chuyen de thap lua cho van hoa doc.pdf
Post on 08-Dec-2016
249 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Sưu tập chuyên đề:
Trưởng Ban Biên tập
TRẦN MINH THẾ
Phó Trưởng ban Biên tập
NGUYỄN QUANG PHI
Biên tập - Trình bày
VŨ HÀ
KIM YẾN
LỜI NÓI ĐẦU
Trong đời sống tinh thần của mỗi chúng ta, sách
đóng vai trò rất quan trọng: là chiếc chìa khóa vạn
năng mở cửa lâu đài trí tuệ và tâm hồn con người; là
người thầy siêu việt thắp sáng trong ta nguồn tri thức vô
biên, dạy chúng ta biết sống và biết hy sinh - Sách chính
là người bạn tâm giao chia sẻ mọi niềm vui, nỗi buồn
sâu kín của mỗi con người; Sách là phương tiện truyền
đạt kiến thức vượt không gian và thời gian.
Thế nhưng, một khoảng thời gian khá dài sách lại
trở nên khá xa lạ với số đông người Việt. Thậm chí đa
số học sinh, sinh viên, thành phần cần đọc sách nhất và
có nhiều thời gian để đọc nhất lại chỉ biết đến mỗi bộ
sách giáo khoa. Cục Xuất bản, in ấn và phát hành, Bộ
Thông tin và Truyền thông công bố những con số ấn
tượng: Năm 2015 đã xuất bản hơn 24.000 cuốn sách với
hơn 270 triệu bản; 375 loại văn hóa phẩm với 22 triệu
bản, tổng doanh thu đạt hơn 2.000 tỷ đồng. Nhìn vào
con số này, nhiều người vội mừng vì cho rằng 2.000 tỷ
đồng là số tiền lớn, đặc biệt có ý nghĩa khi chi cho việc
đọc sách và lĩnh hội tri thức. Song khi đặt cạnh những
con số khác thì không khỏi giật mình: có tới 26% dân số
Việt Nam hoàn toàn không đọc sách; 44% thỉnh thoảng
cầm một cuốn sách lên đọc và 30% đọc sách thường
xuyên. Ở các nước Âu, Mỹ trung bình mỗi người đọc 12
cuốn sách một năm. Ở Nhật Bản, một người một tháng
đọc hết một cuốn sách. Trong khi đó, người Việt dành
khoảng 2,5 tiếng mỗi ngày trên Facebook, gấp đôi thời
gian để xem tivi và gấp nhiều thời gian dành đọc sách.
Đây là những con số đáng để mỗi người chúng ta phải
suy nghĩ và hành động.
Với mục đích đề cao tầm quan trọng của sách -
báo, tri thức trong đời sống và thúc đẩy văn hóa đọc, sự
kiện ngày đọc sách thế giới ở Việt Nam đang trở thành
một nét sinh hoạt văn hoá, văn minh của những người
yêu mến sách, báo cần được duy trì; quảng bá rộng hơn
trong xã hội và rất cần sự hỗ trợ, quan tâm hơn nữa của
các cơ quan chức năng để Văn hóa đọc luôn là nhu cầu
không thể thiếu của những công dân văn minh trong
thời đại ngày nay.
Nhân dịp kỷ niệm Ngày Sách Việt Nam - Ngày Sách
và Bản quền Thế giới, Thư viện tỉnh sưu tầm, biên soạn và
phát hành sưu tập chuyên đề “Thắp lửa” cho Văn hóa
đọc. Với 50 bài viết được chọn lọc từ các tờ báo trung
ương đến địa phương giới thiệu những hoạt động sôi nổi
hưởng ứng ngày kỷ niệm này. Đồng thời thông qua bộ sưu
tập, giúp bạn đọc nâng cao nhận thức về những giá trị
nhân văn của sách - báo và thực trạng Văn hóa đọc hiện
nay từ đó có những giải pháp thiết thực và hữu ích…
Xin trân trọng giới thiệu cùng quý bạn đọc!
Thư viện tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu
“Thắp lửa” cho Văn hóa đọc
Thư viện tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu Số 4 - Phạm Văn Đồng - Phường Phước Trung
Tp. Bà Rịa - tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu
Điện thoại: (064) 3742104 - 3742101
Email: thuvienbrvt.vn@gmail.com
Website: http://thuvienbrvt.com.vn
Thư viện số: thuvienso.thuvienbrvt.com.vn
MỤC LỤC
PHẦN 1. GIÁ TRỊ CỦA SÁCH VÀ NGÀY HỘI ĐỌC SÁCH
1. Văn hoá đọc và Ngày hội Sách thế giới 23/4 .................................................. 03
2. Vai trò của sách đối với nhân loại ................................................................... 07
3. Ngày Sách Việt Nam 21/4: Ngày tôn vinh sách và văn hóa đọc .................... 10
4. Ngày Sách Việt Nam: Một tương lai mới cho văn hóa đọc ............................ 13
5. Văn hoá đọc và phát triển văn hoá đọc ở Việt Nam ........................................ 15
6. Sách và văn hoá đọc trong thời đại bùng nổ thông tin .................................... 25
7. Đọc và Văn hóa đọc trước ngưỡng cửa thông tin............................................ 29
8. Phương pháp đọc sách hiệu quả ...................................................................... 32
9. 10 lợi ích không ngờ của việc đọc sách ........................................................... 37
PHẦN 2. THỰC TRẠNG VĂN HÓA ĐỌC Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
10. Luận bàn về văn hóa đọc ................................................................................ 43
11. Nhân “Ngày đọc sách” - bàn về văn hóa đọc ................................................. 46
12. Văn hóa đọc ở Việt Nam chỉ rộn ràng bề nổi .................................................. 49
13. Văn hóa đọc có thật sự “xuống cấp”? ............................................................ 52
14. Người đời ngày nay đã thờ ơ với văn hóa đọc?.............................................. 54
15. Người Việt Nam chưa có văn hóa đọc! .......................................................... 56
16. Văn hóa đọc không chỉ bị nhiễu loạn… ......................................................... 59
17. Giới trẻ và quan niệm về văn hóa đọc “kiểu mới” ......................................... 65
18. Mênh mang văn hóa đọc giới trẻ .................................................................... 67
19. Văn hoá đọc của giới trẻ có đáng lo? ............................................................. 69
20. Văn hóa đọc sách của giới trẻ - những điều trông thấy và suy ngẫm............. 71
21. Sinh viên lười đọc sách................................................................................... 83
22. Học sinh chưa có thói quen đọc sách ............................................................. 89
23. Vì sao học sinh bây giờ ít đọc sách? .............................................................. 90
24. Văn hóa đọc mai một làm gia tăng bạo lực học đường và sự vô cảm ............ 92
25. Giới trẻ “hờ hững” với văn hóa đọc vì điện thoại và internet ........................ 94
26. Văn hóa đọc trên mạng: Vàng thau lẫn lộn .................................................... 97
27. Hoài niệm sách ............................................................................................... 99
PHẦN 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO VĂN HÓA ĐỌC
28. Kinh nghiệm xây dựng văn hóa đọc ............................................................. 103
29. Văn hóa đọc và nhận thức của xã hội ........................................................... 105
30. Giải pháp nào để chấn hưng văn hóa đọc? ................................................... 111
31. Vài giải pháp nhằm nâng cao văn hóa đọc - tham luận cho hội thảo "Người Việt
có mê đọc sách?" ........................................................................................... 113
32. Đầu tư cho văn hóa đọc ................................................................................ 122
33. "Khởi tạo lại" văn hóa đọc............................................................................ 124
34. Nỗ lực thúc đẩy văn hóa đọc trong cộng đồng ............................................ 127
35. Xây dựng thói quen đọc sách cho trẻ mầm non ........................................... 129
36. “Thắp lửa” văn hóa đọc cho học sinh ........................................................... 132
37. Kiến nghị có giờ đọc sách trong nhà trường ................................................ 134
38. Nhen lên tình yêu văn hóa đọc ..................................................................... 137
PHẦN 4. CÁC HOẠT ĐỘNG NHÂN NGÀY SÁCH VIỆT NAM,
NGÀY SÁCH VÀ BẢN QUYỀN THẾ GIỚI
39. Ngày Sách Việt Nam lần thứ 3: Đổi mới vì một không gian văn hóa đọc
lành mạnh ..................................................................................................... 141
40. Hội sách Tp. HCM lần 9 chật ních người tối khai mạc ................................ 143
41. Xã hội hóa hiệu quả trong hoạt động văn hóa: Cần nhiều hơn một đường sách.145
42. Đường sách Tp. HCM: "Thắp lửa" văn hóa đọc .......................................... 145
43. Lan tỏa văn hóa đọc đến học sinh ngoại thành ............................................. 147
44. Đường sách - Sôi động thị trường sách ........................................................ 149
45. Sách mới vào mùa hội .................................................................................. 152
46. Mùa xuân đọc sách ....................................................................................... 153
47. Dấu son văn hóa ........................................................................................... 154
48. Xốc dậy văn hóa đọc .................................................................................... 155
49. Nhiều tác giả sẽ đến chuyện trò với độc giả trong Ngày sách ở Đà Nẵng ... 157
50. Nhiều chương trình hấp dẫn trong ngày sách Việt Nam lần thứ 3 ............... 158
1
PHẦN 1.
GIÁ TRỊ CỦA SÁCH VÀ
NGÀY HỘI ĐỌC SÁCH
* Mỗi cuốn sách đều là một bậc thang nhỏ mà khi bước lên, tôi tách khỏi con thú và đến tới gần con
người, tới gần quan niệm về cuộc sống tốt đẹp nhất và về sự thèm khác cuộc sống". M.Gorki
2
3
Văn hoá đọc và Ngày hội Sách thế giới 23/4
Trong đời sống tinh thần của mỗi chúng ta, sách đóng vai trò rất quan trọng:
là chiếc chìa khóa vạn năng mở cửa lâu đài trí tuệ và tâm hồn con người; là người
thầy siêu việt thắp sáng trong ta nguồn tri thức vô biên, dạy chúng ta biết sống và
biết hy sinh. Có thể nói sách chính là người bạn tâm giao chia sẻ mọi nỗi vui,
buồn sâu kín của mỗi con người, và đọc sách từ lâu đã trở thành một nhu cầu cần
thiết của xã hội loài người trên thế giới.
Đánh giá cao tầm quan trọng của
văn hóa đọc, trong kỳ họp lần thứ 28
của Đại Hội đồng Liên hợp quốc tại
Paris (25/10 - 16/11/1995), UNESCO
(Tổ chức văn hoá, giáo dục, khoa học
Liên hợp quốc) đã quyết định chọn ngày
23/4 hàng năm làm “Ngày sách và bản
quyền thế giới” (World Book and
Copyright Day), trong đó nêu rất rõ mục
tiêu và các thành phần tham gia ngày
tôn vinh những giá trị của sách và sự
đóng góp của các tác giả cho sự ra đời
của các tác phẩm bất hủ. Ngày này được
tổ chức hàng năm tại mỗi quốc gia nhằm
bảo đảm cho mọi người khám phá và
thỏa mãn sở thích đọc của mình, đồng
thời là dịp để tôn vinh những tác giả đã
có nhiều đóng góp cho sự tiến bộ văn
hóa, văn minh xã hội của nhân loại. Đây
cũng là dịp thể hiện sự hợp tác, hợp lực
giữa các tác giả, các nhà xuất bản,
trường học, các thư viện, các cơ quan
Nhà nước, công ty tư nhân, các tổ chức
phi chính phủ và các cơ quan thông tin
đại chúng trong việc tổ chức lễ kỷ niệm
về sách và các tác giả.
Ý tưởng về Ngày Sách và Bản
quyền Thế giới bắt nguồn từ một phong
tục truyền thống rất đẹp ở Catalonia
(Tây Ban Nha): Vào ngày 23/4 hàng
năm (là ngày lễ Thánh Goerge), có rất
nhiều hội chợ sách và các lễ hội đường
phố được tổ chức, mỗi khách hàng sẽ
được tặng một bông hồng kèm theo khi
mua một cuốn sách trong ngày hôm đó.
Ngày 23/4 còn là ngày mà cả ba đại văn
hào của thế giới Cervantes, Shakespeare
và Inca Garcilaso de la Vega đều qua
đời sau khi để lại cho nhân loại những
kiệt tác của mọi thời đại. Ngày này cũng
4
là ngày sinh hoặc ngày giỗ của các tác
giả nổi tiếng khác Maurice Druon, K.
Laxness, Vladimir Nabokov, Josep Pla
and Manuel Mejía Vallejo. Chính vì
vậy, UNESCO mong muốn Ngày Sách
và Bản quyền Thế giới sẽ là dịp để cả
thế giới tôn vinh sách và những người
sáng tạo ra chúng - những người đã có
những đóng góp không gì thay thế được
đối với sự phát triển văn hóa nhân loại;
dịp để khuyến khích tất cả mọi người,
nhất là giới trẻ, khám phá niềm yêu
thích đọc sách, tôn vinh văn hoá đọc.
Hưởng ứng chủ trương của
UNESCO, đồng thời để khẳng định
những giá trị to lớn của sách báo, hơn
10 năm qua, trên thế giới đã có trên 150
quốc gia tổ chức kỷ niệm “Ngày sách và
bản quyền thế giới” với nhiều hoạt động
thiết thực dưới nhiều hình thức và chủ
đề phong phú khác nhau, thu hút được
nhiều người tham gia, nhất là xây dựng
được mối liên hệ mật thiết giữa các thư
viện - nhà xuất bản - cơ quan phát hành
- và bạn đọc. Có thể nói khắp nơi đã
chào đón Ngày đọc sách thế giới rất
nhiệt tình và sôi nổi: Ví dụ “Tặng một
cuốn sách - tặng một đoá hồng” là một
chiến dịch đặc biệt diễn ra ở nhiều nước
trên thế giới nhằm tôn vinh ngày đọc
sách thế giới (23-4). Ngoài ra còn có vô
số các hoạt động thú vị liên quan đến
sách được tổ chức dưới sự khởi xướng
và khuyến khích của UNESCO. Đây
thực sự là ngày hội của những người
yêu quý sách trên khắp hành tinh.
Dưới sự tổ chức của các nhà xuất
bản và các thư viện là lễ kỷ niệm “Sách
đường phố” dành cơ hội mua sách giá rẻ
có kèm thêm chữ ký của tác giả cho
những người say mê đọc sách; là dịp để
phân phối những sản phẩm quảng bá
ngày đọc sách thế giới do UNESCO
thiết kế (poster, cờ, bút đánh dấu, áo T-
shirt, bưu thiếp v.vv…), hay tặng những
cuốn sách còn trong kho cho các khu
dân cư nghèo, các thư viện eo hẹp về tài
chính: bệnh viện, nhà tù và cả các trại tị
nạn, nhà xã hội...
Tại Châu Phi, nhiều bạn trẻ tham gia
ngày hội sách tình nguyện đem sách tới
nơi người bệnh, người cao tuổi, những
người mù loà và cả những người không
biết chữ, đọc thành tiếng cho họ nghe.
Các phương tiện thông tin đại chúng
cũng góp công không nhỏ, đó là việc
đăng tải các bài báo giới thiệu sách, về
văn hoá đọc, về bản quyền và vi phạm
bản quyền,... trên báo và tạp chí. Những
chương trình phát thanh, truyền hình đặc
biệt thuộc thể loại phỏng vấn, tranh
luận, trò chơi v.vv… cũng ưu tiên cho
các đề tài nêu trên.Tính sáng tạo của các
nhà báo, nhà văn trẻ, nhà soạn nhạc, nhà
làm phim cũng sẽ được công chúng ghi
nhận và tán dương trong ngày hội đọc
sách thông qua báo chí.
Hoạt động về quyền tác giả: Ngày
này cũng là ngày dành riêng cho việc
tuyên truyền nâng cao ý thức của công
chúng trong vấn đề bản quyền, là dịp để
các luật sư, các tác giả và nhà sáng tạo
5
thảo luận các chủ đề khác nhau về bản
quyền, là cơ hội đến tìm hiểu các tổ
chức quản lý tập thể và thực tập về luật
bản quyền cho sinh viên ngành xuất
bản,bản quyền.
Ngoài ra, trong ngày này, bạn có thể
thấy Logo của ngày hội đọc sách được
dán trên các phương tiện vận chuyển
hành khách công cộng như xe buýt, tàu
điện ngầm, xe lửa, máy bay…và thậm
chí có thể gửi đi những lá thư có dán
những con tem mang biểu trưng của
ngày đọc sách.... Từ hơn 10 năm qua,
những hoạt động bổ ích kể trên diễn ra
đều đặn ở các nước châu Âu, Bắc Mỹ và
châu Phi. Tại Trung Quốc gần đây đã
quyết định thực hiện chương trình thúc
đẩy văn hóa đọc, trong đó hoạt động
tiêu biểu là “Ngày đọc sách cùng con
trẻ” dành cho các bậc phụ huynh khắp
cả nước vào ngày 23/4 tới. Đồng thời đã
tiến hành một chiến dịch với hàng loạt
hoạt động thúc đẩy văn hóa đọc, đặc
biệt trong giới trẻ, phụ nữ và nông dân.
Chương trình này bao gồm việc giảm
giá bán sách, tổ chức các cuộc thi viết
về sách, khai trương các thư viện mới ở
thành phố và nông thôn, quyên tặng
sách cho các vùng sâu, vùng xa hoặc
khu vực bị thiên tai…
Tại Việt Nam, Ngày đọc sách thế
giới được tổ chức hàng năm do Hội
đồng Anh (British Council) khởi xướng
từ năm 1996 ,Trung tâm văn hoá Pháp
tại Hà Nội – L’espace cũng có nhiều
hoạt động có ý nghĩa thiết thực để tuyên
truyền cho văn hoá đọc. Những năm gần
đây Bộ Văn Hoá Thông tin - Thể thao
và Du lịch đã quyết định chọn ngày 23/4
hàng năm làm ngày hội đọc sách của
Việt Nam, do Thư viện Quốc gia làm
chủ trì nhằm khuyến khích, đưa phong
trào đọc sách, báo trở thành thành nét
đẹp văn hóa của con người Việt Nam
trong thời kỳ đất nước giao lưu, hội
nhập quốc tế. Mong muốn “Ngày hội
đọc sách” sẽ lan toả khắp cả 64 tỉnh
thành nhằm thúc đẩy và tôn vinh những
ngành nghề liên quan đến sách báo và tri
thức như: Thư viện, Xuất bản, phát
hành... để sách báo trở thành những
người bạn thân thiết của mỗi người hơn.
Hoạt động này đã được sự ủng hộ và
tham gia nhiệt tình của nhiều nhà xuất
bản, cơ quan phát hành, thư viện và các
trường học từ phổ thông đến đại học,
với nhiều nội dung phong phú như:
Quyên góp sách tặng trẻ em thiệt thòi và
xây dựng thư viện tại các vùng sâu,
vùng xa, thư viện tại các vùng biên giới.
Thi thiếu nhi vẽ tranh theo sách, giao
lưu với các nhà văn, nhà thơ nổi tiếng,
Kể chuyện sách bằng Tiếng Việt và
Tiếng Anh, tiếng Pháp, trưng bày và bán
sách với giá ưu đãi của các nhà xuất
bản, trao đổi kinh nghiệm đọc sách, đố
vui, bốc thăm trúng thưởng, nói chuyện
về cảm thụ văn học, về kỹ năng sống,
các hiểu biết xó hội khác...
Hơn thế nữa, trong những Ngày hội
sách cũng khuyến khích khả năng sáng
tạo và tạo một sân chơi văn hóa thực thụ
6
cho các bạn nhỏ như có nơi dành hẳn 1
khu chơi đồ chơi Lego và vẽ tranh tô
màu miễn phí cho các em. Còn các bạn
sinh viên ngoài việc dạo xem sách cũng
có dịp tham gia các hội thảo chuyên đề
và giao lưu về kỹ năng đọc tiếng Anh do
giáo viên Hội đồng Anh phụ trách, được
cung cấp những kiến thức về cuộc sống
như ‘Trước ngưỡng cửa đi làm’ và
‘Bước đến thành công’của NXB Trẻ.
Các bậc phụ huynh cũng sẽ có nhiều
thông tin thú vị và mới mẻ về về vấn đề
‘Làm thế nào để khuyến khích con trẻ
đọc sách’ do các chuyên gia tâm lý giáo
dục trình bày và “Đọc sách thúc đẩy trí
tưởng tượng và óc sáng tạo của trẻ em”
và giao lưu về các bộ sách văn học nổi
tiếng trong và ngoài nước... chương
trình “Cùng đọc cùng chia sẻ” là hoạt
động mang đậm tính nhân văn và nét
văn hóa của người Việt được các thư
viện phát động đã nhận được sự hưởng
ứng của nhiều người: Khi các bạn đến
với Ngày hội đọc sách xin mang theo 1
quyển sách cũ để dành tặng cho những
người khuyết tật của Chương trình
Khuyết tật và Phát triển. Cho dù sách là
thể loại gì, cho bất cứ đối tượng tuổi
nào, sự đóng góp nhỏ bé của các bạn sẽ
là một nguồn cổ vũ tinh thần và sự chia
sẻ lớn lao với cộng đồng người khuyết
tật, phần nào xóa đi những mặc cảm về
hoàn cảnh, thể hiện sự chia sẻ của cộng
đồng trong cuộc sống chung của mỗi
người. Những hoạt động đó của tuần lễ
đọc sách ở Việt Nam thời gian qua do
Thư viện Quốc gia Việt Nam phối hợp
với các đơn vị như Thư viện Quân Đội,
Thư viện Hà Nội, Hội đồng Anh, Trung
văn hoá Pháp, Cục xuất bản, các trường
Đại học trên địa bàn Hà Nội, với một số
các nhà sách, nhà Xuất bản cùng tổ chức
đó để lại những dư âm tốt đẹp về một xã
hội văn minh, hiện đại. Tuy nhiên nếu
được đầu tư và tổ chức chuyên nghiệp
hơn, thường xuyên hơn sẽ là những hoạt
động văn hoá có ý nghĩa thực sự và kết
quả mỹ mãn hơn nữa. Ngày hội là dịp
để bạn đọc tìm hiểu, tiếp cận với sách
báo và khám phá thêm những điều kỳ
diệu còn chứa đựng trong kho tàng văn
hoá tri thức của đất nước.
Với tinh thần đề cao tầm quan trọng
của sách báo và tri thức trong đời sống,
sự kiện ngày đọc sách thế giới ở Việt
Nam đang trở thành một nét sinh hoạt
văn hoá, văn minh của những người
yêu mến sách báo cần được duy trì và
quảng bá rộng hơn trong xã hội và rất
cần sự hỗ trợ, quan tâm hơn nữa của
các cơ quan chức năng để Văn hóa đọc
luôn là nhu cầu không thể thiếu của
những công dân văn minh trong thời
đại ngày nay.
Ngọc Bích
http://www.nlv.gov.vn
Thư viện Quốc gia Việt Nam
7
Vai trò của sách đối với nhân loại
Chúng ta khi mới lớn lên, học đọc, học viết, học tính toán... là nhờ Thầy, Cô
giáo hướng dẫn là chính. Nhưng khi học các kiến thức cao hơn, rộng hơn, chuyên
ngành hơn, lúc ấy ta phải tự đọc sách, nên sách là thầy, là người hướng dẫn ta
đến tri thức của nhân loại.
Khi ta đọc truyện cười ta
thấy vui, đọc những câu chuyện
"Hạt giống tâm hồn" ta thấy xúc
động, đọc đến các mảnh đời bất
hạnh ta thấy xót xa... Khi ấy sách
là bạn cùng ta chia sẻ các cảm
xúc của cuộc sống.
Ta đọc một cuốn sách hay và
muốn đem chia sẻ với mọi người.
Khi ta mua được cuốn sách quý
và muốn lưu lại cho con cháu, lúc
ấy sách là tài sản.
Sách là nơi ghi lại, lưu trữ
những điều hiểu biết của con
người và ở đó cũng chính là nơi
chia sẻ những thông tin, những
suy nghĩ giữa con người với con
người. Ngoài việc học ở ngoài
đời, thực tế, từ mọi người xung
quanh, sách là người bạn không
thể thiếu của con người. Nó là
nguồn tri thức vô giá mà mỗi
chúng ta có thể tự tìm tòi trong
suốt cuộc đời của mình và cũng
là nguồn kiến thức vô tận của
nhân loại. Khi đọc sách bạn sẽ
có cảm giác như mình đang được
dẫn vào thế giới thực, từ đó bạn
thấy, hiểu và bắt gặp nhiều điều
bổ ích. Cũng như M.Gorki đối
với ông: "Mỗi cuốn sách đều là một bậc thang
nhỏ mà khi bước lên, tôi tách khỏi con thú và
đến tới gần con người, tới gần quan niệm về
cuộc sống tốt đẹp nhất và về sự thèm khác
cuộc sống".
M.Gorki, ông không học qua trường lớp
nhiều nhưng lại có cái nhìn phong phú và tinh
tế về cuộc sống, ông để lại cho đời nhiều tác
phẩm nổi tiếng và gây được sự chú ý với bạn
đọc thế giới, những tác phẩm của ông được đưa
vào trường học. Những điều ông có được là từ
cái nhìn về thực tế và qua việc tự học cho nên
bản thân ông đã là nhân chứng hùng hồn cho
câu nói "Hãy yêu quý sách vì đó là nguồn gốc
của mọi tri thức - M.Gorki".
Không những thế ngoài ông ra còn có
nhiều nhà khoa học, bác học lớn trên thế giới
cũng thành công qua việc tự học, tự mài mò
qua sách như Êđixơn,....
Nếu có một quyển sách hay và thêm một
người thầy giỏi nữa thì tuyệt vời hơn! Vì thế
nên chọn một quyển sách hay có giá trị, nội
dung tốt, bổ ích chứ không phải sách nào cũng
là hay là quý cả. Mọi thứ đều phải có sự chắt lọc
mới có kết quả như ý: Sách có thể ít đi một
chút nhưng phải tốt đẹp hơn, không nên đặt một
cuốn sách tầm thường lên giá sách, đừng ăn cắp
thời gian của người lao động (N.Ô-xtơ-rốp-xki).
Chúng ta có thể tham khảo một số danh
ngôn sau, để thấy rõ hơn vai trò của sách và tác
dụng của việc đọc sách:
8
* Đọc sách là cách học tốt
nhất ---- (A.Puskin).
* Sách là cây đèn thần soi sáng
cho con người trên những nẻo
đường xa xôi nhất và tăm tối nhất
của cuộc đời (A.U-Pít).
* Không có cách giải trí nào
rẻ hơn đọc sách, cũng không có
sự thú vị nào bền lâu hơn đọc
sách (M.Mông-tê-guy).
*Một cuốn sách tốt mở ra thì
gợi niềm hy vọng, khép lại thì
đem lại điều hữu ích (M.An-cốt)
* Đọc sách không những để
nâng cao trí thức mà còn nâng
cao nhân cách (Dr.Gúerin).
* Mỗi ngày đọc vài trang
sách, khi về già bạn đã có trong
mình một thư viện khổng lồ --
V.Na Xốp.
* Đọc sách là nuôi dưỡng trí
tuệ . ----- M.Xê-Clê-Ca.
* Để cho con một hòm vàng
không bằng dạy cho con một quyển
sách hay. --- (Vi Hiền Truyện).
* Chỉ nên coi việc đọc sách là
sự gợi ý, sự nhắc nhở nhận từ
những người thông thái từng trải,
tựa hồ trái táo của Adam Eva
kích thích sự sống phát triển. ---
(Son. H).
* Kết hợp những điều hiểu
biết với những kinh nghiệm và
kiến thức sẵn có - đó là nguyên
tắc cần thiết khi lựa chọn sách. --
- (Krupxkaia).
* Nếu tôi có quyền thế, tôi sẽ đem sách mà
gieo rắc khắp mặt địa cầu như người ta gieo lúa
trong luống cày vậy. --- Mann Horace).
* Lựa sách mà đọc cũng như lựa bạn mà chơi.
Hãy coi chừng bạn giả. --- (Damiron).
* Gặp được một quyển sách hay, nên mua liền
dù đọc được hay không đọc được, vì sớm muộn gì
cũng cần đến nó --- (Churchill Sir Winston)
* Sau một giờ đọc sách thì nỗi đau khổ nào
của tôi cũng biến mất. --- (Môngtexkiơ)
* Thích đọc sách tức là biết đánh đổi
những giờ phút buồn tẻ không thể tránh được
trong cuộc đời lấy những giờ phút lý thú. ---
(Môngtexkiơ).
* Bạn hãy đọc sách đi! Và mong sao trong đời
bạn sẽ không có ngày nào mà bạn không đọc dù
chỉ một trang sách mới. --- (C.Pautốpxki).
* Đọc một cuốn sách xấu thì thà không đọc
còn đỡ tệ hại hơn. --- (Biêlinxki).
* "Hiện nay chúng ta đang ba hoa về sự cô
đơn toàn cầu của nhân loại. Làm thế nào để vượt
qua điều đó? Chỉ có đọc sách! Chỉ cuốn sách
mới "trò chuyện" với con người không mang
tính chất hình thức, mà là một cách tâm tình,
khuyên bảo và cung cấp những định hướng cần
thiết. Trong sách có những bí mật của đạo đức -
quy tắc của lương tâm..." --- GS.TSKH (Mikhain
Phiôđôrôvích Nhenasep).
