eta guraso eta seme-alaben arteko harremanarekin
lotutako gaiak landu daitezke.
Programarik eraginkorrenetan familia hezitzaileek ere esku hartzen dute (nahiz eta funtzio hori
beste profesional batzuek edo prestakuntza eta ikuskapen egokia duten boluntarioek ere egin
dezaketen), eta erkidego zerbitzuak eta babes profesionalak ematen zaizkie, kasuan kasu
beharrezkoak direnak. Horrelako programetan, familia hezitzaileen esku hartzearen helburuak
honakoak dira:
• Gurasoei jarraibide hezitzaileak eta laguntza pertsonala ematea.
• Familiarentzako babes formaleko eta informaleko sare egokia garatzea.
• Familiak beste erkidego zerbitzu batzuk eskuratzeko aukera duela sustatzea. • Haurrak jasotako zaintza maila ikuskatzea.
60
• Familia bitartekaritza eta aholkularitzako zerbitzuak
Programa hauen helburua jarduera labur hezitzaile eta bitartekarien bidez gurasoen eta seme-
alaben arteko arazoak arin jorratzea da, egoera horiek ez daitezen larriagotu edo etorkizunean
haurren babesik gabeko egoerak ager ez daitezen. Orokorrean, horrelako esku hartzeak familiaren
etxetik kanpo egiten dira, baina kasu batzuetan etxean bertan egitea komeni da.
• Guraso eskolak
Guraso eskolen helburu nagusiak honako hauek dira:
• gurasoei jakinaraztea zeintzuk diren haurren eta nerabeen oinarrizko beharrizanak, beren
eboluzio etaparen arabera, • guraso zeregina era egokian betetzeko ezagutzak eta gaitasunak ematea,
• estres egoerei aurre egiten irakastea, eta
• gurasoen arteko babes sareen garapena bultzatzea.
Horrelako zerbitzuak erkidego jakin bateko guraso taldeei edo arrisku altuan dauden familiei
zuzendu behar zaizkie berariaz.
• Gurasoen eta seme-alaben aisialdirako programak eta belaunaldien arteko programak
Programa horien helburu nagusiak gurasoen eta seme alaben, eta aitona-amonen, gurasoen eta
seme-alaben artean harreman positiboko espazioak sustatzea da. “Arrisku altuko” egoeretan
dauden familien kasuan, garrantzitsua da familiaren harremanak hobetzeko erabil daitezkeela, (a)
familiako pertsona helduen eta haur eta nerabeen artean elkarrekintza aukera positiboak sustatuz,
(b) haurrak jasotako estimulazio maila igoz, eta (c) aitona-amonek haurren zaintza eta
hazkuntzarako erreferentzia eta lotura figura gisa eta babes iturri gisa duten zeregina indartuz.
• Gurasoentzako babes eta auto-laguntza taldeak
Babes eta auto-laguntza taldeak ere baliabide erabilgarriak dira arrisku altuan dauden gurasoentzat.
Helburuak honakoak dira:
• gurasoei laguntza ematea era egokian egokitu daitezen beren zeregin, arazo edo aldaketa
berrietara, guraso zereginarekin edo beste egoera batzuekin lotuta,
• beren babes sare soziala areagotzen laguntzea,
• beren auto-estima hobetzea, eta • haurren garapenari eta hazkuntzari buruzko ezagutzak areagotzea.
• Haurtzaindegi zerbitzuak, eguneko zentroak eta haurren arreta zerbitzuak eskolaz kanpoko
ordutegian
Zerbitzu horien helburua gurasoei beren seme-alaben zaintzan laguntzea da, dela era erregularrean,
dela kasu jakin batzuetan. Erabilgarriak dira ez soilik gurasoak lanean dituzten familientzat, baizik
eta baita etxetik kanpo lan egiten ez duten baina beren seme-alabak zaintzeak estres maila altua
eragiten dien kasuetan.
Zerbitzu horri esker, harremanak izateko gaitasuna, garapen kognitiboa eta abar jorratu daitezke
haurrekin.
• Familia eta lana uztartzeko programak
61
• Gizarte gaitasunak ikasteko eta indarkeria prebenitzeko programak haur eta nerabeentzat
Programa hauen helburuak honakoak dira:
• haurrei eta nerabeei gaitasun eta ezagutza jakin batzuk ematea, beren garapen pertsonala eta
soziala indartzeko eta beste pertsona batzuekin harreman egokiak izateko, eta, hala,
etorkizunean izango duten guraso zereginerako prestatzeko, eta
• abusu posible batez babesteko gaitasunak ematea.
Programa horiek testuinguru askotan gara daitezke, eskolan bertan ere. Era berean, ludoteketan
edo topaketa guneetan ere sar daitezke. Nerabeei zuzendutako programetan arreta berezia jarri
behar da sexu hezkuntzan, nahi ez diren haurdunaldien prebentzioan edota
aitatasunean/amatasunean.
• Enplegua babesteko eta gizarteratzeko eta laneratzeko programak gazteentzat
Programa horien hartzaileak laneratzeko prestakuntza akademiko edo profesional nahikoa eskuratu
ez duten edo enplegu erregulatu bat eskuratzeko motibazio nahikoa ez duten gazteak dira. Izan ere,
lana faktore erabakigarria da egokitzeko arazoak izateko arrisku altuan geratzeko orduan. Programa
horien helburuak gazte horien trebakuntza profesionala eta enplegu arautua eskuratzeko babesa
ematea dira.
• Krisi egoerei arreta emateko zerbitzuak
Tentsio handiko edo krisiko egoeretan babesik ez izateak nabarmen areagotu dezake familia ahul
batean babesik eza agertzeko arriskua. Krisi egoerei arreta emateko programek etengabe eman
behar dituzte babes zerbitzuak (24 orduz, urteko 365 egunetan). Zerbitzu horien barruan sartzen
dira telefono bidezko arreta eta aholkularitza pertsonala, telefonoz edo aurrez aurre eman ahalko
dena.
Zerbitzu horiek esku hartze biziak ematen dituzte epe laburrerako, eta, beraz, beste arreta zerbitzu
batzuetan jarraitu behar da epe luzeagoetarako.
• Lehen Mailako Arreta Zerbitzuen beste zerbitzu eta laguntza batzuk
Kasu askotan, haurraren edo nerabearen edota haren familiaren arrisku altuko egoera lan edo
ekonomia arazoekin lotuta dago. Arazo horiek berez ez dute arrisku altuko egoerarik sortzen, baina
bide horretan lagun dezakete, beste zailtasun edo arazo batzuekin lotuta badaude. Hori dela eta,
diru laguntzak, enplegua babesteko edo gizarteratze eta laneratzeko gurasoentzako programak,
etxebizitza eskuratzeko laguntzak edo etxez etxeko laguntza baliabide osagarri garrantzitsuak dira
esku hartze prebentiborako.
• Sentsibilizazioa eta prestakuntza erkidegoari
Lehen Mailako Arreta Zerbitzuek (gizarte zerbitzuak, osasun zerbitzuak, hezkuntza, polizia eta abar)
prebentzioan berebiziko garrantzia duten arren, ez dira arlo horretan ardura duten agente bakarrak.
Biztanleriak, orokorrean, ezagutu eta bete beharreko erantzukizuna dauka. Prebentzio programen
eta zerbitzuen eraginkortasuna areagotu egin daiteke gizarte osoa inplikatzen bada. Hori dela eta,
udaleko gizarte zerbitzuek biztanleriarentzako sentsibilizazio kanpaina etengabeak garatu behar
dituzte, hiritarrek arazoaren larritasunari eta handitasunari buruzko kontzientzia har dezaten eta
prebentzioak eta antzemate goiztiarrek izan dezaketen garrantziaren berri izan dezaten.
4.3. BANAKAKO ARRETA PLANAREN DISEINUA ETA BETEARAZPENA
62
Babesik gabe geratzeko ahuleziaren eta arrisku arinaren kasuan, beharrezkoa bada, udaleko gizarte
zerbitzuek Banakako Arreta Plana diseinatuko dute, honako informazio hau jasota:
Babesik gabe geratzeko ahulezi eta arrisku arin
kasuetarako Banakako Arreta Plana
Banakako Arreta Plana eta haren berrikuspenak diseinatzean, taldean aritu beharko da beti eta
gutxienez bi pertsona egongo dira lanean: udaleko gizarte zerbitzuko kasuaren erreferentea den
profesionala batetik, eta zerbitzuko beste profesional bat, bestetik.
Kasu batzuetan, esku hartzean kasuaren jarraipena egingo da eta, horretarako, profesional
erreferenteak familiarekin edota beste zerbitzuekin harreman zuzenak ezarriko ditu, udaleko gizarte
zerbitzuetako esku hartze baliabide zehatzik erabili gabe. Jarraipen hori egiteko mekanismoak Banakako
Arreta Planean jasota geratu beharko dira.
Plana gehienez sei hilero berrikusiko da, sei urtetik gorako haurrak tartean direnean, eta gehienez lau
hilero, haur gazteagoak tartean daudenean. Dagokion Berrikuspen Protokoloa beteko da eta kasuaren
espedientean/historian jasoko da, bildu den gainerako dokumentazio esanguratsu guztiarekin batera.
Babesik gabe geratzeko ahulezi eta arrisku arin
kasuetarako Banakako Arreta Planaren berrikuspena
1. Haurraren edo nerabearen eta familiaren identifikazio datuak
2. Kasuan gauzatutako jarduerak
3. Esku hartzearen arrazoiak
4. Haurraren edo nerabearen eta familiaren prestutasuna, esku
hartze proposamenaren aurrean
5. Esku hartzearen helburuak
6. Erabili beharreko baliabideak (udaleko gizarte zerbitzuenak edo
kanpokoak)
7. Plana diseinatzen parte hartuko duen taldea
8. Planaren betearazpena koordinatzeko profesional arduraduna
9. Planaren diseinuaren data eta berau berrikusteko aurreikusitako
data
1. Data
2. Kasuan gauzatutako jarduerak
3. Informazio esanguratsu berria
4. Kasuaren bilakaera eta aurreikusitako helburuen lorpen maila
5. Aurreikusitako helburuak eta erabili beharreko baliabideak
(udaleko gizarte zerbitzuenak eta kanpokoak)
6. Plana berrikusten parte hartuko duen taldea
7. Planaren betearazpena koordinatuko duen profesional arduraduna
8. Berrikuspen berrirako aurreikusitako data
63
V. KAPITULUA
BABESIK GABEKO EGOERETAN ESKU
HARTZEA (ARRISKU NEURTUA, ARRISKU
LARRIA ETA BABESIK EZA)
5.1. Esku hartze prozesuaren ikuspegi orokorra
5.2. Hasierako ebaluazioa
5.3. Banakako Arreta Planaren diseinua
5.4. Banakako Arreta Planaren betearazpena
64
5.1. ESKU HARTZE PROZESUAREN IKUSPEGI OROKORRA
65
ARRISKUKO ETA BABESIK GABEKO EGOERETAN ESKU HARTZEKO PROZEDURA
66
OINARRIZKO GIZARTE ZERBITZUAK (jakinarazpenak jasotzeko ohiko bide nagusia;
sarritan bertan antzematen dira kasuak)
ARRISKUAN EDO BABESIK GABE EGON DAITEZKEEN HAUR EDO NERABEEN GAINEKO JAKINARAZPENAK Partikularrek edo zerbitzuek eginak (ikastetxeak, osasun zentroak, polizia, epaitegiak, Fiskaltza, etab.)
UMEEN ZERBITZUA (jakinarazpen jakin batzuen harrera)
KASUAREN LEHEN BALORAZIOA: ARRISKUA EDO BABESIK EZA ETA JARDUTEKO PREMIA MAILA ZEHAZTEA
Ez dago ez arriskurik, ez babes
faltarik
Arriskua egon daiteke (arina, neurtua
edo larria)
Arrisku larriko adierazle garbiak daude
Babesik eza dagoela eta premiaz jardun behar dela dirudi edo argi
dago
Udaleko Gizarte Zerbitzuen ikerketa (beharrezkoa bada, informazioa osatu)
Umeen Zerbitzuaren ikerketa (beharrezkoa bada, informazioa osatu)
Umeen Zerbitzuaren ikerketa (beharrezkoa bada, informazioa
osatu)
EGOERAREN LARRITASUNA ZEHAZTU
Ez arriskurik, ez babes
faltarik
Berretsi gabe, baina susmoak daude Arrisku arina edo neurtua Arrisku larria edo babesik eza
Familiaren beharrizanen araberako jarduera: � Espedientea ixtea � Beste zerbitzu batzuetara
bideratzea � Udaleko gizarte zerbitzuen
jarraipena
Udaleko gizarte zerbitzuen jarraipena. Ondorengo
jarduera, susmoak berretsi edo ezetsi izanaren arabera.
Udaleko gizarte zerbitzuen esku hartzea:
� Kasua ebaluatu eta orientatzea � Banakako Arreta Plana diseinatzea � Plana betearaztea � Umeen Zerbitzura bideratzea,
arrisku larria edo babesik eza antzematen bada
� Espedientea ixtea
Umeen Zerbitzuaren esku hartzea: � Kasua ebaluatu eta orientatzea � Babesik gabeko egoeretan, ohiko edo premiazko jarduera
abiaraztea, kasuaren arabera (3/2005 Legeko 58 eta 59. art.)
� Banakako Arreta Plana diseinatzea � Plana betearaztea � Udaleko gizarte zerbitzura bideratzea, larritasun maila
murrizten bada eta familiak udaleko gizarte zerbitzuen esku hartzea eskatzen badu
� Espedientea ixtea
67
ERABAKIAK HARTZEKO UNEAK
1. HARRERA a. Egoera honi arreta ematea gizarte zerbitzuen eskumena da edo izan daiteke? b. Arriskuko edo babesik gabeko egoera bat izan daiteke? c. Erantzuna baiezkoa bada, zein zerbitzuren (udaleko gizarte zerbitzuak edo Umeen
Zerbitzua) ardura da jakinarazpen horri hasierako arreta ematea?
d. Zein premia mailan jardun behar da?
