celik - potencijal odrzivog drustva · pdf fileen u srps . strana 3 Čelik – potencijal...

strana 1

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

OZNAČAVANJE

ČELIKA

PART 8

..: Implementacija evropskih standarda za čelike

..: EN 10027-1

..: Označavanje čelika na osnovu upotrebe i mehaničkih ili fizičkih osobina

..: Primeri upotrebe i označavanja

..: Označavanje čelika na osnovu hemijskog sastava

..: Primeri upotrebe i označavanja

..: EN 10027-2

..: Brojčano označavanje čelika

..: Korisni linkovi …

..: Neki primeri iz prakse …

strana 2

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Implementacija evropskih standarda

Označavanje čelika

Pravilnik o jedinstvenom sistemu za označavanje čelika

(″Službeni list SRJ″, br. 01/2003)

Obaveznost primene pravilnika na tehničku i prateću dokumentaciju

Sistemi standardizacije metalurških proizvoda

- opšte standarde - definicije i klasifikacija materijala i proizvoda

- sistem označavanja

- opšti tehnički uslovi za isporuku i za

oblik, mere i tolerancije

- tipovi dokumenata za isporuku i prijem

- standarde primene - oblik, mere i tolerancije

- tehnički propisi za ugovaranje, isporuku i ispitivanje

- specifikacije vrsta materijala i njihovih osobina

značajnih za odreĎenu primenu

• SRPS EN 10020:2003 Definicija i klasifikacija vrsta čelika

(identičan sa EN 10020:2000);

• SRPS EN 10027-1:2003 Sistem za označavanje čelika

– Deo1:Označavanje, osnovne oznake

(identičan sa EN 10027-1:1992);

• SRPS CR 10260:2003 Sistem za označavanje čelika, Dodatne oznake

(identičan sa CR 10260:1998);

• SRPS EN 10027-2:2003 Sistem za označavanje čelika – Deo 2: Brojčani sistem

(identičan sa EN 10027-2: 1992);

• SRPS EN 10079:2003 Definicije proizvoda od čelika

(identičan sa EN 10079:1992);

• SRPS EN 10021:2003 Opšti tehnički zahtevi za isporuku za čelik i

proizvode od čelika

(identičan sa EN 10021:1993)

• SRPS EURONORM 168:2003 Proizvodi od gvožĎa i čelika

– Dokumenta o kontrolisanju – Sadržina dokumenata

(identičan sa EURONORM 168:1986).

Implementacija

EN u SRPS

strana 3

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

EN 10027-1:2005

EN 10027-2:1992

Označavanje čelika

brojčano

označavanje

čelika

čelici iz grupe 2

na osnovu

hemijskog

sastava

čelici iz grupe 1

na osnovu

upotrebe i

mehaničkih ili

fizičkih osobina

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

strana 4

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

EN 10027-1:2005 – grupa 1

Označavanje čelika

čelici za primenu u elektrotehnici

(elektrolim i elektrotraka)

čelici za prednaprezanje betona

konstrukcioni čelik

čelici za opremu pod pritiskom

čelici za armiranje betona

čelici za mehaničke konstrukcije

(bez utvrĎenih zahteva

za žilavost ili zavarljivost)

čelici za cevi i cevovode

čelici za šine ili u obliku šina

pljosnati proizvodi za

hladno oblikovanje

povišene čvrstoće

pljosnati proizvodi

za hladno oblikovanje

čelični limovi i trake

za ambalažu

čelici iz grupe 1

na osnovu

upotrebe i

mehaničkih ili

fizičkih osobina

S P

L

E

B Y

R

H

D

T M

čelici iz grupe 1

na osnovu

upotrebe i

mehaničkih ili

fizičkih osobina

čelici iz grupe 2

na osnovu

hemijskog

sastava

brojčano

označavanje

čelika

strana 5

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

nnn C za specijalno oblikovanje u hladnom stanju Tab.

D za prevlake nanesene potapanjem u rastop 16.

E za emajliranje 17.