* Cần phải yêu mến và tin vào sách. Cần
rèn luyện cho mình thói quen thực hành và kỹ
năng dùng sách để làm việc. --- (N. Rubakin).
* Một cuốn sách hay cho ta một điều tốt,
một người bạn tốt cho ta một điều hay. ----
(Gustavơ Lebon).
9
* Nghệ thuật đọc sách là nghệ
thuật tư duy với ít nhiều sự giúp
đỡ của người khác… --- (Phaghe).
* Sách chỉ có thể ít đi một
chút, nhưng phải tốt đẹp hơn.
Không nên đặt một cuốn sách
tầm thường lên giá sách. Đừng ăn
cắp thời gian của người lao động
trung thực. --- (N.Ôxtơrốpxki).
* Thế giới vô cùng vĩ đại.
Cặp mắt của bạn chỉ thấy được
một phần nhỏ bé không đáng kể.
Bởi vậy bạn hãy tìm lấy các sự
kiện ở trong sách. Hãy tích lũy
đều đặn hàng ngày các sự kiện ấy.
(V.Ôbrưsép)
* Vương Thù nói: Sách Kinh
thì nuôi căn bản con người, sách
Sử thì mở mang tài trí cho con
người. --- (Lê Quý Đôn).
* Sách vở đầy bốn vách
Có mấy cũng không vừa --
(Nguyễn Du).
* Xa chốn ngựa xe xuân
mộng đến.
Vui bên sách vở tuổi già
ngâm ---- (Nguyễn Bỉnh Khiêm).
* Thư viện không nên chỉ là
nơi giữ sách, cũng không nên chỉ
là nơi đọc sách giải trí nhẹ nhàng.
Nó phải là một trung tâm nghiên
cứu – sự nghiên cứu mà bất kỳ
một con người có lý trí nào cũng
cần phải có. --- (Phêđôrôp).
* Tôi bước chân vào thư viện
và khép cửa lại. Như thế là tôi đã
tách khỏi tính tham lam, lòng tự ái, tệ say rượu
và sự lười biếng củng tất cả những thói hư tật
xấu do cái dốt nát, sự vô công rỗi nghề và cảnh
sầu tư sinh ra. Tôi đắm mình vào cái vĩnh hằng
giữa những tác giả tuyệt diệu với một niềm tự
hào, với một cảm giác thỏa mãn đến mức cảm
thấy thương hại tất cả các ông quan lớn sang
trọng và giàu có nhưng không được hưởng
niềm hạnh phúc này. --- (D. Henziut).
* Thư viện là kho tàng chứa tất cả của cải
tinh thần của loài người. ---- (G.V.Leibniz).
* Đọc sách không nhiều thì gan dạ không
vững mà can đảm không lớn, lý nghĩa sâu sắc
không tinh thì tâm địa không tế nhị. --- (Sách
Nhị vị).
* Những người đọc sách tuy chưa thành
danh nhưng cũng đã có một tư cách cao
thượng, những người làm điều thiện, tuy không
mong báo đáp nhưng tự trong lòng khoan
khoái. (Ngạn ngữ Trung Quốc).
* Nghe cho nhiều rồi chọn điều phải mà cố
làm kỳ được, xem cho rộng rồi ghi nhớ lấy để
biết cho tường. --- (Luận ngữ).
* Ai đọc sách mà không biết được nhiều
hơn những điều viết trong sách, người đó mới
sử dụng sách có một nửa. Sách làm trí tuệ con
người sâu sắc hơn và sáng sủa hơn.---
(G.Létxinh).
* Đối với một thanh niên, chúng ta không
thể tạo ân huệ nào lớn hơn là cho phép anh ta
được đọc sách không mất tiền ở một thư viện
công cộng tốt. --- (Braitơn).
* Người xưa đã đem tâm trí đúc chuốt
thành lời hay ý đẹp để chắp lông chắp cánh cho
văn chương, ta mà lại coi thường được sao ---
(Cao Bá Quát).
* Để viết được một tác phẩm chân thực thì
bạn cần nếm trải mọi sự khổ đau. Và không
10
phải chỉ là đau khổ của riêng mình
thôi đâu. ---- (Gióocgiơ Xăng).
* Nhiệm vụ quan trọng nhất
của nền văn minh là dạy cho con
người biết tư duy. --- (T. Edison).
* Không có gì có thể thay thế
văn hóa đọc. --- (Gunte Grass).
* Đọc sách là một phần đối
với bổn phận của người phong
nhã. --- (Christine de Pisan).
* Sách là bạn thân của cô tịch.
Nó nuôi dưỡng sự cởi mở cá nhân
chủ nghĩa. Trong việc đọc sách
của mình, người ta tự xét mình để
có vài cơ hội để gặp được chính
mình. --- G.Duhamel (Defence des Lettres).
* Chúng ta ngạc nhiên khi đọc danh tác cũ
để nhận thấy rằng những tình cảm tinh vi, tế
nhị, thơ mộng mà chúng ta tưởng là quá hiếm ở
ngày nay, đã có ở những người hằng bao thế kỷ
qua. --- (Maurice Barres).
* Những quyển sách làm say mê ta đến tận
tủy, chúng nói chuyện với ta, cho ta những lời
khuyên và liên kết với ta bởi một tình thân thật
sống động và nhịp nhàng. --- F.Petrarque
(H.Godefroy).
* Sách của một kẻ hành khất còn giá trị hơn
là dòng máu của kẻ quý tộc. --- (Shakespeare).
http://www.hdu.edu.vn
Trường Đại học Hồng Đức
Ngày Sách Việt Nam 21/4: Ngày tôn vinh sách và văn hóa đọc
Trong dòng chảy của lịch sử văn minh
nhân loại từ bao thế kỷ nay, ở nhiều nước
đã xuất hiện thư viện và việc tổ chức đọc
sách báo cho các tầng lớp nhân dân. Lịch
sử của “Ngày hội đọc sách” được ra đời từ
hơn 80 năm trước ở Tây Ban Nha, vào
ngày lễ Thánh Giooc-giơ 23/4, người ta
yêu mến tặng nhau những cuốn sách kèm
theo những đóa hoa hồng và bất cứ ai mua
sách sẽ được tặng kèm theo một bông hồng
đẹp. Từ đó hằng năm, truyền thống tốt đẹp
này được người Tây Ban Nha phát triển
thành “Ngày hội đọc sách” trên các đường
phố. Sau đó hoạt động văn hóa có ý nghĩa
này lan rộng ra nhiều nước ở Châu Âu,
Châu Mỹ, Châu Á, Châu Phi dưới nhiều
hình thức như: Tuần lễ đọc sách, Ngày
Sách, Tuần lễ thư viện. Từ năm 1995,
tổ chức UNESCO đã chính thức chọn
ngày 23 tháng 4 hằng năm là Ngày
Sách và Bản quyền thế giới (có một
sự trùng lặp đáng nhớ, bởi đó cũng là
ngày mất của hai đại văn hào nổi
tiếng tiếng giới: W. Shakespeare và
M. Cervantes).
Nhìn trên bình diện quốc tế,
những Lễ hội sách/Ngày hội đọc sách
đã và đang mang lại những giá trị
đích thực và hiệu quả hết sức to lớn.
Hằng năm, hoạt động này đã thu hút
sự chú ý, quan tâm của hàng vạn,
hàng triệu người đọc, nhà văn, nhà
nghiên cứu, nhà quản lý ở mỗi nước;
bất kể già, trẻ, gái, trai; bất kể mọi
11
thành phần giàu, nghèo trong xã hội. Đặc
biệt là trong bối cảnh bùng nổ thông tin
hiện nay thì việc tổ chức các Ngày sách và
Văn hóa đọc càng góp phần khẳng định:
Sách & văn hoá đọc mãi mãi trường tồn.
Ở Việt Nam, gần 10 năm nay, hưởng
ứng Ngày sách và bản quyền thế giới (23/4),
Vụ Thư viện, Bộ VHTTDL đã phối hợp với
Hội Thư viện VN, Thư viện Quốc gia VN tổ
chức, phát động Ngày Sách & Văn hóa đọc
có quy mô quốc tế này. Từ đó đến nay,
Ngày hội sách & văn hóa đọc ở nước ta đã
dần trở thành nề nếp, đi vào chiều sâu, có
sức lan toả rộng rãi từ TW tới các địa
phương, 63 tỉnh, thành trong cả nước.
Với mục đích cao cả: không chỉ tôn
vinh sách, giá trị của tri thức và văn hoá
đọc, khẳng định vị thế xã hội và tầm quan
trọng của Sách & việc đọc sách - một nét
đẹp trong đời sống văn hoá tinh thần,
truyền thống văn hiến của dân tộc Việt
Nam - Ngày hội sách & văn hóa đọc ở Việt
Nam còn mang một ý nghĩa nhân văn, đó
là: Bên cạnh việc tổ chức các hoạt động:
Triển lãm, trưng bày sách báo, triển lãm
thư pháp, giao lưu giữa nhà văn với bạn
đọc, toạ đàm, nói chuyện chuyên văn học,
tuyên truyền giới thiệu sách, vẽ tranh theo
sách....., Ngày hội sách & văn hóa đọc đã
huy động được sự đóng góp, hỗ trợ, tài trợ
cả vật chất và tinh thần cho các thư viện -
nơi nuôi dưỡng văn hoá đọc. Công tác
XHH thư viện có ý nghĩa này đã, đang thu
được nhiều kết quả to lớn. Chỉ tính riêng ở
Thư viện Quốc gia VN từ năm 2005 đến
nay, Ngày hội đọc sách đã nhận được sự
tài trợ của các tổ chức, cá nhân trong,
ngoài nước với hàng chục nghìn cuốn sách,
trang thiết bị (có trị giá vài tỷ VNĐ).
Riêng 3 năm 2011, 2012 và 2013,
Ngày Ngày hội sách & văn hóa đọc
do Bộ VHTTDL tổ chức tại Hà Nội,
đã nhận được hàng ngàn cuốn sách từ
các NXB ở TW, các tổ chức xã hội
(với tổng trị giá hơn 1,5 tỷ đồng), để
giúp đỡ cho các thư viện, tủ sách ở
các địa phương còn nhiều khó khăn
như: Hoà Bình, Sơn La, Thái
Nguyên, Lạng Sơn, Lai Châu, Hà
Giang, Tuyên Quang, Yên Bái, Lào
Cai, Nghệ An, Quảng Trị, Thừa
Thiên Huế, Thanh Hóa, Hà Tĩnh,
Quảng Bình... Ở Thư viện KHTH
Tp. Hồ Chí Minh, hưởng ứng Ngày
hội đọc sách, nhiều năm qua, cũng đã
thu hút được sự quan tâm chú ý của
hàng ngàn, hàng vạn độc độc giả.
Những ngày này, Thư viện KHTH
thành phố đã cấp được hàng ngàn thẻ
đọc mới. Đồng thời, BTC đã nhận
được sự hỗ trợ quý báu của NXB.
Kim Đồng, NXB. Trẻ, nhà sách
Thăng Long... cho hàng chục thư
viện, tủ sách còn nhiều khó khăn trên
địa bàn Tp. Hồ Chí Minh (trị giá trên
1 tỷ đồng). Đặc biệt 5 năm trở lại
đây, hàng năm cứ vào dịp Tết Dương
lịch, để tổ chức đón mừng Xuân mới,
UBND Tp. Hồ Chí Minh đã có sáng
kiến tổ chức “Đường hoa - Đường
sách” trên đường Nguyễn Huệ dài
gần 1km, có hàng trăm đơn vị, tổ
chức tham gia trưng bày, giới thiệu
sản phẩm, trong đó có quảng bá, giới
thiệu & kinh doanh sách, đọc sách
báo với nhiều chủ đề khác nhau, rất
12
đẹp, nhân văn và lung linh màu sắc tri
thức. Mỗi năm có hàng chục vạn, hàng
triệu người dân tới tham quan và chứng
kiến Lễ hội độc đáo và có ý nghĩa văn hóa
này. Sách báo, quyên góp được thông qua
những Ngày hội đọc sách ở các tỉnh, thành
& các thư viện trong cả nước đã được đưa
tới các điểm đọc, tủ sách, thư viện ở vùng
sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu
số, nơi đang thiếu sách báo, khát khao tri
thức. Đây có thể coi là một kết quả thiết
thực, có ý nghĩa xã hội & nhân văn sâu sắc
của ngành thư viện với những nỗ lực to lớn
để góp phần nâng cao dân trí, nâng cao văn
hóa đọc cho nhân dân. Điều hết sức vui
mừng là mong mỏi và nỗ lực đề nghị của
các cơ quan, ban ngành về việc lấy một
ngày trong năm là ngày sách và văn hóa
đọc đã được đáp ứng: Ngày 24/2/2014,
Thủ tướng Chính phủ đó ký ban hành
Quyết định số 284/QĐ-TTg lấy ngày 21
tháng 4 hàng năm là Ngày Sách Việt Nam.
Ngày Sách Việt Nam được tổ chức hàng
năm nhằm khuyến khích, phát triển phong
trào đọc sách trong cộng đồng, nâng cao
nhận thức của nhân dân về ý nghĩa to lớn
và tầm quan trọng của việc đọc sách đối
với việc nâng cao kiến thức và kỹ năng,
phát triển tư duy, giáo dục và rèn luyện
nhân cách con người. Đồng thời, tôn vinh
giá trị của sách, khẳng định vai trò, vị trí,
tầm quan trọng của sách trong đời sống xã
hội; tôn vinh người đọc và những người
tham gia sưu tầm, sáng tác, xuất bản, in,
phát hành, lưu giữ, quảng bá sách. Bên
cạnh đó, nâng cao trách nhiệm của các cấp,
các ngành, các cơ quan chức năng và các
tổ chức xã hội đối với việc xây dựng
và phát triển văn hoá đọc Việt Nam.
Thủ tướng Chính phủ đã giao cho
Bộ TT&TT chủ trì, phối hợp với Bộ
VHTTDL, các Bộ, ngành liên quan
và Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành
phố trực thuộc Trung ương xây dựng
kế hoạch triển khai cụ thể; hướng
dẫn, chỉ đạo, tổ chức thực hiện Ngày
Sách Việt Nam hàng năm, bảo đảm
thiết thực, hiệu quả, tiết kiệm. Rõ
ràng là: Ngành xuất bản và ngành
Thư viện ở nước ta lâu nay ước ao có
được ngày để tôn vinh cho hoạt động
của mình, thì nay đã có. Vẫn đề còn
lại là: từ nay trở đi, chúng ta cần phải
làm gì? làm thế nào? để Ngày sách
Việt Nam thực sự trở nên có ý nghĩa
hơn, nhân văn hơn, thiết thực hơn đối
với toàn thể nhân dân, để hoạt động
này thu hút được đông đảo bạn đọc cả
nước và những người làm nghề sách
(xuất bản, in, phát hành) và thư viện,
để Ngày Sách Việt Nam trở thành
một hoạt động xã hội mang biểu
trưng văn hoá, giống như Ngày thơ
Việt Nam (Rằm tháng Giêng) diễn ra
hằng năm. Và để hoạt động có ý
nghĩa này thực sự lan toả, đi vào cuộc
sống; để góp phần nuôi dưỡng, duy
trì, phát triển, khẳng định & tôn vinh
Sách & Văn hoá đọc ở Việt Nam -
một nước có nền văn hiến lâu đời -
trước bối cảnh văn hoá nghe nhìn đã
và đang lấn át mạnh mẽ văn hóa đọc.
Ths. Nguyễn Hữu Giới http://cinet.vn
Bộ Văn hóa TT&DL
13
Ngày Sách Việt Nam: Một tương lai mới cho văn hóa đọc
Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết
định số 284/QĐ-TTG lấy ngày 21 tháng
4 hàng năm là Ngày sách Việt Nam.
Đây là tin vui đối với những người yêu
sách đồng thời là cơ hội để khuyến
khích, gây dựng phong trào đọc sách tại
Việt Nam. Không chỉ riêng ở Việt Nam,
việc con người ngày càng ít đọc sách đã
và đang trở thành vấn đề nóng tại nhiều
quốc gia trên thế giới. Khi mà khoa học
phát triển, internet được sinh ra, các ứng
dụng công nghệ kỹ thuật số không
ngừng đổi mới thì việc con người xao
lãng đọc sách là một điều dễ hiểu. Ở
những quốc gia phát triển, mặt bằng
phát triển chung của toàn xã hội khá
cao, mức sống và hưởng thụ của người
dân được đảm bảo sự ổn định thì các
ứng dụng công nghệ dường như đã trở
nên bão hòa. Người dân không còn quá
mặn mà với những thiết bị điện tử mà
lại có xu hướng tìm về với những thú
vui bổ ích như đọc sách. Nhưng ở các
quốc gia đang phát triển, ví dụ như ở
Việt Nam thì các ứng dụng công nghệ
vẫn còn là mơ ước của nhiều người và là
thú vui, tiêu khiển của hầu hết mọi đối
tượng do đó văn hóa đọc ngày càng bị
đe dọa.
Để khuyến khích và gây dựng lại
phong trào đọc sách với toàn dân, Thủ
tướng Chính phủ đã Quyết định lấy
ngày 21 tháng 4 hàng năm là Ngày Sách
Việt Nam. Ngày Sách Việt Nam sẽ là
ngày để toàn dân hướng đến việc đọc
sách, nâng cao nhận thức của người dân
về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc
đọc sách trong việc nâng cao kiến thức -
kỹ năng phát triển tư duy, cũng như rèn
luyện nhân cách của con người. Bên
cạnh đó Ngày Sách Việt Nam cũng là
dịp để tôn vinh giá trị của sách, khẳng
định vai trò, vị trí, tầm quan trọng của
sách đối với đời sống xã hội; tôn vinh
người đọc và những người tham gia sưu
tầm, sáng tác, xuất bản, in, phát hành,
lưu giữ, quảng bá sách.
Thực trạng việc đọc sách tại Việt
Nam những năm gần đây
Thực tế vài năm trở lại đây, việc đọc
sách tại Việt Nam đã và đang có những
thay đổi theo hướng tích cực. Số lượng
người tìm đọc sách hoặc tham gia vào
các diễn đàn sách trên internet ngày một
gia tăng. Theo thống kế sơ bộ: Năm
2011, ngành xuất bản đã xuất bản hơn
27.000 đầu sách với gần 294 triệu bản
14
sách tăng lần lượt so với năm 2010 là
7%. Năm 2012, công tác đăng ký kế
hoạch xuất bản với Cục xuất bản (Bộ
Thông tin và Truyền thông) là 41.635
đầu sách. Xác nhận kế hoạch xuất bản là
40.627 đầu sách, phát hành hơn 812
triệu bản. Số lượng xuất bản phẩm nộp
lưu chiểu là 16.413 đầu sách với hơn
181 triệu bản. Trong đó, xuất bản phẩm
của 64 nhà xuất bản là 16.413 sách với
181,770 triệu bản; xuất bản phẩm không
kinh doanh là 114 sách với 295 nghìn
bản. Tính đến năm 2013, mức hưởng
thụ bình quân của người dân Việt Nam
mới ở mức 3,2 bản sách/người (bao gồm
cả sách giáo khoa). Hiện nay ở Việt
Nam có khoảng vài chục diễn đàn và
website chia sẻ ebook không bản quyền
với đủ mọi ngôn ngữ và thể thoại từ
sách chuyên ngành đến truyện nước
ngoài, truyện trong nước và truyện
tranh…với số lượng thành viên không
lồ. Chỉ nói riêng thành viên tham gia e-
thuvien.com đã có tới 750.000 người.
Bên cạnh đó còn hàng chục trang web
đọc sách lớn khác như: vuthuquan.net;
sachhayonline,.. cũng đều thu hút một
lượng thành viên lớn.
Mặc dù những con số nêu trên là
đáng khích lệ song nếu so sánh với số
lượng dân số ở Việt Nam thì vẫn còn
quá khiêm tốn. Theo công bố được Bộ
VHTTDL đưa ra trong dịp ngày hội đọc
sách hồi tháng 4 năm 2013, trung bình
mỗi người Việt Nam đọc 0,8 cuốn sách (
chưa bằng 1 cuốn) mỗi năm ( không
tính sách giáo khoa, các ấn phẩm báo
chí). Con số này đã khiến không ít
người giật mình và không khỏi lo ngại
cho văn hóa đọc của nước nhà. Đây
cũng chẳng phải điều gì mới mẻ, thực tế
thì vấn đề này đã được bàn đến liên tục
trong nhiều năm qua trên các phương
tiện thông tin đại chúng cũng như những
hội thảo, hội nghị chuyên ngành của
những người làm văn hóa. Tuy nhiên để
có thể thay đổi thực trạng này một cách
toàn diện thì cần có thời gian cũng như
nỗ lực của nhiều ngành và sự tham gia
hưởng ứng của toàn xã hội. Chính vì lẽ
đó mà Ngày Sách Việt Nam đã ra đời.
Cũng đã có nhiều sự hoài nghi về việc
liệu Ngày Sách Việt Nam có thể giúp
thay đổi thực trạng đọc tại Việt Nam?
hoặc rằng liệu đây có phải là một việc
làm vô ích sẽ không mang lại hiệu quả
gì?... Tuy nhiên, mọi sự luôn phải có sự
khởi đầu, có thể Ngày Sách Việt Nam
lần thứ nhất chưa thể thay đổi ngay lập
tức cục diện về văn hóa đọc tại Việt
Nam nhưng về lâu về dài thì đây là một
chương trình, một ngày đáng để hưởng
ứng và chắc chắn sẽ đem lại những hiệu
quả và giá trị văn hóa cao.
Ngày Sách Việt Nam lần thứ nhất
năm 2014
Ngày 24 tháng 02 năm 2014, Thủ
tướng Chính phủ đã ký Quyết định số
284/QĐ-TTg lấy ngày 21 tháng 4 hàng
năm là Ngày Sách Việt Nam và năm
2014 là năm đầu tiên Việt Nam tổ chức
Ngày Sách. Sở dĩ lựa chọn ngày 21
15
tháng 04 bởi đây là thời điểm phát hành
cuốn sách “Đường Kách mệnh” của Chủ
tịch Hồ Chí Minh - Tác phẩm đầu tiên
bằng tiếng Việt được in bởi những
người thợ in Việt Nam. Chủ tịch Hồ Chí
Minh là người có tác động và có sức lan
tỏa trong xã hội ở mọi thời đại. Chủ tịch
Hồ Chí Minh còn là một tác giả lớn, các
tác phẩm của Người có giá trị không chỉ
với người dân Việt Nam mà còn được
bạn bè quốc tế đón nhận. Việc chọn
Ngày Sách Việt Nam gắn với một tác
phẩm nổi tiếng của Người sẽ có ý nghĩa
to lớn và sâu sắc. Bên cạnh đó tháng 4
còn là thời gian diễn ra Ngày Sách và
Bản quyền Thế giới (23/4), vì vậy, tổ
chức vào một ngày gần sát với Ngày
Sách và Bản quyền Thế giới sẽ thể hiện
được sự hội nhập của Việt Nam với thế
giới trong thời đại mới. Ngay sau khi có
Quyết định của Thủ tướng, nhiều cơ
quan ban ngành từ Trung ương đến địa
phương đã tích cực chuẩn bị và lên các
kế hoạch, chương trình hưởng ứng ngày
Sách Việt Nam.
Ngày 26 tháng 3 năm 2014, Bộ
Thông tin và Truyền thông đã ban hành
Kế hoạch số 892/KH-BTTTT Tổ chức
Ngày Sách Việt Nam trên toàn quốc,
trong đó đề nghị các bộ, ngành Trung
ương căn cứ chức năng, nhiệm vụ của
mình để tổ chức các hoạt động hưởng
ứng Ngày Sách Việt Nam phù hợp với
yêu cầu thực tế. Các Thư viện chuyên
ngành có trách nhiệm xây dựng kế
hoạch phát động phong trào hưởng ứng
Ngày Sách Việt Nam; thực hiện lồng
ghép vào hoạt động của đoàn, hội để
huy động giới trẻ hưởng ứng Ngày Sách
Việt Nam với những hoạt động phục vụ
lợi ích cộng đồng như: Đem sách tới
phục vụ người bệnh, người cao tuổi,
người khuyết tật; trao tặng sách cho các
đơn vị làm nhiệm vụ tại địa bàn biên
giới hải đảo, các khu dân cư nghèo, các
trại giam…
Hy vọng Ngày Sách Việt Nam sẽ
thực sự trở thành một ngày hội lớn của
toàn dân và sẽ góp phần tích cực trong
việc khuyến khích, gây dựng, phát triển
văn hóa đọc, mở ra một tương lai mới
cho văn hóa đọc tại Việt Nam.
Nguyễn Hương
http://cinet.gov.vn
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
Văn hoá đọc và phát triển văn hoá đọc ở Việt Nam
Văn hoá đọc là một khái niệm có hai
nghĩa, một nghĩa rộng và một nghĩa hẹp.
Ở nghĩa rộng, đó là ứng xử đọc, giá trị
đọc và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân,
của cộng đồng xã hội và của các nhà
quản lý và cơ quan quản lý nhà nước.
Như vậy, văn hoá đọc ở nghĩa rộng là sự
hợp thành của ba yếu tố, hay chính xác
hơn là ba lớp như ba vòng tròn không
đồng tâm, ba vòng tròn giao nhau. Còn
16
ở nghĩa hẹp, đó là ứng xử, giá trị và
chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân. Ứng
xử, giá trị và chuẩn mực này cũng gồm
ba thành phần: thói quen đọc, sở thích
đọc và kỹ năng đọc. Ba thành phần này
cũng là ba lớp, ba vòng tròn không đồng
tâm, ba vòng tròn giao nhau.
Muốn phát triển nền văn hoá đọc
phải phát triển ứng xử, giá trị và chuẩn
mục đọc lành mạnh của các nhà quản lý
và cơ quan quản lý nhà nước, của cộng
đồng xã hội và của mỗi cá nhân trong xã
hội. Nhưng trọng tâm và là mục đích
cuối cùng của phát triển văn hoá đọc
chính là phát triển ứng xử, giá trị và
chuẩn mực đọc lành mạnh của mỗi
thành viên trong xã hội. Ứng xử, giá trị
và chuẩn mực đọc lành mạnh của mỗi cá
nhân trong xã hội là thói quen đọc, sở
thích đọc và kỹ năng đọc lành mạnh của
họ. Đó chính là nền tảng của một xã hội
học tập, của việc học suốt đời, một yêu
cầu cũng là một thách thức của xã hội
hiện đại.
Để hiểu sâu hơn về văn hoá đọc,
chúng ta sẽ đi sâu vào từng nghĩa rộng
và hẹp của khái niệm. Văn hoá đọc ở
nghĩa rộng là ứng xử, giá trị và chuẩn
mục đọc của các nhà quản lý và cơ quan
quản lý nhà nước, ứng xử đọc của cộng
đồng xã hội và ứng xử đọc của mỗi cá
nhân trong xã hội.
Ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc
của các nhà quản lý và cơ quan quản lý
nhà nước là chính sách, đường lối và
ứng xử hàng ngày nhằm phát triển nền
văn hoá đọc. Các hoạt động này đều
nhằm tạo ra hành lang pháp lý phát triển
tài liệu đọc có giá trị và lành mạnh cho
mọi người đọc khác nhau và sự thuận
tiện của tài liệu đọc đến với người đọc
(thông qua các loại cửa hàng sách và các
loại hình thư viện, phòng đọc sách).
Nghĩa là người đọc, không phân biệt
giàu nghèo, không phân biệt tuổi tác,
không phân biệt nơi cư trú đều dễ dàng
tiếp cận đến những tài liệu đọc giá trị họ
mong muốn, để họ có cơ hội cải thiện
chính cuộc sống của họ.
Đó là chính sách, đường lối phát
triển nền công nghiệp sách (từ người
viết, người làm sách tới quá trình hình
thành sách đến tay người đọc) có chất
lượng cao, giá cả hợp lý, hợp với túi tiền
của mọi người dân và phân phối rộng
khắp trên toàn quốc, với các hình thức,
biện pháp tuyên truyền, hướng dẫn đọc
phong phú, đa dạng và hiện đại
Ứng xử, giá trị và chuẩn mục đọc
của cộng đồng xã hội là sự phát triển của
các hội nghề nghiệp liên quan tới đọc
như: Hội tác gia, Hội nhà báo, Hội xuất
bản, Hội thư viện... Tất nhiên các hội này
phải hoạt động với mục đích chính là
phát triển nghề nghiệp. Ứng xử đọc của
cộng đồng xã hội còn phải kể tới truyền
thống văn hoá của xã hội hay nói chính
xác hơn là truyền thống văn hoá tôn vinh
người viết sách, người đọc sách và người
truyền thụ kiến thức (kể cả giáo dục kỹ
năng đọc và hướng dẫn đọc). Ở đây
không thể không kể tới những hoạt động
17
đa dạng và phong phú của các tổ chức
văn hoá xã hội khác nhằm phát triển văn
hoá đọc như: hoạt động của Hội phụ nữ,
Hội thanh niên... tổ chức thi đọc sách, thi
tìm hiểu một vấn đề nào đó thông qua
tìm hiểu sách báo.
Ứng xử, giá trị và chuẩn mục đọc
của mỗi cá nhân trong xã hội là thói
quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc
của mỗi người. Trước hết cần tạo ra và
phát triển thói quen đọc suốt cuộc đời
cho mỗi người. Xây dựng thói quen đọc
phải được bắt đầu từ tuổi ấu thơ, ở
nhiều nước người ta bắt đầu thực hiện
từ tuổi trước khi đến trường, do các bậc
cha mẹ thực hiện. Còn trong suốt cuộc
đời đi học và sau khi ra đời là quá trình
học tập và rèn luyện các kỹ năng đọc.