2. IKERKETA a. Arriskurik edo babes gabeziarik al dago? b. Haurra edo nerabea arriskuan dago edo egon liteke?
Premiazko babes jarduera bat beharrezkoa da edo izan liteke?
3. EBALUAZIOA a. Lotutako arrazoiak edo faktoreak? b. Baliabide propioak familian, adingabeko pertsona,
ingurua? c. Babes eta tratamendu beharrizanak? d. Pronostikoa?
4. BANAKAKO ARRETA PLANAREN DISEINUA a. Jorratu behar diren arazoak? Helburuak? b. Ordena? c. Baliabideak? d. Epeak?
5. PLANA ABIARAZTEA
Esku hartzea koordinatuko duten zerbitzuaren eta profesionalen zehaztapena
6. PLANA ETENGABE BERREBALUATZEA
Gehienez sei hilero a. Zenbateraino lortu diren helburuak b. Haurraren edo nerabearen egoera c. Planean egin beharreko aldaketak
7. ESKU HARTZEAREN AMAIERA ETA
ESPEDIENTEAREN ITXIERA Hala badagokio, beste zerbitzu batzuetara bideratzea
Ez dago arriskurik edo babes faltarik
Beste zerbitzu batera bideratzea, hala
badagokio
Arriskuko edo babesik gabeko egoera da edo
izan liteke
Ez arriskurik, ez babes faltarik, baina etorkizunean
arriskua ager liteke Prebentzio ekintza udaleko
gizarte zerbitzuetan
� Udaleko gizarte zerbitzuek edo Umeen Zerbitzuak beteko ditu zeregin horiek, haurraren edo nerabearen egoeraren larritasunaren arabera.
� Larritasun aldaketek
zehaztuko dute kasua udaleko gizarte zerbitzuen eta Umeen Zerbitzuaren artean bideratu behar den, eta, beraz, zeregin horiek bete behar dituen zerbitzuko arduraduna aldatu behar ote den.
68
5.2. HASIERAKO EBALUAZIOA
HELBURUAK
Ebaluazioa babesik eza baieztatu den kasuetan soilik egingo da. Haurrarekin edo nerabearekin eta
haren familiarekin banakako esku hartze plana diseinatzeko oinarria eta aurretiazko fasea da hasierako
ebaluazioa. Familiaren historiari eta egungo egoerari buruzko informazioa sakon bilatu behar da, honako
helburu hauekin:
1. Babesik ezaren jatorriarekin eta mantentzearekin lotuta egon daitezken faktore indibidual, familiar
eta sozialak identifikatzea.
2. Familiaren funtzionamenduko alderdi positiboak identifikatzea.
3. Babesik ezak haurraren edo nerabearen garapen fisikoan, kognitiboan, emozionalean edota
sozialean izan dituen ondorioak baloratzea.
4. Haurraren edo nerabearen eta haren familiaren tratamendu eta babes beharrak zein diren
zehaztea.
5. Guraso gaikuntzarako pronostikoa zehaztea.
UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN ETA UMEEN ZERBITZUAREN ESKUMENAK
• Udaleko Gizarte Zerbitzuak
• Arrisku neurtuko kasuak ebaluatzea.
• Umeen Zerbitzuari dagozkion ebaluazio prozesuetan lankidetzan aritzea, batez ere udaleko
gizarte zerbitzuetan ezagutzen diren kasuak direnean. Lankidetza horretan honakoak egingo
dira: - Familiari buruzko informazioa eman.
- Umeen Zerbitzuko teknikariek familiarekin edota kasuan dauden beste profesional edo
zerbitzu batzuekin harremana izateko erraztasunak eman.
- Kasu jakin batzuetan beharrezkotzat jotzen bada eta egoerak aukera hori ahalbidetzen
badu, Umeen Zerbitzuko teknikariekin lankidetzan aritu, informazioa zuzenean jasotzeko.
• Foru Aldundiko Umeen Zerbitzua
• Arrisku larriko eta babesik gabeko kasuak ebaluatu.
• Aholkularitza eman udaleko gizarte zerbitzuei, horiek hala eskatzen dutenean, zailtasun
bereziko ebaluazioak egiteko orduan.
• Udaleko gizarte zerbitzuei dagokien ebaluazio prozesuetan lankidetzan aritu, Umeen
Zerbitzuan babes espedientea irekita eduki duten haur edo nerabeen kasuan. Lankidetza
horretan, familiari buruzko informazioa emango da, eta, beharrezkoa denean, udaleko
gizarte zerbitzuetako teknikariek familiarekin edota kasuan lanean ari diren beste
profesional edo zerbitzu batzuekin duten harremana erraztuko da.
Haur edo nerabe bat arrisku larrian edo babesik gabe dagoenean,
Umeen Zerbitzua arduratuko da ez soilik haur edo nerabe horren
ebaluazioa egiteaz, baizik eta baita berekin bizi diren gainerako neba-
arrebena ere.
Ebaluazioan, bai udaleko
gizarte zerbitzuetan, bai
Umeen Zerbitzuan, familia
taldeko haur edo nerabe
guztiak sartu behar dira
69
BEHARREZKO TALDEAK
Ikerketa bezala, hasierako ebaluazioa gizarte zerbitzuetako taldeek edo talde itunduek egin ahalko dute,
egokitzat jotzen denaren arabera eta zerbitzu bakoitzean dauden baliabideak kontuan hartuta. Hala ere,
kasuaren azken balorazioa eta egin beharreko jardueraren erabakia beti izango dira gizarte
zerbitzuetako taldeen ardura.
Ebaluazio prozesua burutzeko, bai udaleko gizarte zerbitzuetan, bai Umeen Zerbitzuan, giza baliabide
eta bitarteko material nahikoak eduki behar dira, baita bi zerbitzuen arteko koordinazio egokia eta
haurrarekin eta haren familiarekin harremanetan dauden erkidego zerbitzuen sarearen lankidetza
aktiboa ere.
Udaleko gizarte zerbitzuen nahiz Umeen Zerbitzuaren ebaluazioa beti egingo da taldean. Talde horiek
diziplina anitzekoak izango dira (gutxienez gizarte langileak eta psikologoak egongo dira) eta haurren eta
nerabeen babeseko prestakuntza espezifikoa duten profesionalek eratuko dituzte. Gizarte Zerbitzuetako
beste profesional batzuk ere egongo dira, batez ere gizarte hezitzaileak, beraien parte hartzea
beharrezkoa denean.
EPEAK
Ebaluazioa hilabeteko epean egin beharko da, ikerketa amaitu
ondoren.
Salbuespen kasuetan, epe hori luzatu egin ahalko da (ikus "Banakako
Arreta Planaren diseinuari” buruzko kapitulua, “Esku hartzearen
baloraziora” bideratutako kasuetan).
JARRAIBIDE NAGUSIAK
• Hasierako ebaluazioan informazio osoa, eguneratua eta egiaztatua jaso behar da:
o Informazioa osoa izateak esan nahi du familiaren iraganeko eta egungo
funtzionamenduari buruzko informazioa eskuratzen dela, (1) maila indibidualean, (2)
familia mailan eta (3) gizarte mailan.
o Eguneratuta egoteak esan nahi du familiaren ebaluazioaren une bereko egoerari buruzko
informazioa erantsi dela.
o Kontrastatuta egoteak esan nahi du iturri desberdinak daudela, elkarren artean loturarik
ez dutenak eta informazioa egiazkoa eta fidagarria dela berresten dutenak.
• Datuak babesteko Legea betetzen dela ziurtatu behar da. Horren arabera, edozein pertsona fisikok
edo juridikok jasotzen dituen datu guztiak egokiak, bidezkoak eta ez gehiegizkoak izan behar dira.
Kasu bakoitzean zein informazio jaso behar den eta espedientera sartu, ebaluazioa koordinatzen
duen profesionalak edo taldeak erabakiko du, kasuan kasuko ezaugarrien eta egoera partikularren
arabera.
• Kontuan hartu behar da nahiz eta fase honen helburua “oinarrizko ebaluazioa” egitea den,
familiarekin izan den lehen harremanetik profesionalek beren esku hartzeak aldaketarantz orientatu
ahal eta behar dituztela. Garrantzitsua da hasiera-hasieratik saiatzea gurasoak edo legezko
arduradunak ebaluazioan inplikatzen. Inplikazio hori sustatu dezaketen estrategietako batzuk
honakoak dira:
Erantzun epeak
70
o Ebaluazioaren helburuekiko eta profesionalak eskuratu behar duen informazioarekiko
zintzoak eta argiak izatea.
o Objektiboak izatea eta ahozko hizkuntzaren eta ez ahozko hizkuntzaren bidez erakustea
profesionala inpartziala dela, entzuteko prest dagoela eta ez duela “epaituko”.
o Profesionala epaitzera edo salatzera joan ez dela azaltzea; zerbait zergatik pasa den eta
laguntzeko zer egin daitekeen jakitea besterik ez duela nahi.
o “Entzute aktiboko” postura edukitzea (a) esaten denari, (b) esaten ez denari eta (c) esateko
moduari buruz.
o Gurasoei edo legezko arduradunei esaten dutenari buruzko feedbacka ematea baina
epairik eman gabe (axolagabetasuna saihestuz). Beren zailtasun eta arazoekiko enpatia,
interesa eta kezka erakustea. o Gurasoei edo legezko arduradunei aukera ematea beren beldurrak eta sentimendu
negatiboak adierazteko (baina irainak eta forma txarrak mugatuz) eta horiek aitortzea.
o Beren gaitasunak eta alderdi positiboak etengabe indartzea.
o Atsegina izatea.
o Jarrerak kalifikatzea, ez pertsonak. Pertsona onartzea, ez tratu txarra edo arduragabekeria
eragin duen jarrera. o Gurasoek edo legezko arduradunek beren lehentasunezko beharrizan edo arazo gisa
identifikatzen duten hori arretaz zaintzea.
o Gurasoei edo legezko arduradunei proposamenak egin edo ekimenak erakustea, lagun
dakiekeela ikus dezaten.
o Arazoak ebazteko duten gaitasuna aitortzen laguntzea.
o Orain eta hemen gurasoek edo legezko arduradunek dituzten beharrizan eta lehentasunak
aztertzea.
o Bete ezin diren promesak egitea saihestea.
o Gurasoen edo legezko arduradunen jarrerak profesionalarengan eragin ditzakeen
sentimendu negatiboak edo defentsa erreakzioak kontrolatzea.
• Ebaluazioan informazioa bilduko da ez soilik familiaren zailtasunei buruz, baizik eta baita beren
“indar guneei” edo alderdi positiboei buruz ere.
• Familia harremanen osagai afektiboak eta babesik ezak haurraren edo nerabearen garapen
emozional, sozial eta kognitiboan duten edo izan dezaketen eragina baloratzean, nahitaez parte
hartu behar dute psikologiako edo psikiatriako profesionalek. Horretarako, beren diziplina
profesionaleko teknikak erabiliko dituzte. Horren barruan sartzen dira, besteak beste, behaketa eta
elkarrizketa, edota tresna estandarizatuak. Beharrezkoa edo egokia denean, gainera, proiekzio
izaeradun probak egin ahalko dira. Tresna estandarizatuak erabiltzen direnean, fidagarritasun eta
baliagarritasun egiaztatua dutenak erabiliko dira, batez ere larritasun altuko kasuak baloratzen
direnean edota gizarte zerbitzuen esku hartzea justifikatzeko erabiliko direnean, haurraren edo
nerabearen gurasoak edo haren tutoretzaz edo zaintzaz arduratzen diren pertsonak aurka egonik.
Baldintza horiek betetzen ez dituzten probak erabiltzen badira, inoiz ez dira erabiliko balorazio edo
diagnostikorako irizpide bakar gisa eta emaitzak kontu handiz interpretatuko dira.
• Gurasoak edo legezko arduradunak ebaluazioaren aurka egon daitezkeela aurreikusten bada, eta
ebaluazioa onar dezaten, benetako helburuak eta arrazoiak "erreformulatzeko" tentazioa eduki liteke
(adibidez, gurasoei edo legezko arduradunei proposatzea beren etxean eskolaz kanpoko babes figura
bat sartzea haur edo nerabeentzat, benetan nahi dena profesional horrek familiaren etxean gertatzen
dena ikusi eta aztertzea denean). Ez da komeni halako estrategiak erabiltzerik. Nahiz eta epe laburrean
emaitza egokiak eman ditzakeen, ondoren oso zaila da horiei buelta ematea eta pertsona batzuek
gizarte zerbitzuekiko duten konfiantza falta areagotu dezakete. Garrantzitsua da gogoratzea laguntza
harreman bat eraikitzean zintzotasuna, irmotasuna eta argitasuna izan behar direla oinarri bakarrak.
JARRAITU BEHARREKO PROZEDURA
71
Ebaluazio faseko prozedura
Garatu beharreko lana planifikatzea
Hasierako ebaluazioa planifikatzean, honakoak egin beharko dira:
• Espedientean bildutako informazioa aztertu.
• Bildu beharreko informazioa zein den zehaztu.
• Informazio iturriak eta horietarako jotzeko ordena aukeratu.
• Iturri bakoitzetik zein informazio bilduko den zehaztu.
• Informazioa biltzeko metodoak aukeratu (nor eta nola).
Informazioa biltzea
Hasierako ebaluazioan helburuak lortzeko garrantzitsua den informazio oro jasoko da. Garrantzitsua da
argi eta garbi adieraztea informazio horren zein zati jaso den aurreko faseetan (harrera, ikerketa), eta,
beraz, ez den berriro jaso behar. Era berean, ez da beti informazio guztia jaso beharko; alderdien
zehaztasun maila alderdi horiek kasuan kasu duten garrantziaren arabera zehaztuko da.