27 J 40 J 60 J °C F za kovanje 18.

JR KR LR 20 H šuplji profili

J0 K0 L0 0 L za niske temperature

J2 K2 L2 −20 M termomehanički oblikovano

J3 K3 L3 −30 N normalizaciono žareno ili valjano

J4 K4 L4 −40 P za profile protiv urušavanja iskopa

J5 K5 L5 −50 Q kaljeno i otpuštano (poboljšano)

J6 K6 L6 −60 S za brodske konstrukcije

T za cevi

A W za otpornost na atmosferalije

M

N

Q an

G

Slovna oznaka Mehaničke osobine Grupa 1 Grupa 2

oznake se

odvajaju od

predhodnih

znakom "+"

liveni čelik

(kada je čelik

specificiran

u obliku odlivka)

S konstrukcioni

čelik

najmanja vrednost

napona tečenja

(Re) u MPa

za opseg

najmanjih debljina

Utrošena energija udarom

prilikom preloma, J

temperatura

ispitivanja, °C

G

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

Osnovna oznaka Dodatne oznake za čelik Dodatne oznake

za proizvode

od čelika

označavanje na osnovu upotrebe i mehaničkih ili fizičkih osobina - čelici iz grupe 1

kaljeno i otpuštano (poboljšano)

Oznake A, M, N i Q u grupi 1 važe za sitnozrnaste čelike

Oznake iz grupe 2, osim hemijskih simbola, mogu biti upotpunjene s jednom ili dve brojke u svrhu razlikovanja kvaliteta prema pripadajudoj normi za proizvod

ostale karakteristike,

ako je potrebno sa 1 ili 2 mesta

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka

hemijski simbol legirajudeg elemenata

(npr. Cu), sa jednim brojem koji predstavlja

desetostruku vrednost (zaokružena na 0,1 %)

propisanog područja masenog udela tog

elementa

otvrdnuto termičkim taloženjem

termomehanički valjano

normalizaciono žareno ili valjano

Konstrukcioni čelici Structural steels

Označavanje čelika

S

strana 6

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Označavanje čelika

S

Konstrukcioni čelici Structural steels

S 355 J2G2 H +Z35

G1 Neumiren

G2 Umiren

G3 Uslovi isporuke opciono

G4 Uslovi isporuke po izboru proizvoĎača

strana 7

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Označavanje čelika

Konstrukcioni čelici Structural steels

S

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

strana 8

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za opremu pod pritiskom Steels for pressure purposes

Označavanje čelika

nnn B H povišena temperatura Tab.

M L niska temperatura 16.

N R temperatura okoline 17.

Q X niska i povišena temperatura 18.

S

T

G

boce za gas

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka

Oznake M, N i Q u grupi 1 važe za sitnozrnaste čelike

najmanja vrednost

napona tečenja

(Re) u MPa

za opseg

najmanjih debljina

termomehanički valjano

G liveni čelik

(kada je čelik

specificiran

u obliku odlivka)

cevi

ostale karakteristike,

ako je potrebno sa 1 ili 2 mesta

oznake se

odvajaju od

predhodnih

znakom "+"

normalizaciono žareno ili valjano

kaljeno i otpuštano (poboljšano)

označavanje na osnovu upotrebe i mehaničkih ili fizičkih osobina - čelici iz grupe 1

Osnovna oznaka Dodatne oznake

za proizvode

od čelikaSlovna oznaka Mehaničke osobine Grupa 1 Grupa 2

Dodatne oznake za čelik

Oznake iz grupe 2, osim hemijskih simbola, mogu biti upotpunjene s jednom ili dve brojke u svrhu razlikovanja kvaliteta prema pripadajudoj normi za proizvod

čelici za opremu

pod pritiskom

P

jednostavne boce pod pritiskom

P

strana 9

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za opremu pod pritiskom Steels for pressure purposes

Označavanje čelika P

P 355 Q H

strana 10

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Podela čelika

Čelici za opremu pod pritiskom Steels for pressure purposes

P

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

strana 11

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za cevi i cevovode Steels for line pipe

Označavanje čelika

nnn M a Tab.

N 16.

Q 17.