Trong suốt quá trình học tập, mỗi cá
nhân phát hiện ra sở thích đọc của
chính họ để phát huy sở trường và hạn
chế những sở đoản.
Thói quen và kỹ năng đọc mang tính
chất đồng loạt, còn sở thích đọc lại phụ
thuộc hoàn toàn vào từng cá nhân cụ thể
(trình độ giáo dục và thiên tư cá nhân),
ví dụ: có người thích đọc thơ, có người
thích đọc tiểu thuyết, có người thích đọc
sách nghiên cứu, có người thích đọc
sách phổ biên khoa học kỹ thuật, văn
hoá nghệ thuật... Yếu tố này tạo ra sự đa
dạng, phong phú, giàu mầu sắc cho nền
văn hoá đọc trong xã hội.
Nếu xét văn hoá đọc của từng cá
nhân phải đảm bảo có đủ cả ba yếu tố
trên. Nếu một người có thói quen đọc,
nhưng thiếu kỹ năng đọc, hiệu quả đọc
không cao, thậm chí không có hiệu quả,
chỉ mất thời gian vô ích. Nếu nắm vững
kỹ năng đọc, nhưng không tạo được thói
quen đọc, cũng chẳng thu lượm được
kiến thức là bao, thiếu những kiến thức
cần thiết cho cuộc sống của chính họ.
Nhưng đôi khi người ta nói văn hoá
đọc của mỗi cá nhân đồng nghĩa là kỹ
năng đọc của họ. Điều đó nói lên tầm
quan trọng của kỹ năng đọc của mỗi cá
nhân. Và chính khái niệm này cũng là
một khái niệm đang phát triển và có nội
dung hết sức phong phú.
Kỹ năng đọc là sự thể hiện tổ hợp
những thao tác tư duy được xác lập
thành thói quen ứng xử đọc. Các thao
tác tư duy đó là:
Lựa chọn có ý thức đề tài hoặc
những vấn đề cần đọc cho bản thân, biết
vận dụng thành thạo các cách đọc khác
nhau đối với từng loại tài liệu đọc (tài
liệu nghiên cứu, tài liệu phổ thông, tài
liệu giải trí...).
Biết định hướng nguồn tài liệu cần
thiết cho bản thân, trước hết trong các
thư mục và mục lục thư viện, các nguồn
tra cứu như: bách khoa thư, từ điển giải
nghĩa, các loại sổ tay, cẩm nang... và
biết định hướng nguồn tài liệu cần thiết
cho bản thân trong môi trường số (trong
các cơ sở dữ liệu, trên Internet).
Thể hiện được tính hệ thống, tính
liên tục trong quá trình lựa chọn tài liệu
đọc (đọc từ trình độ thấp lên trình độ
cao, từ các vấn đề đơn giản tới phức tạp).
18
Biết cách tiếp nhận tối đa và sâu sắc
nội dung tài liệu đọc, kể cả vệ sinh khi
đọc tài liệu như cách ngồi, khoảng cách
giữa mắt và tài liệu đọc,...
Biết vận dụng các biện pháp kỹ
thuật để củng cố và đào sâu những nội
dung đã đọc như ghi chép, lập hộp phiếu
thư mục, soạn tóm tắt, viết chú giải, trao
đổi với bạn bè, đồng nghiệp...
Biết vận dụng vào thực tiễn những
nội dung đã đọc.
Mục đích cuối cùng của kỹ năng
đọc là đọc có hiệu quả cao nhất, nắm
chắc nội dung cốt lõi và biết vận dung
những điều đã đọc được vào cuộc sống
của chính người đọc. Ngày nay người ta
đặc biệt lưu tâm tới yếu tố thứ 6: biết
vận dụng những nội dung đã đọc vào
cuộc sống của mỗi người đọc để có thể
cải thiện được chính cuộc sống của họ.
Không phải vô cớ mà hàng năm
UNESCO trao giải thưởng xoá mù chữ
cho những cá nhân, tập thể không chỉ
biết đọc biết viết đơn thuần, mà phải
biết vận dụng những điều đọc được vào
cuộc sống của chính họ, cải thiện được
cuộc sống nghèo khổ của người mù chữ.
Ngày nay người ta phân biệt tất cả
các tri thức nhân loại tích luỹ được
thành hai loại tri thức là tri thức nội
dung (content knowledge) và tri thức
chức năng (function knowledge), đôi khi
người ta còn gọi là siêu tri thức
(metaknowledge). Tri thức nội dung
được hiểu như khái niệm A là gì hoặc
vấn đề B là gì. Còn tri thức chức năng là
cách thức đi tìm khái niệm A, vấn đề B
từ dễ đến khó ở đâu? trong loại sách
nào? hoặc ở nhà khoa học nào?
Đứng trước sự phát triển mạnh mẽ
của khoa học kỹ thuật, của tri thức nhân
loại, không ai có thể nắm được hết các
loại khái niệm, các loại vấn đề, cho nên
người ta rất coi trọng loại tri thức chức
năng, loại tri thức tìm các khái niệm,
vấn đề ở đâu, trong loại sách nào, ở nhà
khoa học nào là quan trọng, quan trọng
hơn tri thức nội dung. Nắm được tri thức
chức năng là một phẩm chất của kỹ
năng đọc. Xác định hướng tìm tài liệu
cần đọc cho bản thân là một nội dung
của kỹ năng đọc. Giáo dục tri thức chức
năng là cực kỳ quan trọng. Ai cũng nắm
được tri thức chức năng là họ có khả
năng đi tới biết mọi tri thức nội dung khi
cần thiết. Chính vì vậy có người đã gọi
đó là siêu tri thức.
Như vậy, ở nghĩa rộng văn hoá đọc,
hay nói nền văn hoá đọc của mỗi quốc
gia phải bao gồm đầy đủ ba thành phần:
ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của
các quan chức và cơ quan nhà nước;
ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của
cộng đồng xã hội và ứng xử, giá trị và
chuẩn mực đọc của mỗi thành viên
trong xã hội. Ở các quốc gia phát triển
có nền văn hoá đọc cao họ đều phát
triển khá đồng đều và hài hoà ba thành
phần này.
Nếu ứng xử, giá trị và chuẩn mực
đọc của các quan chức và cơ quan nhà
nước là lành mạnh, có nghĩa là tạo điều
19
kiện thuận lợi, môi trường thân thiện
cho mọi người dân dễ dàng tiếp cận với
sách báo (tài liệu đọc) có chất lượng
cao, nhưng thiếu ứng xử, giá trị và
chuẩn mực đọc lành mạnh của cộng
đồng xã hội, của mọi người dân, cũng
không thể tạo ra được một nền văn hoá
đọc phát triển. Ngược lại ứng xử, giá trị
và chuẩn mực đọc của cộng đồng xã hội
và ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của
mọi thành viên trong xã hội là lành
mạnh, nhưng ứng xử, giá trị và chuẩn
mực đọc của các quan chức và cơ quan
nhà nước không lành mạnh, cũng không
thể có một nền văn hoá đọc phát triển.
Thậm chí còn có nguy cơ làm suy thoái
ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc lành
mạnh của các thành viên trong xã hội và
cộng đồng xã hội.
Mục đích cuối cùng của phát triển
văn hoá đọc là phát triển thói quen đọc,
sở thích đọc và kỹ năng đọc cho mọi
thành viên trong xã hội, nhưng yếu tố
quan trong và quyết định đi được đến
đích cuối cùng đó chính là ứng xử, giá
trị và chuẩn mực đọc lành mạnh của các
quan chức và cơ quan quản lý nhà nước.
Yếu tố tạo ra môi truờng thuận lợi cho
mọi người dân tiếp cận tài liệu đọc chất
lượng cao, môi trường tôn vinh người
viết sách, người đọc sách và người
truyền thụ kiến thức (kể cả hướng dẫn
và giáo dục mọi người dân có ứng xử
đọc lành mạnh), tôn vinh các bậc cha
mẹ đọc cho con cái nghe, chủ động giáo
dục kỹ năng đọc cho mọi người dân là
yếu tố quyết định thành bại của quá
trình phát triển nền văn hoá đọc của mỗi
quốc gia.
Những mặt tích cực của việc phát
triển văn hóa đọc ở Việt Nam
Ở nước ta trong mấy chục năm qua,
văn hoá đọc đã có những bước phát
triển vượt bậc. Điều đó thể hiện ở
những con số sau đây: trước năm 1975,
cả hai miền Bắc và Nam xuất bản hàng
năm được khoảng chưa đầy 4.000 tên
sách, ngày nay hàng năm xuất bản
khoảng xấp xỉ 25.000 tên sách, tăng
gấp 6 lần, gần đây tốc độ gia tăng hàng
năm khoảng 10%. Cả nước hiện nay
đang xuất bản khoảng gần 400 tên báo,
tạp chí, nhiều báo có số lượng xuất bản
mỗi số lên tới 500.000 bản.
Hoặc trước năm 1975, hệ thống thư
viện công cộng mới chỉ được phát triển
rộng khắp trên các tỉnh miền Bắc và
vươn tới gần hết các huyện. Còn ở miền
Nam, hệ thống thư viện công cộng hầu
như chưa được phát triển, thư viện công
cộng mới chỉ có ở một số thành phố lớn
như Sài Gòn, Cần Thơ, Đà Nẵng, Huế,
Đà Lạt...
Ngày nay hệ thống thư viện công
cộng đã phát triển từ tỉnh tới huyện và
đang vươn tới nhiều xã trên toàn quốc,
khắp từ Bắc tới Nam, bao gồm 64 thư
viện tỉnh, 587 thư viện huyện và khoảng
10.000 thư viện và tủ sách cơ sở ở xã.
Trong loại thư viện phục vụ công chúng
rộng rãi còn phải kể tới 10.000 tủ sách
pháp luật xã và cũng khoảng trên 10.000
20
điểm bưu điện văn hoá xã. Tại các vùng
nông thôn Việt Nam đã có khoảng 3 vạn
điểm đọc sách báo cho người dân. Quy
mô của các thư viện tỉnh và huyện ngày
càng được mở rộng về số lượng bản
sách, nhân viên phục vụ, trụ sở thư viện
và kinh phí hoạt động... Các thư viện tỉnh
đang trong giai đoạn tự động hoá,
chuyển đổi từ thư viện truyền thống sang
thư viện điện tử/thư viện số. Các bước
phát triển cả về số lượng lẫn chất lượng
đã tạo cho hệ thống thư viện công cộng
có sự gần gũi, thân thiện với mọi người
dân trên khắp mọi miền đất nước...
Ở đây chúng tôi chưa kể tới các hệ
thống thư viện khác như: thư viện
trường phổ thông, thư viện trường đại
học, thư viện khoa học kỹ thuật, thư
viện quân đội... có mặt tại hầu khắp các
cơ quan chủ quản.
Trong nhiều năm gần đây, trên các
phương tiện thông tin đại chúng cũng đã
cho thấy sự xuất hiện hay đúng hơn là
sự phát triển của các thư viện tư nhân,
thư viện gia đình với những bộ sưu tập
rất có giá trị và phong phú, không chỉ có
ở các thành phố mà còn được phát triển
ở các vùng nông thôn.
Trong hơn mười năm qua đã xuất
hiện trong đời sống xã hội chúng ta
những điểm bưu điện văn hoá xã, những
điểm đọc báo tạp chí mới trên nhiều
vùng nông thôn rộng lớn. Tuy nhiên tài
liệu đọc còn nghèo nàn, phục vụ đọc
chưa chuyên nghiệp.
Và không thể không kể tới sự xuất
hiện của Internet trong đời sống xã hội
chúng ta trong mười năm qua, đã tạo ra
một phương thức đọc hiện đại, với một
lượng thông tin, tri thức khổng lồ. Tốc
độ phát triển thuê bao trường truyền
Internet và tỷ lệ dân chúng sử dụng
Internet của chúng ta đạt một tỷ lệ cao
so với khu vực châu Á.
Trên đây chúng tôi chưa kể tới các
loại của hàng sách đã phát triển rất
nhanh trong mấy năm qua, đặc biệt ở
các thành phố lớn. Nhiều nhà sách với
chuỗi cửa hàng bán sách ra đời, các cửa
hàng bán sách theo chuyên đề cũng mọc
lên rất nhiều, các siêu thị sách... Cho
đến nay chúng ta đã có 12.000 cửa hàng
sách và nhà sách tư nhân.
Trong nhiều năm trở lại đây xuất
hiện một loạt tạp chí với mục đích giới
thiệu, hướng dẫn đọc như: Tạp chí Xuất
bản Việt Nam, Người đọc sách, Sách và
Đời sống của cơ quan quản lý nhà nước,
của hội nghề nghiệp và của nhà xuất bản
lớn cho công chúng rộng rãi. Đồng thời
trên các phương tiện truyền thông đại
chúng như vô tuyến truyền hình, đài
truyền thanh, các báo hàng ngày, báo
tuần, tạp chí cũng có giới thiệu, hướng
dẫn đọc thường xuyên hơn trước đây.
Các Hội chợ sách trong nước và quốc tế,
phố sách cũng đã được tổ chức ở các
thành phố lớn như: Hà Nội, thành phố
Hồ Chí Minh... đã tạo cho công chúng
được tiếp cận thường xuyên và dễ dàng
hơn với sách mới xuất bản.
21
Hệ thống thư viện công cộng, nhất là
các thư viện tỉnh đã tổ chức thường xuyên
các cuộc thi kể chuyện sách thiếu nhi
trong các dịp hè nhằm xây dựng và phát
triển thói quen đọc sách và phần nào giáo
dục kỹ năng đọc sách cho thiếu nhi...
Hạn chế của việc phát triển văn
hóa đọc ở Việt Nam
Bên cạnh những mặt tích cực, chúng
ta cũng phải thừa nhận nền văn hoá đọc
của Việt Nam còn có những mặt hạn chế
nhất định như chưa: hình thành được
một chiến lược phát triển văn hoá đọc
và các kế hoạch phát triển văn hoá đọc
trên bình diện quốc gia, nhằm liên kết,
phối hợp các thành phần, các lực lượng
của văn hoá đọc, mặc dù mục tiêu đã
được Đảng, Chính phủ vạch ra rất rõ
ràng là xây dựng một xã hội học tập,
một xã hội ham đọc.
Sự phân bố tài liệu đọc giữa thành
thị và nông thôn mất cân đối: hệ thống
thư viện công cộng mới phủ kín tỉnh và
huyện, còn vùng nông thôn rộng lớn là
xã, thôn mới chỉ phát triển rất ít và
nghèo nàn về nội dung; sách và báo -
tạp chí xuất bản được tiêu thụ chủ yếu
mới chỉ ở các thành phố lớn, tỉnh lỵ và
huyện lỵ. Công tác xuất bản có xu
hướng cho ra đời các bộ sách dày trên
nhiều lĩnh vực, thực chất chỉ nhằm vào
những người đọc có thu nhập cao trong
xã hội... Tuy số lượng sách hàng năm đã
đạt khoảng 26.000 tên, nhưng có tới
80% là sách giáo khoa giáo trình.
Chúng ta cũng chưa có một tổ chức
nào, một hoạt động xã hội nào xây dựng
thói quen đọc có hệ thống, hầu như chưa
tiến hành giáo dục kỹ năng đọc có hệ
thống từ bậc tiểu học lên đến bậc đại
học. Hoặc số lượng tên sách được xuất
bản hàng năm đã có bước phát triển vượt
bậc, nhưng chất lượng sách không được
phát triển phù hợp, có hiện tượng chạy
theo lợi nhuận, thiếu định hướng rõ rệt
trên hai bình diện nâng cao và phổ cập
kiến thức, cho nên hiệu quả chưa cao và
giá sách còn cao so với thu nhập trung
bình của người dân. Chúng ta chưa hình
thành được các chương trình khuyến đọc
trên phạm vi quốc gia như tổ chức tháng
đọc quốc gia, tổ chức định kỳ các hội
chợ sách trên qui mô quốc gia cũng như
trên phạm vi khu vực hoặc tỉnh...
Công tác tuyên truyền hướng dẫn
đọc chưa được thực hiện thường xuyên
liên tục và có định hướng. Ngay ở
những cơ quan có chức năng hướng dẫn
dân chúng đọc như hệ thống thư viện
công cộng, cơ quan phát hành sách,
phương tiện truyền thông đại chúng...
cũng được thực hiện chưa thường
xuyên, chưa hấp dẫn và đa dạng... Các
tạp chí giới thiệu, hướng dẫn đọc tuy
xuất bản nhiều nhưng chưa đến được
công chúng rộng rãi. Các hội chợ sách
chưa được tổ chức định kỳ thường
xuyên và cũng mới chỉ được tổ chức ở
các thành phố lớn là Hà Nội và thành
phố Hồ Chí Minh...
22
Trong khi đó nền kinh tế của chúng
ta đang phát triển với tốc độ khá cao làm
cho thời gian nhàn rỗi của người dân
dành cho đọc đang có nguy cơ bị các
phương tiện nghe nhìn, du lịch... lấn
lướt co hẹp lại, làm suy thoái thói quen
đọc của công chúng. Chúng ta chưa có
những cuộc điều tra xã hội học cơ bản
trên quy mô lớn để xác định tình trạng
này ở mức độ nào, có đúng như vậy
không và tìm biện pháp khắc phục, xây
dựng một xã hội ham đọc. Đó phải là
những giải pháp liên ngành, hợp lực của
các ngành các giới trong xã hội... Ở các
nước trong khu vực như Malaixia họ đã
tiến hành nghiên cứu đọc trên quy mô
quốc gia thường xuyên trên 20 năm nay.
Giải pháp khắc phục
Từ những nhận định khái quát và sơ
lược như trên và để thực hiện chủ
trương xây dựng một xã hội học tập (xã
hội đọc), chúng tôi xin có một số ý kiến
như sau nhằm phát triển nền văn hoá
đọc Việt Nam:
1. Thành lập một Uỷ ban Quốc gia
phát triển văn hoá đọc Việt Nam. Uỷ
ban bao gồm đại diện các cơ quan quản
lý nhà nước liên quan tới đọc, các
chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực
liên quan tới đọc, đại diện các tổ chức
xã hội: như Đoàn Thanh niên Cộng sản
Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp phụ nữ,
Hội Cựu Chiến binh, Hội khoa học kỹ
thuật, Hội nông dân Việt Nam...)... Uỷ
ban trực thuộc Chính phủ, do một Phó
Thủ tướng phụ trách.
Uỷ ban có nhiệm vụ soạn thảo
chiến lược phát triển toàn diện và cơ bản
nền văn hoá đọc Việt Nam, xây dựng
các kế hoạch dài hạn phát triển văn hoá
đọc và tổ chức, đôn đốc, giám sát hoạt
động của các cơ quan nhà nước, hội...
liên quan tới đọc theo chiến lược và kế
hoạch đã được nhà nước thông qua...
Uỷ ban cũng có nhiệm vụ tư vấn,
tham mưu cho các cơ quan nhà nước
cao nhất khi đưa ra các văn bản pháp
luật liên quan tới phát triển văn hoá đọc.
2. Tổ chức tháng đọc quốc gia vào
tháng 8 hàng năm (thời gian này học
sinh, sinh viên đang được nghỉ hè). Mục
đích nhằm xây dựng thói quen đọc sách
trong dân chúng, nhất là trong tầng lớp
thanh thiếu niên - tương lai của đất nước
và tôn vinh những người viết sách,
những người đọc sách và cha mẹ đọc
cho con cái nghe.
Đi kèm theo tháng đọc sách là tổ
chức các Hội chợ sách không chỉ ở Hà
Nội, thành phố Hồ Chí Minh mà tổ chức
trên 64 tỉnh trong cả nước, nhằm tạo
điều kiện thuận lợi cho người dân được
tiếp cận với sách mới.
Tổ chức tuyên truyền giới thiệu,
hướng dẫn đọc trên các phương tiện
truyền thông đại chúng như vô tuyến
truyền hình, truyền thanh, báo chí (kể cả
các tạp chí chuyên giới thiệu, hướng dẫn
đọc) được thường xuyên, định kỳ, có hệ
thống và nhằm vào từng người đọc xác
định, áp dụng các hình thức đa dạng,
23
phong phú, hấp dẫn, các phương tiện
nghe nhìn hiện đại.
Tổ chức các cuộc thi đọc sách trên
qui mô quốc gia gắn liền với hoạt động
của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí
Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam,
Hội Cựu Chiến binh Việt Nam, Hội
Nông dân...
Có chính sách ưu đãi để phổ cập
Internet (với tư cách một kho tri thức
khổng lồ của thế giới) trong dân chúng.
3. Xây dựng một chương trình giáo
dục kỹ năng đọc trong môi trường
truyền thống và môi trường điện tử để
giảng dạy không chỉ ở các trường đại
học mà còn tổ chức giảng dạy cho trẻ
em ngay khi cắp sách tới trường cho tới
bậc đại học. Tinh thần chủ đạo là đọc có
phê phán và sáng tạo.
4. Xây dựng một đội ngũ những nhà
viết sách có chất lượng cao trên hai loại
sách: sách nghiên cứu và sách phổ cập
thuộc mọi lãnh vực khoa học kỹ thuật,
văn hoá xã hội, kinh tế, tôn giáo...,
nhưng trước hết ưu tiên phát triển các
lãnh vực kinh tế, văn hoá, xã hội đặc thù
Việt Nam nhằm phát triển tri thức Việt
Nam và nâng cao dân trí ngang tầm các
nước tiên tiến trong khu vực và quốc tế.
Đồng thời có chế độ ưu đãi đối với họ
nhằm có được những cuốn sách có chất
lượng cao và được xuất bản với giá cả
hợp với túi tiền của công chúng.
Chọn lọc có hệ thống các tác phẩm
tiêu biểu về các lĩnh vực khoa học kỹ
thuật, văn hoá xã hội, kinh tế, y học của
thế giới để dịch sang Việt ngữ.
5. Xây dựng một đội ngũ các nhà
viết sách cho thanh thiếu niên có chất
lượng cao. Đồng thời có chế độ ưu đãi
đối với họ để có được những những
cuốn sách thanh thiêu niên được xuất
bản đẹp và giá rẻ.
Nhà nước cần có chính sách trợ giá
cho các loại sách viết cho thanh thiếu
niên, đặc biệt là những thiếu niên nghèo,
thiếu niên sống ở vùng sâu vùng xa.
Khuyến khích (có hình thức khen
thưởng, tôn vinh) cha mẹ đọc cho con
cái nghe (đặc biệt là các truyện cổ tích
hay nhất của Việt Nam và thế giới)
thường xuyên tại gia đình, đặc biệt là
các trẻ em ở độ tuổi trước khi đến
trường và mới tới trường. Vì đọc là nền
tảng của phát triển, phát triển cá nhân và
phát triển cộng đồng. Đọc cũng là sự
sống còn của nền văn minh. Nhưng tiếc
rằng cho đến nay chưa có nhà nghiên
cứu khoa học nào chứng minh được tính
ham đọc có thể di truyền được. Thế hệ
trước đọc cho thế hệ sau nghe trong giai
đoạn tuổi ấu thơ nhằm duy trì thói quen
đọc từ đời này sang đời khác.
6. Hàng năm trao các giải thưởng
sách cho các tác giả viết sách, hoạ sĩ
trình bày, nhà in có sách được xuất bản
trong năm đạt trình độ cao về nội dung
và hình thức thuộc mọi lãnh vực tri thức
ở hai trình độ nghiên cứu và phổ cập, kể
cả sách dịch đạt chất lượng cao.
24
7. Nhà nước đầu tư hơn nữa cho các
hệ thống thư viện, đặc biệt là hệ thống
thư viện phổ thông (cơ quan giáo dục
ngoài nhà trường, nơi học tập suốt đời
cho mọi công dân), thư viện trường học
có đủ kinh phí hoạt động và phát triển
ngang tầm các hệ thống thư viện tương
ứng trong khối ASEAN, nhằm thu hút
dân chúng sử dụng hệ thống thư viện
công cộng đạt một tỷ lệ nhất định ngang
tầm các nước tiên tiến, đảm bảo cho các
em học sinh được sử dụng thư viện
trường học như một công cụ học tập có
hiệu quả và quan trọng hơn là xây dựng
thói quen đọc và giáo dục kỹ năng đọc,
kỹ năng khai thác tri thức trong thư viện
cho thanh thiếu niên, kể cả khai thác tri
thức trong môi trường điện tử.
Nhiều quốc gia đã coi đầu tư xây
dựng hệ thống thư viện trường học hiện
đại và nuôi dưỡng nó hoạt động thường
xuyên có hiệu quả là đầu tư cho tương
lai của quốc gia, cho sự phát triển bền
vững của xã hội.
8. Tổ chức tiến hành nghiên cứu
định kỳ 5 năm một lần về thực trạng đọc
trong xã hội làm cơ sở xây dựng các kế
hoạch dài hạn phát triển toàn diện và
đồng bộ văn hoá đọc.
Kết quả của các cuộc điều tra xã hội
học trên quy mô quốc gia nhằm xác định
thực trạng dân chúng đang đọc như thế
nào. Bao nhiêu phần trăm dân chúng có
thư viện cá nhân. Họ có mua sách
không? và mua bao nhiêu cuốn sách
trong một năm ở những gia đình có thu
nhập thấp, ở những gia đình có thu nhập
trung bình và ở những gia đình có thu
nhập cao. Họ sử dụng thư viện công
cộng và các hệ thống thư viện khác như
thế nào (bao nhiêu phần trăm trong dân
chúng). Ai là người giới thiệu sách cho
họ đọc (nhân viên thư viện, người bán
sách, bạn bè, cha mẹ, thầy cô giáo...).
Trong mỗi gia đình có đọc to nghe
chung không, cha mẹ có đọc cho con cái
nghe không?…
Tổ chức, đưa vào hoạt động và nuôi
dưỡng một Trung tâm nghiên cứu về đọc
ở Thư viện Quốc gia Việt Nam, để tiếp
thu các thành tựu nghiên cứu đọc thế giới
(hiện nay rất phát triển và đạt nhiều
thành tựu quan trọng) và phát triển
nghiên cứu đọc ở Việt Nam (các thành
tựu nghiên cứu và truyền thống đọc của
cha ông xưa và đọc ở Việt Nam hiện
nay), gia nhập và tham gia vào các hoạt
động Hội Đọc Quốc tế (The International
Reading Association - IRA).
9. Khuyến khích và phát triển các
hội nghề nghiệp liên quan tới đọc như
Hội Tác gia, Hội Xuất bản, Hội Thư
viện, Hội Thông tin tư liệu...
10. Khuyến khích các nhà kinh
doanh thành đạt tài trợ cho các hoạt
động phát triển văn hoá đọc như in sách
phổ cập, trao giải thưởng sách hàng
năm, thi đọc sách, cung cấp sách cho
các trẻ em nghèo, trẻ em ở vùng sâu
vùng xa, tổ chức Ngày đọc sách thế giới
(23/4 hàng năm), tôn vinh các bậc cha
25
mẹ đọc cho con nghe, tôn vinh những
người tự học thành đạt..
Tóm lại
Chúng ta chỉ có thể phát triển nền
văn hoá đọc Việt Nam hiện đại, xây
dựng một xã hội ham đọc, để đáp ứng
với xã hội thông tin, nền kinh tế tri thức
và một xã hội phát triển bền vững, có
thể xứng ngang tầm với các nước phát
triển trong khu vực và trên thế giới, khi
phát triển đồng loạt nhiều lãnh vực khác
nhau liên quan tới đọc.
--------------------------------
Tài liệu tham khảo chính
Langan, John.- Ten steps to building
college reading skills: Form A: Course.-
2nd. ed. .- Martol: Townsend press, 1994.
McWhorter, Kathleen T.- Efficient
and Flexible Reading: Fìth Edition.-
New York: Logman, 1998.
Thư viện Việt Nam số 2/2006.
Từ điển thuật ngữ xuất bản, in, phát
hành sách, thư viện và bản quyền.- H:
Nhà xuất bản Từ điển Bách khoa, 2002.
Nguyễn Hữu Viêm
http:// nlv.gov.vn
Thư viện Quốc gia Việt Nam
Sách và văn hoá đọc trong thời đại bùng nổ thông tin
Ngày nay, với sự phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ - nhất là sự
bùng nổ thông tin - với sự xuất hiện của vô tuyến truyền hình, video và các phương
tiện nghe nhìn khác, đã khiến người ta tập trung vào số phận của sách: Liệu có phải
sách đang mất dần vị trí độc tôn của nó trong nền văn hoá hay không?
Trong xã hội loài người từ xưa
đến nay, nền văn hoá nào cũng có
những công cụ và phương tiện vật
chất đặc trưng cho thời đại của mình
để xã hội, cộng đồng sinh tồn và
phát triển. Trong số các công cụ và
phương tiện vật chất ấy, sách là một sản
phẩm diệu kỳ. Sách là phương tiện hữu hiệu
để truyền đạt tư tưởng, tình cảm, cả ý nghĩ
và kinh nghiệm từ thế hệ này cho thế hệ
khác. Nó không những có thể hợp nhất
không gian mà còn hợp nhất được cả thời
gian: có thể mở một cuốn sách ra để biết
được điều người khác đã nói, đã làm cách ta
hàng vạn dặm, hay biết được cuộc sống và
sinh hoạt của những người đã sống cách ta
nhiều thế kỷ trước đây. Thậm chí, bằng sự
diệu kỳ của chữ viết có quy định phát âm,
chúng ta có thể bắt chước chính xác những
âm tiết con người phát ra như họ nói ngày
xưa. Nói gọn lại, trong tiến trình văn minh
26
của nhân loại, sách luôn luôn đóng
vai trò là nguồn kiến thức, là
phương tiện và là một công cụ để
sáng tạo và nhận thức thế giới.