• Jaso beharreko informazioa:
• Familiaren egitura eta osaera: Familiako helduak eta haur edo nerabeak identifikatzeko
datuak. • Kasuaren historia gizarte zerbitzuetan.
• Egoera sozioekonomikoa: Familiaren bizileku den auzoaren/inguruaren ezaugarriak.
Etxebizitzaren ezaugarriak. Familiako kideen egoera ekonomikoa eta lan egoera.
• Familiako gurasoen edo figura helduen egoera: Historia pertsonala eta aurrekari familiarrak.
Hezkuntza/kultura maila, osasun fisikoa, funtzionamendu psikologikoa eta egoera emozionala.
Gizarte harremanak.
• Haurraren edo nerabearen egoera: Osasun fisikoa. Eskola eremua eta egoera
kognitiboa. Egoera emozionala eta jarrera ezaugarriak. Gizarte harremanak.
• Familia harremanak: Bikote harremana edo harremanak. Gurasoen eta seme-alaben arteko
harremanak. Haurrideen arteko harremanak. Familia zabalarekiko egungo harremanak (bai
gurasoena, bai haur edo nerabeena). • Familiarentzako babes iturri eskuragarriak.
• Kontsultatu beharreko informazio iturriak eta informazioa biltzeko metodoak:
Informazioa biltzeko beharrezkotzat jotzen diren elkarrizketak egingo dira (gutxienez bi edo hiru)
guraso edo legezko arduradunekin eta haur edo nerabearekin (gutxienez bat).
1. Garatu beharreko lana planifikatu.
2. Informazioa bildu.
3. Hasierako plana etengabe berrebaluatu.
4. Jasotako informazioa baloratu.
5. Hasierako ebaluazioko ondorioak eta proposamenak gurasoekin edo
legezko arduradunekin egiaztatu.
6. Ebaluazio txostena idatzi.
72
Ikerketan bezala, gurasoen edo legezko arduradunen aurretiazko baimena eskatuko da
haurrarengana edo nerabearengana jotzeko (ikus ikerketaren kapitulua).
Gurasoei edo legezko arduradunei berariaz jakinaraziko
zaie zein informazio iturri kontsultatu nahi diren
(familia zabaleko kideak, ikastetxea, familiako medikua,
pediatra, buruko osasun zentroa edo familiarekin
harremanetan dauden beste profesional edo zerbitzu
batzuk) eta horiengana jotzeko baimena eskatuko zaie
(ikus ikerketaren kapitulua, baimen eskaera honi
dagokionez).
Salbuespen kasuetan izan ezik, haurrekin edo
nerabeekin edota beste informazio iturri batzuekin
elkarrizketak edo harremana izateko, gurasoen edo
legezko arduradunen baimen eduki beharko da.
Elkarrizketaz eta zuzeneko behaketaz gain, beharrezkotzat jotzen denean proba edo tresna
estandarizatuak erabili ahalko dira. Era berean, egokitzat jotzen diren alderdi zehatzei buruzko
ebaluazio edo txostenak eskatu ahalko zaizkie zerbitzuei edo profesionalei. Beti egingo da bisita bat
familiaren etxebizitzara.
Hasierako plangintza etengabe berrebaluatzea
Informazioa jasotzeko prozesuan zehar beharrezkoa da profesionalen eskutik bermatzea zereginak
plangintzan aurreikusi bezala garatzen ari direla. Fase horretan aurreikusi gabeko egoerak gerta litezke
(esaterako, ez izatea informazio iturri jakin bat eskuratzeko aukera, iturri berriak deskubritzea, aldaketa
nabarmenak egotea familiaren egoeran…). Halaber, hasieran plangintza egokia egin ez izana ere
gertatzen da. Hori dela eta, profesionalek etengabe berrebaluatu behar dute ebaluazio prozesuaren
hasierako plangintza eta, hala badagokio, egin beharreko aldaketa aplikatu.
Jasotako informazioa baloratzea
Informazio guztia jasotakoan, berau aztertu egingo da, honakoak zehazteko:
1. Babesik ezak haurraren edo nerabearen garapen fisiko, emozional edota sozialean izan dituen edo
izan ditzakeen ondorioak.
Haurraren edo nerabearen egoera baloratzean, kontuan hartuko da ez soilik benetan jasan den
mina, baizik eta baita etorkizunean jasan litekeena ere. Izan ere, askotan haurrek edo nerabeek ez
dituzte ondoez adierazleak izaten ebaluazioaren unean, beharbada une horretan bertan oraindik ez
direlako eman.
Haur edo nerabeen egoera baloratzeko kasuak banan-banan aztertu beharko dira eta unean uneko
eboluzioa kontuan hartu beharko da.
2. Babesik ezaren jatorriarekin eta mantentzearekin eta familiaren zailtasunekin lotuta egon daitezken
faktore indibidual, familiar eta sozialak.
Babesik ezarekin lotutako faktoreak aztertzean, faktore horiek aldagarriak, egonkorrak edo
iragankorrak direnetz baloratu beharko da, baita horietako bakoitzaren pisua eta bata eta bestearen
arteko harremana ere. Azterketa horrek zehaztuko ditu zeintzuk izan behar diren esku hartzeko
helburuak eta horretarako ordena.
� Gurasoei edo legezko arduradunei
baimena eskatzea, haurrarekin edo
nerabearekin eta beste informazio
iturri batzuekin harremanetan
jartzeko
� Salbuespenak
73
Gogoratu beharra dago babesik eza sortzen duten
edo harekin lotuta dauden faktoreak arlo
desberdinetan aurki daitezkeela: sinesmenak eta
balioak, gurasoen edo legezko arduradunen historia
pertsonala eta ezaugarri indibidualak, familia
harremanen ezaugarriak, familiak bere
inguruarekiko duen harremana, haurraren edo
nerabearen ezaugarriak eta abar. Nahiz eta ezin den
inoiz ondorioztatu babesik ezaren kausak
haurrengan edo nerabeengan aurkitzen direla,
kontuan hartu behar dira beren ezaugarri
pertsonalak (nahasdura emozionala, jarrera arazoak,
jarrera asozialak eta abar), sarritan babesik ezaren
beraren ondorio direnak, agente aktibo bihur
baitaitezke babesik eza mantendu edo areagotzeko
orduan.
3. Haurraren edo nerabearen eta haren familiaren
faktore positiboak, hau da, lotutako faktoreen eragin
negatiboa arindu dezaketen faktoreak. Oso
garrantzitsua da ebaluazioan familiaren arazo edo
defizitak ez ezik, alderdi positiboak ere jasotzea.
4. Gurasoek edo legezko arduradunek duten arazoaren
kontzientzia eta aldatzeko motibazioa.
Gurasoek edo legezko arduradunek beren seme-alabak jasan duen edo jasan dezakeen kalteari, babesik
ezean duten erantzukizunari eta eragiten dieten beste zailtasun batzuei buruz duten kontzientzia maila
aztertuko da. Era berean, aldaketa prozesuan inplikatzeko erakusten duten motibazio maila ere
aztertuko da.
Beste iturri batzuetatik jasotako informazioa gorabehera, alderdi horiek zuzenean jorratu beharko dira
gurasoekin edo legezko arduradunekin egin beharreko elkarrizketetan.
Haurren babes faltagatik Gizarte Zerbitzuen arreta jasotzen duten guraso edo heldu askok ez dute
kontzientziarik izaten edo ez dituzte aitortzen egoera horrek haur edo nerabeengan sortzen
dituzten zailtasunak eta kalteak. Beren erantzukizuna ukatzea, murriztea edo kanpora eskualdatzea
izan ohi dira horrelako familien ohiko ezaugarria.
Bestalde, arazoaren kontzientziarik ez izateak edo kontzientzia urria izateak aldatzeko motibazio eza
edo urria ere izan ohi du lagun. Gurasoek edo legezko arduradunek beren zailtasunen gaineko
kontzientzia dutenean ere gertatzen da hori.
Ebaluazioari jarraiki arazoaren kontzientzia mailan edo gurasoen edo legezko arduradunen
aldatzeko motibazioan arazoak badaude, arazo horiek zuzentzea helburu nagusia izan beharko da
Banakako Arreta Planean.
5. Familiaren egoera gizarte zerbitzuen esku hartzerik gabe zuzentzeko eta haurraren edo
nerabearen egoera hobetzeko aukerak.
6. Haurraren edo nerabearen eta haren familiaren tratamendu eta babes beharrak.
Familiaren egungo egoera aldatzeko babes/tratamendu baliabideak beharrezkoak ote diren aztertuko
da. Halakorik behar bada, baliabideak zeintzuk diren, babes horien hartzaileak zeintzuk izango diren,
zein intentsitate behar den eta horien eskuragarritasuna zein den baloratu beharko dira.
7. Gurasoen gaikuntzarako pronostikoa eta horretarako beharrezko izan daitezkeen epeak
Hasierako ebaluazioan jasotako
informazioa baloratzea
Babes ezaren ondorioak haurrarengan edo
nerabearengan
� Lotutako faktoreak
� Faktore positiboak haurrarengan edo
nerabearengan eta haren familiarengan
� Arazoaren kontzientzia eta aldatzeko
motibazioa
� Egoera gizarte zerbitzuen esku hartzerik
gabe zuzentzeko aukerak
� Tratamendu edo babes beharrizanak
� Guraso gaikuntzarako pronostikoa
74
Gurasoak edo legezko arduradunak haurraren edo nerabearen beharrizanei arreta egokia emateko
gai izan daitezen zein aukera dagoen baloratuko da. Gurasoen gaikuntzarako pronostikoa
zehazteko, honako irizpide hauek hartuko dira kontuan:
Guraso gaikuntzarako pronostikoa baloratzeko kontuan hartu beharreko faktoreak
• Arazoaren kontzientzia. Gurasoek edo legezko arduradunek arazoaren kontzientziarik ez
izatea edota konponbidean inolako erantzukizunik ez hartu nahi izatea pronostiko negatiboa
adierazten duten ezaugarriak dira, aldatu ezean.
• Aldatzeko motibazioa. Pronostiko positiboa izateko ezinbestekoa da gurasoak edo legezko
arduradunak motibatuta agertzea eta seme-alabekin dituzten harremanak eta jokabidea
aldatu nahi dituztela adieraztea. Aurretik esku hartzeak egon diren kasuetan, gurasoek edo
legezko arduradunek esku hartze horiekin izan duten lankidetza edo inplikazio eza pronostiko
negatiboaren adierazle dira.
• Familiaren arazoaren kronikotasun maila. Babes falta kronikoak, are belaunaldi bat baino
gehiagotan ere, dituzten familiek pronostiko zaila dute. Aldiz, kronikoak ez diren kasuetan,
babes falta familiaren krisi baten ondorioz gertatzen denean, pronostikoa hobea da.
• Gurasoen ezintasun maila. Zenbat eta larriagoa izan gurasoen eta legezko arduradunen
ezintasun pertsonala, hainbat eta zailagoa da errehabilitazioa. Zenbait ezintasun mota, hala
nola (a) adimen atzeratasun larria, (b) pronostiko negatiboko nahasmendu psikikoak eta (c)
bilakaera negatiboa duten iraupen luzeko toxikomania edo alkoholismo arazoak pronostiko
negatiboaren adierazgarri dira.
• Familia barruko indarkeria maila. Indarkeriaren intentsitatea handia den eta kontrolik gabe
agertzen den familietan errehabilitatzeko zailtasunak ikaragarriak dira.
• Gurasoen eta seme-alaben arteko lotura afektiboa. Gurasoek edo legezko arduradunek ez
dutenean haur edo nerabearenganako lotura afektiborik erakusten edo babesik eza
harenganako bazterkeriaren ondorio edo isla denean, pronostiko negatiboa ezar daiteke.
• Haurrari edo nerabeari egindako kaltearen larritasuna. Haurraren edo nerabearen kaltea
zenbat eta handiagoa jasan, hau da, babesik eza areagotu ahala, hainbat eta negatiboagoa
da pronostikoa.
• Haurrak edo nerabeak dituen arazoak. Haurrak edo nerabeak jokabide antisozial edota
delitu jokabide (lapurretak, droga gehiegi hartzea, ihesaldiak, etab.) larria duenean (larria
kopuruagatik eta intentsitateagatik), familia errehabilitatzeko zailtasun handiagoak egon ohi
dira.
Jasotako informazioaren arabera ezarriko da kasuaren pronostikoa:
a) Pronostiko positiboa: Dauzkaten baliabideekin gurasoen gaikuntza bideragarritzat jotzen denean.
Banakako Arreta Plana gurasoak gaitzera orientatu beharko da.
b) Pronostiko zaila edo negatiboa: Dauzkaten baliabideekin,
gurasoen gaikuntza ez da oso bideragarria, ez ebaluazioaren
unean, ez etorkizunean. Banakako Arreta Plana hasieran Esku
hartzearen Baloraziora orientatu ahalko da eta, pronostiko
negatiboa berretsi ondoren, beste helburu batera orientatu
beharko litzateke (ikus hurrengo kapitulua).
c) Zalantzazko pronostikoa: Kasu batzuetan, ebaluazioa egin
ondoren zaila da gurasoen edo legezko arduradunen gaikuntza
Guraso gaikuntzarako pronostikoa:
� Positiboa
� Zaila
� Zalantzazkoa
75
aukerei buruzko pronostikoa ezartzea. Kasu horietan, beharrezkoa izango da familiari tratamendua
ematea, aldatzeko aukera zehaztu ahal izateko. Banakako Arreta Plana Esku hartzearen Baloraziora
orientatuko da. Fase hori amaitutakoan, lortutako emaitzak baloratu eta plan berria diseinatuko da.
Pronostiko negatiboa ezartzeak edo gurasoen gaikutnzarako esku hartzea eteteak, arrazoizko denbora
baten ondoren, ez du esan nahi familiaren baldintzak ezin direnik etorkizunean aldatu. Hala ere, kasu
horietan beti lehenetsiko dira haurraren eta nerabearen beharrizanak, batez ere adin txikikoenak.