G 18.

klasa zahteva,

prema potrebi sledi jedna cifra

ostale karakteristike,

ako je potrebno sa 1 ili 2 mesta

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka

Oznake M, N i Q u grupi 1 važe za sitnozrnaste čelike

najmanja vrednost

napona tečenja

(Re) u MPa

za opseg

najmanjih debljina

termomehanički valjano

normalizaciono žareno ili valjano

kaljeno i otpuštano (poboljšano)

L čelici za cevi i

cevovode

oznake se

odvajaju od

predhodnih

znakom "+"

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

označavanje na osnovu upotrebe i mehaničkih ili fizičkih osobina - čelici iz grupe 1

Dodatne oznake za čelik Dodatne oznake

za proizvode

od čelikaSlovna oznaka Mehaničke osobine Grupa 1 Grupa 2

Osnovna oznaka

L

strana 12

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za cevi i cevovode Steels for line pipe

Označavanje čelika L

L 360 M B

strana 13

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Označavanje čelika

Čelici za cevi i cevovode Steels for line pipe

L

strana 14

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za mašinogradnju Steels for engineering

Označavanje čelika E

nnn G C prikladno za hladno vučenje Tab.

18.

Slovna oznaka Mehaničke osobine Grupa 1 Grupa 2

G liveni čelik

(kada je čelik

specificiran

u obliku odlivka)

ostale karakteristike,

ako je potrebno sa 1 ili 2 mesta

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka

(bez utvrđenih

zahteva za žilavost

ili zavarljivost)

E čelici za

mašinogradnju

najmanja vrednost

napona tečenja

(Re) u MPa

za opseg

najmanjih debljina

oznake se

odvajaju od

predhodnih

znakom "+"

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

označavanje na osnovu upotrebe i mehaničkih ili fizičkih osobina - čelici iz grupe 1

Osnovna oznaka Dodatne oznake za čelik Dodatne oznake

za proizvode

od čelika

strana 15

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za mašinogradnju Steels for engineering

Označavanje čelika E

E 295 G C

strana 16

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Označavanje čelika

Čelici za mašinogradnju Steels for engineering

E

strana 17

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za armiranje betona Steels for reinforcing concrete

Označavanje čelika

nnn a - Tab.

18.

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka

B čelici za armiranje

betona

najmanja vrednost

napona tečenja

(Re) u MPa

za opseg

najmanjih debljina

razred duktilnosti,

ako je potrebno sa 1 ili 2 mesta

oznake se

odvajaju od

predhodnih

znakom "+"

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

označavanje na osnovu upotrebe i mehaničkih ili fizičkih osobina - čelici iz grupe 1

Osnovna oznaka Dodatne oznake za čelik Dodatne oznake

za proizvode

od čelikaSlovna oznaka Mehaničke osobine Grupa 1 Grupa 2

B

strana 18

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za armiranje betona Steels for reinforcing concrete

Označavanje čelika B

B 500 A

strana 19

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Označavanje čelika

Čelici za armiranje betona Steels for reinforcing concrete

B

strana 20

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za prednaprezanje betona Steels for prestressing concrete

Označavanje čelika Y

nnnn C - Tab.

H 18.

Q

S

G

Oznake iz grupe 1, mogu biti upotpunjene s jednom ili dve brojke u svrhu razlikovanja kvaliteta prema pripadajudoj normi za proizvod

čelici za

prednaprezanje

betona

Y

toplo oblikovane ili toplo obrađene

šipke

najmanja

zatezna čvrstoda

(Rm) u MPa

hladno vučena žica

poboljšana žica

užad

oznake se

odvajaju od

predhodnih

znakom "+"

ostale karakteristike,

ako je potrebno sa 1 ili 2 mesta

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka

Ako je zatezna čvrstoda određena trocifrenim brojem, ispred se stavlja nula

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

označavanje na osnovu upotrebe i mehaničkih ili fizičkih osobina - čelici iz grupe 1

Osnovna oznaka Dodatne oznake za čelik Dodatne oznake

za proizvode

od čelikaSlovna oznaka Mehaničke osobine Grupa 1 Grupa 2

strana 21

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za prednaprezanje betona Steels for prestressing concrete

Označavanje čelika Y

Y 1770 S7

strana 22

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Označavanje čelika Y

Čelici za prednaprezanje betona Steels for prestressing concrete

strana 23

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za šine ili u obliku šina Steels for or in the form of rails