Ngược dòng thời gian của lịch
sử, từ khi chữ viết ra đời thì sách
cũng dần dần xuất hiện. Tuy nhiên
ban đầu, những cuốn sách cổ xưa
của loài người được làm từ đất
nung, vỏ cây, da muông thú, thẻ
ngà, thẻ tre… Mãi đến khi loài
người phát minh ra giấy thì sách dần
mới được viết rồi in trên giấy. Và từ
đó nó đã trải qua hàng ngàn năm
phát triển để có được những cuốn
sách đẹp đẽ như ngày nay.
Trong nửa sau của thế kỷ XX,
cùng với sự phát triển như vũ bão
của khoa học và công nghệ - nhất là
sự bùng nổ thông tin - với sự xuất
hiện của vô tuyến truyền hình, video
và các phương tiện nghe nhìn khác,
đã khiến người ta tập trung vào số
phận của sách: Liệu có phải sách
đang mất dần vị trí độc tôn của nó
trong nền văn hoá hay không?
Mặc dù vài chục năm trở lại
đây, nhờ sự tiến bộ vượt bậc của
khoa học và kỹ thuật - nhất là kỹ
thuật in ấn - đã cho phép người đọc
rộng rãi có được những cuốn sách
hay, sách đẹp, có chất lượng tốt.
Nhưng ngày nay, người ta cũng
đang nói tới một cuộc cách mạng về
sách dưới dạng sách báo điện tử. Có
thể sẽ là một triển vọng tốt và biết
đâu nó cũng hết sức thuận lợi cho người đọc
trong tương lai? Chẳng hạn ở nhiều nước
trên thế giới, người đọc có thể ngồi tại nhà
hay tại công sở, chỉ cần vào mạng Internet
là có thể tìm đọc những cuốn sách mình
muốn, không cần phải tới thư viện. Song
chính điều đó cũng hàm chứa và tiềm ẩn
một nguy cơ làm thay đổi hẳn diện mạo của
cuốn sách truyền thống.
Vấn đề chính có lẽ là ở chỗ: những hạn
chế trong khuôn khổ vật chất tạo nên bản
thân cuốn sách truyền thống. Hiểu một cách
thuần tuý, sách chỉ là những tờ giấy, trên đó
bằng cách này hay cách khác, thông qua
ngôn ngữ được coi là những hệ thống tín
hiệu, những ý nghĩ, thông tin được truyền
đạt cho một đối tượng và đối tượng ấy sẽ
nhận thức được vấn đề. Còn khi truyền một
tin tức hay một thông báo bằng hình ảnh,
âm thanh thì phương tiện truyền tin sẽ có ít
nhiều ảnh hưởng đến bản thân nội dung
thông báo đó, tuỳ thuộc vào các phẩm chất
ưu việt của phương tiện nghe nhìn ấy. Trong
trường hợp này thì cuốn sách dẫu hay và
đẹp đến mấy cũng không thể sánh nổi với
màn hình tivi màu hay băng video, VCD về
sự hấp dẫn. Thêm vào đó, các phương tịên
nghe nhìn (tivi, video, đài phát thanh…) ít
làm tốn sức óc, thời gian hơn cho mọi người
so với việc đọc sách, báo. Và nói chung đọc
sách thường phải tập trung tư tưởng, trí óc,
còn thưởng thức nghệ thuật nghe nhìn, con
người vẫn có thể kết hợp với những việc
khác theo một hình thức và mức độ nào đó.
Ví dụ: Làm việc hay ăn uống, hai việc chính
của con người, vẫn có thể phần nào kết hợp
27
xem tivi hoặc nghe nhạc, nghe đài.
Rõ ràng là so với việc đọc sách -
báo, phương tiện nghe nhìn có
những lợi thế hơn và phù hợp, thuận
tiện hơn với nhịp sống hiện đại, khi
mà con người hiện nay, quỹ thời
gian cho việc nghỉ ngơi, giải trí sau
những giờ lao động, làm việc căng
thẳng còn quá ít ỏi.
Nói như vậy không có nghĩa là
sách đang đánh mất dần vị trí của nó
trong đời sống xã hội. Nói một cách
công bằng, sách vẫn có những ưu
thế tuyệt vời của nó. Bởi ngoài đặc
tính vật chất, giá trị văn hoá, sách
còn có những đặc tính tinh thần to
lớn. Nếu những hoạ tiết, trang trí ở
ngoài bìa mỗi cuốn sách thu hút tâm
trí và sự tò mò của người đời bao
nhiêu, thì cái cốt lõi nội dung tư
tưởng và những kiến thức mà cuốn
sách đang chứa đựng bên trong mới
đích thực là nguồn nam châm mạnh
mẽ thu hút tâm trí của người đọc
bấy nhiêu.
Chúng ta thừa nhận rằng trong
thời đại bùng nổ thông tin, sách và
ấn phẩm báo chí thì nhiều, nhưng
quyền hưởng thụ văn hóa của nhân
dân thì vẫn còn khoảng cách khá xa
giữa nông thôn và thành thị, đặc biệt
là với vùng sâu, vùng xa, biên giới,
hải đảo. Trước tình hình đó, nhiều tờ
báo đã tìm cách hạ giá bán để báo có
thể đến tay bà con nghèo. Nhưng đối
với sách thì còn khó khăn hơn vì giá
giấy, công in tăng mà sách lại in ít bản nên
giá sách không thể hạ. Từ đó dẫn đến hệ quả
dễ thấy là thị trường sách bị thu hẹp chưa
từng có. Cách đây năm, mười năm, thông
thường một cuốn tiểu thuyết, truyện ngắn
còn được in với số lượng trên, dưới 2000
cuốn, nay thì trừ những cuốn sách có dư
luận, sách thuộc dạng “best sale”, còn hầu
hết đều được in với số lượng trên dưới 1000
cuốn. Với các tập thơ thì số lượng in càng ở
mức khiêm tốn hơn: chỉ chừng 600 đến 800
cuốn. Chỉ số xuất bản đó không thể xem là
bình thường với một đất nước có gần 90
triệu dân, có truyền thống ham học và ham
đọc sách như nước ta. Vậy thì có phải văn
hoá đọc trong thời đại bùng nổ thông tin
đang đi xuống?
Tôi có mấy suy nghĩ về những nguyên
nhân trước mắt làm suy giảm sự đọc hiện
nay ở nước ta như sau:
- Một là, mặc dù lượng sách báo xuất
bản ngày một nhiều nhưng vẫn chưa thực sự
đáp ứng được nhu cầu và thị hiếu của bà
con. Vắng sách trên giá các thư viện và cửa
hàng sách - nhất là ở các vùng nông thôn,
miền núi, vùng sâu, vùng xa - không hoàn
toàn do thiếu người cần. Nhiều sách báo
thiếu số lượng phát hành (như đã nêu ở
trên), thậm chí có khi hết ngay ở thành phố,
thị xã. Mặt khác, sự không đáp ứng được
một phần quan trọng là do giá cả quá cao so
với túi tiền eo hẹp của số đông độc giả. Là
giáo viên, bác sĩ, kỹ sư... (tức là đội ngũ trí
thức) ở nhiều vùng nông thôn và khu vực
miền núi xa xôi mà nhiều người vẫn nằm
mơ sách báo!
28
- Hai là, từ ngày văn hóa nghe
nhìn phát triển mạnh, nhiều người từ
già đến trẻ ngại đọc sách báo (kể cả
các tầng lớp sinh viên, học sinh).
Ban ngày bận biết bao công chuyện,
tối đến về nhà, sau khi cơm nước
xong là cả nhà lại dán mắt vào xem
các chương trình tivi... rồi đi
ngủ. Vậy còn thời giờ đâu cho việc
đọc sách báo cơ chứ. Chẳng cứ gì ở
vùng sâu, vùng xa, mà ngay ở một
số vùng nông thôn quê tôi (chỉ cách
Hà Nội hai, ba chục cây số), khi
được hỏi về văn hóa đọc, vẫn còn có
những người quan niệm thế này:
“Xưa kia thời bao cấp chỉ có cái loa,
cái đài bé tí tẹo để nghe thời sự,
nghe ca nhạc. Giờ đây có cả ti vi
màu để nhòm tận mắt toàn thế giới
rồi, vẫn còn chưa đủ sao?”. Xin thưa
lại rằng: Bản thân các phương tiện
nghe nhìn hiện đại ấy không giành
cái việc đọc cho con người, nhưng
nó lại làm cho con người ta lười cái
việc đọc.
Trong xã hội thông tin hiện đại,
đã bắt đầu tình trạng tràn ngập thế
giới âm thanh và hình ảnh qua các
phương tiện nghe nhìn, trong đó một
số chức năng của việc đọc đã được
các màn hình và thùng loa đảm
nhận. Thời gian đọc sách và độc giả
hình như đang bị co hẹp lại, dù chỉ
là tương đối. Tuy nhiên, điều quan
trọng là sách vẫn có những tính
năng không thể thay thế được bằng
các phương tiện nghe nhìn và chúng ta cần
tạo ra một nhận thức rộng rãi trong xã hội
về sách và thư viện như một bộ phận hữu cơ
của hệ thống thông tin và giao lưu xã hội.
Hiển nhiên là hàng ngày, trên tivi, nhất
là trên các băng video, VCD, DVD… chữ
vẫn xuất hiện khá nhiều, do đó việc đọc vẫn
diễn ra như con người vẫn thở mà không
quan tâm đến việc thở. Nhưng chất lượng
của việc đọc ấy mang tính ngẫu nhiên, bị
động. Còn việc đọc sách là một hành động
có động cơ rõ ràng, có ham muốn đọc và là
một quá trình tự thông tin. Người đọc là
người tiếp nhận thông tin một cách chủ
động trong một quá trình tự phân tích, chọn
lọc, ghi nhận, một quá trình “đối thọai
ngầm” ngay cả với chính tác giả của cuốn
sách. Trước thềm thiên niên kỷ mới, nhà
văn hóa Hữu Ngọc có nêu một câu hỏi: “Thế
kỷ 21 liệu có cần đến thơ nữa không? đến
văn hóa đọc nữa không?” và rồi ông tự trả
lời rằng “Có! dù cho ca nhạc trữ tình có làm
được ít phần việc của thơ ca thì thơ ca vẫn
sẽ mãi mãi được người đời ưa chuộng”. Còn
đối với văn hóa đọc thì ông cũng khẳng
Những cuốn sách hay như thế này sẽ không bao giờ
mất đi giá trị văn hóa truyền thống lâu đời vốn có
của nó
29
định: “Bản thân hình ảnh thì thoảng
qua, từ ngữ mới đọng lại, đọng lại
lâu bền...”.
Sinh thời Thủ tướng Phạm Văn
Đồng cũng đã nói: “Không có gì
thay thế được văn hóa đọc”. Thủ
tướng còn nhiều lần nhắc nhở các
cán bộ có trách nhiệm củng cố hệ
thống thư viện và công tác phát
hành để sách, báo có thể đến tay
những người đọc ít tiền. Rất mừng
là mười năm trở lại đây, được sự
quan tâm và đầu tư của Đảng và
Chính phủ, hàng vạn tủ sách pháp
luật, tủ sách Điểm Bưu điện - văn
hóa xã, tủ sách đồn biên phòng cùng
với hàng nghìn thư viện, tủ sách lớn
nhỏ ở các cơ sở xã, phường, làng,
thôn, ấp văn hoá… đã và đang từng
bước phát huy tác dụng của mình -
nhất là ở các vùng sâu, vùng xa,
biên giới và hải đảo - làm cho ở mỗi
người, ở mỗi nhà, ở mỗi địa bàn dân
cư, văn hóa đọc dường như đã và
đang tích cực thi đua với văn hóa
nghe nhìn trong việc thực hiện chức
năng xã hội của mình.
Cho dù mai sau, khi xã hội sẽ
phát triển cao hơn, con người có thể
đọc sách trong thư viện điện tử hay
qua mạng Internet, thì vẫn chắc chắn
một điều là: sách vẫn không hề mất đi giá trị
văn hoá truyền thống lâu đời vốn có của nó.
Cái cảm giác khi ta được lật từng trang sách,
tờ báo, tạp chí vẫn còn tươi nguyên mùi
mực in và thơm tho mùi giấy với những
trang trí, hoạ tiết đẹp đẽ - chứ không phải
căng mắt ra để đọc chúng trên các trang
màn hình máy tính - có lẽ mãi mãi vẫn là
một điều thú vị vô cùng.
Đơn giản bởi sách đã gắn bó với con
người qua hàng ngàn năm lịch sử và cho
đến tận hôm nay nó vẫn là nguồn sống quý
giá nhất mà không có món ăn tinh thần nào
có thể so sánh được. Còn nếu quả thật, tivi,
video và các phương tiện nghe nhìn khác đã
và đang vươn lên để đáp ứng tối ưu mọi nhu
cầu hưởng thụ tinh thần, tình cảm, thẩm mỹ
của con người, của thời đại, thì đó cũng là
niềm vui không chỉ của riêng ai mà của
chung tất cả chúng ta. Nói hết sức thanh
thản như thế để thấy: Sách và văn hoá đọc
lo mà không lo trước sự bùng nổ và lấn át
mạnh mẽ của phương tiện nghe nhìn hôm
nay, mà chỉ là vấn đề tương hợp và tương
tác giữa đặc trưng các loại hình với những
nhu cầu thực tế luôn luôn biến động và phát
triển trong xã hội.
Th.S. Nguyễn Hữu Giới
http://cinet.gov.vn
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
Đọc và Văn hóa đọc trước ngưỡng cửa thông tin
Chưa bao giờ người ta bàn nhiều về
văn hóa đọc như hôm nay. Đọc đang
đứng trước một cơ hội và một nguy cơ.
Cơ hội bởi mỗi người đều được tiếp cận
với một khối lượng tri thức khổng lồ,
được quyền lựa chọn. Nhưng nó lại tiềm
ẩn một nguy cơ làm mai một thói quen
đọc vốn có bởi sự lấn át của các phương
30
tiện nghe nhìn quá nhiều, quá hấp dẫn.
Vậy sẽ có tương lai nào cho văn hóa đọc
trong thời đại thông tin?
Thế giới nằm trên mười ngón
tay bạn
Đấy là câu nói cửa miệng của nhà tỉ
phú người Mỹ Bill Gates - Chủ tịch tập
đoàn Microsoft nổi tiếng - vừa có
chuyến đi thăm Việt Nam (22-4-2006)
vừa rồi. Bill Gates là biểu tượng rực rỡ
nhất của cuộc cách mạng thông tin “làm
đảo lộn thế giới” trong 20 năm qua. Quả
thật, chính bản thân Bill Gates cũng
không thể ngờ rằng, vai trò của công
nghệ thông tin lại lan tỏa và có sức
mạnh kỳ lạ như vậy. Đến Thượng đế bây
giờ cũng phải đứng sau Internet. Chỉ
riêng hệ điều hành Windows, hiện tại đã
có hơn 1 tỉ máy vi tính với hơn 2 tỉ
người sử dụng trên hành tinh này. Qua
mạng, người ta có thể gửi thư, đọc báo,
nhận tài liệu, xem phim, nghe nhạc, mua
bán mọi hàng hóa, giao dịch thương
mại, giao lưu trực tuyến… Internet đã
làm cho thế giới này bé nhỏ đi nhiều.
Một vụ nổ bom ở Iraq, một trận đấu
tranh Cup C1, một ca phẫu thuật thay
mặt ở tít phương trời xa có thể hiển
hiện, đan xen ngay “trong bữa cơm
chiều nhân loại”.
Vậy là các thú vui đọc (tìm hiểu tri
thức ghi trên giấy qua kênh thị giác)
đang bị các thú vui khác lấn lướt và làm
cho mất dần vai trò độc tôn của nó. Nếu
ngày xưa trẻ em chỉ biết Lục Vân Tiên,
Tây Du Ký hay Chiến tranh và hòa
bình… qua sách vở thì bây giờ, phim
truyện, phim hoạt hình, tranh ảnh đã làm
thay việc đó. Trẻ em, mà chẳng cứ trẻ
em, thanh thiếu niên mọi lứa tuổi cũng
chúi đầu, chúi mũi vào xem truyện
tranh, vào mạng lấy thông tin và nhất là
ngồi lì trên máy chơi games. Các
“Games thủ” mê mải với các trò chơi
trực tuyến vô cùng hấp dẫn. Tật ghiền
chơi games giờ đây như một bệnh dịch.
Và hiếm thấy ai đó chong đèn đọc sách
thâu đêm, chúi đầu vào việc “dùi mài
kinh sử” với hết chồng sách này đến tập
sách khác. Nếu có, những người như
vậy dễ bị thiên hạ cho là “lạc hậu”, là
“lập dị”, là “lũ mọt sách hâm đơ giữa
thời hiện đại”.
Đọc: Một nghệ thuật, một khoa học
“Đọc cũng là một nghệ thuật”. Đó là
câu nói của vị lãnh tụ nổi tiếng của giai
cấp vô sản: V. I. Lênin. Điều khá lý thú
là ngày sinh của một trong những nhà
sáng lập chủ nghĩa Mác này lại trùng
đúng ngày Bill Gates tới Việt Nam (22 -
4). Hai con người, hai thời đại, hai tuyên
ngôn, nhưng ý tưởng và quan niệm của
họ về sự tiếp cận tri thức và lĩnh hội các
31
giá trị mà tri thức đem lại là hoàn toàn
giống nhau.
Chữ “nghệ thuật” của Lênin dùng
trong châm ngôn trên có ý nghĩa gì?
Nghệ thuật đọc ở đây chính là biết đọc
sao cho hợp lý, khoa học và tích cực
nhất (về thời gian, dung lượng và nội
dung). Chả có ai trên thế gian này lại có
đủ hơi đủ sức mà đọc cho hết tất cả, dù
chỉ một số lượng sách trong một lĩnh
vực hẹp. Theo thống kê từ Cục Xuất bản
- Bộ Văn hóa - Thông tin, trong năm
2005, các nhà xuất bản ở nước ta đã
công bố hơn 20 ngàn đầu sách với
khoảng 250 triệu bản in. Con số đó chưa
nhiều, nhưng là một kỉ lục so với 10
năm trước đây. Và trước một núi sách,
một biển tri thức như vậy, ta sẽ đọc thế
nào đây? Mỗi ngày một cuốn sách. 360
ngày, vị chi 360 cuốn. Ngay số lượng
này thôi chắc gì chúng ta đã đọc nổi?
Đó cũng chỉ là con số quá “khiêm tốn”
so với 20 ngàn đầu sách một năm.
Muốn biết đọc trước hết phải ham
đọc. Bởi đọc là một sở thích nhưng cũng
là công việc đầy nặng nhọc. Nhiều
người đọc để giải trí, một thú vui. Song,
đọc không phải là một trò chơi nếu ta
muốn phấn đấu thành tài. Chỉ khi chúng
ta coi việc đọc như một say mê tự thân,
ta mới dám vượt khó, mới ham đọc và
mới hiểu hết những tri thức nằm trong
sách vở. Có nhiều tri thức phải qua bao
nhiêu “cửa” ta mới có cơ hội hiểu hết,
“thẩm thấu” và biến thành tri thức của
riêng mình. Đọc, xét cho cùng là một
công việc gian nan, đầy lao lực, phải có
kinh nghiệm và phải được trang bị một
tri thức nền cần có. Vào các thư viện lớn
ở Hà Nội hay các thành phố khác ở
nước ta bây giờ (Thư viện Quốc gia VN,
Thư viện Thông tin KHKT, Thông tin
KHXH, Thư viện Hà Nội, Thư viện TP.
Hồ Chí Minh… ) chúng ta cũng thấy có
một số lượng người đọc không nhỏ.
Nhưng thử làm một cuộc điều tra xã hội
học nhỏ, ta cũng thấy số người đọc vì
ham thích hoặc vì say mê khoa học
không nhiều. Nhìn đi nhìn lại cũng chỉ
một số gương mặt. Trong khi đó, số độc
giả “đọc gạo” (đọc để thi, đọc để hoàn
tất một chứng chỉ, đọc để làm xong một
việc nhất thời nào đó rồi bỏ…) lại chiếm
số đông. Không tạo cho mình một thói
quen máu thịt với việc đọc thì chẳng
chóng thì chầy, ta cũng sẽ mải mê với
những ham thích khác mà bỏ qua việc
đọc. Có chăng, chỉ là một sự “đọc xổi”
mà thôi.
Trong buổi giao lưu với sinh viên
Đại học Bách Khoa Hà Nội 23-4 vừa
rồi, Bill Gates đã khuyên các bạn sinh
viên là “phải biết đầu tư thực sự cho học
vấn của mình. Phải biết học để bắt kịp
thời đại”. Chính ông nói rằng hồi còn
nhỏ, bố mẹ ông đã không tiếc tiền mua
sách và ông đã say sưa đọc quên ăn,
quên ngủ (điều mà ngay cả học trò Mỹ
cùng lứa Bill cũng ngạc nhiên). Bí quyết
mà ông tiết lộ là phải có óc tò mò, ham
tìm tòi, học hỏi. Chính nhà bác học A.
Einstein cũng từng khuyên lớp trẻ là “...
32
phải biết ngạc nhiên từ những điều mà
tưởng chừng không đáng ngạc nhiên”.
Muốn vậy, ta phải bình tĩnh tìm trong
sách vở. Chỉ có sách vở và những câu
chữ nằm trên giấy mới giúp chúng ta thu
nhận kiến thức hệ thống nhất, sâu sắc
nhất để từ đó, chúng ta nâng cao trí
tưởng tượng của mình. Chính óc tưởng
tượng sẽ chắp cánh cho chúng ta có cơ
hội bay cao, bay xa.
Văn hóa đọc đã xuống cấp tới mức
báo động chưa? Có thể chưa đến “đèn
đỏ” đâu, nhưng “đèn vàng” đã cảnh báo
một nguy cơ có thể đến. Đó là việc
chểnh mảng và thiếu nhiệt huyết trong
việc đọc. Thanh niên ta bắt đầu lười đọc
và đọc thiếu nghiêm túc. Ngày 23-4 vừa
rồi cũng là ngày mà UNESCO chọn
là Ngày đọc sách thế giới. Hãy tự tìm và
trau dồi cho mình thói quen đọc đi bạn.
Vào mạng đọc “ảo” và ngồi bàn đọc
sách đều tốt cả. Thời đại thông tin dạy
chúng ta phải biết tận dụng cơ hội và
nắm bắt thời cơ. Vậy công nghệ hiện đại
giúp chúng ta nối dài cánh tay mình.
Chúng sẽ hỗ trợ cho nhau nếu chúng ta
biết kết hợp hài hòa nhu cầu đọc đang
có trong cuộc sống. Cái gì cũng cần có
chừng mực bạn ơi. Thái quá như bất
cập mà!
--------------------------------------------
TS. Phạm Văn Tình
http://nlv.gov.vn
Tạp chí Thư viện
Phương pháp đọc sách hiệu quả
Để hình thành phương pháp đọc sách, bước đầu các bạn nên áp dụng quy
trình sau đây. Dần dần, trên cơ sở đó, các bạn có thể tìm được một phương pháp
phù hợp.
Bước 1: Xác định mục đích
đọc sách
Đây là vấn đề rất quan trọng.
X.I. Povarlin đã nói: "Phương
pháp đọc tuỳ thuộc vào mục đích
và hoàn toàn do mục đích quy
định". Mục đích đọc sách sẽ chi
phối toàn bộ quá trình đọc sách.
Xác định được mục đích đọc sách
sẽ giúp các bạn tránh được đọc
tràn lan, tốn công sức và thời
gian. Mục đích đọc còn giúp các
bạn có cách đọc hợp lý, phù hợp với nhiệm vụ
và thời gian có thể dành cho đọc sách.
Xác định mục đích đọc sách là trả lời câu
hỏi: "Đọc để làm gì?". Từ đó mới trả lời được
câu hỏi: "Đọc sách gì, chỗ nào và đọc như thế
nào?". Mục đích đọc sách còn quyết định cả
phương hướng khai thác vấn đề trong cùng
một cuốn sách. Ví dụ, khi đọc Truyện Kiều
của Nguyễn Du, có bạn yêu thơ thì tìm những
cách diễn đạt các sự vật, hiện tượng bằng thơ
và những câu thơ lục bát hay; có bạn tìm hiểu
cuộc đời nàng Kiều và cốt truyện; có bạn lại
33
qua đó mà hiểu biết đời sống văn
hoá, phong tục, tập quán, lễ nghi
phong kiến; có bạn lại đi tìm sự
phê phán những định kiến và luật
lệ đã áp bức người phụ nữ... Vì
vậy, xác định rõ mục đích đọc
sách là việc làm quan trọng trước
tiên đối với mỗi người chúng ta.
Bước 2: Tìm hiểu địa chỉ
cuốn sách
Bạn đọc hai trang đầu và
trang cuối của cuốn sách để biết:
- Tên cuốn sách.
- Tên tác giả.
- Tên nhà xuất bản.
- Năm xuất bản.
- Lần xuất bản.
Bạn không nên xem thường
thao tác này. Những thông tin trên
đây sẽ giúp bạn rất nhiều.
Bạn vừa đọc xong một quyển
sách hay, bạn gặp một người bạn
thân và trò chuyện huyên thuyên
với người bạn này về quyển sách
đó. Nhưng khi người bạn hỏi tên
quyển sách và tên tác giả để bạn
đó tìm đọc, thì bạn lại không nhớ,
không trả lời được. Bạn có rơi
vào tình trạng này bao giờ chưa?
Nếu có thì chắc chắn là bạn đã bỏ
qua thao tác tưởng chừng vô ích ở
trên rồi đó.
Không chỉ vậy, những thông
tin này còn rất tiện lợi khi bạn đi
mua sách và tìm sách trong thư
viện. Bạn sẽ cung cấp những
thông tin về quyển sách bạn cần tìm cho nhân
viên nhà sách hoặc người thủ thư, và họ sẽ
giúp bạn tìm quyển sách đó một cách dễ dàng.
Đứng trước những kệ sách với không biết cơ
man nào là sách, mà không có được những
thông tin trên, thì làm sao bạn có thể nào tìm
được quyển sách bạn cần. Phải không bạn?
Bước 3: Xem mục lục
Mục lục cuốn sách phản ánh dàn ý chung
và đơn giản của nội dung, đôi khi còn phản
ánh cả dàn ý logic của nó. Bước này giúp bạn
giải đáp được câu hỏi: "Cuốn sách có những
nội dung gì, theo trật tự nào?".
Bước 4: Xem lời giới thiệu, lời tựa, lời
nói đầu
Bạn đọc lời giới thiệu hay lời tựa để biết
cuốn sách đề cập đến vấn đề gì, đối tượng nào
sử dụng cuốn sách có ích hơn cả và phương
pháp đọc có hiệu quả.
Lời nói đầu do tác giả cuốn sách viết. Qua
lời nói đầu, bạn dễ dàng hiểu được ý đồ của
tác giả, hình dung được một cách khái quát
vấn đề cơ bản được đề cập và tác dụng; mục
đích của cuốn sách mà tác giả mong muốn;
biết vấn đề quan trọng nhất cuốn sách sẽ trình
bày. Đôi khi, qua lời mở đầu, bạn còn thu
lượm được cả lời khuyên của tác giả nên tìm
hiểu và nghiên cứu cuốn sách như thế nào.
Bước 5: Xem lời kết luận và tóm tắt ở
cuối sách
Mục đích của việc xem lời kết luận và tóm
tắt của cuốn sách là để thấy rõ nội dung cô
đọng nhất, những kết luận chính và sự khẳng
định của tác giả đối với những vấn đề đã trình
bày. Đồng thời, qua lời kết luận và tóm tắt,
bạn còn thấy vấn đề chưa được giải quyết đầy
34
đủ, phương hướng phát triển tiếp
tục của chúng.
Theo nguyên tắc, tác giả phải
viết lời kết luận và tóm tắt ở cuối
sách. Nhưng hiện nay không hiểu
sao một số tác giả lại bỏ qua công
việc này.
Bước 6: Đọc một vài đoạn
Sau khi đã có được thông tin
về nội dung và mục đích cuốn
sách, bạn sẽ trực tiếp tìm hiểu vào
nội dung bằng cách đọc qua một
số đoạn, phát hiện những đoạn lý
thú, có giá trị. Nhờ đọc qua một
vài đoạn như vậy, những nhận
định về nội dung cuốn sách sẽ dần
được chính xác hoá, tạo điều kiện
cho bước đọc sau.
Bước 7: Đọc thực sự (hay
đọc đi sâu)
Để lĩnh hội được những tri
thức cần thiết, đạt được mục đích
đọc sách, bạn cần phải đi sâu
nghiên cứu cuốn sách. Công việc
này đòi hỏi bạn phải có kĩ thuật
đọc. Kỹ thuật đọc là năng lực
chiếm lĩnh tri thức và trình độ kỹ
năng đọc của bạn. Kỹ thuật đọc
phụ thuộc vào mục đích đọc, thể
hiện ra bằng cách đọc. Sau đây là
một số cách đọc, bạn có thể tham
khảo và lựa chọn theo mục đích
đọc của bản thân.