Hasierako ebaluazioko ondorioak eta proposamenak gurasoekin edo legezko arduradunekin, eta, hala
badagokio, haurrekin edo nerabeekin egiaztatzea
Hasierako ebaluazioa amaitu ondoren, ondorioak gurasoekin edo legezko arduradunekin egiaztatuko
dira, behin betikotzat jo baino lehen. Txostenaren edukia irakurri ahal izatea (edo azaltzea)
gomendagarria da. Garrantzitsua dela digu, honako arrazoiak direla eta:
o Balorazioa egiten duten profesionalei
lagundu egiten die gurasoen edo legezko
arduradunen ikuspegia ezagutu eta
kontuan hartzen.
o Une garrantzitsua da arazoen kontzientzia
maila eta aldatzeko motibazioa ebaluatu
eta lantzeko.
o Beren konfiantza falta murrizten lagun dezake.
o Gurasoei edo legezko arduradunei aukera ematen die beren iritzia eta ikuspuntua
azaltzeko eta profesionalei berau txostenean jaso dezatela eskatu ahal izateko.
o Errespetatuago sentituko dira.
Hasierako ebaluazioaren ondorioak haurrekin edo nerabeekin ere egiaztatu ahalko dira, komenigarritzat
jotzen bada. Hori bereziki garrantzitsua izan daiteke nerabeen kasuan.
Gurasoen edo legezko arduradunen eta haur edo nerabeen iritziak ebaluazio txostenean jasoko dira.
EBALUAZIO TXOSTENA
Ebaluazioan jasotako informazioa eta ondorioak hasierako ebaluazioaren txostenean jasoko dira (ikus I.
eranskina). Txosten hori kasuaren espedientean sartuko da, egindako idatzizko jakinarazpen guztien
kopiarekin eta jaso diren txosten eta agiri guztiekin batera.
Ebaluazioaren txostenean argi eta garbi adierazi behar dira (1) haurrari edo nerabeari eta haren familiari
buruz jasotako informazioa, eta (2) ebaluazioan parte hartu duen profesionalen taldeak egindako
balorazioa.
Gurasoekin edo legezko
arduradunekin ebaluazioaren
ondorioak aztertu eta
egiaztatzea
76
Hasierako ebaluazioaren txostena
(*) Proposatutako esku hartzearen atala labur deskribatuko da, Banakako Arreta Planean garatuko baita
zehatzago.
1. Ebaluazioa egin duten zerbitzuaren eta teknikari edo taldearen identifikazio datuak, tokia
eta data
2. Ebaluazioa egiteko arrazoia, jardueren kronologia, kontsultatuko informazio iturriak
3. Haur edo nerabearen eta haren familiaren identifikazio datuak
4. Haurraren edo nerabearen egoera (banakako deskribapena):
4.1. Bere beharrizanen asebetetze maila eta babesik ez motak
4.2. Osasuna eta garapena (osasun fisikoa, jarrera ezaugarriak, gizarte harremanak,
eskola errendimendua eta garapen kognitiboa, auto-zaintza gaitasuna eta
independentzia)
4.3. Haurraren edo nerabearen egoeraren laburpena
4.4. Osasuna eta garapena
5. Familiaren egoera:
5.1. Familiaren historia gizarte zerbitzuetan
5.2. Egoera sozioekonomikoa (etxebizitza, lan egoera, egoera ekonomikoa)
5.3. Guraso figuren edo legezko arduradunen egoera (historia pertsonala eta
aurrekari familiarrak, hezkuntza/kultura maila, osasun fisikoa, funtzionamendu
psikologikoa eta jarrerazkoa, gizarte harremanak)
5.4. Familia harremanak (bikote harremana, guraso figuren eta seme-alaben arteko
harremana, guraso funtzioen banaketa, neba-arreben harremana, familia
zabalarekiko harremana)
6. Balorazioa
6.1. Babes faltaren eta larritasunaren laburpena familiako haur eta nerabe
bakoitzaren kasuan
6.2. Familiaren egoeraren laburpena: babesik ezarekin lotutako faktoreak;
alderdi positiboak familiaren egoeran eta funtzionamenduan
6.3. Arazoaren kontzientzia eta aldatzeko motibazioa guraso figuretan
6.4. Gizarte zerbitzuen esku hartzerik gabe aldatzeko aukerak
6.5. Gaikuntzarako pronostikoa
7. Proposatutako esku hartzea
8. Dokumentazio erantsia
9. Sinadurak
77
Txostena idazteko gomendioak:
- Zehatza izatea.
- Hizkuntza argia eta zehatza erabiltzea, gurasoek edo legezko arduradunek nahiz gaiarekin
lotutako beste pertsona batzuek uler dezaten.
- Egoerak, jarrerak eta, batez ere, pertsonak "kalifikatzea”
ahalik eta gehien saihestea. “Kalifikazioen” ordez
(orokortasunak izan baitaitezke) deskribapen espezifikoak
erabiltzea. - Garrantzitsuak diren gertaera, balorazio eta ondorioak
soilik jasotzea.
- Garrantzitsua ez den informazioa bateratzea.
- Informazioa errepikatzea saihestea.
- Informazio iturriak argi eta garbi adieraztea beti.
- Gertaeren eta balorazio/iritzien artean bereiztea.
- Informazio dokumentatua eta informazio ez egiaztatua bereiztea.
- Gurasoek edo legezko arduradunek, haurrak edo nerabeak eta abar arazoaren gainean duten
pertzepzioa eta ebaluazioa egin duen taldeak edo profesionalak duen pertzepzioa bereiztea.
- Familiako alderdi positiboei buruzko informazioa jaso eta balioa ematea.
- Epai eta balorazio ahulak eta oinarri edo babes nahikorik gabeak saihestea.
- Txostenean jasotako balorazioak justifikatzea. - Arazoak argi eta garbi identifikatzea eta esku hartzeko helburuak zehazteko moduan lantzea.
KASUAK UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN ETA UMEEN ZERBITZUAREN ARTEAN KOORDINATZEA ETA
BIDERATZEA
Kasuaren larritasuna birkalifikatzea, ebaluazioaren ondoren
Maiz gertatzen ez den arren, batzuetan hasierako ebaluazioan
jasotzen den informazioaren ondorioz kasuaren larritasuna
birkalifikatu behar izaten da eta udaleko gizarte zerbitzuetara edo
Umeen Zerbitzura bideratzea beharrezkotzat jotzen da. Halako
kasuetan, ikerketa faserako (ikus horren kapitulua) ezarritako eran
jokatu beharko da, baina bideratze prozesuan jasota geratu beharko
da ebaluazioan jasotako informazioa.
Udaleko gizarte zerbitzuak Umeen Zerbitzuari dagozkion kasuetan lankidetzan aritzea
Udaleko gizarte zerbitzuak lankidetzan arituko dira Foru Aldundiko Umeen Zerbitzuari dagozkion
ebaluazio prozesuetan, udaleko gizarte zerbitzuetan ezagutzen diren kasuetan. Lankidetza horretan
honakoak egingo dira:
- Familiari buruzko informazioa eman.
- Umeen Zerbitzuko teknikariek familiarekin edota kasuan
dauden beste profesional edo zerbitzu batzuekin
harremana izateko erraztasunak eman.
- Kasu jakin batzuetan beharrezkotzat jotzen bada eta
egoerak aukera hori ahalbidetzen badu, Umeen
Zerbitzuko teknikariekin lankidetzan aritu, informazioa
zuzenean jasotzeko.
Udaleko gizarte zerbitzuak ebaluazio prozesuetan (eta esku hartzean) inplikatzea, Umeen Zerbitzuaren
eskumeneko kasuetan, faktore oso garrantzitsua izan daiteke esku hartze hori arrakastatsua izan dadin.
Hori dela eta, aurretik udaleko gizarte zerbitzuen esku hartzea egon denean, Umeen Zerbitzuak,
Udaleko gizarte zerbitzuen
lankidetza Umeen
Zerbitzuari dagokion
ebaluazio prozesuan
Ebaluazio txostena idazteko
gomendioak
Ikerketa faseko prozedura
eta irizpide berberak
bideratzean
78
kasuaren koordinatzaileen bidez, partaidetza aktiboa sustatuko du ebaluazio prozesuan eta Banakako
Arreta Planaren diseinuan.
79
5.3. BANAKAKO ARRETA PLANAREN DISEINUA
HELBURUAK
Banakako Arreta Planean berariaz jasotzen dira, idatziz, haur edo nerabe bakoitzarekin eta haren
familiarekin garatu beharreko jarduerak eta helburuak, beren babesa bermatzeko eta familian eta gizartean
guztiz integratzeko. Horretarako, garatu beharreko jarduerak ezartzen dira eta argi eta garbi zehazten dira
esku hartuko duten zerbitzu eta baliabideak, betearazpen epeak eta helburuen lorpena ebaluatzeko modua.
Banakako Arreta Plana kasuari buruzko informazio eskuragarria eta ikerketan hasierako ebaluazioan
jasotako ondorioak oinarri hartuta prestatzen da. Kasuan kasu esku hartzen duten zerbitzu eta baliabideen
(erkidegokoak nahiz gizarte zerbitzuetakoak) jarduerak koordinatzeko eta batasuna emateko balio behar du.
Guztiek ezagutu eta partekatu behar dute eta beren jarduera gidatuko duen tresna nagusia izan behar da.
Udaleko gizarte zerbitzuek eta Umeen Zerbitzuak Banakako Arreta Plan bat egingo dute haur edo
nerabe bakoitzarentzat, honako alderdi hauek zehaztuta:
1. Zerbitzuaren esku hartzearen helburua.
2. Haurrarekin edo nerabearekin eta haren familiarekin lortu beharreko helburuak.
3. Helburuak lortzeko beharrezko baliabideak/zerbitzuak.
4. Helburu horiek lortzeko aurreikusitako epeak.
5. Horien lorpena ebaluatzeko erabili beharreko metodoa.
6. Kasua koordinatuko duen profesional erreferentea.
7. Plana berrikusteko epea15
.
Gainera, Umeen Zerbitzuak diseinatu behar dituen Banakako Arreta Planetan berariaz jasoko da babes
neurri bat hartzeko beharrizana, eta, halakorik beharrezkoa bada, honakoak zehaztuko dira:
1. Hartu beharreko neurria (tutoretza edo zaintza)
2. Iraupena
3. Erabili beharreko babes baliabide espezifikoak (familia harrera familia zabalean edo kanpo, egoitza
harrera, adopzioa)
4. Aplikatzeko baldintza zehatzak
5. Sustatu edo proposatu beharreko baliabide juridikoak
UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN ETA UMEEN ZERBITZUAREN ESKUMENAK
• Udaleko Gizarte Zerbitzuak
• Banakako Arreta Plana diseinatzea arrisku neurtuko kasuetan.
• Egokia denean, Umeen Zerbitzuan espedientea zabalik duten haur edo nerabeen Banakako
Arreta Plana diseinatu eta berrikusteko orduan parte hartzea.
• Foru Aldundiko Umeen Zerbitzua • Arrisku larrian edo babesik gabe dauden haur edo nerabeen Banakako Arreta Plana diseinatzea.
• Aholkularitza ematea udaleko gizarte zerbitzuei, horiek hala eskatzen dutenean, zailtasun
bereziko Banakako Arreta Planak diseinatzean.
15
Banakako Arreta Plana gutxienez lau hilero berrikusiko da sei urtetik beherako haurrak tarteak direnean eta
gutxienez sei hilero adin nagusiagoko haurrak direnean.
80
Haur edo nerabe bat arrisku larrian edo babesik gabe
badago, Umeen Zerbitzua arduratuko da Banakako Arreta
Plana diseinatzeaz, ez soilik haur edo nerabe horrena, baizik
eta berekin bizi diren eta arrisku neurtuan dauden gainerako
neba-arrebena, kapitulu honen amaieran aipatzen diren
salbuespenetan izan ezik.
BEHARREZKO TALDEAK
Banakako Arreta Plana beti taldean diseinatuko da,
honakoen partaidetza aktiboarekin:
• Haren betearazpenean parte hartuko duten profesionalak eta zerbitzuak, hau da, orokorrean haurrari
edo nerabeari eta haren familiari laguntza emateko erantzukizuna izango dutenak, zerbitzu
bakoitzerako aplikatu beharreko araudiaren arabera.
• Ahal den neurrian, gurasoak edo legezko arduradunak (biak familia nuklearren kasuan).
• Haurra edo nerabea, posible eta bidezkoa bada.
Umeen Zerbitzuan artatutako arrisku larriko edo babesik gabeko kasuetan, Arreta Planaren helburua
familia berriz batzea edo hari eustea denean, udaleko gizarte zerbitzuen balorazioa jasoko da, udalaren
menpeko haur baliabide espezifikoak sartzeko beharrizanari edo egokitasunari buruz.
EPEAK
Hasierako ebaluazioa egindakoan, Banakako Arreta Plana egingo da bi astetik beherako epean.
Salbuespenetan izan ezik,
familia talde berean babesik
gabe dauden haur eta
nerabeen Banakako Arreta
Plana diseinatzeaz (eta
betearazteaz) zerbitzu
berbera arduratuko da
81
EDUKIA
Banakako Arreta Plana
Alderdi orokorrak
• Haur edo nerabe bakoitzarentzat Banakako Arreta Plan bat egingo da. Plana bereziki egin beharko
da haur edo nerabe bakoitzarentzat, eta, hala, bizikidetza unitate berean dauden haur edo
nerabeentzat helburu, xede eta baliabide desberdinak planteatu ahalko dira. Hala ere, normalean
haur edo nerabe horien Banakako Arreta Planetan agertzen
diren helburuak eta baliabideak berberak izaten dira, beren
guraso figurei edo familia eta gizarte inguruari
dagokienean.
• Banakako Arreta Plana egiteko indarreko legedian eta
haurren eta nerabeen arreta eta babeserako jarduera
printzipioetan (Gida honen II. kapituluan deskribatuak) ezarritakoa beteko da.