Označavanje čelika

nnn Cr HT termički obrađeno -

Mn LHT nisko legirano, termički obrađeno

an Q poboljšano

G

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka

R čelici za šine

ili u obliku šina

minimalna tvrdoda

po Brinell

(HBW)

visoki maseni udeo mangana

legirano hromom

ostale karakteristike,

ako je potrebno sa 1 ili 2 mesta

oznake propisanih dodatnih

hemijskih elemenata (npr. Cu),

ako je potrebno, zajedno s

jednocifrenim brojem koji je 10 ×

srednja vrednost (zaokružena na

0,1%) propisanog područja masenog

udela tog elementa

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

označavanje na osnovu upotrebe i mehaničkih ili fizičkih osobina - čelici iz grupe 1

Osnovna oznaka Dodatne oznake za čelik Dodatne oznake

za proizvode

od čelikaSlovna oznaka Mehaničke osobine Grupa 1 Grupa 2

R

strana 24

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za šine ili u obliku šina Steels for or in the form of rails

Označavanje čelika R

R 320 Cr

strana 25

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za šine ili u obliku šina Steels for or in the form of rails

Označavanje čelika R

strana 26

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Pljosnati proizvodi za hladno oblikovanje povišene čvrstoće High strength steel flat products for coId forming

Označavanje čelika H

Cnnn B D za prevlake potapanjem Tab.

C 17.

Dnnn I

LA

M

Xnnn P

T

CTnnn(n) X

Y

DTnnn(n) G

XTnnn(n)

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka

Oznake iz grupe 1 i 2, mogu biti upotpunjene s jednom ili dve brojke u svrhu razlikovanja kvaliteta prema pripadajudoj normi za proizvod

H

ostale karakteristike,

ako je potrebno sa 1 ili 2 mesta

površinski otvrdnuto (bake hardening)

oznake se

odvajaju od

predhodnih

znakom "+"

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

označavanje na osnovu upotrebe i mehaničkih ili fizičkih osobina - čelici iz grupe 1

Osnovna oznaka Dodatne oznake za čelik Dodatne oznake

za proizvode

od čelikaSlovna oznaka Mehaničke osobine Grupa 1 Grupa 2

pljosnati proizvodi

za hladno

oblikovanje

povišene čvrstode

kompleksne faze

izotropno

termomehanički valjano

nisko legirano

hladno valjano, sa najmanjom

granicom razvlačenja (Re) u MPa

toplo valjano za neposredno

hladno oblikovanje, sa najmanjom

zateznom čvrstodom (Rm) u MPa

proizvod gde nije specificiran uslov

valjanja, sa najmanjom zateznom

čvrstodom (Rm) u MPa

toplo valjano za neposredno

hladno oblikovanje, sa najmanjom

granicom razvlačenja (Re) u MPa

legirano fosforom

TRIP (transformacijom indukovane

plastičnosti)

dvofazno

intersticijski slobodan (IF-čelik)

proizvod gde nije specificiran uslov

valjanja, sa najmanjom granicom

razvlačenja (Re) u MPa

hladno valjano, sa najmanjom

zateznom čvrstodom (Rm) u MPa

strana 27

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Pljosnati proizvodi za hladno oblikovanje povišene čvrstoće High strength steel flat products for coId forming

Označavanje čelika H

H XT450 X +ZE

strana 28

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Pljosnati proizvodi za hladno oblikovanje povišene čvrstoće High strength steel flat products for coId forming

Označavanje čelika H

strana 29

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Cnn D - Tab.

ED 17.

Dnn EK 18.

H

T

an

Xnn

G

oznake se

odvajaju od

predhodnih

znakom "+"

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

označavanje na osnovu upotrebe i mehaničkih ili fizičkih osobina - čelici iz grupe 1