Đọc lướt qua: Nhằm khái
quát những khái niệm ban đầu và
nội dung của nó trong cuốn sách.
Với những bạn có năng khiếu, chỉ bằng cách
đọc lướt đã nắm được điều cốt yếu nhất như ý
chính, sự việc chính... Khi đọc lướt, có thể bỏ
qua một số trang, đoạn nào đó, hoặc dừng lại ở
một số trang, đoạn nào đó. Cách đọc này sử
dụng khi đọc để tìm hiểu một vấn đề nào đó đã
được chuẩn bị, cần làm rõ thêm, khẳng định
thêm; hoặc tìm những cách diễn đạt khác nhau
cho một vấn đề nhất định.
Đọc có trọng điểm (hay đọc từng phần):
Là cách đọc từng đoạn, từng phần đã được lựa
chọn từ trước nhằm tập trung sức lực và thời
gian cho những nội dung cần thiết, cho một
công việc đã được chuẩn bị.
Đọc toàn bộ nhưng không nghiền ngẫm
kỹ: Cách đọc này nhằm khái quát toàn bộ
cuốn sách chứ không đi sâu vào những nội
dung cụ thể. Khi đọc không bỏ qua trang nào
cũng không dừng lại suy ngẫm ở nội dung nào
mà chỉ nắm xem, điều đó đã được bàn tới, và
bàn ở mức độ nào. Với các cuốn sách ta chưa
biết xu hướng, tư tưởng, giá trị... cũng có thể
đọc theo cách này.
Đọc nghiền ngẫm nội dung cuốn sách:
Đây là cách đọc quan trọng nhất, cần thiết nhất
trong tự học để lĩnh hội đầy đủ nội dung cuốn
sách. Từng nội dung, từng vấn đề được xem xét
tìm hiểu cặn kẽ, có đối chiếu với kiến thức,
kinh nghiệm và những cuốn sách khác về
những vấn đề đã được đề cập trong dó. Những
nội dung tư tưởng của cuốn sách được người
đọc đánh giá, phê phán và hiểu đầy đủ, sâu sắc.
Đọc thụ động: Cũng với cách đọc toàn bộ
hay đọc lướt, nhưng người đọc hoàn toàn theo
sự dẫn dắt của tác giả, chấp nhận hoàn toàn,
35
lấy đó làm những tín điều; nhìn
nhận và xem xét vấn đề bằng con
mắt của tác giả.
Đọc chủ động: Là cách đọc
mà khi xem xét những tư tưởng
cuốn sách đề cập, người đọc luôn
đối chiếu, đánh giá nó. Mọi sự
chấp nhận hay phản đối đều được
người đọc dựa trên cơ sở sự đánh
giá, đối chiếu với kiến thức, kinh
nghiệm; được nhận thức theo thế
giới quan, tình cảm của mình. Từ
những nhận thức đó mà rút ra
những kết luận cần thiết cho bản
thân người đọc.
Đọc nông: Chỉ khai thác nội
dung, tư tưởng cuốn sách ở trình
độ chấp nhận hoặc có phê phán
chung chung mà chưa thể hiện
được sự nghiền ngẫm cuốn sách
một cách thấu đáo. Khi đọc những
cuốn sách giải trí thì cách đọc này
là phù hợp, đỡ tốn công sức.
Đọc sâu: Là cách đọc đòi hỏi
phải nghiền ngẫm sâu sắc nội
dung cuốn sách để hiểu cặn kẽ,
lĩnh hội có phê phán những tư
tưởng mà cuốn sách đề cập. Đây
cũng là cách đọc quan trọng được
sử dụng trong tự học.
Mỗi cách đọc sách trên đây
có thể đáp ứng cho những mục
đích đọc và loại sách khác nhau.
Với các loại sách khoa học và kỹ
thuật, đọc với mục đích học tập,
nghiên cứu phải đọc một cách chủ
động, nghiền ngẫm sâu sắc, đi sâu vào nội
dung từng vấn đề trong sách. Như vậy, càng
thấy rõ, bạn cần có mục đích đọc sách rõ ràng
trước khi bắt tay vào đọc.
Đọc sách khoa học nhằm mục đích học
tập, nghiên cứu, bạn không chỉ đọc một lần,
mà có khi phải đọc nhiều lần mới đạt được
mục đích đã đề ra. Vì vậy, người ta còn chia
việc đọc ra thành đọc lần đầu và đọc đi sâu.
Đọc lần đầu chỉ giúp bạn có những cơ sở
định hướng cho các lần đọc đi sâu đạt kết quả.
Chính từ kết quả đọc lần đầu, bạn có thể thấy
được nội dung quan trọng và cần thiết với
mình, lần đọc sau bạn chỉ cần chú tâm vào đó.
Mỗi lần như vậy lại khám phá sâu thêm nội
dung cuốn sách, xác định điều cần tìm hiểu
cho lần đọc đi sâu sau, thu hẹp dần phạm vi
đọc. Cứ như vậy cho tới khi bạn thấu hiểu
cuốn sách, hoàn thành mục đích đọc thì việc
đọc đó mới dừng lại. V.I. Lênin đã khuyên
chúng ta: "Sau lần đọc đầu tiên phải ghi lại
những chỗ chưa hiểu hoặc chưa rõ ràng để trở
lại đọc lần thứ hai, lần thứ ba, thứ tư...".
Ngoài ra, bạn cần phải:
Tích cực tư duy khi đọc:
Đọc sách mà không tư duy tích cực thì chỉ
làm phí tổn thời gian vô ích. Tích cực tư duy
khi đọc là luôn hình dung những ý tưởng trong
sách thành những biểu tượng, hình ảnh trong
đầu; đối chiếu, so sánh chúng với nhau và với
những hiểu biết đã có. Từ đó mà phát hiện được
cái chủ yếu, cái không chủ yếu; cái bản chất và
không bản chất, rút ra được kết luận cho bản
thân mình. Trên cơ sở đó, bạn sẽ có cái nhìn
mới, cái nhìn toàn thể dưới góc độ mới và chất
lượng mới.
36
Đọc có tư duy tích cực là qua
đó phải rút ra được điều gì từ nội
dung cuốn sách, bổ sung hiểu biết
gì, kinh nghiệm gì cho bản thân.
Cần tránh lối đọc một chiều, lười
suy nghĩ, lười ghi chép; đọc thụ
động, chấp nhận tất cả, học thuộc
máy móc.
Nếu bạn luôn tích cực tư duy
khi đọc, bạn sẽ cảm thấy bạn thực
sự "lớn lên" qua mỗi trang sách.
Tập trung chú ý cao độ khi
đọc sách:
Tập trung chú ý là nỗ lực, cố
gắng định hướng toàn bộ tâm trí một
cách liên tục vào việc đọc nhằm suy
nghĩ thấu đáo, tư duy tích cực và ghi
nhớ nhanh những điều rút ra khi
đọc. Đây là việc khó, đòi hỏi ở bạn
một sự say mê, có nghị lực và mục
đích thật rõ ràng.
Bạn đừng suy nghĩ tản mạn ra
khỏi nội dung cuốn sách; đừng để
ý tới những chi tiết vụn vặt như
lối in ấn, câu chữ... Cố gắng
không để những công việc khác,
những tác động bên ngoài làm
xao nhãng quá trình tư duy trong
khi đọc. Khi gặp vấn đề khó hiểu
thì đừng nản. Hãy cố gắng suy
nghĩ hoặc ghi lại để tìm hiểu sau.
Làm được như vậy thì việc
đọc mới có hiệu quả.
Rèn luyện để có kĩ thuật đọc
hợp lý:
Kỹ thuật đọc sách bao gồm từ khâu tổ
chức, xác định phương pháp đọc và các thao
tác đọc. Khâu tổ chức đọc sách trước hết là sự
bố trí, sắp xếp và bảo đảm các điều kiện thuận
lợi cho việc đọc có kết quả.
- Bạn nên cố gắng chọn nơi đọc sách thích
hợp để có thể tập trung tư tưởng cao và liên tục.
- Tránh những nơi ồn ào, ánh sáng luôn
thay đổi hoặc quá tối tăm.
- Nơi đọc sách cũng cần thoáng mát, sạch
sẽ và gọn gàng.
- Không nên đọc sách trong tư thế nằm, dễ
ảnh hưởng đến trí nhớ. Tốt nhất là đọc tại bàn
viết, ngồi thoải mái, để sách vừa tầm mắt.
- Bút, vở ghi chép và các dụng cụ cần thiết
khác để bên cạnh, sao cho khi cần có thể lấy
được ngay.
Khi đọc, bạn cần lưu ý một số điểm sau:
- Đọc bằng mắt và óc chứ không đọc
bằng miệng.
- Tránh đọc nhảy trở lại quá nhiều.
- Chuyển động mắt theo chiều thẳng
đứng khi đọc.
- Đọc với tốc độ biến đổi: Đoạn nào quan
trọng thì đọc chậm, đọc kĩ; đoạn nào không
quan trọng thì đọc nhanh, đọc lướt.
- Cố gắng hiểu ý nghĩa của cả đoạn văn,
đừng để ý đến từ, đến câu.
- Tập đọc nhanh, nắm và thâu tóm nhanh
cái chủ yếu, cái cơ bản của vấn đề trình bày
trong sách.
Bạn nên rèn luyện thường xuyên, nâng dần
tới tốc độ đọc hợp lý. V.I. Lenin đọc sách như
giở sách mà vẫn nắm đầy đủ và sâu sắc nội
dung cuốn sách. Bạn cần cố gắng từng bước để
37
có thể đưa mắt trên trang sách và
chụp ngay được cái hồn của cả
một đoạn.
Cần tập phán đoán khi đọc.
Nếu có mục đích đọc để giải
quyết hay khẳng định điều gì đó
thì chỉ cần lướt mắt tìm tới chỗ
viết về cái đó.
Tuy nhiên, cần hiểu là, đọc
nhanh không phải là đọc vội
vàng, ngốn ngấu sách. Đọc như
vậy chỉ có hại. Đọc nhanh là tóm
lấy thật nhanh, thật đúng và đủ
nội dung, chứ không phải đưa mắt
nhanh trên những câu chữ.
Để rèn luyện tốc độ đọc, bạn
lấy một cuốn sách, chọn một
trang, hay một phần trọn vẹn rồi
đọc thật nhanh một lượt. Vừa đọc,
vừa cố tóm lấy nội dung của nó.
Sau đó, suy nghĩ xem, nội dung
của nó như thế nào. Làm lại lần
nữa nhằm xác định xem nội dung
vừa tóm được ở lần đọc trước đã
đầy đủ chưa, chính xác chưa. Lần
sau, hãy cố gắng nâng cao tốc độ
đọc hơn lần trước. Đọc vài ba
lượt như vậy cho tới khi khẳng định nắm được
đầy đủ và đúng nội dung của phần đã đọc.
Bằng cách đó, bạn vừa nâng dần được tốc
độ đọc, vừa kiểm soát được chất lượng đọc
tương ứng với tốc độ đó. Khi đã có tốc độ đọc
vừa ý, bạn cần thường xuyên rèn luyện,
thường xuyên đọc sách để kĩ năng đã rèn luyện
được không bị mai một đi.
Ghi chép một cách khoa học những điều
đã đọc:
Đọc sách có hiệu quả thể hiện ở kết quả
ghi chép. Đọc sách không thể thiếu ghi chép.
Ghi chép trong khi đọc sách sẽ động viên
được sự chú ý, giảm mệt mỏi.
Ghi chép còn giúp các bạn kiểm tra mức
độ lĩnh hội tài liệu, tạo cơ sở để ghi nhớ những
kiến thức đã tiếp thu.
V.I. Lênin có trí nhớ tuyệt vời, nhưng
người luôn ghi chép đầy đủ những điều đã đọc,
đã nghĩ.
D.I. Mendeleev nói: "Ý nghĩ không được
ghi chép lại chỉ là một kho báu bị giấu biệt".
http://www.kynangcanban.blogspot.com
Trang điện tử Kỹ năng căn bản
10 lợi ích không ngờ của việc đọc sách
Lần cuối cùng bạn đọc một cuốn sách hoặc tạp chí là khi nào? Có phải thói
quen đọc hằng ngày của bạn đều xoay quanh những thông tin cập nhật từ
Facebook, hay thậm chí chỉ là bảng hướng dẫn sử dụng trên các gói mì tôm? Nếu
như bạn là một trong vô số người không có thói quen đọc sách hằng ngày, có
nghĩa là bạn đã bỏ qua rất nhiều lợi ích của việc đọc sách. Dưới đây chỉ là 10 lợi
ích trong số đó.
38
1. Kích thích tinh thần
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, đọc
sách giúp kích thích tinh thần. Sự kích
thích tinh thần giúp làm chậm lại tiến độ
(hoặc thậm chí có thể ngăn chặn) căn
bệnh Alzheimer và mất trí nhớ, giữ cho
bộ não của bạn hoạt động và tham gia
ngăn không cho bị mất năng lượng.
Giống như bất kỳ các cơ quan khác
trong cơ thể, não đòi hỏi phải được tập
thể dục để luôn mạnh khoẻ.
2. Giảm căng thẳng
Bất kể bạn gặp bao nhiêu căng
thẳng trong công việc, các mối quan hệ
cá nhân, hay vô vàn các vấn đề khác
phải đối mặt trong cuộc sống hàng ngày,
tất cả sẽ biến mất khi bạn tập trung vào
một câu chuyện thú vị. Một cuốn sách
hay có thể đưa bạn tới một thế giới
khác, một bài báo hấp dẫn sẽ giúp ổn
định bạn trong thời điểm hiện tại, khiến
tình trạng căng thẳng dần dần tan biến
và cho phép bạn thư giãn.
3. Kiến thức
Tất cả những gì bạn đọc sẽ lấp đầy
tâm trí bạn với những thông tin mới mẻ,
thú vị. Bạn không thể biết được lúc nào
đó bạn sẽ cần đến những mảng kiến
thức này. Càng hiểu biết, bạn càng được
trang bị tốt để vượt qua bất cứ thử thách
nào trong cuộc sống.
Đã bao giờ bạn rơi vào hoàn cảnh bi
đát, cùng cực chưa? Hãy nhớ rằng bạn
có thể mất tất cả - công việc, tài sản, tiền
bạc, thậm chí cả sức khỏe - nhưng tri
thức thì không bao giờ bạn đánh mất.
4. Mở rộng vốn từ
Lợi ích này đi cùng lợi ích thứ 3:
Bạn càng đọc nhiều, bạn càng có được
thêm nhiều từ vựng, chúng sẽ trở thành
vốn từ hàng ngày của bạn. Nói lưu loát
và thu hút là lợi thế trong bất cứ ngành
nghề nào. Việc đọc hỗ trợ nhiều cho sự
nghiệp của bạn. Những người có khả
năng đọc tốt, nói tốt và hiểu biết rộng có
xu hướng thăng chức nhanh hơn (và
thường xuyên hơn) những người có vốn
từ hạn hẹp và ít hiểu biết về văn học,
khoa học hay các sự kiện trên thế giới.
Đọc sách cũng giúp ích nhiều cho
việc học ngôn ngữ mới. Khi một người
nói ngôn ngữ không phải là tiếng mẹ đẻ
được tiếp xúc với những từ được dùng
trong từng ngữ cảnh, khả năng nói cũng
như viết của người đó sẽ thông thạo hơn.
5. Cải thiện trí nhớ
Khi bạn đọc sách, bạn phải ghi nhớ
các nhân vật, thông tin về họ, hoài bão,
lịch sử, sắc tháy hay các tình tiết hình
thành nên lối sống qua mỗi câu chuyện.
Có thể là hơi nhiều nhưng não là một
Sách giúp bạn tập trung tối đa
39
thứ tuyệt vời, chúng có thể nhớ tất cả
những điều này dễ dàng. Rất kỳ diệu,
mỗi ký ức mới sẽ khiến não tạo ra nếp
nhăn não mới và củng cố nếp nhăn cũ,
hỗ trợ việc nhớ lại và cân bằng cảm xúc.
Thật thú vị phải không?
6. Khả năng phân tích của tư duy
mạnh mẽ hơn
Bạn đã từng đọc một tiểu thuyết kỳ
bí và tự giải quyết được bí ẩn trước khi
đọc xong chưa? Nếu có, bạn đã có thể áp
dụng tư duy phê bình và phân tích vào
công việc bằng cách ghi lại tất cả những
chi tiết được cung cấp và xâu chuỗi
chúng giống như “truyện trinh thám”.
Khả năng phân tích các chi tiết cũng
sẽ có ích khi nhận xét về tình tiết truyện,
đánh giá xem phần đó được viết tốt hay
chưa, tiến triển của nhân vật có hợp lý
không, cốt truyện có mạch lạc không.
Nếu bạn thảo luận về một cuốn sách
với người khác, bạn cũng có thể nêu rõ
ràng ý kiến của mình, vì bạn đã dành
thời gian thực sự để xem xét tất cả các
khía cạnh liên quan.
7. Tăng khả năng tập trung, chú ý
Trong thời đại phát cuồng vì
internet, sự tập trung của chúng ta bị
phân tán ra nhiều hướng cùng lúc khi
chúng ta xử lí nhiều việc hàng ngày.
Chỉ trong 5 phút, một người trung
bình sẽ chia thời gian của họ giữa làm
việc, kiểm tra e-mail, chat, để mắt đến
facebook, theo dõi điện thoại và trò
chuyện với đồng nghiệp. Những hành vi
này làm tăng mức độ stress và giảm
năng suất làm việc.
Khi bạn đọc sách, tất cả sự chú ý
được tập trung vào câu chuyện, phần
còn lại của thế giới cứ thế trôi đi, và bạn
có thể hòa mình vào từng chi tiết bạn
đang cảm thụ.
Cố gắng đọc 15 đến 20 phút trước
khi làm việc (ví dụ như buổi sáng trên
phương tiện công cộng khi đi làm), và
bạn sẽ bất ngờ về khả năng tập trung khi
bắt tay vào công việc.
8. Kỹ năng viết tốt hơn
Lợi ích này đi cùng với lợi ích mở
rộng vốn từ vựng: việc quan sát nhịp
điệu, trạng thái, cách viết của tác giả sẽ
ảnh hưởng tới lối viết của bạn. Cũng
giống như cách các nhạc sĩ ảnh hưởng
lần nhau, các họa sĩ dùng những kỹ
thuật do chính các bậc thầy đi trước tạo
ra, các nhà văn cũng học cách viết khi
đọc tác phẩm của người khác.
9. Sự thanh tịnh trong tâm hồn
Ngoài việc thư giãn với một cuốn sách
hay, đề tài mà bạn đọc có thể mang lại sự
bình yên, thanh tịnh trong tâm hồn bạn.
Đọc một tác phẩm về mặt tâm linh
có thể làm giảm bớt huyết áp và mang
lại cảm giác êm đềm, trong khi đọc cuốn
sách về kỹ năng rèn luyện bản thân sẽ
giúp ích cho những người bị rối loạn
cảm xúc và bệnh tâm thần nhẹ.
10. Giải trí miễn phí
Rất nhiều người thích mua sách để
được chú thích và đánh dấu mép trang,
tham khảo sau này. Tuy nhiên những
40
cuốn sách hay thường khá đắt. Để giải
trí với ngân sách thấp, bạn có thể đến
các thư viện địa phương.
Bạn cũng có thể tìm hiểu về các thư
viện sách điện tử uy tín
Mỗi người trên thế giới đều có riêng
một thể loại sách yêu thích. Dù bạn
thích văn học cổ điển, thơ ca, tạp chí
thời trang, tiểu sử, tôn giáo, sách dành
cho thanh niên, cẩm nang tự rèn luyện,
văn học đường phố hay tiểu thuyết tình
cảm, luôn có thứ gì đó kích thích được
sự tò mò và trí tưởng tượng của bạn.
Hãy chọn một quyển sách và bổ
sung năng lượng cho tâm hồn bạn nhé !
http:www.waka.vn
Theo Waka
*Một cuốn sách tốt mở ra thì gợi niềm hy vọng, khép lại thì đem lại điều hữu ích (M.An-cốt)
* Đọc sách không những để nâng cao trí thức mà còn nâng cao nhân cách (Dr.Gúerin)
41
PHẦN 2.
THỰC TRẠNG VĂN HÓA ĐỌC Ở VIỆT NAM
HIỆN NAY
* Không có cách giải trí nào rẻ hơn đọc sách, cũng không có sự thú vị nào bền lâu hơn đọc sách (M.Mông-tê-guy).
42
43
Luận bàn về văn hóa đọc
Những hoạt động tôn vinh văn hóa đọc, những ngày hội sách được tổ chức
mới đây là dấu hiệu tích cực, thiết thực nhằm góp phần khắc phục tình trạng
người Việt Nam ít đọc sách. Tuy nhiên, một điều cần lưu ý là thống kê khả quan
từ lượng sách đã mua chỉ phản ánh số lượng, chưa phản ánh chất lượng, hiệu
quả của việc đọc sách như thế nào.
Thống kê số đầu sách đã xuất bản,
số lượng sách được phát hành, tình trạng
tồn tại của sách trong xã hội,... cho thấy
người Việt Nam ít mua sách mới, ít đến
thư viện, ít có thói quen đọc sách nơi
công cộng,... là điều khó có thể bác bỏ.
Có nhiều nguyên nhân lý giải vấn đề
này, như: giá sách quá cao; ngành xuất
bản chưa thích nghi với sự thay đổi từ
bao cấp sang hạch toán kinh doanh; sự
phát triển của hệ thống thư viện một
thời lại làm nhiều người quan niệm sách
là sở hữu tập thể ít nghĩ đến việc sở hữu
tủ sách, xây dựng thư viện cá nhân (có
lẽ vì thế, sự có mặt của các cửa hiệu cho
thuê, mua bán sách cũ trở thành một nét
đặc trưng trong sự tồn tại của sách ở
Việt Nam); rồi công nghệ kỹ thuật phát
triển khiến nhiều người suy giảm thói
quen mua sách, đọc sách...
Với sự phát triển của internet,
truyền hình kỹ thuật số, sách điện tử,
con người có nhiều lựa chọn trong việc
tiếp nhận tri thức, khác với quá khứ -
sách là nguồn cung cấp tri thức chủ yếu.
Có thể coi đó là đặc điểm chung của thế
giới hiện đại, mà hệ lụy từng làm một
nhà văn hóa lớn như U.Ê-cô ở I-ta-li-a
phải lên tiếng. Tại Nhật Bản, doanh số
sách in vẫn tăng trong nhiều năm qua
nhưng ngành xuất bản của nước này
cũng khẳng định sẽ khó có thể duy trì
trong tương lai. Bên cạnh đó, internet
còn tạo điều kiện cho nạn ăn cắp bản
quyền hoành hành, một số người sao
chép từ tài liệu, sách giấy đăng tải trái
phép lên các diễn đàn, trang thông tin
điện tử (dường như họ không coi việc
đó gây hại cho tác giả, đơn vị xuất bản,
thậm chí có người ngây thơ tin rằng
hành động của họ là đóng góp cho việc
truyền bá trí thức của nhân loại!). Sau
cùng là tình trạng sách lậu, sách giả bày
bán tràn lan,... trong khi việc xử lý lại
thiếu tính răn đe. Ở Việt Nam, gần đây
nhất là trường hợp Công ty Trí Việt
(First News) thua kiện cơ sở gia công
sau in Huy Thi. Lý do: Trí Việt không bị
thiệt hại vì số sách lậu đó chưa kịp lưu
hành! Trường hợp của Trí Việt là còn
may mắn, nếu 10 nghìn bản sách đó
tuồn ra thị trường trót lọt thì thiệt hại
của Trí Việt còn lớn hơn nhiều. Ðiều
tương tự cũng xảy ra với các nhà xuất
bản, công ty khác. Ðáng lưu ý là ngay
sách giáo trình, chuyên ngành kén người
44
đọc cũng bị làm giả với giá bán đôi khi
lại cao hơn giá bìa...
Văn hóa đọc không tỷ lệ thuận với
sự phát triển của ngành xuất bản và chất
lượng sự đọc cũng không cùng chung tỷ
lệ. Bằng chứng là các tập đoàn xuất bản
ở các nước phương Tây vẫn kiếm lời
ngay cả khi văn hóa đọc nước họ có
hiện tượng đi xuống. Trong danh sách
100 cuốn sách bán chạy nhất mọi thời
đại do nhiều tờ báo thống kê, các sách ra
đời cuối thế kỷ 20, đầu thế kỷ 21 chiếm
phần lớn, dù chất lượng một số cuốn
được xem là "có vấn đề". Có cuốn bị coi
là dâm thư và dung tục, như 50 sắc thái
lại liên tục đứng đầu bảng xếp hạng sách
bán chạy tại các thị trường Mỹ, Anh, Ô-
xtrây-li-a. Một số nhà phê bình ở các
nước này lập ra một danh sách tiểu
thuyết không nên đọc, trong đó phần lớn
là kiệt tác của nhân loại, vì theo họ: đọc
các tác phẩm này quá tốn thời gian,
công sức! Sách khoa học, nghiên cứu
chuyên sâu cũng chung số phận, một số
nhà nghiên cứu ở phương Tây ngạc
nhiên khi thấy nhiều người dân nước họ
còn thiếu kiến thức sơ đẳng về lịch sử,
văn hóa, khoa học kỹ thuật, nhưng lại
rất quan tâm tới người ngoài hành tinh,
nền văn minh Atlantic, phi thuyền, đĩa
bay (theo: C. Sa-gan trong cuốn Thế
giới bị quỷ ám: Khoa học như ngọn nến
trong đêm, Nxb. Thế giới, H. 2014). Tại
một số nước ở châu Á, không ít cuốn
được tiêu thụ là sách ngôn tình, đam mỹ
(truyện tình yêu đồng giới nam). Ở
Trung Quốc, một dạo nổi lên khuynh
hướng sáng tác được gọi là "văn học lưu
manh", với nhân vật chính là kẻ phản
trắc, vô đạo đức thường nhờ có may
mắn mà trở thành bá chủ võ lâm (!)...
Liệu có thể coi người bỏ tiền mua các
cuốn sách có nội dung như vậy là có văn
hóa đọc, khi chính các cuốn sách đó có
thể có hại cho họ? Hiện nay nhiều công
ty, nhà xuất bản, báo chí than phiền rằng
người Việt Nam ít mua sách, nhưng
nhìn vào nhan đề các cuốn sách đã phát
hành, như: Buồn làm sao buông, Người
yêu cũ có người yêu mới,... có nên trách
cứ người đọc không mua? Ðáng tiếc
trong thực tế, vẫn có một bộ phận người
đọc dễ dãi, tạo điều kiện cho những
cuốn sách như vậy có cơ hội xuất hiện
tại một số trang bán sách trực tuyến với
lời quảng bá sách bán chạy nhất. Do đó,
thay vì đánh giá từ số lượng sách đã bán
được, một số nhà nghiên cứu, nhà báo
đề xuất nên đánh giá từ số lượng tiêu
thụ những sách kén người đọc, vì điều
này mới phản ánh văn hóa đọc thật sự
của người Việt Nam. Chẳng hạn, danh
sách đầu sách bán chạy của Công ty Nhã
Nam xuất hiện hai cái tên Hoàng tử bé,
Cuộc đời của Pi cho thấy chất lượng độc
giả của Việt Nam cũng ít sự khác biệt so
với độc giả tại nhiều quốc gia trên thế
giới. Alpha Book cũng có số lượng sách
tiêu thụ ở mức trung bình khá với sách
khoa học, tri thức phổ cập. Tuy không
thể so sánh với sách bán chạy khác
nhưng có thể coi đó là một tiêu chí đánh
45
giá chất lượng một bộ phận người đọc.
Dẫu vậy, văn hóa đọc hoàn toàn có thể
thay đổi nếu người đọc sách không rút
ra được những bài học thiết thực từ sách
vở. Nếu người đọc chỉ tìm đến các cuốn
sách dạy làm giàu, hoặc đọc sách giải trí
nhảm nhí điều gì sẽ làm giàu trí tuệ,
nuôi dưỡng tâm hồn con người?
Có lẽ bộ phận gắn bó với việc đọc
sách, biết lợi ích của sách chính là cán
bộ nghiên cứu giảng dạy, sinh viên ở
các trường đại học. Nhưng, nếu cứ nhìn
vào thực trạng thì cần suy nghĩ lại về
luận điểm trên. Thống kê của Bộ Giáo
dục và Ðào tạo cho thấy, nước ta hiện
có khoảng 1,5 triệu sinh viên đại học,
724 nghìn sinh viên cao đẳng; 87 nghìn
giảng viên cao đẳng, đại học (trong đó
có khoảng bốn mươi nghìn thạc sĩ, gần
mười nghìn tiến sĩ; chưa kể những
người có học vị cao đang công tác trong
các cơ quan, viện nghiên cứu, tổ chức
trong và ngoài nước, học viên, sinh
viên, cán bộ giảng dạy ở các trường an
ninh, quốc phòng). Về nguyên tắc có thể
xem đây là "lớp người đọc tinh hoa".