• Planaren proposamena errealista izan behar da, hau da, garatzeko modukoa. Batzuetan, hasierako
ebaluazioaren ondoren, familiak eskuragarri ez dauden baliabide batzuk behar dituela ondorioztatu
daiteke (baliabideok ez direlako existitzen edo ez daudelako behar diren baldintzetan). Kasu
horietan, beste aukera bideragarri batzuk proposatuko dira, kasuaren beharrizanak asetzeko, eta
hala jasoko da dagokion Banakako Arreta Planean. Egoera horren arrazoiak ere jasota geratuko dira.
• Bananako Arreta Plana diseinatzean, aurretik erabili diren eta emaitza positiborik izan ez duten esku
hartzeak errepikatzea saihestuko da.
• Banakako Arreta Plana kasuaren espedientean jasoko da.
Esku hartzearen xedea zehaztea
Banakako Arreta Planaren helburuak ezartzen ditu gizarte zerbitzuen esku hartzearen orientazioa eta
azken xedea. Edonola ere, esku hartzean zehar aldatu egin ahalko dira, eta, halakorik gertatzen bada,
plana formalki berrikusi eta berri bat egingo da.
Kasuan kasuko ezaugarrien arabera –babesik ezaren larritasuna eta kronikotasuna, errehabilitazio
aukera, eta abar-, gizarte zerbitzuen orientazioak xede desberdinak izango ditu:
1. Kasuaren ardura duen zerbitzu eta teknikariaren datuak
2. Kasuaren identifikazio datuak eta aurrekariak
3. Esku hartzearen xedea
4. Helburuak
5. Aplikatu beharreko zerbitzuak eta baliabideak
6. Akordioak eta konpromisoak haur edo nerabearekin eta familiarekin
7. Egokitzat jo den plana eta proposatutako planarekiko aldeak
8. Plana berrikusteko data
9. Bestelako informazio esanguratsua
10. Dokumentazio erantsia
11. Sinadurak
Haur edo nerabe
bakoitzarentzako Banakako
Arreta Plana egitea
82
Bananako Arreta Planak zehaztuko du zein den haur edo nerabe bakoitzarekiko esku hartzearen HELBURU
NAGUSIA, bakarra izan beharko delarik.
Esku hartzearen azken helburua zehazteak ez du esan nahi xede horrekin lotutako helburuak soilik landuko
direnik. Horrenbestez, “familiari eutsiko” zaion kasuetan, esaterako, esku hartzearen foku nagusia familiaren
egoera aldatzea dela ulertzen da, nahiz eta seguru asko arazoaren kontzientzia hartzeko eta familiako
kideen jarrera aldatzeko motibazioarekin lotutako helburuak ere garatuko diren. Esku hartzearen helburu
edo xede nagusia zein den zehaztea da kontua.
BANAKAKO ARRETA PLANAREN XEDE POSIBLEAK
Haurra edo nerabea familiaren etxean geratzen
denean edo banatu ondoren itzuli denean Haurra edo nerabea bere familiatik banatu
denean
Esku hartzearen balorazioa
Arazoaren kontzientzia eta aldatzeko motibazioa
Familiari eustea Familia berriz biltzea
Babes espezifikoa haurrari edo nerabeari Integrazio egonkorra bizikidetza inguru berria
(familiarra edo egoitza espezializatua)
Haurraren edo nerabearen eta familiaren egoeraren
gaineko laguntza, jarraipena edota kontrola Burujabetzarako prestakuntza
83
Banakako Arreta Planaren helburu posibleak, haurra edo nerabea familiaren etxean geratzen denean
edo banatu ondoren itzuli denean
Banakako Arreta Planaren helburu posibleak, haurra edo nerabea bere familiatik banatu denean
XEDEA
Esku hartzea baloratzea
Familia berriz biltzea
Beste familia batean
egonkortasunez integratzea (zabala
edo bestelakoa)
Arazoaren kontzientzia eta
aldatzeko motibazioa sortzea
Egoitza inguru espezializatuan
integratzea
Burujabetzarako prestatzea
XEDEA
Esku hartzea baloratzea
Arazoaren kontzientzia
eta aldatzeko motibazioa
sortzea
Familiari eustea
Haurrari edo nerabeari
babes espezifikoa ematea
Haurraren edo
nerabearen eta haren
familiaren egoeraren
gaineko jarraipena,
kontrola edo laguntza
Esku hartzea krisian
Guraso gaikuntza
Familiaren osagarria
84
Banakako Arreta Planaren helburu bakoitzerako esku hartzearen iraupenari buruzko gomendioak eta
helburu posibleak
Esku hartzearen balorazioa
Gehieneko iraupena: 6
hilabete
1. Kasuaren ikerketa burutzea, arrisku neurtuko, larriko edo babesik
ezeko susmo oinarrituak daudenean, baieztatu edo ukatu ezin izan
diren arren.
2. Gurasoen gaitasunak ebaluatzea. 3. Ebaluazioak zalantzazko pronostikoa edo negatiboa ematen duenean
gurasoen gaikuntzarako edo familia berriz biltzeko aukerei buruz,
pronostiko hori argitzeko, egiaztatzeko edo ukatzeko esku hartze labur
bat egitea.
Gurasoengan edo legezko
arduradunengan arazoaren
kontzientzia eta aldatzeko
motibazioa piztea
Gehieneko iraupena: 6
hilabete
1. Gurasoengan edo legezko arduradunengan beren zailtasunei buruzko
kontzientzia eta prestutasun nahikoa piztea, aldaketa prozesuan
inplikatu daitezen eta beraientzako edo beren familiarentzako
tratamendu edo babes zerbitzuen esku hartzea onar dezaten. 2. Gurasoek edo legezko arduradunek ez dituztenean onartzen
beraientzako tratamendu edo babes zerbitzuak, beren seme-alaben
zailtasunei buruzko kontzientzia nahikoa sortzea eta horiek behar
dituzten tratamendu edo babes zerbitzuak jasotzea lortzea. Familiari eustea: Krisi
egoeretako esku hartzea Gehieneko iraupena: 2
hilabete
1. Krisi egoera bati eustea, haurra edo nerabea familiatik banatzea
saihesteko.
Familiari eustea: Gurasoen
gaikuntza
Batez besteko iraupena: 2
urte (baina lau urtekoa izan
daiteke salbuespen
kasuetan)
1. Gurasoei edo legezko arduradunei gaikuntza ematea, beren guraso
zeregina era egokian bete dezaten.
2. Babesik ezaren egoera amaitzea, familia unitateari eustea, haurrak
edo nerabeak beren oinarrizko beharrizanak familian aseta dauzkala
bermatzea eta babesik eza etorkizunean berriz agertzeko arriskua
ezabatu edo murriztea.
3. Babesik ezak haurrarengan edo nerabearengan izan dituen ondorioak
konpontzea. Familiari eustea:
Familiaren osagarri izatea Arrisku neurtuko kasuetan
soilik aplikagarria
Iraupena: Mugarik gabe
1. Gurasoen edo legezko arduradunen osagarri izatea guraso rolaren
funtzioak mugatuta daudenean.
2. Babesik eza amaitu eta familia unitateari eustea.
3. Haurraren edo nerabearen oinarrizko beharrizanak asetzen direla
bermatzea.
4. Babesik ezak haurrarengan edo nerabearengan izan dituen ondorioak
konpontzea.
Familia berriz biltzea
Batez besteko iraupena: 2
urte (baina lau urtekoa izan
daiteke salbuespen
kasuetan)
Umeen Zerbitzuak beregain hartutako tutoretza edo zaintza kasuetan,
haurraren edo nerabearen osotasuna eta segurtasuna babesteko behin-
behineko babes neurri bat hartu denean:
1. Ahalik eta azkarren familiara itzultzea lortzea, bere oinarrizko
beharrizanak ase direla bermatuta.
2. Gurasoei edo legezko arduradunei trebakuntza ematea, beren guraso
zeregina era egokian bete dezaten.
3. Babesik eza etorkizunean berriz agertzeko arriskua ezabatu edo
murriztea.
4. Babesik ezak haurrarengan edo nerabearengan izan dituen ondorioak
konpontzea.
5. Haurra edo nerabea familia harreran dagoenean: Familia hartzaileari,
haurrari edo nerabeari eta jatorrizko familiari babesa ematea, harrera
era egokian gara dadin. Babes espezifikoa haurrari
edo nerabeari
Guraso figurekin esku hartu
ezin denean aplikagarria
1. Haurrari edo nerabeari baliabide pertsonal eta babes bitarteko
nahikoak ematea, garapen egokia izan dezan, familia inguru
disfuntzionalean bizi arren.
2. Babesik ezak haurrarengan edo nerabearengan izan dituen ondorioak
85
Iraupena: Mugarik gabe konpontzea.
Beste familia batean
(familia zabala edo beste
bat) egonkortasunez
integratzea
Iraupena: Mugarik gabe
Babesik ezeko edo zaintza beste batek hartutako kasuetan, haurraren edo
nerabearen osotasuna eta segurtasuna babesteko behin betiko babes
neurri bat hartu denean:
1. Haurra edo nerabea beste familia giro egonkor batean integratzen
dela sustatzea (jatorrizko familiarekin harremana izanik edo ez).
2. Familia hartzaileari, haurrari edo nerabeari eta, hala badagokio,
jatorrizko familiari babesa ematea eta jarraipena egitea, harrera era
egokian gara dadin.
3. Babesik ezak haurrarengan edo nerabearengan izan dituen ondorioak
konpontzea. Burujabetzarako
prestakuntza
Iraupena: haurra edo
nerabea adinez nagusia izan
arte
Familia nukleo batera era egonkorrean sartu ezin den haur edo nerabe
babestu baten kasuan:
1. guraso funtzioak betetzea, ordezko gisa
2. bizimodu heldu independentea egiteko beharrezko gaitasunak
ematea.
Egoitza inguru
espezializatuan integratzea
Iraupena: haurra edo
nerabea adinez nagusia izan
arte
Familia nukleo batera era egonkorrean sartu ezin diren eta beren
beharrizan edo egoera berezien ondorioz bizimodu autonomoa eduki ezin
duten haur edo nerabe babestuen kasuan:
1. Beren beharrizan berezietara egokitutako egoitza inguru egonkorrean
integratzen direla sustatzea.
Haurraren edo nerabearen
eta familiaren egoeraren
gaineko laguntza,
jarraipena edota kontrola
Iraupena: Mugarik gabe (4.
helburua salbu: 21 urte
bete arte)
1. Gurasoen gaikuntza programaren edo familia berriz biltzeko
prozesuaren ondoren lortutako aldaketen egonkortasuna ebaluatzea.
2. Aldaketa horiei eustea indartu eta babestea, esku hartze ez
intentsiboaren bidez.
3. Arrisku neurtuko egoera baten larriagotzea prebenitu edo goiz
antzematea.
4. Babes Sistematik irteten diren gazteak bizimodu independentera
egokitzeko prozesua babestea.
Guraso gaikuntzarako epeak:
Gurasoak gaitzeko behar den epea familiaren gaitasunen eta arazoen araberakoa izango da: Epe
horiek sei hilabete eta lau urte bitartekoak izan daitezke, baina familia batzuetan etengabeko babesa
beharko da haurrak edo nerabeak adinez nagusiak diren arte. Erreferentziazko irizpide nagusi gisa
honakoak ezar litezke:
• Esku hartze intentsiboko hamazortzi hilabete (hau da, astean gutxienez bi harreman familiarekin
eta gurasoen gaikuntzarako programa bat, beharrezkotzat jotzen diren baliabideak dauzkana)
aski da guraso figuren hobetzeko gaitasuna zehazteko. Kasu batzuetan beharrezkoa izango da epe
horren ondoren ere laguntza ematen jarraitzea, baina laguntza hori ez da hain intentsiboa izango.
• Gurasoen Gaikuntza Programa baten lehen hamar hilabeteetan gurasoek edo legezko
arduradunek ez badute aldaketa nabarmenik erakusten, esku hartzea amaitu egin beharko da,
seguru asko ez baita aldaketarik egongo epe labur edo ertainean. Horrenbestez, beste esku
hartze estrategia batzuk jarri beharko dira martxan.
Helburuak zehaztea
86
Banakako Arreta Planaren helburu orokorrak esleitutako xedearen arabera zehaztuko dira. Horretarako,
aurreko atalean adierazitako helburuak hartuko dira abiapuntutzat.
Helburu orokor horiek helburu zehatzetan zehaztu beharko dira gero, eta, hala, haurraren edo nerabearen
ongizatea eta babesa bermatuko dituzten aldaketak ezarriko dira. Orokorrean, familiari eragiten dioten
arazoak eta horien arrazoiak birformulatu behar dira, horiek konpondu ahal izateko.
Behar bezala zehazteko, beraz, helburu zehatzek honako baldintzak bete beharko lituzkete:
1. Hartzailea argi eta garbi identifikatu.
2. Ahal dela, familiarekin planifikatu eta adostu.
3. Positiboki zehaztuta egon (hau da, presentziaren arabera, eta ez hutsuneen arabera)
4. Lortu nahi den emaitza islatu (ez horretarako erabili beharreko bitartekoa).
5. Emaitza bakarrekin zehaztu (ez sartu helburu beraren barruan atxikitako helburu espezifiko
desberdinak).
6. Ahalik eta zehatzenak izan.
7. Errealistak izan, esku hartze espezifiko batekin lortzeko modukoak.
8. Sekuentziatuak izan.
9. Lortzeko epeak ezarrita eduki.
10. Adierazle objektibo eta ikusgarrien bidez ebaluatzeko modukoak izan.
Banakako Arreta Planaren helburuak zehaztean bereizi egin behar dira epe labur, ertain eta luzeko
helburuak. Orokorrean, babesik gabeko egoerak dituzten familiek funtsezko arlo desberdinei eragiten
dieten arazoak dituzte (gurasoen edo legezko arduradunen historia eta egoera pertsonala, haurren edo
nerabeen egoera pertsonala, gizarte harremanak, arlo sozioekonomikoa eta abar). Ebaluazio on batean
honakoak identifikatzen dira: (a) familiari eragiten dioten arazoak, (b) babesik eza agertu, mantendu edota
larriagotzearekin lotuta egon daitezkeen arazoak, (c) arazo bakoitzaren pisua, eta (d) arazoen arteko
harremana.