Osnovna oznaka Dodatne oznake za čelik Dodatne oznake

za proizvode

od čelikaSlovna oznaka Mehaničke osobine Grupa 1 Grupa 2

Oznake iz grupe 1, osim hemijskih simbola, mogu biti upotpunjene s jednom ili dve brojke u svrhu razlikovanja kvaliteta prema pripadajudoj normi za proizvod

vrsta valjanja

(toplo ili hladno)

nije propisana,

sledi dvocifreni broj

ostale karakteristike,

ako je potrebno sa 1 ili 2 mesta

D pljosnati proizvodi

za hladno

oblikovanje

za direktno emajliranje

osim vrsta sa

oznakom H

toplo valjano za

neposredno hladno

oblikovanje,

sledi dvocifreni broj

za šuplje profile

za cevi

hladno valjano,

sledi dvocifreni broj

za prevlačenje vrudim uranjanjem

za konvencionalno emajliranje

oznake propisanih dodatnih

hemijskih elemenata (npr. Cu),

ako je potrebno, zajedno s

jednocifrenim brojem koji je 10 ×

srednja vrednost (zaokružena na

0,1%) propisanog područja masenog

udela tog elementa

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka

Pljosnati proizvodi za hladno oblikovanje Flat products for coId forming

Označavanje čelika D

strana 30

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Pljosnati proizvodi za hladno oblikovanje Flat products for coId forming

Označavanje čelika D

D X51 D +Z

strana 31

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Označavanje čelika

Pljosnati proizvodi za hladno oblikovanje Flat products for coId forming

D

strana 32

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelični limovi i trake za ambalažu Tin mill products (steel products for packaging)

Označavanje čelika

Hnnn - Tab.

17.

18.

Snnn najmanja vrednost

napona tečenja (Re) u

MPa pri grupnom

žarenju

čelični limovi

i trake za ambalažu

T najmanja vrednost

napona tečenja (Re) u

MPa pri kontinualnom

žarenju

-

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

označavanje na osnovu upotrebe i mehaničkih ili fizičkih osobina - čelici iz grupe 1

Osnovna oznaka Dodatne oznake za čelik Dodatne oznake

za proizvode

od čelikaSlovna oznaka

(Fini lim, beli lim,

hromirani lim)

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka

oznake se

odvajaju od

predhodnih

znakom "+"

Grupa 2Mehaničke osobine Grupa 1

T

strana 33

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelični limovi i trake za ambalažu Tin mill products (steel products for packaging)

Označavanje čelika T

T H550

strana 34

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelični limovi i trake za ambalažu Tin mill products (steel products for packaging)

Označavanje čelika T

strana 35

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za primenu u elektrotehnici Electrical steels

Označavanje čelika

nnn(n) - - -

A neusmereno zrno

D nelegirano (bez završnog žarenja)

E legirano (bez završnog žarenja)

nn

P

najvedi dopušteni gubitak pri

demagnetizaciji u W/kg × 100

100 × nazivna debljina u mm

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka

Obe oznake se razdvajaju povlakomusmereno zrno s niskim gubicima pri

demagnetizaciji

M čelici za primenu

u elektrotehnici

(elektrolim i

elektrotraka)

Za magnetsku indukciju od 1.5 T pri 50 Hz:

usmereno zrno s normalnim gubicima pri

demagnetizaciji

Za magnetsku indukciju od 1.7 T pri 50 Hz:

usmereno zrno s ograničenim gubicima pri

demagnetizaciji

N

S

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

označavanje na osnovu upotrebe i mehaničkih ili fizičkih osobina - čelici iz grupe 1

Dodatne oznake

za proizvode

od čelikaSlovna oznaka Grupa 1Vrsta proizvoda

Dodatne oznake za čelikOsnovna oznaka

Svojstvo Grupa 2

M

strana 36

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za primenu u elektrotehnici Electrical steels

Označavanje čelika

M

M 140-30 S

strana 37

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Čelici za primenu u elektrotehnici Electrical steels

Označavanje čelika

M

strana 38

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

EN 10027-1:2005 – grupa 2

Označavanje čelika

Nelegirani čelici

sa srednjim sadržajem Mn < 1%

(osim čelika za obradu na automatima)

Nelegirani čelici

sa srednjim sadržajem Mn ≥ 1 %

Nelegirani čelici

za obradu na automatima

Legirani čelici

(osim brzoreznih)

kod kojih je srednji maseni udeo

pojedinog legirajućeg elementa < 5 %

Brzorezni čelici

Legirani čelici

(osim brzoreznih)

kod kojih je srednji maseni udeo

najmanje jednog legirajućeg elementa ≥ 5%

čelici iz grupe 2

na osnovu

hemijskog

sastava

C

HS

X

čelici iz grupe 1

na osnovu

upotrebe i

mehaničkih ili

fizičkih osobina

čelici iz grupe 2

na osnovu

hemijskog

sastava

brojčano

označavanje

čelika

strana 39

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Nelegirani čelici sa srednjim sadržajem Mn < 1% Non-alloy steels (except free cutting steels) with an average manganese content < 1%

Označavanje čelika

nnn C an Tab.