Theo tiến trình đào tạo, mỗi sinh viên
phải trải qua khoảng 40 môn học, vì thế
ít nhất mỗi người cần đọc 40 cuốn sách
(trung bình mỗi sinh viên cần đọc mười
cuốn sách một năm); trong các ngành
khoa học xã hội và nhân văn, con số này
có thể gấp nhiều lần; chưa kể, nếu sinh
viên tham gia các hoạt động nghiên cứu
khoa học tại trường, số sách cần đọc còn
cao nữa. Tuy nhiên, con số này xem ra
khá ít ỏi nếu so với hàng trăm "tài liệu
tham khảo" liệt kê ở nhiều luận văn,
luận án. Ðáng nể hơn, có khi một phần
ba trong số "tài liệu tham khảo" là đầu
sách bằng tiếng nước ngoài chưa được
dịch tại Việt Nam. Thí dụ, Thư viện
Quốc gia Hà Nội hiện còn lưu luận án
Tiến sĩ Văn học mà danh mục tài liệu
tham khảo là 302 đầu sách báo, tạp chí,
bài viết, trong đó có 90 tài liệu tiếng
Anh được nghiên cứu sinh tham khảo
trực tiếp. Mọi so sánh đều có thể khập
khiễng, nhưng con số này quả là rất lớn
ngay cả với luận án tiến sĩ ngành khoa
học xã hội nổi tiếng của nước ngoài;
như cuốn Nước Việt Nam đối diện với
Pháp và Trung Hoa vốn là luận án tiến
sĩ của Y-ô-si-ha-ru Su-bôi (Yoshiharu
Tsuboi) chỉ có khoảng 150 tài liệu tham
khảo. Không rõ nghiên cứu sinh sử dụng
302 tài liệu tham khảo như thế nào trong
200 trang luận án, vì rất nhiều trong số
đó chỉ có tên trong danh mục nhưng
không được trích dẫn, nếu những gì
tham khảo đã "ngấu" vào tác giả thì chí
ít tinh thần của chúng cũng thể hiện
trong công trình, nhưng đọc kỹ vẫn
không thấy dấu vết? Một số luận văn,
luận án khác còn cho thấy học viên,
nghiên cứu sinh có khả năng đọc tài liệu
bằng ba, bốn thứ tiếng nước ngoài (!).
Ðáng quan tâm hơn là một số nghiên
cứu có tính chất cá nhân của một số tác
giả Việt Nam, dù chỉ là tiểu luận hoặc
bài báo cũng ghi chú, danh mục tài liệu
tham khảo dày đặc. Có người coi đó là
46
biểu hiện của thao tác nghiên cứu cẩn
trọng, nhưng so sánh nội dung của bài
viết với mục tài liệu tham khảo, lại thấy
có tài liệu không liên quan cũng được
liệt kê, phải chăng tác giả có ý định
quảng bá về sự đa dạng, phong phú của
nguồn tri thức? Một nghịch lý khác là
phần đông các nhà khoa bảng ở Việt
Nam không công bố công trình trên tạp
chí nước ngoài; trong số ít ỏi công trình
được in, lại có công trình khốn đốn vì...
đạo văn, đạo ý tưởng. Phải chăng, việc
đọc nhiều tài liệu tham khảo lại không
có tác dụng?
Nâng cao văn hóa đọc thông qua
hoạt động tôn vinh văn hóa đọc hay tổ
chức những ngày hội sách là công việc
đáng khích lệ. Song quan trọng hơn là
cần khích lệ người đọc tìm ra ý nghĩa
của việc đọc sách, tìm ra tác dụng của
sách đối với cuộc sống của mỗi người.
Ðó không phải là nhận xét đại khái
chung chung như đọc sách giúp chúng
ta sống tốt hơn, suy nghĩ đẹp hơn, tăng
sự hiểu biết, vốn sống, vì đó là điều mà
nhiều lĩnh vực khác trong xã hội cũng
giúp làm được. Cũng không phải những
ai đọc nhiều, đọc rộng sẽ là người hiểu
biết, suy nghĩ chín chắn. Ðọc, suy ngẫm
tìm ý nghĩa tích cực, lành mạnh từ mỗi
cuốn sách đã đọc sẽ có ý nghĩa hơn
nhiều. Văn hóa đọc thường được biểu
hiện từ những việc làm giản dị, mà
trước hết là qua việc lựa chọn một cuốn
sách để đọc, là phản ứng với các cuốn
sách có sai sót nội dung hay phản cảm,
có thể tác động tới nhận thức chung, làm
tha hóa con người. Bởi vậy, điều quan
trọng là cần tìm thấy lợi ích thật sự của
mỗi cuốn sách, từ đó sẽ có văn hóa đọc;
và văn hóa đọc chỉ thật sự phát triển khi
người đọc tìm thấy lợi ích của sách vở
cho đời sống của họ nói riêng, cho xã
hội nói chung.
Việt Quang
http://www.nhandan.com.vn
Báo Nhân dân
Nhân “Ngày đọc sách” - bàn về Văn hóa đọc
Khi đọc cuốn “Tự học: Một nhu cầu của thời đại”, càng nhận thấy những
điều mà học giả Nguyễn Hiến Lê viết từ năm 1954 đến nay không hề cũ chút nào.
Nhưng trong tình trạng văn hóa đọc đang kêu cứu như ở ta hiện nay thì phát
động phong trào đọc sách một cách căn cơ, bài bản là cấp bách hơn bao giờ hết.
Văn hóa nghe nhìn lấn át văn
hóa đọc?
Cuối năm 2012, nhiều người mừng
vì trong Hội chợ sách Quốc tế tổ chức
tại Hà Nội có 30 triệu ấn phẩm. Đó là
điểm mừng cho ngành xuất bản nước
nhà, nhưng sách nhiều mà văn hóa đọc
lại không cao như mong đợi. Sau đó, hội
thảo về “Văn hóa đọc và Ngày đọc
sách” tiếp tục hâm nóng câu chuyện
47
xuống cấp của văn hóa đọc. Tại hội
thảo, PGS.TS Phan Trọng Thưởng, Phó
chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn
học - nghệ thuật Trung ương cho rằng:
“Không phải tất cả công chúng đều có
thái độ thờ ơ, quay lưng lại với sách,
xem nhẹ việc đọc. Nhưng hiện tượng ít
đọc, ngại đọc, thậm chí không đọc thì
rất dễ nhận thấy. Hiện tượng đó có
người gọi là sự xuống cấp của văn hóa
đọc, có người gọi là sự lép vế của văn
hóa đọc so với văn hóa nghe - nhìn”.
Chưa kể thị trường xuất bản hiện
nay có khá nhiều tác phẩm, nội dung
kém chất lượng, xào xáo, cóp nhặt từ
nhiều cuốn sách khác nhau. Nhiều độc
giả cho rằng, muốn tìm một cuốn sách
hay để đọc trong rừng sách mênh mông
như hiện nay là điều không dễ. Chưa kể
nạn ăn cắp bản quyền, in lậu, những sai
phạm trong các đơn vị liên kết xuất
bản… cũng là một căn nguyên góp phần
làm cho văn hóa đọc xuống cấp chăng?
Nói về sự lép vế của văn hóa đọc so
với văn hóa nghe - nhìn thì thực tế
chúng ta thấy rằng, các phương tiện như
tivi, phim ảnh, máy tính, Iphone, Ipad…
dường như góp phần làm cho nhiều
người lười đọc sách. Có người một ngày
có thể ngồi trên mạng xã hội hay chơi
game 4 đến 5 giờ đồng hồ nhưng không
hề đọc một trang sách. Tôi từng gặp
nhiều em sinh viên có thể ngồi mạng xã
hội 5 đến 6 giờ một ngày nhưng nói đến
chuyện đọc sách thì lảng sang chuyện
khác. Đó là điều rất đáng buồn, nhưng
cũng khó trách vì từ nhỏ các em có được
dạy mê sách đâu mà ham đọc. Để “chấn
hưng” văn hóa đọc, nguyên Cục trưởng
Cục Xuất bản Nguyễn Kiểm có ý kiến là
nên chọn ngày 21-4 hằng năm là “Ngày
đọc sách” Việt Nam. Nhưng câu chuyện
một ngày, một tuần, thậm chí là một
tháng đọc sách cũng chưa thể khẳng
định rồi mọi người sẽ hào hứng với
sách, quay lại với văn hóa đọc.
Cách đây hơn 60 năm, học giả
Nguyễn Hiến Lê từng dẫn lại một câu
rất hay của một nhà xuất bản Mỹ: “Sách
phải đi kiếm độc giả, chứ đừng mong
độc giả đi kiếm sách”. Nghĩa là chính
phủ phải đem sách đi gí vào tay quốc
dân thì quốc dân may ra mới chịu đọc.
Ở Mỹ mà còn vậy, ở nước ta chính phủ
chẳng những phải phát không sách cho
dân chúng mà còn phải năn nỉ hay bắt
buộc dân chúng đọc cho nữa”.
Đây là những dòng mà học giả
Nguyễn Hiến Lê viết dưới chế độ cũ từ
thập niên 50 của thế kỷ trước nhưng
đến nay vẫn còn rất giá trị. Thiết nghĩ
rằng, dù dưới một chính thể nào thì nhu
cầu học, tự học và đọc sách là nhu cầu
cần thiết nhất đối với mỗi người. Quan
48
trọng hơn là định hướng cho trẻ biết
đọc sách, thích đọc sách ngay từ nhỏ,
để khi lớn lên không đọc sách thì thấy
thiếu như không được ăn cơm, ăn nước
mắm hằng ngày.
Chấn hưng văn hóa đọc!
Cách đây gần 5 năm, một giáo sư văn
học ở nước ta than rằng, một cuốn sách
nghiên cứu ở Việt Nam, in mỗi lần chỉ
500 cuốn mà bán gần 5 năm chưa hết.
Còn TS. Nguyễn Thị Từ Huy thì ca thán
rằng: “Hiện nay ở nước ta quá thiếu các
tác phẩm dịch có giá trị dành cho giới
nghiên cứu. Nhiều lý thuyết khoa học xã
hội ra đời trên thế giới đã mấy chục năm
thì nay ở nước ta mới bắt đầu dịch và xuất
bản”. Qua đó, cho thấy chúng ta tụt hậu
đến mức nào. Đó cũng là nỗi trăn trở của
TS triết học Bùi Văn Sơn Nam khi ông
cho biết, có nhiều học thuyết, tác phẩm,
hay trào lưu tư tưởng đương đại trên thế
giới đã tranh luận nát ra rồi thì ở Việt
Nam nhiều sinh viên, giảng viên, nhà
nghiên cứu thấy mới toanh.
Giới trí thức còn thế thì chuyện văn
hóa đọc đại chúng còn tụt hậu đến mức
nào. Vùng quê tôi, cả xã không có lấy
một tủ sách, dù rằng người biết đọc, biết
viết cũng chiếm trên 90%. Và tôi cũng
đoán chắc rằng, còn rất nhiều vùng quê
khác ở Việt Nam đang trong tình trạng
như vậy.
Người dân nông thôn lâu nay chủ
yếu xem truyền hình, nghe đài là chính,
giờ thì có thêm cái điện thoại di động.
Vì thế mà sáng kiến của ông Nguyễn
Hiến Lê cách đây 50 năm đâu có cũ khi
ông nói nên lập một tủ sách cho mỗi
nhà, mỗi tỉnh, mỗi quận, rồi lần lượt cho
mỗi làng, tại các sở, phân phối sách cho
mỗi nhân viên đọc; tại mỗi làng, có một
cán bộ thanh niên đưa sách cho từng gia
đình đọc, tùy trình độ mỗi người; có tạo
nên được một “chiến lược đọc sách”
như vậy thì quốc dân mới mau tiến bộ.
Chuyện đọc sách không nên làm
theo phong trào mà phải có chiến lược
hẳn hoi. Giờ đây chúng ta hãy phát động
phong trào, mỗi nhà có một tủ sách; mỗi
trường có một thư viện từ cấp tiểu học
và hoạt động có hiệu quả chứ không chỉ
là hình thức. Trong nhà, người lớn đọc
sách thì trẻ con sẽ bắt chước đọc. Lên
trường, thầy cô giáo đọc sách thì học
sinh sẽ bắt chước đọc. Ngành giáo dục
phải có những chiến lược thiết thực để
dạy cho trẻ biết yêu sách từ nhỏ, ham
đọc sách từ nhỏ. Nói đến đây, tôi lại nhớ
đến câu chuyện cậu bé Đỗ Nhật Nam
đang bị cộng đồng mạng “ném đá” trong
những ngày vừa qua. Em là một trong
những tấm gương về niềm đam mê đọc
sách, yêu sách mà nhiều bậc phụ huynh
nên lấy đó mà cổ súy cho con em mình
học hỏi.
Bên cạnh những thực trạng không
vui thì trên thực tế cũng có những tín
hiệu đáng mừng là trong mấy năm qua,
ở các thành phố lớn như Hà Nội và Tp.
HCM có những ngày hội sách thu hút
hàng trăm nghìn lượt người tham gia.
Mà sau mỗi hội sách, ban tổ chức đều
49
thống kê có bao nhiêu cuốn sách được
bán ra với con số không hề nhỏ.
Năm nay, hưởng ứng “Ngày đọc
sách 21-4” thì tại Tp. HCM sẽ có 12 đơn
vị gồm các nhà xuất bản, công ty sách,
nhà sách cũng tham gia. Đây cũng là dịp
phát động chương trình “Góp sách hay,
gieo mơ ước” quyên góp sách để chuyển
tặng cho người dân ở vùng nông thôn
khó khăn, xa xôi, vùng biển đảo. Hy
vọng, những việc làm có ý nghĩa như
thế này sẽ được phát huy trong cả năm,
để ngày càng nhiều người dân ở nông
thôn, vùng sâu, vùng xa, hải đảo được
đọc sách; ngày càng nhiều người yêu
sách. Đây cũng là một cách chấn hưng
văn hóa đọc, chính là góp phần chấn
hưng nền văn hóa dân tộc.
Thiên Thanh http://petrotimes.vn
Năng lượng mới
Văn hóa đọc ở Việt Nam chỉ rộn ràng bề nổi
Một bạn trẻ chen chân mua sách của GS. Bảo Châu sau đó đành bỏ vì 'đọc
không vô'. Bạn khác háo hức rinh bằng được 'Lolita' về để rồi ngậm ngùi: 'Không
hiểu'. Hai cuốn sách này thuộc loại best-seller, nhưng thực chất số người tiếp
nhận được chúng không nhiều.
Hội thảo "Sách và chấn hưng giáo dục"
do dự án Sách Hay và nhiều đơn vị phối
hợp thực hiện, diễn ra ngày 6/5 tại Tp.
HCM thu hút hàng trăm người tham dự,
gồm những bậc tri thức, các nhà văn, nhà
khoa học, nhà giáo... và nhiều người trẻ.
Tại buổi gặp gỡ, nhiều bậc đàn anh, cha
chú thay vì lên tiếng, đã nhường lời cho
người trẻ nêu ý kiến.
Những lời phát biểu từ các sinh viên
đại học còn ngượng ngùng, lúng túng và
dông dài, nhưng tựu trung là lời nói thật về
việc đọc sách của họ hiện nay.
Trinh, một sinh viên khoa du lịch, Đại
học Văn Hiến Tp. HCM, khiến không ít
người bất ngờ khi cho biết: "Từ hồi tiểu
học đến hết phổ thông, em chưa bao giờ có
quan niệm nên đọc thêm sách nào
ngoài sách giáo khoa. Em đọc và
học sách giáo khoa chỉ để lấy điểm
tại nhà trường. Từ nhỏ em đã không
thích đọc sách rồi, chỉ đọc truyện
tranh. May mắn là khi vào giảng
đường đại học em mới nhận ra được
một thực tế là: sách hay lắm. Nhưng
giờ nhận ra được thì lại không có
Nhiều bạn trẻ tham dự hội thảo "Sách và
chấn hưng giáo dục" thẳng thắn bày tỏ ý
kiến về việc đọc sách. Các bậc trí giả đầu
tóc bạc phơ chăm chú lắng nghe
50
thói quen đọc, nên đọc sách rất lâu, thấy
rất khó để đọc. Em cũng không biết bây
giờ có bao nhiêu bạn sinh viên thấy sách là
hay nữa?".
Phi Vũ, sinh viên Đại học Y dược Tp.
HCM, lại trăn trở về chuyện đọc sách để
làm gì. "Tôi thấy hiện nay có rất nhiều sách
hay nhưng đọc sách để làm gì? Đọc cho
vui, đọc để... chém gió với bạn bè hay đọc
để tiếp nhận tri thức, để thay đổi?", anh nói.
Một sinh viên Đại học Kinh tế Tp.
HCM nói, nhìn lại 12 năm phổ thông, bạn
thấy các sách về Toán, Lý, Hóa, Sinh, Sử,
Địa, hay các sách chuyên ngành kỹ thuật
trong nhà trường chỉ đủ cung cấp kiến thức
mà "học để thi thôi, xong rồi quên ngay".
Bạn trẻ này băn khoăn làm thế nào để
những kiến thức trong thời gian ngồi ở ghế
nhà trường ứng dụng được thật sự vào cuộc
sống, vào nghề nghiệp của mỗi người.
Ngoài chuyện phàn nàn giá sách cao,
sách các thể loại chưa hấp dẫn, phát biểu
của nhiều người trẻ tại hội thảo cho thấy
một điều chung: Họ chưa có tình yêu đọc
sách. Họ hoang mang với việc đọc sách gì,
như thế nào. Thậm chí, có người còn không
biết, đọc sách mang lại "lợi lộc gì?".
Từ những ý kiến này, nhìn lại những
hoạt động cổ vũ sôi nổi cho nền văn hóa
đọc trong nước hiện nay, sẽ thấy tồn tại
nghịch lý.
Hội sách Tp. HCM vừa qua đón
tiếp hàng chục nghìn người, Ngày hội Sách
và Văn hóa đọc 2012 mở rộng quy mô,
tưng bừng ở Hà Nội. Vẫn có những
cuốn sách best-seller được độc
giả rộn ràng đi mua như: Ai và Ky ở
xứ sở của những con số tàng
hình, Lolita, hay các sách của Nguyễn
Nhật Ánh...
Không chỉ vậy, những cuộc bình
chọn sách hay, sách yêu thích luôn
được chú trọng tổ chức. Gần
đây, Fahasa công bố giải "Sách được
bạn đọc yêu thích bình chọn lần một"
và hứa hẹn những lần tổ chức tiếp
theo ở các năm sau. Thành đoàn Tp.
HCM cũng có giải thưởng "Sách
Việt tôi yêu"... Đó chỉ là một vài
trong số rất nhiều hoạt động diễn ra
hiện nay trên cả nước để khuyến
khích, cổ vũ, kêu gọi xây dựng một
nền văn hóa đọc.
Nhìn vào các hoạt động này, khó
để nói rằng người VN đang quay
lưng với việc đọc sách. Nhưng việc
hàng dài người xếp hàng chờ mua
một quyển sách của giáo sư Ngô Bảo
Châu nói lên được điều gì về sự đọc?
Một bạn trẻ thú nhận, sau khi chen
chân mướt mồ hôi để mua được cuốn
sách mà mọi người đang kháo nhau
"hay lắm!", hí hửng về nhà thưởng
thức ngay rốt cuộc đành bỏ nửa chừng
vì "toàn con số, khó xơi quá!".
Một nhóm khác háo hức đi tìm
mua cho bằng được cuốn Lolita vừa
xuất bản vì nghe nói "cuốn này dữ
51
dội lắm!". "Về nhà tôi lật được mươi trang
đã tuyên bố xin đầu hàng vì không thể nào
hiểu nổi. Anh bạn tôi cố gắng đọc được hơn
100 trang cũng buông sách vì rối rắm quá",
bạn Thanh Huyền, một nhân viên văn
phòng 27 tuổi, cho biết.
Nhìn vào bảng danh sách công bố giải
"Sách được bạn đọc yêu thích bình chọn
lần một" của Fahasa, một người trong giới
xuất bản lắc đầu chán nản, bởi quanh đi
quẩn lại độc giả chỉ bình bầu cho vài tác
giả, vài cuốn sách quen.
Giải thưởng "Sách Việt tôi yêu" của
Thành đoàn cũng không ngoại lệ. Top 10
cuốn sách do các bạn trẻ bình chọn vẫn chỉ
là tác phẩm của Nam Cao, Tô Hoài,
Nguyễn Nhật Ánh, Nguyễn Quang Sáng...
"Đó là những tác phẩm giá trị. Nhưng bao
nhiêu năm trôi qua mà giới trẻ Việt vẫn chỉ
đọc như thế thì là vấn đề đáng nói. Nếu
xem đọc sách là để "chấn hưng giáo dục"
thì sự đọc ấy phải được nâng tầm, phải
chuyển động, vận động theo dòng chảy về
phía trước của tri thức", một đại diện NXB
chia sẻ.
Tại hội thảo "Sách và chấn hưng giáo
dục", GS-TS Chu Hảo nhắc đến 3 yếu tố
cấu thành cái gọi là "văn hóa đọc sách":
thói quen đọc, phương pháp chọn sách, kỹ
năng đọc. Ông cho rằng, cả 3 điều này chỉ
có thể hình thành khi một con người được
huấn luyện từ khi còn nhỏ.
Ở các nước tiên tiến, từ cấp một, các
em đã được hướng dẫn để lựa chọn sách
hoặc đọc những cuốn sách do thầy
cô hướng dẫn, thảo luận. Từ đó hình
thành nên những thói quen như
phương pháp học tập nhóm, làm
việc theo nhóm từ tiểu học, trung
học phổ thông đến đại học.
"Tiếc rằng nền giáo dục của
chúng ta từ mấy chục năm nay rồi
cũng không bao giờ coi trọng điều
này. Chúng tôi nghĩ có một cái hại
lớn là ngay cả thế hệ ông bà, cha mẹ
của các em bây giờ cũng không được
dạy điều đó nên không có khả năng
hỗ trợ cho nhà trường để giúp các em
ngay từ nhỏ", giáo sư Chu Hảo nói.
Nếu xem những hoạt động
phong trào cổ vũ tinh thần đọc sách
hiện nay là những "phép thử" đo
lường văn hóa đọc Việt Nam, thì có
lẽ, những phép thử ấy mới đo được
bề nổi.
"Mua nhiều, đọc nhiều sách dễ
tạo ra sự ngộ nhận, bởi văn hóa đọc
không chỉ là như thế. Đọc quá nhiều
cũng tệ như đọc quá ít. Sẽ rất dở khi
độc giả đến với sách không mục đích,
không có khả năng tự định hướng,
phân tích... và họ sẽ dễ bị chùn chân",
anh Minh Đức, người từng công tác ở
Phương Nam Book, nói.
Thoại Hà http://vnexpress.net
Tin nhanh Việt Nam
52
Văn hóa đọc có thật sự “xuống cấp”?
Văn hóa đọc của Việt Nam không hề suy đồi? Vấn đề là giới trẻ của chúng ta
đang quan tâm gì và đọc gì?
Với lượng bán “khủng” khiến cho
sách ngôn tình trở thành nguồn lợi chính
cho một số nhóm lợi ích, thật khó để có
thể nói là văn hóa đọc đang suy đồi.
Người đọc vẫn đọc đấy, nhưng điều
quan trọng là họ tiêu tiền vào những ấn
phẩm như thế nào?
Có vấn đề là trả hàng ngay
“Mặc dù biết là xã hội đã lên án rất
nhiều những cuốn sách không tốt này
nhưng với tư cách một đơn vị phát hành
thì nhân viên khai thác sách không thể
có thời gian và cũng không đủ trình độ
để thẩm định từng cuốn sách được - Bà
Phạm Thị Hóa, trưởng phòng Kinh
doanh công ty Phát hành sách Fahasa
cho biết - Nhất là khi những câu chữ,
trường đoạn “nhạy cảm” lại chỉ được
“gài” vào một vài trang giữa sách nên
cũng rất khó cho nhân viên kinh doanh
có thể tự thẩm định. Hơn nữa, trách
nhiệm đã thuộc về NXB là nơi cấp phép
ấn phẩm mà, khi ký hợp đồng phát
hành, bao giờ cũng có điều khoản đơn vị
cung cấp phải hoàn toàn chịu trách
nhiệm về chất lượng ấn phẩm”.
Đơn vị phát hành không thể kiểm
soát được nội dung ấn phẩm, tuy nhiên,
bà Hóa cho biết: “Khi có thông tin về
những cuốn sách không tốt thì chưa cần
NXB thu hồi, chúng tôi cũng sẽ tự thu
lại và trả hàng lại ngay cho đơn vị cung
cấp. Như những cuốn của NXB Kim
Đồng thời gian vừa rồi, Cục Xuất Bản
chưa đánh giá đó là lỗi đáng thu hồi
nhưng chúng tôi vẫn trả lại. Các thông
tin từ đọc giả cũng rất đáng quý, đọc giả
phát hiện ra và phản hồi vào hộp thư về
các yếu tố không lành mạnh thì cho dù
cơ quan quản lý không cấm thu hồi
chúng tôi cũng thẩm định lại rồi trả hàng
ngay chứ nhất định không tạo điều kiện
cho sai phạm “lọt lưới”.
Cấm cửa và mở cửa
Nhiều chuyên gia cũng khẳng định
cho dù có lệnh thu hồi từ cơ quan chức
năng, vẫn rất nhiều cuốn sách vi phạm
được bày bán, bởi vì lệnh cấm đó chỉ
là… trên giấy. Nhưng đơn vị xuất bản
nào cũng e ngại phản ứng của thị
trường, việc nhà phát hành và công
chúng phản hồi mạnh mẽ bao giờ cũng
là cách “cấm cửa” hiệu quả nhất đối với
các ấn phẩm tồi.
Và để “mở cửa” cho những ấn phẩm
tốt đến được với số đông công chúng
53
đọc, các nhà phát hành lớn như Phương
Nam, Fahasa… ngoài việc hình thành
hàng rào tự “đóng cửa” đối với ấn phẩm
xấu thì đều thường xuyên sẵn lòng “mở
cửa” đón các tác giả có tác phẩm tốt,
gây được dư luận, các chương trình giao
lưu, tọa đàm, hoạt động tôn vinh văn
hóa đọc.
“Như chương trình giao lưu với
nghệ sĩ Thành Lộc và cuốn hồi ký “Tâm
thành và lộc đời” tại nhà sách Phương
Nam, đọc giả kéo tới đông nghẹt không
còn chỗ mà chen chân nữa - Bà Thanh
Thủy, Phòng Kinh doanh công ty PHS
Phương Nam cho biết - Chúng tôi cũng
mong muốn có được những tác giả và
tác phẩm tốt để thu hút công chúng”.
“Fahasa cũng thường xuyên tổ chức
giao lưu với nhiều tác giả tại hệ thống
nhà sách, như giao lưu với tác giả
Nguyễn Phong Việt, nữ tác giả cuốn hồi
ký “192 giờ giành giật sự sống” -
Annette Herfkens, người duy nhất sống
sót trong thảm nạn máy bay ở thung lũng
Ô Kha cách đây 22 năm… - Bà Phạm
Thị Hóa, trưởng phòng Kinh doanh
Fahasa cho biết - Cuối tuần tới, ngày 25-
4 sẽ có buổi giao lưu với TS Huỳnh Văn
Sơn và giới thiệu các đầu sách về kỹ
năng sống tại nhà sách Tân Định (đường
Hai Bà Trưng), quận 3, Tp. HCM”.
Ông Vũ Hoàng Giang - Phó giám
đốc công ty văn hoá truyền thông Nhã
Nam, đơn vị xuất bản sách văn học hàng
đầu Việt Nam cho biết lý do vì sao họ
lại chọn “đi ngược dòng” như vậy:
“Tiêu chí mà Nhã Nam luôn theo đuổi,
đó là “Bởi vì sách là thế giới”. Mỗi cuốn
sách là một thế giới hoặc góp phần kiến
tạo nên thế giới, nên nếu những người
làm sách mà quá ham chạy theo lợi
nhuận thì sẽ tạo ra một thế giới tồi tệ.
Chúng tôi cố gắng bằng sức mình góp
phần đưa những điều tốt đẹp lên ngôi”.
Ông Trịnh Minh Tuấn - Giám đốc
công ty CP sách Quảng Văn cũng khẳng
định, những đơn vị hàng đầu như Nhã
Nam có làm sách ngôn tình nhưng là
sách hay.
Bao giờ hết bão?
“Đừng vội trách các bạn đọc giả trẻ
- Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên nói
- Hãy nhìn thấy cái lỗi của người lớn
trước đã. Nhìn tổng thể, cả tâm thế xã
hội, môi trường xã hội nhiều ngành
nghề đang bị thả nổi nên nếu nói cơ
quan quản lý cứ cấm hay phạt hành
chính thì cũng ko giải quyết được vấn
đề. Ngay cả người lớn chúng ta, trước
đây có thể có nhưng hiện tại cực kỳ
thiếu vắng tầng lớp biết thưởng thức
những tác phẩm nghệ thuật thượng lưu.
Tác phẩm hay cũng quá ít trong khi tác
phẩm nhảm nhí thì tràn lan cho nên giới
trẻ không biết phải lựa chọn thế nào”.
“Cũng đừng sợ truyện ngôn tình -
nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân khẳng
định - Vào thời buổi văn hóa nghe nhìn
nó quá quyến rũ con người như hiện nay
thì các chuyên gia lại cho rằng những
tác phẩm như Hồi ức cô gái điếm buồn
của tôi của G. Marquez có nhiều trường
54
đoạn mô tả quan hệ nam nữ kỹ lưỡng lại
là một trong những phương tiện kéo con
người trở lại với văn hóa đọc. Vấn đề
này thực sự mang tính nhân loại. Và
quan trọng là nghệ thuật kể chuyện thế
nào thôi”.