Babesik ezaren arrazoiak eta harekin lotutako faktoreak lotuta badaude, horiek jorratzeko sekuentzia bat
ezarri beharko da eta hori jasota geratu beharko da epe ertain eta laburreko edo luzeko helburuak
bereiztean.
Batez ere hasierako Banakako Arreta Planetan, gomendagarria da epe laburreko helburuen artean sartzea
familiak antzematen dituen arazorik berehalakoenak eta premiazkoenak eta erraz lor daitezkeen helburuak
sartzea. Aldaketa prozesuak nekezak dira eta apurka-apurka gauzatu behar dira. Garrantzitsua da familiek
berehalako lorpenak ikustea epe laburreko helburuetan, hala, beharrezko konfiantza irabaziko baitute
ondoren arazo konplexuago eta konplikatuagoak jorratzeko. Hori bereziki garrantzitsua da esku hartzearen
kontrakoak diren familietan.
Familiako kideak gurasoen gaikuntzarako eta familia berriz batzeko Banakako Arreta Planen diseinuan
inplikatzea
Gurasoak gaitzeko eta familia berriz biltzeko Banakako Arreta Planak egitean, beti bilatuko da honakoen
lankidetza eta inplikazio aktiboa:
• Gurasoena eta legezko arduradunena (biak familia nuklearren kasuan).
• Haurrarena edo nerabearena, posible eta bidezkoa bada.
Gizarte zerbitzuetako profesionalek beren esku dagoen guztia egin beharko dute gurasoak edo legezko
arduradunak eta haurra edo nerabea (batez ere nerabea) inplikatzeko Banakako Arreta Plana diseinatu eta
ondoren betearazteko orduan. Izan ere, esku hartzeak arrakasta izan dezan berebiziko garrantzia dauka
inplikazio horrek.
87
Guraso edo legezko arduradun batzuek beren zailtasunen gaineko kontzientzia argia erakutsiko dute eta
aldatzeko motibatuta egongo dira. Beste batzuek, hala ere, zailtasun batzuen gaineko kontzientzia izango
dute soilik, edo, kontzientzia izan arren, ez dute aldatzeko adina motibazioa izango. Kasu horietan, esku
hartzean nahitaez egon behar da lehen fase bat, alderdi horiek jorratuko dituena. Lan hori hasierako fasean
bertan hasiko da eta Banakako Arreta Plana egitean ere kontuan hartuko da.
Familia Banakako Arreta Planaren diseinuan inplikatzeak ez du
esan nahi soilik informazioa eman behar zaienik edo iritzia
eskatu. Erabakiak hartzeko prozesuan eta erabaki horien
ondorioetan duten zereginari buruzko kontzientzia hartzen
lagundu behar zaie. Horretarako, garrantzitsua da:
• Hasieran plan proposamen bat egitea, irekia –haurraren
edo nerabearen ongizatea eta babesa bermatzeko helburu
orokorraren barruan-, beraiekin negoziatu eta adostuko
dena.
• Beraiekin adostea, ahal dela idatzizko akordio bat sinatuta:
- Lortu beharreko helburu orokorrak.
- Helburu horiek betetzeko gauzatu beharreko zereginak.
- Abian jarriko diren baliabideak/zerbitzuak/esku hartzeak. - Helburuen lorpena ebaluatzeko modua.
- Helburuak lortzearen eta ez lortzearen ondorioak.
- Akordioa berrikusteko epea.
Kasuaren koordinatzailea esleitzea
Banakako Arreta Planaren betearazpena gizarte zerbitzuetako profesional batek (udaleko gizarte
zerbitzuetako profesionala arrisku neurtuko egoeran dauden haur edo nerabeen kasuan eta Umeen
Zerbitzuko profesionala arrisku larriko edo babesik gabeko egoeran dauden haur edo nerabeen planetan)
koordinatuko du16
. Profesional horren oinarrizko funtzioak honako hauek izango dira:
• Kasuan inplikatutako pertsona, profesional eta zerbitzuentzako erreferentziazko profesional nagusia
izatea.
• Kasuari buruzko informazioa zentralizatzea.
• Haurraren edo nerabearen eta haren familiaren egoerari buruzko informazioa eguneratuta izatea.
• Kasuaren espedientea osatuta eta eguneratuta edukitzea.
• Plan horretan adostutako zerbitzu eta baliabideen hornidura kudeatu eta koordinatzea eta berau
aldizka berrikusten dela ziurtatzea.
• Kasuaren esku hartzean inplikatutako profesional eta
zerbitzu desberdinen jarduera koordinatua eta koherentea
sustatzea. • Zerbitzuen artean bideratzen diren kasuak informazio
nahikoaz eta era egokian bideratzen direla ziurtatzea.
• Kasuari buruzko txostenak egitea, goragoko zerbitzuek edo
instantziek hala eskatzen dutenean edo beharrezkotzat jotzen denean.
Gizarte zerbitzuetako profesionalak arduratuko dira beti kasua koordinatzeaz. Udaleko gizarte zerbitzuetan
gizarte langileak izendatuko dira lehentasunez. Umeen Zerbitzuan beren jarduera eskuliburuan ezarritako
irizpideen arabera jokatuko da.
Kasua koordinatzen duen pertsonak familiarekin edota haurrarekin edo nerabearekin tratatzeko esku hartze
zuzenik ez egitea komeni da.
16
Ikus “Udaleko gizarte zerbitzuen eta Umeen Zerbitzuaren arteko koordinazioa” hizpide duen atala.
Gurasoen edo legezko
arduradunen eta haur edo
nerabearen inplikazioa,
bidezkoa bada, Esku hartze
Plana diseinatzean
Kasuaren
koordinatzailearen
esleipena eta zereginak
88
Kasua koordinatzen duen profesionala ahalik eta egonkorrena izateko ahalegina egingo da. Hasierako
Banakako Arreta Plana onartzen denean esleituko da koordinatzailea.
Familia bereko haur edo nerabeen Banakako Arreta Planen koordinazioaz profesional bera arduratuko da
(salbuespen kasuetan izan ezik, ez bada egokitzat edo beharrezkotzat jotzen).
UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN ETA UMEEN ZERBITZUAREN ARTEKO KOORDINAZIOA
Umeen Zerbitzuan artatutako kasuak, behin betiko banaketa bat aurreikusten dutenak, jatorrizko
familiara itzultzeko asmorik gabe
Umeen Zerbitzuak udaleko gizarte zerbitzuetara igorriko ditu haur edo nerabearen Banakako Arreta
Plana eta ebaluazio txostena. Udaleko gizarte zerbitzuen eta Umeen Zerbitzuaren arteko komunikazio
bidea irekita utziko da, egoera berezietan, bi zerbitzuetako edozeinek eskatuta, edo ondoren planaren
orientazioa aldatzen delako, egokitzat jotzen diren koordinazio ildoak ezar daitezen. Umeen Zerbitzuko
profesionalek udaleko gizarte zerbitzuetako profesionalei azalduko dizkiete, beharrezkoa bada kontaktu
pertsonalen bidez, ebaluazio txostena bidaltzeaz gain, hartutako neurrien arrazoiak eta irizpideak.
Udaleko gizarte zerbitzuek haurraren edo nerabearen espedientea itxiko dute, baina profesional
erreferente bat izango dute beste neba-arreba batzuk arrisku
arin edo neurtuko egoeran badaude udalaren esku hartzean.
Azken horiekiko esku hartzea udaleko gizarte zerbitzuek
koordinatuko dute eta behin betiko banaketa ezarri zaien neba-
arrebekiko esku hartzea, aldiz, Umeen Zerbitzuak koordinatuko
du. Bi zerbitzuek kasuan kasu beharrezkoa den koordinazio
maila izan beharko dute eta beren esku hartzeetarako
esanguratsua izan daitekeen edo haurraren edo nerabearen edo haren familiaren legezko egoeraren
aldaketa nabarmenekin lotuta egon daitekeen informazio oro helaraziko dute.
Umeen Zerbitzuan artatutako kasuak, familiari eustea eta familia berriz batzea xede dutenak
Umeen Zerbitzuak egindako neba-arreben familia taldeko balorazio prozesuan ondorioztatzen bada
arrisku larrian edo babesik gabe daudenetakoren bat bere familiarengandik bereizi behar dela behin-
behinean, itzultzeko aurreikuspenarekin, dela familia harrera bidez, dela egoitza harreraren bidez,
Umeen Zerbitzuak jarraituko du umearekin edo nerabearekin esku hartzen, baita berekin bizi diren eta
arrisku larrian edo neurtuan dauden neba-arrebekin ere. Arrisku arinean dauden nerabe edo haurren
kasuan, Umeen Zerbitzuan espedienterik ez irekitzeak ez du esan nahi arretarik emango ez zaienik;
aitzitik, beren neba-arrebek jasoko duten arretak berei ere egingo die on, baina ez zaie babes
espedienterik irekiko, ez daudelako babesik gabe, baizik eta horretarako arrisku arinean.
Hala ere, salbuespen kasuetan eta dagokion udaleko gizarte zerbitzuarekin aldez aurretik adostuta,
behin-behinean bere familiatik bereizten den eta arrisku larrian edo babesik gabe dagoen haurra edo
nerabea gurasoek kontrolatu ezin dituzten jarrera arazo larriak edo buruko nahasdurak dituen nerabea
bada eta arrisku neurtuko neba-arrebak baditu, udaleko familia hezitzaileen esku hartzea izan dutenak,
baldin eta kasuko egoera zehatzak aztertuta ondorioztatzen bada ez dela beharrezkoa guraso figurekin
jardutea bereizitako nerabearen arreta bideratzeko eta komenigarria dela udal hezitzaileek familiarekin
jarduten jarraitzea arrisku neurtuko neba-arrebei dagokienez, Umeen Zerbitzuak zabalik edukiko du
arrisku neurtuan dauden neba-arreben babes espedientea, baina udal hezitzaileengan arreta berezia
jarrita.
Umeen Zerbitzuan arrisku larriagatik edo babesik ezagatik artatutako kasuetan, familiari eustea edo
familia berriz batzea helburu izanik17
, hasierako Banakako Arreta Plana diseinatu ondoren, Umeen
17
Salbuespena izango dira arau hauste txikiak, 5.4 atalean (Umeen Zerbitzuan artatutako kasuak, familia
babestea eta familia berriz batzea xede dutenak) deskribatutako egoerak betetzen dituzten neurri judizial
penaldunak.
Koordinazioa udaleko
gizarte zerbitzuen eta
Umeen Zerbitzuaren artean
89
Zerbitzuak haren kopia bat eta ebaluazio txostena igorriko dizkio dagokion udaleko gizarte zerbitzuetako
erreferentziazko profesionalari. Kasuan kasu hartu beharreko babes neurriak eta erabili beharreko
baliabide zehatzak zehazteko, Umeen Zerbitzuak bere jarduera eskuliburuan jasotako irizpideak
jarraituko ditu. Umeen Zerbitzuko profesionalek udaleko gizarte zerbitzuetako profesionalei azalduko
dizkiete, beharrezkoa bada kontaktu pertsonalez bidez, ebaluazio txostena bidaltzeaz gain, planaren
diseinua ezarri duten arrazoiak eta irizpideak. Umeen Zerbitzuak, halaber, udaleko gizarte zerbitzuei
igorriko dizkie Banakako Arreta Planaren hurrengo berrikuspen txostenak. Gurasoak bereizi edo
banatzen direnean, haurrarekin edo nerabearekin biziko den guraso kidearen bizileku den herriko
udaleko gizarte zerbitzuei bidaliko zaie txostena, eta, baita beste guraso kidea bizi den udalerriko
udaleko gizarte zerbitzuei ere, egokitzat jotzen bada. Nolanahi ere, Umeen Zerbitzuak, kasuaren
koordinatzaileen bidez, udaleko gizarte zerbitzuek Banakako Arreta Planaren ebaluazio, diseinu eta
betearazpen prozesuetan era aktiboan parte hartzea sustatuko du.
Oro har, Umeen Zerbitzua arduratuko da egoitza harrerako, familia harrerako edo familian esku hartzeko
baliabide espezializatuak martxan jarri, zuzendu, teknikoki babestu, ikuskatu eta koordinatzeaz, baita
udalaren menpekoak ez diren erkidego zerbitzuen kasuan ere, eta udaleko gizarte zerbitzuak arduratuko
dira, bestalde, udalaren menpeko baliabideak martxan jarri, teknikoki babestu, jarraipena egin eta
koordinatzeaz. Kasu horietan espedienteak irekita geratuko dira eta udaleko gizarte zerbitzuetan
profesional erreferente bat izango dute.
90
5.4. BANAKAKO ARRETA PLANAREN BETEARAZPENA
HELBURUAK
1. Planean ezarritako helburuak betetzeko beharrezko jarduerak sustatzea.
2. Adostutako babes zerbitzuak eta baliabideak ematen ari direla ziurtatzea.
3. Haurraren edo nerabearen eta familiaren egoeraren ebaluazio etengabea egitea eta planean
zehaztutako helburuak betetzea.
4. Planari buruzko beharrezko aldaketak proposatu eta egitea.
UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN ETA UMEEN ZERBITZUAREN ESKUMENAK
• Udaleko Gizarte Zerbitzuak
• Banakako Arreta Planaren betearazpena eta aldizkako berrikuspena koordinatzea, arrisku
neurtuko kasuetan.