18.

D za vučenje žice

E propisani najvedi maseni udeo sumpora

R propisano područje masenog udela sumpora

S za opruge

U za alate

W za žicu za zavarivanje

G ostale karakteristike,

ako je potrebno sa 1 ili 2 mesta

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka

G liveni čelik

(kada je čelik

specificiran

u obliku odlivka)

100 × sredina

propisanog

područja masenog

udela ugljenika

hemijski simbol legirajudeg elemenata

(npr. Cu), sa jednim brojem koji

predstavlja desetostruku vrednost

(zaokružena na 0,1 %) propisanog

područja masenog udela tog elementa

Nelegirani čelici

sa srednjim

sadržajem Mn < 1%

za hladno oblikovanje,

npr. hladno gnječenje, hladno istiskivanje

1 Radi razlikovanja dve vrste čelika sličnog hemijskog sastava, može se brojčana oznaka masenog udela ugljenika povedati za 1

C

2 Oznake grupe 1, osim E i R, mogu biti upotpunjene s jednom ili dve brojke u svrhu razlikovanja vrste čelika prema pripadajudoj normi za proizvod

3 Oznake E i R grupe 1, mogu biti upotpunjene s jednom brojkom koja predstavlja 100 × dopušteni ili srednji maseni udeo sumpora, prethodno zaokružen na 0,01 %.

oznake se

odvajaju od

predhodnih

znakom "+"

Ako nije zadato

područje masenog

udela ugljenika, treba

izabrati prikladnu

reprezentativnu vrednost

Slovna oznaka Maseni udeo ugljenika 1 Grupa 1 2,3 Grupa 2

Osnovna oznaka Dodatne oznake za čelik

(osim čelika za

obradu na

automatima)

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

označavanje na osnovu hemijskog sastava - čelici iz grupe 2

Dodatne oznake

za proizvode

od čelika

C

strana 40

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Nelegirani čelici sa srednjim sadržajem Mn < 1% Non-alloy steels (except free cutting steels) with an average manganese content < 1%

Označavanje čelika

C

C 35 E

strana 41

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Nelegirani čelici sa srednjim sadržajem Mn < 1% Non-alloy steels (except free cutting steels) with an average manganese content < 1%

Označavanje čelika

C

strana 42

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Nelegirani čelici sa srednjim sadržajem Mn ≥ 1 % …

Označavanje čelika

nn a - - Tab.

16.

n-n 18.

4

100

1000

Grupa 1 Grupa 2

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

označavanje na osnovu hemijskog sastava - čelici iz grupe 2

Osnovna oznaka Dodatne oznake za čelik Dodatne oznake

za proizvode

od čelika

Ako nije zadato

područje masenog

udela ugljenika, treba

izabrati prikladnu

reprezentativnu vrednost

1 Radi razlikovanja dve vrste čelika sličnog hemijskog sastava, može se brojčana oznaka masenog udela ugljenika povedati za 1

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka

oznake se

odvajaju od

predhodnih

znakom "+"

G liveni čelik

(kada je čelik

specificiran

u obliku odlivka)

Pb, Ta, Ti, V, Zr

Ce, N, P, S

-

legirani čelici

(osim brzoreznih)

kod kojih je srednji

maseni udeo

pojedinog

legirajudeg

elementa < 5 %

Slovna oznaka Maseni udeo ugljenika 1 Legirajudi elementi

Nelegirani čelici

sa srednjim

sadržajem Mn ≥ 1 %

100 × sredina

propisanog

područja masenog

udela ugljenika

hemijski znakovi karakterističnih

legirajudih elemenata, sledi

brojke odvojene povlakom,

dobijene množenjem srednje

vrednosti masenog udela

elementa sa slededim faktorom

Element Faktor

Cr, Co, Mn, Ni, Si, W

Al, Be, Cu, Mo, Nb,

nelegirani čelici

za obradu na

automatima

B

10

strana 43

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Nelegirani čelici sa srednjim sadržajem Mn ≥ 1 % …