Vả lại, đối với dòng sách ngôn tình
thì các chuyên gia đều nhắc nhở là
không nên nhìn ở khía cạnh giá trị của
sách văn học mà chỉ nên xét nó ở khía
cạnh giải trí. Nhà nghiên cứu Lại
Nguyên Ân khẳng định: “Rất khó trông
chờ vào một chiến lược mang tầm quốc
gia nào để xử lý hiện trạng văn hóa đọc
hiện nay. Chỉ hy vọng nó cũng như cơn
bão đến rồi sẽ đi. Chỉ thấy ý kiến từ các
chuyên gia là có giá trị và các bậc cha
mẹ nếu quan tâm đến sâu sát đến con cái
mình thì tự bảo vệ gia đình mình thôi”.
Thực tế, mỗi năm, lượng người đến
và mua sách ở các hội sách rất đáng để
hy vọng sự phát triển của văn hóa đọc,
trong đó chắc chắn có nhiều đọc giả trẻ.
Như hiện tại là đường sách Tp. HCM
(trước Bưu điện Thành phố, khu vực vỉa
hè Công xã Paris, từ ngày 18 đến hết
ngày 21/4) và Hội sách Hà Nội (Công
viên Thống Nhất, từ ngày 17 đến hết
ngày 21/4). Vấn đề đặt ra là cơ quan
quản lý đã làm hay chưa trách nhiệm
quản lý, định hướng ấn phẩm để ảnh
hưởng tới công chúng đọc? Và kêu gọi
lương tâm nghề nghiệp của những người
làm trong ngành xuất bản, cả công
chúng và người làm nghề cần tẩy chay
những nhà làm sách thiếu lương tâm,
sẵn sàng đầu độc xã hội chỉ vì những
món hời nho nhỏ.
Minh Tuệ http://dantri.com.vn
Báo Dân trí
Người đời ngày nay đã thờ ơ với văn hóa đọc?
Số lượng sách phát hành nói chung và sách văn học, sách kinh điển nói riêng
ở Việt Nam thấp hơn trước nhiều là một trong những lý do lý giải hiện tượng số
người đọc sách ở Việt Nam đang ngày càng ít đi.
Qua theo dõi ở hầu hết các nhà xuất bản
cho thấy, các sách văn học, sách kinh điển
bây giờ không còn được in nhiều như ở thời
“bao cấp” trước đây, thường chỉ quanh quẩn
một vài nghìn bản, nhất là sách của các tác
giả trong nước.
Vậy tại sao số lượng sách phát hành
ngày nay lại giảm như vậy? Đối tượng độc
giả cũng hạn hẹp như vậy? Liệu có
phải người Việt Nam ngày nay thờ
ơ vơi việc đọc sách? Hay tại bây
giờ có quá nhiều các phương tiện
thông tin đại chúng khác, hấp dẫn
hơn, nên đọc giả Việt Nam ít quan
tâm đến sách và thói quen đọc sách
đang bị mai một dần? Những câu
55
hỏi như vậy được đặt ra không chỉ đối với
các nhà xuất bản, những người làm sách, mà
còn với chính người đọc Việt Nam.
Theo nhà văn, nhà nghiên cứu Nguyên
Ngọc, trong việc đọc, điều quan trọng nhất
khi đọc là phải đọc sâu, từ đó có những suy
nghĩ, tìm tòi để phát triển trí tuệ cũng như
tâm hồn. Thế nhưng, người đọc Việt Nam
bây giờ lại thường chỉ đọc sách khi có mục
đích cụ thể. Cũng đồng quan điểm trên, tại
một diễn đàn văn học - nghệ thuật luận bàn
về văn hoá đọc, một giảng viên của Phân
viện Báo chí và Tuyên truyền cho rằng, cách
học tốt nhất đối với sinh viên là tự học, trong
đó có việc tự đọc sách.
Nhưng điều đáng lo nhất hiện nay là,
phần lớn những sinh viên đang học đại học
đều chưa biết cách đọc sách công cụ, cũng
như chưa có văn hoá đọc sách công cụ để
phục vụ cho việc học của mình. Điều này sẽ
ảnh hưởng trực tiếp đến chính nghề nghiệp
sau này của những sinh viên đó.
Theo nhà phê bình văn học Vương Trí
Nhàn, thói quen đọc sách bây giờ đã giảm đi
rất nhiều. Trong tư duy của người
Việt Nam hiện nay nặng về phần cụ thể, mà
thiếu phần trừu tượng. Điều này là một trong
những nguyên nhân khiến văn hoá đọc
không phát triển được. Vấn đề đọc sách ngày
nay có thể có nhiều thay đổi so với trước
đây, yêu cầu đọc sách với đa số bạn đọc
khác, nhưng với riêng đội ngũ trí thức cũng
lại khác. Họ là những người sống bằng sách,
là bộ phận ưu tú của xã hội có khả năng kéo
theo ảnh hưởng tới cả một cộng đồng mà
không quan tâm tới sách, tới tri
thức của nhân loại mới là điều đáng
lo ngại. Về phía người đọc Việt
Nam, đa số ý kiến cho rằng, lý do
chính khiến người đọc không mặn
mà với việc đọc sách là do ngày
nay có quá ít sách hay, sách có chất
lượng; còn trên thực tế, những đầu
sách hay vẫn được bán khá chạy.
Vấn đề khơi dậy sự hứng thú
đối với văn hoá đọc của người
Việt Nam đã và đang được nhiều ý
kiến nêu lên khá rầm rộ trong thời
gian gần đây. Điều lo ngại lớn nhất
mà những người quan tâm đến văn
hoá đọc, những người hoạt động
trong lĩnh vực văn học - nghệ thuật
trăn trở là, văn hoá đọc bị mai một
đi sẽ ảnh hưởng tới thói quen đọc
cũng như tri thức của cả một thế hệ
người dân Việt Nam.
LTS Dân trí - Tri của nhân
loại phần lớn được bảo tồn, lưu
truyền và phổ biến từ thệ hệ này
đến thế khác qua các bộ sách (trước
kia là sách in và nay có thêm sách
điện tử). Ai muốn tiếp thu và kế
thừa được một phần - chứ khó mà
tiếp thu hết - khối lượng tri thức đồ
sộ ấy của nhân loại đều phải ra sức
đọc từ khi còn ngồi trên ghế nhà
trường cho đến cả cuộc đời sau này.
Nếp ham mê đọc sách ấy đã
trở thành thói quen đối với người
trí thức thời trước; họ không chỉ
56
đọc sách trong lĩnh vực chuyên môn hẹp của
mình mà còn đọc rộng ra các lĩnh vực khác.
Cho nên một người đã được xếp vào hàng
ngũ trí thức thường đó là những người có
nền tảng văn hóa rộng và vững chắc.
Đối chiếu những điều nói trên với
người trí thức ngày nay hay những gia đình
trí thức ngày nay hình như chúng ta thấy
thiếu hụt điều đó. Và nếu nhìn
rộng ra xã hội, hình như có sự
“xuống cấp” của Văn hóa đọc.
Hồng Anh http://dantri.com.vn
Báo Dân trí
Người Việt Nam
chưa có văn hóa đọc!
Xin ông cho biết quan
điểm về văn hóa đọc và sự cần
thiết của nó trong qúa trình
phát triển đất nước?
GS Chu Hảo: - Trước hết
ta phải thống nhất với nhau về
việc thế nào là văn hóa đọc và
văn hóa đọc có vai trò như thề
nào đối với xã hội. Trả lời
thấu đáo vấn đề này là một
công việc rất nặng nề, không
thể nói hết trong khuôn khổ
một bài phỏng vấn. Cần phải
nói ngay rằng vấn nạn chủ yếu
của chúng ta hiện nay không
chỉ là sự thiên lệch quá đáng về phía vật chất mà
coi nhẹ tinh thần. Dĩ nhiên, sau một thời kỳ khó
khăn kéo dài, thì tâm lý chuộng vật chất là điều
bình thường. Tuy nhiên, có một vấn đề mà không
phải ai trong chúng ta - kể cả các nhà quản lý -
cũng nhận thức được, đó là: vấn nạn lớn nhất của
nước ta hiện nay không phải là kinh tế; vấn đề
mang tính lâu bền và gốc rễ hơn nhiều là văn hóa.
Văn hóa mới là cốt lõi của mọi vấn đề.
Vấn đề kinh tế dễ giải quyết hơn. Một khi
nước ta đã hội nhập vào quốc tế thì dù sớm dù
muộn chúng ta cũng phải chấp nhận các luật chơi
chung, phải thay đổi để thích ứng với các điều
kiện của sân chơi quốc tế. Tôi xin nhắc lại, phát
triển kinh tế là khó, nhưng không phải không thể
làm được. Cái khó hơn nhiều là xây dựng một nền
văn hóa dân tộc có căn cơ, có chiều sâu. Nền văn
hóa của một đất nước chắc chắn phải dựa trên nền
tảng giáo dục. Nền giáo dục của chúng ta hiện
nay, như tất cả chúng ta đều thấy, đang gây bức
xúc lớn trong xã hội. Chính nền giáo dục đó đã
không xây dựng được một nền văn hóa đọc.
57
Suốt mấy chục năm nay,
trong tất cả các cấp học, từ
phổ thông cho đến đại học,
người ta chưa bao giờ nghĩ
đến việc tập cho học sinh có
được một thói quen đọc sách,
hướng dẫn cho các em lựa
chọn sách, cách đọc sách. Ba
yếu tố đó - thói quen đọc, khả
năng lựa chọn, và cách đọc -
hợp thành cốt lõi của cái mà
chúng ta gọi là văn hóa đọc.
Trong khi đó, ở các nước tiên
tiến, người ta dạy trẻ em các
điều này ngay từ khi các em
còn nhỏ, cứ thế liên tục cho
đến khi vào đại học.
Bên cạnh đó, thế hệ trẻ
hiện nay bị văn hóa nghe nhìn
lôi cuốn mạnh hơn là văn hóa
đọc. Ai cũng biết văn hóa
nghe nhìn nặng về tính thông
tin và giải trí nhưng nhẹ về
tính giáo dục và tri thức. Văn
hóa đọc thì ngược lại. Văn
hóa nghe nhìn và văn hóa đọc
bổ sung cho nhau, không loại
trừ nhau. Ở các nước có một
nền giáo dục lành mạnh, văn
hóa đọc sẽ giành lại được vị
trí của mình.
Đối với một con người, sự
học không chỉ dừng lại ở
trường phổ thông, mà phần rất
quan trọng là tự học, mà trong việc tự học thì đọc
sách là quan trọng nhất. Thế nhưng ở nước ta, như
tôi đã nói, từ hàng mấy chục năm qua, người ta
không có thói quen đọc sách. Nhà trường đã
không dạy cho trẻ em thói quen đọc sách, mà ở
gia đình, ông bà, bố mẹ các em cũng không có
thói quen đọc sách để truyền lại cho các em.
Đối tượng chính của Tủ sách Tinh hoa có lẽ
trước hết là giới sinh viên, trí thức, viên chức trẻ,
xin được hỏi: Sự hợp tác của các trường Đại học
và Viện chuyên ngành với NXB Tri thức có gặp
khó khăn gì không?
- Chúng tôi rất hoan nghênh sự hợp tác với
các cơ quan và tổ chức khác trong việc tuyên
truyền sâu rộng trong xã hội, tạo nên một thói
quen đọc, nền văn hóa đọc cho cộng đồng. Không
chỉ thói quen đọc, mà cả khả năng lựa chọn sách
để đọc. Người ta không nên chỉ biết đọc những
sách chuyên ngành mà nên đọc cả những cuốn
sách có khả năng giúp họ trang bị một phông văn
hóa sâu rộng, ngõ hầu hiểu biết sâu sắc hơn về
chính mình và thế giới.
Chúng tôi tin rằng công việc chúng tôi làm
đang có hiệu quả thực sự đối với xã hội. Một mặt,
NXB Tri thức không chỉ cho ra những cuốn sách
tinh hoa, mà cả những cuốn sách phổ thông dành
cho đối tượng rộng rãi hơn. Mặt khác, những cuốn
sách trong Tủ sách Tinh hoa không hẳn là quá
“cao siêu” so với bạn đọc như nhiểu người vẫn
nghĩ. Tôi đã gặp một học sinh mới tốt nghiệp phổ
thông đọc cuốn Tâm lý đám đông của Gustave Le
Bon và em đã đặt ra những câu hỏi cho thấy hiểu
khá sâu những gì đã đọc.
58
Vừa qua, chúng tôi đã
phối hợp với Đại học Khoa
học Xã hội Nhân văn và Đại
học Sư phạm trong việc quảng
bá sách của NXB Tri thức đến
sinh viên. Đây là những thử
nghiệm bước đầu để tìm một
hướng phù hợp trong việc đưa
sách đến người đọc. Sắp tới,
chúng tôi sẽ tổ chức tiếp một
buổi giới thiệu bộ sách của
nhà giáo dục người Pháp
Edgar Morin, có mời Hiệu
trưởng các trường phổ thông
tham dự, ngõ hầu giúp cho các
anh/ chị hiểu thêm về việc trên
thế giới hiện nay người ta
đang quan tâm đến những vấn
đề gì và có những quan niệm
như thế nào về giáo dục.
Chúng tôi cũng mong sách
tinh hoa được các giảng viên
đại học quan tâm nhiều hơn
nữa trong việc dùng làm tài
liệu tham khảo. Chúng tôi
luôn trông chờ phản hồi của
họ về chương trình Tủ sách
Tinh hoa, bởi trên hết họ là
những người có thể đưa ra
những đánh giá về chất lượng
của các bản dịch và đưa ra
những đề xuất về việc nên
dịch những cuốn sách nào.
Theo tôi biết, đến nay NXB Tri thức nói
chung, Tủ sách Tinh hoa nói riêng vẫn chưa nhận
được bất cứ sự tài trợ nào từ phía Nhà nước. Đến
bao giờ sẽ có sự tài trợ đó?
- Nếu ngay từ năm 2004-2005 chúng tôi đã
làm thủ tục xin tài trợ của Nhà nước và chỉ ngồi
chờ thì sẽ phải mất vài năm may ra dự án mới
được duyệt. Cho nên, chúng tôi đã quyết định tự
xin nguồn tài trợ và triển khai ngay dự án, làm
trước một số sách, để minh chứng cho giá trị thiết
thực của dự án này và khả năng thực hiện nó.
Chúng tôi tin rằng khi đó, việc xin tài trợ của Nhà
nước sẽ dễ dàng hơn.
Xin tài trợ của Nhà nước khó khăn như vậy
chủ yếu là do nhận thức của một số nhà quản lý
hay là do sức ì của hệ thống?
- Do cả hai. Một số nhà quản lý của chúng ta
có nhận thức tốt và nhiệt tình hợp tác, một số khác
thì không được như vậy. Mặt khác, cơ chế của
chúng ta còn cứng nhắc, chẳng hạn như thang
nhuận bút theo quy định của nhà nước dành cho
dịch giả trên thực tế là quá thấp, khiến cho nếu
dựa vào đó thì dịch giả của chúng tôi sẽ không thể
yên tâm dành trọn tâm trí và thời gian (có khi
hàng năm trời) cho những cuốn sách hầu hết là rất
khó này. Với cơ chế như hiện nay, chúng tôi có
thể chủ động hơn trong việc quyết định mức thù
lao hợp lý và xứng đáng cho các cộng tác viên.
--------------------------------------------
Thụ Nhân
http://vietnamnet.vn
Tin nhanh Việt Nam
59
Văn hóa đọc không chỉ
bị nhiễu loạn…
Nói đến Nguyễn Thị Minh Thái, người ta
nghĩ ngay đến người phụ nữ nhanh nhẹn,
hoạt bát “miệng nói, mắt nói, tay làm”, người
phụ nữ hiếm hoi nổi danh trên văn đàn, trên
truyền thông về khả năng gọi sự vật đúng tên
của nó, khả năng nêu bản chất vấn đề chỉ
bằng một vài câu nói thẳng, đầy hóm hỉnh.
Cũng vì thế mà không ít người ngại tiếp xúc
với chị. Nhưng khi chị nhận lời, cuộc chuyện
trò giữa chúng tôi kéo tới hơn ba giờ đồng hồ…
thì đó là một Nguyễn Thị Minh Thái khác - một
người đàn bà sắc sảo nhưng vẫn rất hồn nhiên,
trong trẻo, nếu không muốn nói là đôi khi có vẻ
ngơ ngác giữa đời thường.
Chị hồn nhiên yêu, hồn nhiên ghét, hồn
nhiên tha thứ, hồn nhiên bày tỏ chân lý, hồn
nhiên truyền đạt tận tình kho kiến thức của
mình cho sinh viên với một phương pháp chẳng
giống ai - nhưng lại được sinh viên đón nhận
nhiệt tình, hăm hở, sung sướng…
Có lẽ chính vì sự hồn nhiên ấy mà đã ngoại
lục tuần, ở chị vẫn thấp thoáng bóng dáng của
“người đàn bà đẹp” thuở nào - người đàn mà
không ít đấng mày râu cùng thời từng mến yêu.
Hai công việc cả đời Nguyễn Thị Minh Thái
theo đuổi là dạy và viết. Chị nói:
Trong nhận thức về phát triển bản thân, tôi
thấy việc tự học chiếm tỷ lệ áp đảo, chứ không
phải là được nhồi nhét về kiến thức. Tôi là
người cố gắng và chắc chắn tự giải phóng năng
lượng của mình để trở thành một
người độc lập về tư duy cũng
như trong cách ứng xử, nhất là
với bản thân.
Tôi tin mình đã thiết kế được
cho bản thân một background
(phông, nền) khá là tử tế. Vì thế,
khi tôi ngã (trong đời ai chẳng có
lần vấp ngã!), nói như Phùng
Quán thi sĩ: “Khi tôi ngã, tôi vịn
vào câu thơ mà đứng dậy” - còn
tôi, tôi vịn vào chữ/vào chính
mình mà đứng dậy.
* Hẳn là những con chữ -
theo cách nhìn của chị, có một
“năng lực” đặc biệt?
- Trong các loại hình văn
nghệ thì nghệ thuật văn chương
đứng riêng ra một lối, ở tính đặc
thù của ngôn ngữ loại hình. Đó
là tính phi vật thể của ngôn ngữ
văn học, bởi văn học hiện diện
PGS-TS Văn học Nguyễn Thị Minh Thái
60
với tư cách là nghệ thuật ngôn từ.
Nói trắng ra theo diễn nôm, văn học là nghệ
thuật viết chữ của từng nhà văn; trong cái viết
riêng tư đặc trưng, dẫn tới tác phẩm văn học là
sự tổ chức đặc thù của con chữ, nên bản thảo
của nhà văn phải được in ấn, xuất bản thành
sách văn họ c và đương nhiên, phải dẫn đến cái
đọc của đọc giả.
* Nhưng “cái đọc của đọc giả” hiện nay đã
từng được chị cho là “bi kịch” khi không ít
người đọc không vỡ chữ văn chương… Vấn đề
có thực sự là ở người đọc hay là của cả nhà
văn, thưa chị?
- Quan hệ lớn nhất và duy nhất của tác
phẩm văn học là quan hệ giữa cái viết và cái
đọc, giữa nhà văn và người đọc - đã chỉ thông
qua… chữ và chữ. Vì thế, mối bận tâm lớn nhất,
đặc trưng nhất của cả hai bên, nhà văn và bạn
đọc, chính là việc viết chữ văn chương thế nào
và đọc chữ văn chương ra sao.
Ấy là chưa kể đến nghệ thuật chữ của từng
nhà văn, nhà thơ, nhất là kiểu nhà thơ như Lê
Đạt. Ông thấy chữ thơ có thể tỏa bóng rợp mát
cả một vùng tâm linh người đọc, ông thấy chữ
có thể lay động và in bóng trên mặt sóng dưới
chân cầu, nên cả nghĩ mà đặt tên tập thơ mình là
“Bóng chữ”.
Trên tinh thần triết học về lao động con chữ,
chưa ai như Lê Đạt, tự gọi cái nghề thơ của
mình là nghề làm “phu chữ”.
Trải nghiệm cho tôi biết, có những sách văn
học đọc đi đọc lại suốt quãng đời dài của đời
sống hữu hạn mà vẫn chưa thể đi đến đáy cùng
của con chữ. Chính điều ấy khiến tác phẩm văn
chương thứ thiệt luôn xuyên qua thời gian,
không gian, để còn mãi và luôn
thách thức cái đọc trong sự hữu
hạn của đời sống con người.
* Thế thì “bi kịch” ở đây, có
vẻ như chị “ám chỉ” người đọc -
nhà phê bình?
- Có thể nói, nhà phê bình
văn học đứng giữa đọc giả và
nhà văn. Nhưng đó là một đọc
giả đặc biệt vì đó là người phải
biết cách đọc hay nhất, chính
xác nhất và cũng đặc biệt nhất
tác phẩm văn chương. Nhưng
muốn đọc đến trình độ cao như
thế, thì nhà phê bình buộc phải
vượt qua được bi kịch “đọc
không vỡ chữ”.
Những nhà phê bình mà
không đọc vỡ chữ văn chương
thì không thể bình luận văn
chương một cách độc đáo và
thấm thía theo cách riêng. Cả
đời tôi vùng vẫy để gắng thoát
khỏi cái bi kịch ấy.
Tôi không nói là tất cả
những ai cầm bút phê bình văn
chương cũng có thể đào thoát
khỏi bi kịch ấy, nhưng quả thật,
không ít nhà phê bình đã và
đang lâm vào cái bi kịch ấy, dù
không muốn.
* Liệu nhận xét ấy có bị
“bi kịch” hóa không, thưa chị
- với tình hình phê bình văn
học hiện nay?
61
- Không hề quá! Chính vì đọc không vỡ
chữ nên không ít tác phẩm mới, nhà văn mới
xuất hiện bị đối xử một cách bất công. Dẫn
chứng nhé:
Chúng ta từng chứng kiến cách đọc văn như
đọc báo trong tác phẩm Cánh đồng bất tận của
nhà văn Nguyễn Ngọc Tư, cùng sự quá lời làm
tổn thương nhà văn, khi một vài cán bộ văn
nghệ ở tỉnh Cà Mau đã kết tội nhà văn nữ này
một cách thô bạo và khiên cưỡng…
Ở Việt Nam hiện giờ đã hiển thị một tình
trạng không nghề gì ra nghề gì, trong lĩnh vực
văn hóa nghệ thuật. Tính nghề nghiệp đang bị
tha hóa vào tính nghiệp dư.
Tôi thử hỏi: trong các nhà phê bình văn học,
ai sống được bằng nghề phê bình? Không ai cả!
Mà các nhà văn, không phải ai cũng có thể viết
ra những tác phẩm hay, choáng váng đến mức
các nhà phê bình phải “vồ” lấy. Cho nên rất ít
việc văn chương để phải làm cho tử tế, nếu ai
đó muốn hành nghề phê bình…
* Chị có cho rằng vì thiếu những cây bút
phê bình mà sự đọc bây giờ cũng nhiễu loạn?
- Đúng vậy, văn hóa đọc không chỉ bị nhiễu
loạn mà còn đang bị xuống cấp trầm trọng vì
nhiều lý do, trong đó có lý do nó không hấp dẫn
bằng nhiều trò giải trí khác. Nhưng có lẽ, lý do
quan trọng nhất là sự giáo dục về việc đọc cho
trẻ em từ khi còn nhỏ đã bị lơ là - ngay từ trong
mỗi gia đình.
Đọc như thế nào, việc chọn sách ra sao phải
trở thành thói quen từ nhỏ. Bố mẹ ham đọc
sách, biết cách chọn sách thì sẽ biết dạy con
chọn sách và đọc sách.
Sau nữa là lý do khách quan, ở ta thiếu hẳn
các bộ sách công cụ để sinh viên tự học thông
qua sự đọc nhằm nâng cao sự
hiểu biết của mình. Tôi cho
rằng, một quốc gia muốn phát
triển hiện đại phải có một hệ
thống sách công cụ hiện đại cho
tất cả các lĩnh vực sinh hoạt văn
hóa mà quốc gia ấy muốn phát
triển. Ví dụ, muốn xây dựng một
bộ luật thì phải nghiên cứu luật
pháp cổ đại, hiện đại, luật pháp
phương Tây, luật pháp phương
Đông… để có căn cứ mà thiết kế
con đường phát triển một cách
có chiến lược.
Tất cả các học giả, trí thức
của quốc gia này cần phải tập
trung trí não mà “tặng” cho nhà
nước một hệ thống sách công cụ
quốc gia, để chính nhà nước
nghiên cứu.
* Theo chị, Ngày hội đọc
sách mà Chính phủ vừa quyết
định tổ chức vào ngày 21/4
hằng năm - liệu có cải thiện
được tình hình?
- Tôi cho rằng muốn cứu lấy
văn hóa đọc không thể nói
chung chung được. Không thể
biến ngày đó thành ngày hội hè,
cờ, đèn, kèn trống; kéo nhau đến
đó để mua sách giá rẻ và không
có lẽ giới trẻ chỉ đến hội sách
nhằm tìm sách giải trí?
Mười cuốn sách được coi là
bán chạy nhất trong hội sách lần
thứ 8 của Tp. HCM vừa rồi,
62
trong đó hoàn toàn thiếu vắng sách công cụ, cho
một lực lượng bạn đọc rất cơ bản là sinh viên…
Việc đầu tiên phải chỉ ra rằng: giới trẻ mà
không tìm đọc sách công cụ thì quốc gia khó mà
phát triển được. Bên cạnh đó, không thể trông
chờ vào mỗi một ngày hội đọc sách trong năm
mà có thể cải thiện được tình hình.
Vừa rồi, ở Thái Bình có người đã nghĩ ra
cách làm rất hay là ở mỗi làng, xã (có điều kiện)
người ta đều xây dựng tủ sách dòng họ.
Ở nhiều nơi còn có mô hình tủ sách của phụ
huynh học sinh trong các trường, ở các cấp học.
Tủ sách phụ huynh được tổ chức theo cách mỗi
phụ huynh nộp 50 ngàn đồng để mua sách đặt
ngay trong lớp học để giờ ra chơi, thay vì
chuyện phiếm, ăn quà vặt, học sinh sẽ lấy sách
ra đọc.
Mỗi người nộp chỉ 50 ngàn đồng để mua
sách, nhưng tập hợp lại, thư viện sẽ có rất nhiều
sách và kết quả là, lượng đọc của một học sinh
sẽ tăng gấp 30 lần của 50 ngàn đồng là
1.500.000 đồng (tính theo giá bìa).
Vì vậy, tri thức sau khi được nhận bằng
cách đọc, thông qua một thư viện lớp học như
thế thì tình hình sẽ hoàn toàn khác: sức đọc ở
nông thôn, vốn được coi là yếu vì thiếu vắng
sách, sẽ tăng lên đáng kể.
Một dân tộc muốn được coi là phát triển văn
hóa thì phải đạt đến một trình độ nào đó về tư
duy. Mà trình độ ấy phải được xây dựng trên
nền tảng văn hóa đọc.
Nhưng đọc như thế nào lại là chuyện phải
bàn. Hội sách vừa qua, căn cứ vào vài chục tỷ
đồng bán sách trong một tuần thì thấy rất thành
công về doanh thu.
Số người trẻ tham gia hội
sách chiếm tới 70% (của gần 1
triệu lượt người). Nhưng theo tôi,
như đã phân tích ở trên, đó chưa
hẳn là tín hiệu lạc quan về cái sự
đọc hôm nay, khi trong số sách
bán chạy quá thiên về sách giải
trí mà vắng mặt sách tri thức,
sách công cụ cho sinh viên Việt,
nhất là sách về văn hóa Việt.
* Chị định nghĩa thế nào về
văn hóa, thưa chị?
- Văn hóa không phải chỉ
khoanh vào lĩnh vực văn nghệ
như nhiều người nghĩ. Tôi thích
cách định nghĩa của cụ Đào
Duy Anh: Văn hóa là sinh hoạt
của dân tộc này đối với môi
trường tự nhiên để đẻ ra các giá
trị vật chất được hình thành
trong suốt chiều dài lịch sử phát
triển của chính mình.
Và cách ứng xử của dân tộc
này đối với môi trường xã hội
cũng vậy, đã tạo thành các giá trị
tinh thần mà chỉ dân tộc này mới
có thôi - bên cạnh các giá trị
chung mà toàn thế giới đều có.
Nói tóm lại, văn hóa là sinh
hoạt của con người. Văn hóa,
theo nghĩa ấy, đã bao trùm tất
cả, vì trong sinh hoạt văn hóa
chung của một dân tộc, có sinh
hoạt về kinh tế, có sinh hoạt về
xã hội, chính trị, giáo dục, ẩm
thực, v.v…
63
Một quốc gia được thống nhất, được toàn
vẹn lãnh thổ thì trước tiên phải được thống nhất,
toàn vẹn về văn hóa (bởi lãnh thổ và chủ quyền
về lãnh thổ là một cặp khái niệm cơ bản nằm
trong không gian văn hóa Việt, sau đó mới là
vấn đề chính trị).
Văn hóa, theo cách hiểu bao trùm như vậy
mà đặt ngang với kinh tế, chính trị, xã hội,
giáo dục… chẳng hạn, là thiếu logic và thiếu
chính xác.
* Theo chị, truyền thông văn hóa hiện nay
có vấn đề không khi không ít tờ báo, trang web
đều có xu hướng “giật gân, câu khách”?