• Egokia denean, Umeen Zerbitzuan espedientea zabalik duten haur edo nerabeen Banakako
Arreta Plana berrikusteko orduan parte hartzea. • Umeen Zerbitzuari babesa ematea beharrezko izan litezkeen lehen mailako arreta baliabideak
kudeatzeko orduan.
• Foru Aldundiko Umeen Zerbitzua • Arrisku larrian edo babesik gabe dauden haur edo
nerabeen Banakako Arreta Planaren betearazpena eta
aldizkako berrikuspena koordinatzea.
• Aholkularitza eta babes teknikoa18
ematea udaleko gizarte
zerbitzuei, horiek hala eskatzen dutenean, zailtasun
bereziko Banakako Arreta Planaren betearazpenean eta
berrikuspenean.
Haur edo nerabe bat arrisku larrian edo babesik gabe badago,
Umeen Zerbitzua arduratuko da Banakako Arreta Plana
betearazteaz, ez soilik haur edo nerabe horrena, baizik eta berekin
bizi diren eta arrisku neurtuan dauden gainerako neba-arrebena,
kapitulu honen amaieran aipatzen diren salbuespenetan izan ezik.
BEHARREZKO TALDEAK
Banakako Arreta Planaren betearazpena orokorrean koordinatzea kasuaren koordinatzailearen
erantzukizuna izango da, udaleko gizarte zerbitzukoa edo Umeen Zerbitzukoa, kasuaren arabera.
Plana beti taldean berrikusi beharko da eta honakoek parte hartu beharko dute era aktiboan:
• Haren betearazpenean parte hartuko duten profesionalak eta zerbitzuak, hau da, orokorrean haurrari
edo nerabeari eta haren familiari laguntza emateko erantzukizuna izango dutenak, zerbitzu
bakoitzerako aplikatu beharreko araudiaren arabera.
• Ahal den neurrian, gurasoak edo legezko arduradunak (biak familia nuklearren kasuan).
• Haurra edo nerabea, posible eta bidezkoa bada.
18
Arrisku neurtuko salbuespen kasuetan bi zerbitzuek beharrezkotzat jotzen badute, Umeen Zerbitzuko
teknikariek elkarrizketa bat eduki ahalko dute familiako kideekin, udaleko gizarte zerbitzuaren esku
hartzean inplikazio gehiago izan dezaten.
Salbuespenak salbuespen,
familia berean babesik gabe
dauden haur eta nerabeen
Banakako Arreta Plana
zerbitzu berak betearaziko
du eta haren koordinazioa
profesional berari esleituko
zaio
91
EPEAK
Umeen babesik ezeko arazoak dituzten familiekin eta haur edo nerabeekin egiten diren esku hartzeek ez
dute denborazko mugarik izaten, baina esku hartzearen xedea helburuak ahalik eta eperik laburrenean
lortzea izan behar da. Kasu batzuetan, esku hartzea beharrezkoa izango da haurra edo nerabea adinez
nagusi izan arte (ikus Banakako Arreta Planaren Diseinuari buruzko atala).
Banakako Arreta Planak aldizka berrikusi beharko dira.
Gehienez sei hilera berrikuspen formal bat egitea komeni da.
Sei urtetik beherako haurren kasuan, lau hilero egin beharko da
berrikuspena.
Banakako Arreta Planari ezohiko berrikuspen formalak egingo
zaizkio, baldin eta kasuan esku hartzen duen baliabide
espezifikoren batek halakorik proposatzen badu. Ezohiko
berrikuspen horiek arrazoi desberdinen ondorioz dei litezke,
baina beti gauzatu beharko dira honako egoeraren bat
gertatzen bada:
1. Umeen Zerbitzuko kasuaren koordinatzaileak edo udaleko gizarte zerbitzuetako erreferentziako
profesionalak edo kasuaren koordinatzaileak egokitzat jo dute (a) esku hartzearen xedean
aldaketa bat proposatzea, (b) haurra edo nerabea babesteko neurriren bat hartzea edo (c) babes
neurriak aplikatzeko baldintzetan aldaketaren bat sartzea.
2. Kasuaren koordinatzailearen ustez denbora nahiko pasa da kasuan emaitza positiborik lortu gabe
edo familiaren egoera okertu egin da, eta, beraz, beharrezkoa dirudi orain arteko esku hartze
estrategia aldatzea.
3. Kasuaren koordinatzaileak zailtasun garrantzitsuak ikusten ditu esku hartzea betearazteko orduan
eta beste profesional/zerbitzu batzuen laguntza eskatzen du arazo horiek aztertu edota ebazteko.
4. Baliabideren baten esku hartze baldintzak aldatzeko proposamenen bat dago (esku hartzearen
amaiera, sarrera edo aldaketa garrantzitsuren bat) eta planaren diseinuan aldaketa garrantzitsuak
eragiten ditu.
5. Ezin dira garatu planean aurreikusi diren eta esku hartzearen garapen onerako funtsezkoak diren
baliabideak, eta, beraz, haren diseinua nabarmen aldatu behar da.
GARATU BEHARREKO JARDUERAK
Fase horretan, kasuaren koordinatzaileak haurraren edo nerabearen eta familiaren egoeraren etengabeko
jarraipena egin beharko du, baita Banakako Arreta Planaren garapenarena ere (aurreikusitako eran garatzen
ari den aztertzeko). Gauzatu beharreko zeregin zehatzak honakoak dira:
1. Esku hartze prozesuan egon daitezkeen zailtasunak goiz identifikatzea.
2. Zailtasun horiek jorratzeko asmoz, planean egin beharreko aldaketak identifikatzea.
3. Haurraren edo nerabearen eta familiaren arazoak eta beharrizanak era egokian jorratzen ote diren
eta nahi ziren emaitzak lortzen ote diren baloratzea.
4. Haurraren edo nerabearen egoera, arazo berrien agerpena eta babesik ezaren larritasunean
egondako aldaketak etengabe baloratzea.
5. Aldizka berrikustea planaren diseinua eta esku hartzearen bilakaeraren arabera aldatzea.
6. Familiari emandako zerbitzu eta baliabideen jarraipena egitea, era egokian erabiltzen direla
ziurtatzeko.
7. Esku hartzearen bilakaerari buruzko informazioa familian eta kasuarekin inplikatuta dauden
zerbitzuetan jakinarazi eta partekatzen dela ziurtatzea.
8. Banakako Arreta Plana berrikusteko txostenak osatu (Ikus I. eranskina) eta espedientean sartzea.
9. Esku hartzea amaitzeko edo kasua beste zerbitzu batera bideratzeko proposatzea.
Banakako Arreta Planaren berrikuspenak egiteko, kasuaren koordinatzaileak:
� Plana aldizka berrikusteko
epeak (lau edo sei hilero, haur
edo nerabearen adinaren
arabera)
� Ezohiko berrikuspenak
92
• Plana berrikusteko bilera formalak egingo ditu familiarekin eta haur edo nerabearekin, hala
badagokio, halakorik komeni ez denean salbu.
• Sareko bilerak deituko ditu kasuan esku hartzen duten zerbitzu eta profesionalekin, plana
berrikusteko. Kasuaren koordinatzaileak ziurtatu egingo du planean inplikatutako
zerbitzuek/profesionalek kate eta sistema egonkorrak eta arinak dituztela koordinazioan aritzeko eta
beren esku hartzeetarako informazio esanguratsua zuzenean helarazteko.
Banakako Arreta Planaren berrikuspenari buruzko txostena
Banakako Arreta Planaren Berrikuspenari buruzko Txostena kasuaren espedientean sartuko da eta
esanguratsutzat jotzen diren beste txosten edo agiri osagarri batzuk ere erantsi ahalko dira.
UDALEKO GIZARTE ZERBITZUEN ETA UMEEN ZERBITZUAREN ARTEKO KOORDINAZIOA
Umeen Zerbitzuan artatutako kasuak, behin betiko banaketa bat aurreikusten dutenak, jatorrizko
familiara itzultzeko asmorik gabe
Umeen Zerbitzuak udaleko gizarte zerbitzuetara igorriko ditu haur edo nerabearen Banakako Arreta
Plana eta ebaluazio txostena. Udaleko gizarte zerbitzuen eta
Umeen Zerbitzuaren arteko komunikazio bidea irekita utziko
da, egoera berezietan, bi zerbitzuetako edozeinek eskatuta,
edo ondoren planaren orientazioa aldatzen delako,
egokitzat jotzen diren koordinazio ildoak ezar daitezen.
Umeen Zerbitzuko profesionalek udaleko gizarte
zerbitzuetako profesionalei azalduko dizkiete, beharrezkoa
bada kontaktu pertsonalen bidez, ebaluazio txostena bidaltzeaz gain, hartutako neurrien arrazoiak eta
irizpideak.
Udaleko gizarte zerbitzuek haurraren edo nerabearen espedientea itxiko dute, baina profesional
erreferente bat izango dute beste neba-arreba batzuk arrisku arin edo neurtuko egoeran badaude
udalaren esku hartzean. Azken horiekiko esku hartzea udaleko gizarte zerbitzuek koordinatuko dute eta
behin betiko banaketa ezarri zaien neba-arrebekiko esku hartzea, aldiz, Umeen Zerbitzuak koordinatuko
du. Bi zerbitzuek kasuan kasu beharrezkoa den koordinazio maila izan beharko dute eta beren esku
hartzeetarako esanguratsua izan daitekeen edo haurraren edo nerabearen edo haren familiaren legezko
egoeraren aldaketa nabarmenekin lotuta egon daitekeen informazio oro helaraziko dute.
Umeen Zerbitzuan artatutako kasuak, familiari eustea eta familia berriz batzea xede dutenak
1. Kasuaren ardura duen zerbitzu edo teknikariaren datuak
2. Kasuari buruzko informazio berria
3. Bilakaera eta lortutako emaitzak
4. Kasuaren orientazioa
5. Esku hartzearen xede berria
6. Helburuak
7. Aplikatu beharreko baliabideak eta zerbitzuak
8. Akordioak eta konpromisoak haur edo nerabearekin eta familiarekin
9. Egokitzat jotako plana eta proposatutako planarekiko aldeak
10. Plana berrikusteko data
11. Bestelako informazio esanguratsua
12. Dokumentazio erantsia
13. Sinadurak
Koordinazioa udaleko
gizarte zerbitzuen eta
Umeen Zerbitzuaren artean
93
Umeen Zerbitzuan arrisku larriagatik edo babesik ezagatik artatu diren kasuetan, aurrez udaleko gizarte
zerbitzuen esku hartzea egon bada edo familiari eusteko edo familia berriz biltzeko orientatu badira,
Umeen Zerbitzuak, kasuaren koordinatzaileen bidez, udaleko gizarte zerbitzuak planaren
betearazpenean -beharrezkoa denean- eta berrikuspenean era aktiboan parte har dezatela sustatuko
da.
Umeen Zerbitzuak, halaber, udaleko gizarte zerbitzuei igorriko dizkie Banakako Arreta Planaren
hurrengo berrikuspen txostenak. Gurasoak bereizi edo banatzen direnean, haurrarekin edo
nerabearekin biziko den guraso kidearen bizileku den herriko udaleko gizarte zerbitzuei bidaliko zaie
txostena, eta, baita beste guraso kidea bizi den udalerriko udaleko gizarte zerbitzuei ere, egokitzat
jotzen bada. Nolanahi ere, Umeen Zerbitzuak, kasuaren koordinatzaileen bidez, udaleko gizarte
zerbitzuek Banakako Arreta Planaren betearazpenean era aktiboan parte hartzea sustatuko du.
Umeen Zerbitzuaren esku hartzean zehar, bi zerbitzuek bermatu egingo dute beren esku hartzeetarako
esanguratsua izan daitekeen edozein informazio helarazten
dela (adibidez, familiaren osaeran edo egoeran egondako
aldaketa garrantzitsuak, kasuaren legezko egoeran egondako
aldaketak eta abar).
Umeen Zerbitzuak neba-arrebadun familia talde batekin
esku hartze zuzena eduki ondoren hasieran arrisku larrian
zeudenak egonkortasunez pasako balira arrisku neurtura edo
arrisku arinera, hasieran larri gisa izendatu den haurraren
edo nerabearen espedientea itxi eta erreferentziazko udaleko gizarte zerbitzuetara bideratuko da,
arrisku larrian egoteari utzi diotelako, eta hasieran arrisku neurtuan zeuden eta egoera horretan edo
arrisku txikiagoan egoten jarraitu dezaketen neba-arreben kasuan ere gauza bera egingo da. Balora
tresnak dioen bezala, kasu horietan nahitaez egin beharko da esku hartze zuzena gutxienez urtebetez
familiarekin eta arrisku mailaren murrizketa gutxienez lau hilabetez egonkortu beharko da (lau hilabete
horiek familiari eusteko kasuetarako urtebeteko epearen barruan egon daitezke) edo sei hilabete gehitu
beharko zaizkio esku hartzearen urteari, haurra edo nerabea aurretik familiarengandik bereizi bada eta
berriz ere bildu bada, era egonkorrean. Udaleko gizarte zerbitzuetan jarraitu beharreko esku hartze
profesional zuzenak aktibo jarraitzen badu, udaleko gizarte zerbitzuetatik Umeen Zerbitzurako bideratze
posibleetan bezala, arreta zuzena ez da etengo udaleko gizarte zerbitzuek beren jarduera zuzenak
onartu eta abiarazi arte, eta, horretarako, lehen adierazitako epe berdinak izango dituzte (hilabete
kasua onartuko duten erabakitzeko eta bat edo bi gehiago jarduerak martxan jartzeko).