Označavanje čelika

17 NiCrMo6-4

strana 44

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Nelegirani čelici sa srednjim sadržajem Mn ≥ 1 % …

Označavanje čelika

strana 45

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Plemeniti čelici i drugi legirani čelici (osim brzoreznih) …

Označavanje čelika

nn a a a Tab.

16.

n-n 18.

PM

n n

X

desetostruka

vrednost srednjeg

sadržaja legirajudeg

elementa

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka1 Radi razlikovanja dve vrste čelika sličnog hemijskog sastava, može se brojčana oznaka masenog udela ugljenika povedati za 1

brojke odvojene povlakom,

odgovarajude srednjim

vrednostima masenog udela

elemenata, zaokruženo na slededi

ceo broj

G liveni čelik

(kada je čelik

specificiran

u obliku odlivka)

oznake se

odvajaju od

predhodnih

znakom "+"

Ako nije zadato

područje masenog

udela ugljenika, treba

izabrati prikladnu

reprezentativnu vrednost

100 × sredina

propisanog

područja masenog

udela ugljenika

hemijski znakovi karakterističnih

legirajudih elemenata, sledi

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

označavanje na osnovu hemijskog sastava - čelici iz grupe 2

Osnovna oznaka Dodatne oznake za čelik Dodatne oznake

za proizvode

od čelikaMaseni udeo ugljenika 1Slovna oznaka Legirajudi elementi Grupa 1 Grupa 2

Plemeniti čelici i

drugi legirani čelici

(osim brzoreznih),

kod kojih je srednji

maseni udeo

najmanje jednog

legirajudeg

elementa ≥ 5%

Powder metalurgija

(gde je to potrebno

za alatne čelike)

hemijski znak

odvojen povlakom

ukazujudi na

legirajudi element

čiji je sadržaj u

opsegu 0.20% do

1.00%

desetostruka

vrednost srednjeg

sadržaja legirajudeg

elementa

hemijski znak

odvojen povlakom

ukazujudi na

legirajudi element

čiji je sadržaj u

opsegu 0.20% do

1.00%

X

strana 46

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Plemeniti čelici i drugi legirani čelici (osim brzoreznih) …

Označavanje čelika X

X 17 NiCrMo6-4

strana 47

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Plemeniti čelici i drugi legirani čelici (osim brzoreznih) …

Označavanje čelika X

strana 48

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Brzorezni čelik High speed steels

Označavanje čelika

PM n-n a - Tab.

18.

HS Brzorezni čelik W volfram

Mo molidben

V vanadijum

Co kobalt

Powder metalurgija

(gde je to potrebno)

hemijski znak

(jednog ili više)

elementa sa

povedanim

sadržajem (u

slučaju iste vrste

čelika)

n = brojčana oznaka, a = slovna oznaka, an = slovno brojčana oznaka

brojke odvojene povlakom, pripadajude srednjem

procentualnom masenom udelu legirajudeg elementa

zaokruženom na bliži celo broj u slededem redosledu

oznake se

odvajaju od

predhodnih

znakom "+"

Slovna oznaka Maseni udeo legirajudeg elementa Grupa 1 Grupa 2

Dodatne oznake

za proizvode

od čelika

OZNAČAVANJE ČELIKA

prema EN 10027-1:2005

označavanje na osnovu hemijskog sastava - čelici iz grupe 2

Osnovna oznaka Dodatne oznake za čelik

HS

strana 49

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Brzorezni čelik High speed steels

Označavanje čelika HS

HS 18-1-2-5

strana 50

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Brzorezni čelik High speed steels

Označavanje čelika HS

strana 51

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

EN 10027-2:1992 preuzet iz DIN – a

W.No. – Werkstoff Nummer

Označavanje čelika

nelegirani

osnovni čelici

nelegirani

specijalni čelici

nelegirani

kvakitetni čelici

legirani

specijalni čelici

legirani

kvalitetni čelici

1.XX

0(9)0

0(9)1-0(9)7

10-19

0(9)8-0(9)9

čelici iz grupe 1

na osnovu

upotrebe i

mehaničkih ili

fizičkih osobina

čelici iz grupe 2

na osnovu

hemijskog

sastava

alatni čelici 20-29

razni čelici 30-39

plemeniti i vatrootporni čelici 40-49

konstrukcioni čelici

čelici za posude pod pritiskom

čelici za mašinogradnju

50-89

20-89

čelik grupa čelika serijski broj za buduću upotrebu

brojčano

označavanje

čelika

strana 52

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

EN 10027-2:1992

Označavanje čelika čelici iz grupe 1

na osnovu

upotrebe i

mehaničkih ili

fizičkih osobina

čelici iz grupe 2

na osnovu

hemijskog

sastava

nelegirani

osnovni čelici

nelegirani

specijalni čelici

nelegirani

kvakitetni čelici

legirani

specijalni čelici

legirani

kvalitetni čelici

1.XX

0(9)0

0(9)1-0(9)7

10-19

0(9)8-0(9)9

alatni čelici 20-29

razni čelici 30-39

plemeniti i vatrootporni čelici 40-49

konstrukcioni čelici

čelici za posude pod pritiskom

čelici za mašinogradnju

50-89

20-89

čelik grupa čelika serijski broj za buduću upotrebu

brojčano

označavanje

čelika

strana 53

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Označavanje čelika

Tabelarni prikaz

strana 54

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Označavanje čelika

EN 10027-2:1992

Requester Name

Organisation

Address

Telephone, telex, telefax

Requester (R) B 0.18-0.22 - 0.13-0.16 0.035 0.035

Assigner (A)

% Cr % Mo % Ni %N

Requester (R) - - - 0.008-0.010

Assigner (A)

Steel Name

S275J0H

Specified in

EN 10210-1:2006

Form 1 The allocation of steel numbers where chemical composition is the primary specifying criteria EN 10027-2

Additional information (or A or R)U obzir mogu dodi i drugi konstrukcioni čelici koji zadovoljavaju date karakteristike uz našu prethodnu saglasnost

pogodan za zavarivanje, za rad do -100C

Sima Pastor

Srednja mašinska škola

bul. kralja Petra Prvog br.38

+381 60 07 17 008, promachinex@gmail.com

% S

Date

5. februar 2011

% P

>16≤40 N

% C % Si

Application

konstrukcioni čelik, šuplji profil

% MnSteel Number

1.0149

Thickness

(mm)

Product EN 10079

Condition

Characteristics

Form

strana 55

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Označavanje čelika

EN 10027-2:1992

Requester Name

Organisation

Address

Telephone, telex, telefax

L T L T

J 0C J 0C

Requester (R) B ReH ≥ 280 400-650 23 27 0 22 -10

Assigner (A)

% C % Si % Mn % P % S

Requester (R) 0.18-0.22 - 0.13-0.16 0.035 0.035

Assigner (A)

KV min RT TTKV max

Application

konstrukcioni čelik, šuplji profil

Additional information (or A or R)U obzir mogu dodi i drugi konstrukcioni čelici koji zadovoljavaju date karakteristike uz našu prethodnu saglasnost

Specified in Characteristics

EN 10210-1:2006 pogodan za zavarivanje, za rad do -100C

Date

5. februar 2011

1.0149 S275J0H >16≤40 N

Amin

A80

%Form

Thickness

(mm)Condition

Steel Number Steel Name

Product EN 10079Re

N/mm2

Rm

N/mm2

Form 2 The allocation of steel numbers where mechanical properties are the primary specifying criteria EN 10027-2

Sima Pastor

Srednja mašinska škola

bul. kralja Petra Prvog br.38

+381 60 07 17 008, promachinex@gmail.com

strana 56

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Označavanje čelika

Korisni linkovi …

strana 57

Čelik – Potencijal održivog društva

Pastor, Budinski, 2011.

Srednja mašinska škola, Novi Sad, Srbija

www.masinskans.edu.rs

Označavanje čelika

Neki primeri iz prakse …