Lehen deskribatutako egoeren salbuespen gisa, Umeen Zerbitzuaren arretapean dagoen arrisku larriko
nerabe batek, arau hauste baten ondorioz Adingabeen Epaitegiak hartutako neurri judizial penal bat
hartzearen ondoriozko egoerengatik jatorrizko familiarekin bizitzeari utziko balio sei hilabete baino
luzaroago, Umeen Zerbitzuak berekiko esku hartze oro lagako du eta bere babes espedientea itxi (azken
hori, administrazioaren tutoretza peko edo behin-behineko zaintzapeko adingabeak ez direnean). Kasu
horretan, arrisku neurtuan dauden neba-arreba bizikideen espedienteak udaleko gizarte zerbitzuari
itzuliko zaizkio eta ez dira bete beharko lehen arrisku larrian edo babesik gabe dauden haur eta
nerabeentzako aurreikusitako epeak. Premisa bakarra zera izango da, familiaren esku hartzean ezingo
dira eten, udaleko gizarte zerbitzuak kasua beregain hartu eta bere jarduera mekanismoak martxan jarri
arte. Logikoki, familian neba-arreba bizikideren bat geratuko balitz arrisku larrian, familiarekin bizitzeari
uzten dionaren espedientea ixteak ez du esan nahiko arrisku neurtuan egon litezkeen neba-arreben
espedientea udaleko gizarte zerbitzuetara bideratu behar denik, arrisku larrian dauden neba-arreba
bizikideen espedienteak oraindik Umeen Zerbitzuan egongo bailirateke.
Umeen Zerbitzuan arrisku larriagatik edo babesik ezagatik artatutako kasu baten larritasun maila arin
edo neurtura murriztu dela baloratzeko eta kasua udaleko gizarte zerbitzuetara bideratzeko, honako
baldintza hauek bete beharko dira:
1. Umeen Zerbitzuaren eskutik gutxienez hamabi hilabeteko esku hartzea edo jarraipena egin
izana.
Arrisku larriko edo babesik
gabeko egoera zuzentzen
denean garatu beharreko
jarduera
94
2. Larritasun maila murriztea eta familian aldaketak lortzea haurraren edo nerabearen
zaintzan, gutxienez lau hilabetez era egonkor eta finkoan (lau hilabete horiek gutxieneko
hamabi hilabeteko esku hartzearen barruan egon ahalko dira).
3. Behin-behineko banaketa baten ondoren familia berriz ere biltzen den kasuetan, Umeen
Zerbitzuak haur edo nerabearen egoeraren jarraipena egin beharko du familiaren
etxebizitzan gutxienez sei hilabetez eta denbora horretan berretsi egin beharko da ez dela
berriz ere agertu arrisku larriko edo babesik gabeko egoerarik eta familian lortutako
aldaketak finkoak eta egonkorrak direla.
Baldintza horiek betetzen direnean eta familiak udalaren eskumeneko babes zerbitzuak behar dituela
baloratzen denean, Umeen Zerbitzuak udaleko gizarte zerbitzuetara bideratuko du kasua, honela:
• Familiak zerbitzu horien garapena onartzen duenean bideratuko da kasua. Konpromiso hori
agiri bidez formalizatu beharko da. Halakorik lortzen ez bada, beste aukera batzuk planteatuko
dira (adibidez, udaleko gizarte zerbitzuek egin beharreko jarraipena). Alderdi horiek ebatzi arte,
kasuarekiko esku hartzeak Umeen Zerbitzuaren erantzukizunpean jarraituko du.
• Kasua bideratzeko, beti, idatzizko txosten bat egon beharko da, kasu bakoitzean egindako esku
hartzea, familiaren eta haur edo nerabearen egungo egoera eta esleitutako larritasun mailaren
justifikazioa laburbilduko dituena. Txostenarekin batera, Balora tresnaren laburpen orria jasoko
da.
• Ondoren, bilera bat egingo da eta bideratze txostenean idatziz jasotako informazioa eta
balorazioa azaldu eta hedatu ahalko dira, kasuaren baterako azterketa egiteaz gain.
• Udaleko gizarte zerbitzuek gehienez hilabeteko epean erabakiko dute kasuarekiko esku hartzea
beren gain hartzen ote duten eta horren berri idatziz emango diote Umeen Zerbitzuari. Kasuari
arreta ematea bere eskumenekoa ez dela uste badu, erabaki hori hartzeko arrazoiak adierazi
beharko ditu. Erabaki hori ezingo da inoiz baliabide faltan oinarritu.
• Udaleko gizarte zerbitzuek kasua beren eskumenekoa dela ondorioztatzen badute, beste
hilabete izango dute -eta, salbuespen kasuetan bi, betiere bi erakundeak ados badaude-,
kasuan eskatzen diren baliabideak martxan jartzeko. Aldi horretan familiarekiko esku hartzea
Umeen Zerbitzuaren erantzukizuna izango da oraindik ere eta beharrezkoak diren esku hartze
baliabideak mantenduko ditu.
Arrisku larriko edo babesik gabeko kasu baten larritasun maila murriztu dela baloratzen denean eta
familiak ez duenean udalaren eskumeneko babes zerbitzurik behar, baina bai, ordea, jarraipena, kasua
udaleko gizarte zerbitzuetara bideratuko da, idatzizko txosten egokia egin ondoren, eta, ahal denean,
bilera bat egingo da ondoren.
Umeen Zerbitzuaren ustez familiak ez badu babesik eta jarraipenik behar udaleko gizarte zerbitzuen
eskutik, beren esku hartzea amaitu dela jakinaraziko dute, soilik baldin eta familia udaleko gizarte
zerbitzuek bideratu badute edo oraintsu zerbitzu horietan espedientea zabalik badauka edo izan badu.
Baldintza horiek betetzen ez badira, ez da kasuaren egoerari buruzko jakinarazpenik egin beharko.
95
VI. KAPITULUA
PREMIAZKO EGOERAK
6.1. Premiazko egoerak jaso eta lantzeko sistemak
6.2. Premiazko jarduera bat eska dezaketen egoerak
6.3. Umeen Zerbitzura bideratzea
96
6.1. PREMIAZKO EGOERAK JASO ETA LANTZEKO SISTEMAK
Udaleko gizarte zerbitzuek eta Umeen Zerbitzuak sistema bat eduki beharko dute beren zerbitzuetara
lan ordutegiaren barruan iristen diren premiazko egoerei beharrezko identifikazio eta arreta
bermatzeko. Foru Aldundiko Umeen Zerbitzuaren kasuan, “zaintza arretako txandak” izango dituzte
Harrera, Ebaluazio eta Orientazio Ataleko teknikarien artean.
Gizarte zerbitzuen lan ordutegiaz kanpo sortzen diren premiazko egoeretan, haurra edo nerabea
Umeen Zerbitzuaren menpeko premiazko harrera zentroetako batera lekualdatu ahalko da. Ondoren,
azken hori izango da kasuarekin esku hartze prozesua jarraituko duena.
Ustezko delituak tartean direnean, dagokion epaitegiak ere esku hartuko du eta kasua ebatziko du.
6.2. PREMIAZKO JARDUERA BAT ESKA DEZAKETEN EGOERAK
Premiazko egoerak dira haurraren edo nerabearen oinarrizko osasunerako edota osotasunerako arrisku
larria eragiten dutenak. Horien artean honako egoera hauek sartzen dira:
- Haurraren edo nerabearen ama eta aita edo legezko arduradunak ez daude prest haurra edo
nerabea zaintzeko edo azken horrek ez du etxean jarraitu nahi.
- Sindrome alkoholiko fetalarekin edo abstinentzia sindromearekin jaiotako haurra da (metadonadun
tratamenduan dauden amen seme-alabak salbuespena dira)19
.
- Haurrak edo nerabeak ez dauzka aseta bere gutxieneko beharrizan fisikoak, esaterako janaria,
arropa, ostatua eta zaintza medikoak, eta haren aitak, amak edo legezko arduradunak ez dute
prestatutasunik edo gaitasunik horiek asetzeko, bitarteko ekonomikoak izan arren, edota arazo hori
ebazteko eskaintzen zaizkien laguntza ekonomikoak eta bestelakoak baztertzen dituzte.
- Guraso figurek edo legezko arduradunek haurrari edo nerabeari behar duen gutxieneko zaintza
emateko gaitasunik ez dutela agerian uzten duten proba garbiak daude eta ez dago baliabiderik
(adibidez familia, baliabide publikoak) defizit hori arintzeko, kasuaren balorazioa egiten den
bitartean.
- Proba medikoei jarraiki tratu txar fisikoa edo arduragabekeria hain dira serioak ezen haurra edo
nerabea hiltzeko edo arrisku larriak jasateko arriskuan baitago. - Adierazle fidagarrien arabera, babesik ezeko egoera bat dago eta esku hartzen ez bada haurraren
edo nerabearen bizitza arriskuan jar daiteke eta guraso figurek edo legezko arduradunek edozein
laguntza mota baztertzen dute.
- Guraso figurek edo legezko arduradunek ahoz mehatxatu dute haurra edo nerabea hilko dutela edo
saiakeraren bat egin dute (lesio seriorik egon ez bada ere). Proba medikoek babestu egiten dute
haurra edo nerabea nahita pozoitzeko saiakeraren bat egin dela edo bere gorputzeko markek arma
mortal batekin eraso zaiola edo objektu pisutsu batekin kolpea eman zaiola adierazten dute. - Haurrak edo nerabeak dio bere buruari min egingo diola eta bere gurasoek edo legezko
arduradunek ez dute inolako neurririk hartu hori prebenitu edo saihesteko.
- Tratu txar edo abandonu larriko egoera berri bat egon da familiari babes zerbitzuak eskaini
ondoren.
- Haurra edo nerabea sexualki abusatu du senide batek edo familiaren ezagun batek eta bere
gurasoek edo legezko arduradunek ez dute ezer egin babesteko.
19
Orokorrean, kasu horiek osasun zentroetan antzematen dira eta zuzenean bideratzen dira Umeen
Zerbitzura.
97
- Haurra edo nerabea sexualki esplotatzen dute bere gurasoek edo legezko arduradunek edo
prostituziorako erabiltzen dute.
- Familia barruko sexu abusu kasuak, abusatzen duen pertsona etxean bizi bada edota haurra edo
nerabea eskura badauka eta:
• Ez badago pertsona heldurik haurra edo nerabea babesten duenik eta abusatzen duen pertsona
guraso figuretako edo legezko arduradunetako bat bada.
• Bi guraso figurek edo legezko arduradunek parte hartu badute abusuan.
• Sexu abusuan indarkeria erabili bada edo haurrak edo nerabeak lesio fisikoren bat jasan badu.
• Haurrak edo nerabeak lesio fisiko larriak jasan baditu eta azterketa/tratamendu medikoa behar
izan badute eta abusatu duen pertsona oraindik ere etxebizitzan bizi bada edo haurra edo
nerabea eskura eduki badezake. • Abusatu duen pertsonak haurra edo nerabea hiltzeko mehatxua egin badu edo kalte fisikoa
egingo diola badio, bere nahiak bete ezean edo abusuaren berri emanez gero.
• Ekintza arraroak edo erritualak egin badira abusuaren barruan (adibidez, gatibualdia, enemak).
• Abusatu zuen pertsonak haurra edo nerabea gaitasun barik utzi bazuen, drogak edota alkohola
emanda.
• Abusatzen ez duen guraso figurak edo legezko arduradunak ez badio haurrari edo nerabeari
sinesten eta abusatu duen pertsona babesten badu.
6.3. UMEEN ZERBITZURA BIDERATZEA
Udaleko gizarte zerbitzuetan premiazko egoeraren bat identifikatu daiteke esku hartze prozesuaren
edozein unetan: Harrera, ikerketa, ebaluazioa edo banakako Arreta Planaren betearazpena.
Orokorrean, udaleko gizarte zerbitzuek halako egoeraren bat antzematen dutenean, kasuaren berri
emango diote, berehala, Umeen Zerbitzuari, prozedura hau jarraituz:
1. Telefono bidez harremanetan jarriko dira Umeen Zerbitzuko zaintzako profesionalarekin, kasuaren
berri emateko.
2. Teknikari horri bideratze txostena igorriko diote,
daukaten informazioa jasota (ikus I. eranskina).
Halakorik badago, esku hartzeko aukerei buruzko
balorazioa sartuko da, haurraren edo nerabearen
babesa bermatzeko, familia girotik bereizi behar izanik gabe. Udaleko gizarte zerbitzuak eskuragarri
egongo dira haurra edo nerabea babesteko beharrezko jarduerak berehala egiteko, Umeen
Zerbitzuak kasuaren ardura hartu arte.
Umeen Zerbitzuak beregain hartuko ditu berehala bideratze horiek guztiak, premiazko babes neurriren
bat hartu behar den baloratuko du eta, beharrezkoa bada, neurri horiek ezarriko ditu, Umeak eta
Nerabeak zaindu eta babesteko otsailaren 18ko 3/2005 Legeko 59. artikuluan ezarritakoaren arabera.
Ondoren, bi zerbitzuek erabakiko dute zein estrategia aplikatuko duten esku hartze prozesuarekin
jarraitzeko, Umeen Zerbitzuaren erantzukizunpean geratuko delarik.
Umeen Zerbitzuak, ikerketa egin ondoren, arrisku larririk edo babes faltarik ez dagoela eta familiak
udaleko gizarte zerbitzuen menpeko babes zerbitzuak edo esku hartzea behar dituela ondorioztatzen
badu, kasua udaleko gizarte zerbitzu egokietara bideratuko du, orokorrean ezarritako prozedurari
jarraiki. Kasu horietan ez da eskatuko Umeen Zerbitzua gutxieneko epe batez esku hartzen aritu behar
izatea.
Umeen Zerbitzuaren ustez, ikerketa burutu ondoren, ez badago arrisku larririk edo babes faltarik eta
familiak ez baditu udaleko gizarte zerbitzuen menpeko babes zerbitzuak behar, idatziz jakinaraziko dizkie
ikerketaren emaitzak udaleko gizarte zerbitzu egokiei, betiere azken horiek kasuaren espedientea irekita
Premiazko kasuak Umeen Zerbitzura
bideratzeko prozedura
98
badute edo izan badute edo beraiek bideratu badute kasua Umeen Zerbitzura. Ondoren, espedientea
itxi egingo da.
top related