- Quá có vấn đề! Đó là vì một số người
trong giới truyền thông đã đặt mục tiêu về lợi
ích kinh tế, hiểu theo nghĩa vụ lợi lên trên cả
nền văn hóa.
Còn ở khía cạnh khác thì khá nhiều bài
phỏng vấn không đạt được tinh thần đặt ra về
văn hóa, văn nghệ bởi vì trình độ lệch pha giữa
hai bên. Tức là người đi phỏng vấn rất lơ mơ,
không hiểu bản sắc văn hóa Việt, nghĩa là
không giải mã được văn hóa Việt Nam, với tư
cách là nền văn hóa của quốc gia Việt Nam và
văn hóa ấy, mới chính là nền tảng tinh thần của
phát triển văn hóa và mới chính là mục tiêu và
động lực của sự phát triển văn hóa Việt Nam,
nên đã gây ra sự chênh lệch về trình độ và sự
lãng phí thì giờ cho cả hai bên.
Tôi đã từng rơi vào tình trạng như vậy khá
nhiều lần cho nên tôi hiểu. Nguyên nhân là
những nhà báo đó khi còn là sinh viên học
trong trường báo chí, đã không tìm được cách
học cho tử tế để có phương pháp giải mã văn
hóa Việt Nam.
Sự thiếu hiểu biết ấy khiến
họ không có đủ hành trang căn
bản để làm nghề báo. Điều này
dẫn đến tình trạng chụp giật, vội
vã, ẩu tả và cái tinh thần “văn
hóa tử tế” họ muốn truyền thông
trên báo chí đã không thể có…
* Tôi chợt nhớ đến chương
trình Giai điệu tự hào mà chị là
người thuộc hội đồng bình luận
lớn tuổi, luôn có nhận xét rất
xác đáng và sắc nét. Thực lòng,
đôi khi tôi băn khoăn không hiểu
“tinh thần chương trình muốn
truyền thông đến khán giả” là gì
- khi mà những giai điệu tự hào
đó, ở một số tác phẩm được “cải
biên, làm mới”?
- Không phải cải biên. Các
bài hát chỉ có một văn bản về âm
nhạc và lời (ca từ), với chỉ từng
ấy nốt nhạc nguyên thủy, được
phối lại/làm mới, trên sự tôn
trọng bản gốc.
Tôi đồng thuận hoàn toàn
với cách làm ấy (vì nếu làm
nguyên như cũ thì có gì phải bàn
nữa), trên tinh thần tự hào về
giai điệu của các ca khúc, qua
năm tháng, đã thành một thứ di
sản văn hóa tinh thần của một
thời hào hùng đã qua.
Nếu không phải thế thì Đài
Truyền hình Việt Nam mình đã
không mua format này từ
chương trình truyền hình thực tế
64
của CHLB Nga, với tên gốc của nó là “Di sản
quốc gia”.
Có lẽ ban tổ chức của chương trình Giai
điệu tự hào của Việt Nam cho rằng cần phải làm
mới các ca khúc đáng tự hào của âm nhạc Việt
Nam, để chủ yếu làm cho các bạn trẻ Việt thích
thú và tiếp nối truyền thống dân tộc từ các ca
khúc của một thời kỳ lịch sử không thể nào
quên ấy của dân tộc Việt Nam, để tự hào, để có
động lực nhằm phát triển đất nước.
Nhưng tôi không phủ nhận, trong quá trình
làm lại như thế, có ca khúc rất thành công,
nhưng cũng có ca khúc “bị làm hỏng”, hoặc ít
nhất là không nghe thuận tai, không nhìn
thuận mắt.
* Quay qua chuyện riêng một chút. Trở
thành nhà phê bình văn học - nghệ thuật, giảng
viên cao cấp của khoa Báo chí và Truyền thông
Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐH
Quốc gia Hà Nội)… đó có phải là thiên hướng
ngay từ nhỏ của chị?
- Từ hồi bé, trong vô thức, cứ cái gì có chữ
là tôi cầm ngay lên đọc. Có lẽ do nhà nghèo,
đông chị em, nên tôi chẳng có đồ chơi, trò chơi,
thú vui nào ngoài thú đọc chữ, đọc truyện.
Bố tôi là ca sĩ Đài Tiếng nói Việt Nam, ông
mê hát đã đành, nhưng ông lại mê đọc sách vô
cùng. Ông có cái thẻ mượn sách của Thư viện
Quốc gia ở con phố rất đẹp của Hà Nội là phố
Tràng Thi.
Mỗi khi ông vào đó mượn sách là tôi lại nằn
nèo xin theo ông, tìm cách trốn vào phòng
mượn sách, để mượn/đọc cùng ông. Bố đọc
sách gì con đọc nấy.
Bảy, tám tuổi đầu đã đọc Giai cấp công
nhân Việt Nam của Trần Văn Giàu. Chẳng hiểu
gì, vẫn thích và vô cùng thích
khi đọc những nhà văn Pháp: H.
Balzac, V. Hugo, A. Daudet…,
các nhà văn Nga như L. Tolstoï,
A. Tsekhov, A. Puskin…
Những điều đó khiến đứa
con gái nghịch ngợm như tôi,
vừa ham đọc lại vừa ham chơi,
học đến lớp 10 cuối cấp 3, đoạt
liền hai giải: Giải nhất văn toàn
tỉnh (Thái Nguyên, nơi tôi sơ tán
ở trường cấp 3 huyện Phú Bình)
và giải nhất chạy việt dã 1.500
mét. Chẳng liên quan gì với
nhau nhỉ?
* Những người phụ nữ tài
sắc thì hay gặp trắc trở. Chị là
một người như vậy. Chị có
muốn đánh đổi một trong hai
thứ (sắc, tài) để được vẹn toàn
thứ còn lại không?
- Tính cách nào thì sẽ gặp số
phận ấy. Tôi không được như chị
nói là “vẹn toàn” thế đâu. Tôi chỉ
là một người phụ nữ có tư duy
độc lập nên hay gặp trục trặc.
Trông tôi vậy thôi, nhưng
hành xử của tôi thì như bất kỳ
người phụ nữ nào của đất nước
này: “thương người như thể
thương thân” (thậm chí còn
thương hơn thương thân).
Có khác chăng là nếu bị vấp
ngã, tôi sẽ gắng nhanh chóng tự
đứng lên và cố sức làm lại từ
đầu. Vì đó không còn là lựa
65
chọn nữa mặc dù bản chất của nó là lựa chọn
việc đi đến đích của tính cách.
Giờ thì tôi bằng lòng với hoàn cảnh gia đình
riêng của tôi - đó là gia đình đơn. Nhà văn Xuân
Cang “phán” số phận của tôi theo phép nghiên
cứu kinh dịch của ông, rằng, số tôi là phải “xắn
tay áo lên”, tự giải quyết mọi chuyện, nhất là
những chuyện do thế hệ cũ để lại, hoặc đang
làm dở dang.
Nhưng tất cả phẩm hạnh ấy lại phải đạt đến
sự tự nhiên và phải làm “cứ như không”, chứ
không phải làm một cách nhọc nhằn, hì hụi,
hoặc vất vả, khổ sở. Theo ông, tôi là người “cứ
như không mà đi đến cùng”…
* Nếu bây giờ phải “tự họa” chân dung
mình thì chị sẽ thể hiện thế nào?
- Một người đàn bà cô đơn, thường phải
“một mình đi trên đường”. Khi ngã thì vịn vào
chữ văn chương mà đứng dậy,
khi yêu thì không bao giờ phải
nói “rất tiếc”.
Khi nghĩ thì rất thích nghĩ
bằng đầu, không thích nghĩ
bằng bụng, nhưng trong thực tế
ứng xử thì lại hay mủi lòng
thương cảm. Khi sống thì chỉ
ham thích nhất hai việc: Dạy
học và viết văn.
Và từng có nhiều lầm lạc
trong đời vì sự ngây thơ và cả
tin… Cho đến khi về cõi, thì tôi
vẫn là tôi như thế, chẳng thay
đổi và dù muốn, cũng không
thay đổi gì được nữa…
http://doanhnhansaigon.vn
Báo Doanh nhân Sài Gòn
Giới trẻ và quan niệm về văn hóa đọc “kiểu mới”
Văn hóa đọc ở giới trẻ là vấn đề đang bị lên án và được coi "xuống cấp
nghiêm trọng". Tuy nhiên nhận định này cũng gây tranh cãi bởi giới trẻ “phản
kháng” khi cho rằng không thể nhìn cái vỏ mà đánh giá.
Văn hóa đọc là gì?
Văn hóa đọc là một định nghĩa trừu
tượng có rất nhiều cách giải thích. Có thể
hiểu đơn giản đó khái niệm thể hiện thái
độ ứng xử, chuẩn mực đọc và giá trị đọc
của cộng đồng xã hội và mỗi cá nhân
trong xã hội gồm ba thành phần: Thói
quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc.
Hay một cách hiểu thực tế hơn như
câu nói ấn tượng của Tài năng hùng
biện Lê Khánh Linh gần đây: “Không
quan trọng bạn đọc được bao nhiêu,
quan trọng là bạn đọc được những gì và
để làm gì, văn hóa đọc chính là gấp
cuốn sách lại và mở cuộc đời ra”.
Có văn hóa đọc sách được cho là
phải biết đọc sách sao cho hợp lý và bổ
ích, đọc sao cho hợp với quy luật tiếp
cận tri thức. Thậm chí người ta còn liệt
kê một hàng dài những nguyên tắc được
cho là có văn hóa đọc, có kỹ năng đọc
với một loạt tổ hợp tư duy như: Lựa
66
chọn có ý thức đề tài, vấn đề cần đọc
cho bản thân, biết vận dụng thành thạo
các cách đọc khác nhau đối với từng
loại tài liệu đọc, biết định hướng nguồn
tài liệu cần thiết, thể hiện được tính hệ
thống, tính liên tục trong quá trình lựa
chọn tài liệu đọc, biết vận dụng các biện
pháp kỹ thuật để củng cố và đào sâu
những nội dung đã đọc và quan trọng
phải biết vận dụng vào thực tiễn những
nội dung đã đọc…
Giới trẻ ngày nay có lẽ chẳng ai
chịu bỏ thời gian ngồi đọc hết những
nguyên tắc tư duy được cho có văn hóa
kia chứ đừng nói đến việc thực hiện hết
một cách tuần tự. Vậy văn hóa đọc của
người trẻ đang thực sự xuống cấp, hay
những quan niệm về văn hóa đọc đến
nay đã không còn phù hợp?
Giới trẻ nói về quan niệm văn
hóa đọc: đừng nhìn cái vỏ
Độc giả Nguyễn Chương đưa ra ý
kiến: “Trong giai đoạn thời gian khác
nhau thì ý nghĩa của quyển sách trong
tay cũng khác nhau, đây là một trong
những điều hay của sách. Mình cũng
đọc qua truyện kiếm hiệp, tiên hiệp,….
Nhiều người nói coi mấy cái đó thật
không ra sao nhưng do họ chưa đọc vào
bên trong mà chỉ thấy được cái vỏ
ngoài. Trong đó cũng có những câu
chuyện nhân văn, cảm động lòng người.
Học được gì, chắt lọc được gì là ở
mỗi người, đừng đổ lỗi cho sách. Hơn
nữa đọc truyện sẽ rèn luyện khiến trí
tưởng tượng cực kỳ tốt. Mình nhớ một
câu trong một quyển sách như thế này:
Sách chỉ là tấm gương, con khỉ không
thể nhìn qua đó mà thành thánh nhân”.
Bạn Hạ Chi, một độc giả chia sẻ:
“Cuốn sách mà mình yêu thích là "Bí
quyết giao tiếp" nhưng mất 5 tháng
mình vẫn chưa đọc xong một nửa bởi vì
cứ đọc đi rồi đọc lại những đoạn mình
cho là hay hoặc không hiểu kỹ.
Mình thực sự không hiểu thực chất
văn hóa đọc là gì? Chẳng lẽ cứ phải đọc
nhiều, đọc những cuốn sách kiểu tư duy
triệu phú hay đắc nhân tâm rồi thì Bách
khoa toàn thư thì mới được coi là văn
hóa? Đọc nhiều và đọc những thứ cao
siêu để rồi chẳng hiểu gì, chằng lưu lại
được gì sao?”.
Trong một cuộc thi Tài năng hùng
biện gần đây, vấn đề đang gây nhiều
tranh cãi này cũng được đề cập. Thí sinh
Lê Khánh Linh (ĐH Ngoại Thương) đưa
ra nhận định: “Quan trọng không phải
bạn đã đọc được bao nhiêu, mà bạn đã
đọc được những gì, đọc như thế nào và
đọc để làm gì. Có những người đã đọc
tới 10 lần cuốn Những người khốn khổ
Văn hóa đọc từng là chủ đề trong một cuộc
thi hùng biện của các bạn trẻ
67
nhưng vẫn ngoảnh mặt làm ngơ trước
những em bé bơ vơ ngoài kia.
Có những người sẵn sàng bình
phẩm, chê bai bài báo mạng nhưng chưa
một lần nhìn lại chính bản thân mình.
Có người có thể khóc sướt mướt vì cuốn
tiểu thuyết ngôn tình đẫm lệ nhưng lại
thờ ơ trước những yêu thương bình dị
xung quanh. Thế nên, đừng để những
cuốn sách nằm im lìm trên giá như một
minh chứng câm lặng của lịch sử.
Sách, đôi khi có những cuốn bạn có
giở đi, giở lại hàng trăm, hàng nghìn lần
cũng không thể thay đổi được cái kết
của nó. Nhưng, xin hãy cứ giở hàng
trăm, hàng nghìn lần để có thể thay đổi
được cái kết cho chính cuộc đời mình.
Văn hóa đọc với tôi, là gấp cuốn sách lại
và mở cuộc đời ra”.
Giá trị của sách là ở mỗi người cảm
nhận, tinh hoa của sách cũng là ở khả
năng chắt lọc, nhìn nhận của mỗi người.
Mỗi thế hệ có những nét văn hóa riêng,
cách cảm thụ riêng, chả lẽ những thứ
phá vỡ với những quy chuẩn có trước
cho dù nó không còn phù hợp đều được
gắn thêm chữ “vô” trên đầu.
Quy chung lại thứ cuối cùng mà
sách có thể mang lại đó là phát triển
năng lực tư duy, tưởng tưởng, ngôn ngữ
và hình thành nhân cách. Không thể
khẳng định những cuốn truyện giải trí
được cho là hời hợt không giúp ích gì
cho việc đó. Cũng đừng nên đánh giá
rằng văn hóa đọc xuống cấp. Điều cần
làm là khuyến khích giới trẻ hãy đọc,
đọc và suy ngẫm.
Kim Thoa
http://dantri.com.vn
Báo Dân trí
Mênh mang văn hóa đọc giới trẻ
Nhiều năm về trước, khi mạng
internet chưa phát triển như hiện tại
và các loại hình giải trí nghe - nhìn
chưa nở rộ thì sách in là nguồn
cung cấp thông tin, là những kênh
thiết yếu chúng ta phải tìm đến.
Nhưng nay, những yếu tố thời cuộc
trên đã thâm nhập sâu vào đời sống
tinh thần con người đã góp phần
làm cho văn hóa đọc, đặc biệt là
của không ít bạn trẻ có phảng phất
mảng màu vui, buồn lẫn lộn...
Với một bộ phận giới trẻ ngày nay, việc
đọc sách đã và đang là một kênh thông tin bổ
ích, một nguồn cung cấp những kiến thức sâu
rộng mà họ thường xuyên tìm đến. Thế
nhưng, không ít bạn trẻ ở nước ta hiện nay,
do thời buổi internet phát triển, mạng xã hội
bùng nổ... nên đang có dấu hiệu xa rời việc
đọc sách. Có bạn trẻ lên mạng xem ca nhạc,
xem phim, chơi game hoặc “chém gió” trên
facebook mà để cho những cuốn sách in trên
giá sách phủ đầy bụi thời gian, bên trong thì
những con chữ vẫn còn thơm mùi mực.
68
Bên cạnh đó, không ít bạn trẻ
hiện nay nếu có đọc sách thì lại
chạy theo phong trào. Từng có thời
điểm những cuốn sách như “Mãi
mãi tuổi 20”, “Đắc nhân tâm”,
“Nhật ký Đặng Thùy Trâm” tạo
nên cơn sốt với công chúng; nhiều
bạn trẻ vì nghe “tiếng” của các
cuốn sách này được mọi người bàn
tán liền vội vàng đi mua để đọc chứ
không phải tự tìm đến các cuốn
sách đó. Hơn thế, cũng có không ít
bạn trẻ nước ta đã và đang tìm đến
dòng sách ngôn tình, đam mỹ của
nước ngoài tại các nhà sách để đọc.
Nhưng không ít người biết được,
nhiều tác phẩm dòng sách này có
chứa nội dung thiếu văn hóa với lời
thoại, chi tiết dung tục, kích động
bạo lực và cổ súy cho lối sống trụy
lạc. Chẳng thế, cơ quan quản lý cấp
Nhà nước từng yêu cầu tạm dừng
in ấn dòng sách ngôn tình, đam mỹ
“có vấn đề” ảnh hưởng đến lối sống
không lành mạnh của người tiếp
nhận, đặc biệt là giới trẻ.
Ở nước ta, hầu hết các trường
học, nhất là bậc trung học phổ thông đều có
thư viện sách. Thư viện sách ở trường học
chính là phục vụ cho thế hệ học sinh trong
việc tìm hiểu, mở rộng vốn hiểu biết, kiến
thức. Nhưng rất ít khi các thư viện ở trường
học được học sinh ngó ngàng. Một giáo
viên tại Trường THPT Văn Giang (Hưng
Yên) từng tâm sự: “Thư viện trường rất
nhiều sách, báo đọc miễn phí, nhưng hiếm
khi thấy các em ghé đến. Có lẽ đây là
nguyên nhân dẫn đến vốn từ trong các bài
viết văn của các em rất hạn chế. Đặc biệt,
nhiều em do sử dụng mạng xã hội quá
nhiều, đến nỗi mà các chữ viết bị thay đổi,
viết tắt không thể dịch được”.
Một số bạn sinh viên cũng cho biết, khi
có máy tính cá nhân thì hiếm khi mua sách,
đọc sách. Thỉnh thoảng thấy bạn bè đồn có
cuốn sách hay, thì các bạn mới tìm đọc, còn
thời gian rảnh nhiều khi đi làm việc khác
hoặc “lượn” web xem hài, phim kiếm hiệp...
Trường hợp bạn trẻ khác có hẳn một kệ sách
nhưng lại chỉ để làm oai. Khi bạn bè đến
chơi, hỏi “chủ nhân” kệ sách cuốn sách đang
cầm trên tay đã đọc tác phẩm chưa thì người
bạn hồn nhiên trả lời: “chưa đọc”.
Tuy vậy, không ít bạn trẻ vẫn còn mặn
mà và ham đọc sách. Bởi nhiều hội sách
được tổ chức ở các địa phương nước ta cho
thấy, một lượng lớn người trẻ đã tham gia
nồng nhiệt. Không khó để bắt gặp ở các hội
sách, các bạn trẻ đọc sách tại chỗ, mua sách
nhét đầy balo, túi xách... Vì thế mới có
chuyện hàng vạn đầu sách được bán hết chỉ
trong vài ngày mà người mua không ai khác
chính là bạn đọc trẻ tuổi. Đồng thời, không
Nhiều bạn trẻ vẫn đến với các hội sách để
đọc và tìm mua cuốn sách mình yêu mến
69
hẳn bạn trẻ nào có máy tính rồi lên
mạng cũng chỉ để xem phim, nghe
nhạc... như nhiều người nghĩ.
Công nghệ thông tin phát triển như
hiện nay đã cho ra đời dạng sách
điện tử (ebook) và nhiều bạn trẻ
lên mạng là để đọc loại sách này
nhằm giải trí hoặc phục vụ việc
học tập, nghiên cứu. Dẫu vậy,
cũng có bạn trẻ đọc sách điện tử
với những câu chuyện tình yêu
“mộng rớt”, thậm chí là cả tác
phẩm không phù hợp với lứa tuổi,
với văn hóa chuẩn mực...
Để văn hóa đọc trong toàn dân nói
chung, giới trẻ nói riêng có những chuyển
biến tích cực, nhiều chuyên gia cho rằng điều
quan trọng nhất là ở ý thức của mỗi người.
Nếu các bạn trẻ có ý thức lựa chọn cuốn
sách, cách thức đọc và tiếp thu kiến thức từ
các cuốn sách đó, có định hướng và rèn luyện
việc đọc sách thì điều hiển nhiên, văn hóa
đọc trong giới trẻ sẽ ở một diện mạo khác tốt
đẹp hơn.
Khôi Nguyên
http://suckhoedoisong.vn
Báo Sức khỏe & đời sống
Văn hoá đọc của giới trẻ có đáng lo?
Thời gian qua, các địa phương trên cả nước đã có nhiều hoạt động chào
mừng Ngày sách Việt Nam. Trong khi các phương tiện truyền thông ra rả kêu gọi
người dân, đặc biệt là giới trẻ tham gia ngày hội đọc sách để cứu văn hoá đọc, văn
hoá đọc trong giới trẻ đang xuống cấp trầm trọng, thì những người trong cuộc -
các bạn trẻ đã lên tiếng cho rằng: Văn hoá đọc trong giới trẻ không đáng lo ngại
như nhiều người nghĩ.
Văn hoá đọc là đọc theo sở thích (!?)
Ngày nay, nhiều người nhắc đến cụm từ
văn hoá đọc, nhưng ít ai hiểu hết văn hoá đọc
là gì và quan niệm đọc thế nào để có văn hoá
lại gây nhiều tranh cãi.
Theo nhà ngôn ngữ học Phạm Văn Tình
thì “văn hóa đọc chính là thái độ, là cách ứng
xử của chúng ta với tri thức, sách vở” và ông
khuyên mỗi người nên đọc sách sao cho hợp
lý và bổ ích, hợp với quy luật tiếp cận tri thức.
Nói về khái niệm văn hoá đọc, nhiều nhà
nghiên cứu cho rằng, đó là những ứng xử, giá
trị và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân. Ứng
xử, giá trị và chuẩn mực này cũng
gồm ba thành phần: Thói quen
đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc.
Tại ngày hội đọc sách và văn hoá đọc
tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, rất đông
bạn trẻ đã đến tham dự, tìm mua sách
và say mê đọc tại những khu trưng bày
sách hay
70
Còn theo bạn trẻ Lê Khánh Linh (SV
Trường Đại học Ngoại thương) thì: “Văn hóa
đọc với tôi là gấp cuốn sách lại và mở cuộc
đời ra! Nó không nằm ở việc bạn đã đọc được
bao nhiêu, mà bạn đã đọc được những gì, đọc
như thế nào và đọc để làm gì…”.
Còn với nhiều bạn trẻ khác, khi được hỏi
văn hoá đọc là gì, nhiều người cho rằng đừng
nên hiểu theo những nghĩa quá lớn lao và
không nên áp đặt suy nghĩ của mỗi thế hệ vào
chuyện đọc sách, chỉ nên nghĩ đơn giản văn
hoá đọc là đọc theo sở thích và đam mê, nuôi
dưỡng sở thích đó.
“Mình cũng thắc mắc không biết văn hoá
đọc là gì? Chẳng lẽ cứ phải đọc những cuốn
sách kiểu tư duy triệu phú hay Đắc nhân tâm,
rồi thì Bách khoa toàn thư thì mới được coi là
văn hóa. Có rất nhiều người nói đọc tiểu
thuyết ngôn tình Trung Quốc là lãng phí thời
gian, nhưng mà mình không thấy vậy. Theo
mình, quan trọng không phải là bạn đọc cái gì,
mà là bạn có được gì sau khi đọc” - bạn đọc
Hạ Chi đã bình luận trên một trang báo mạng.
Nhà văn Đặng Nguyễn Đông Vy - đồng
tác giả có sách bán chạy nhất năm 2013 “Nếu
biết trăm năm là hữu hạn” - cũng đã thẳng
thắn nêu ra quan điểm về văn hoá đọc của
mình trên Zing new: “Từ 'văn hóa đọc' trên
báo chí thật tình tôi không hiểu lắm. Văn hóa
đọc là gì? Với tôi, đọc sách bên cạnh tìm kiếm
kiến thức thì có một chức năng nữa đó là…
giải trí”.
Cũng theo chị, thì mỗi người có những sở
thích đọc khác nhau và nên tôn trọng điều đó,
không nên áp đặt suy nghĩ của người nọ vào
người kia. Đọc giả luôn có lựa chọn riêng của
họ. Họ sẽ hưởng thụ lợi ích và cả
những thiệt thòi từ lựa chọn đó.
Văn hoá đọc trong giới trẻ
có đáng lo?
Khi Bộ TTTT tổ chức lấy ý
kiến về việc tổ chức Ngày sách
Việt Nam (21.4), nhiều nhà
nghiên cứu đều đặt ra vấn đề văn
hóa đọc trong giới trẻ đang ở mức
báo động, khi nhiều bạn trẻ thờ ơ
với sách vở và đang bị văn hóa
nghe - nhìn cuốn theo, cần phải tổ
chức Ngày sách Việt Nam để cứu
văn hoá đọc.
Một số người cũng lo lắng và
đổ lỗi rằng thời đại bây giờ có
nhiều thứ hấp dẫn giới trẻ như trò
chơi điện tử, Internet, facebook…
nên giới trẻ lười đọc sách, truyện
hơn các thế hệ trước. Và văn hoá
đọc trong giới trẻ đang đứng trước
nguy cơ mai một, bị lấn át bởi văn
hoá nghe nhìn.
Trước những luồng dư luận
về sự xuống cấp văn hoá đọc
trong giới trẻ, nhiều bạn trẻ đã lên
tiếng phản biện. Theo Hồng Hạnh
(SV ĐH Thương mại), sự xuống
cấp về văn hoá đọc và thái độ thờ
ơ với sách vở chỉ có trong một bộ
phận nhỏ chứ không phải tất cả,
văn hoá đọc trong giới trẻ không
ở mức đáng lo.
“Mọi người có thể thấy trong
ngày hội đọc sách này (Ngày hội
đọc sách và văn hoá đọc tổ chức
71
tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám ngày 20.4) có
rất đông bạn trẻ tham gia. Họ say mê, “ngấu
nghiến” đọc từng trang sách. Họ có thể nhịn
ăn, dành dụm những đồng lẻ để mua cho mình
những cuốn sách ưng ý. Thời đại nào cũng có
những người đam mê với sách vở và có người
không. Đối với thời đại này, cuốn sách này có
giá trị, nhưng thời đại khác lại không. Và nên
tôn trọng sở thích đọc của mỗi người chứ
không nên áp đặt suy nghĩ của thế hệ này cho
thế hệ khác” - Hồng Hạnh chia sẻ.
Nhiều bạn trẻ khác cũng cho rằng, văn hoá
đọc bây giờ không nên chỉ giới hạn ở thái độ
ứng xử với sách vở, mà cần hiểu là cách ứng
xử với tất cả các kênh thông tin khác như việc
đọc báo, đọc sách online nói chung và các bạn
trẻ thu lại được gì từ các kênh đọc
đó. Chẳng hạn đọc một bài báo
viết về những hoàn cảnh khó
khăn, vươn lên trong cuộc sống
thì có thể lấy đó làm tấm gương
để học tập, hay chia sẻ trên
facebook, để nhân rộng thêm
những tấm gương...
Mói tóm lại thứ cuối cùng mà
việc đọc có thể mang lại là phát
triển năng lực tư duy, khả năng
tưởng tưởng, trau dồi ngôn ngữ và
hình thành phát triển nhân cách
con người.
http://laodong.com.vn
Báo Lao động
Văn hóa đọc sách của giới trẻ - Những điều trông thấy và suy ngẫm
Ngày nay với sự bùng nổ mạnh mẽ của công nghệ thông tin đã tác động không
nhỏ tới giới trẻ. Tích cực cũng nhiều mà tiêu cực cũng không ít. Một trong những
vấn đề đó nổi lên là văn hóa đọc sách của giới trẻ hiện nay - Vấn đề đáng để
chúng ta cùng suy nghĩ.
Bạn hiểu gì về văn hóa đọc? Văn
hóa đọc ở đây chính là thái độ, là cách
ứng xử của chúng ta với tri thức sách
vở. Phải biết đọc sách sao cho hợp lý và
bổ ích. Đọc sao cho hợp với quy luật
tiếp cận tri thức (Theo nhà ngôn ngữ
học Phạm Văn Tình).
Chúng ta đều biết trước khi có các
phương tiện nghe nhìn, sách là con
đường lớn nhất để con người tiếp cận
thông tin, văn hóa, tri thức. Đọc sách là
một trong những cách thức giúp con
người thư giãn, tích lũy kiến thức, tăng
cường khả năng tư duy. Thế nhưng giới
trẻ ngày nay có vẻ thờ ơ, lãnh cảm với
văn hóa đọc sách. Phải chăng họ nghĩ
với những thông tin hiện đại họ không
cần tới sách nữa? Nhà văn hóa Hữu
Ngọc đã có một lần nêu câu hỏi: “Thế
kỷ XXI liệu có cần đến thơ nữa không?
Đến văn hóa đọc nữa không?” Và ông
tự trả lời rằng: “có, dù cho ca nhạc trữ
72
tình có làm được ít phần việc của thơ ca
thì thơ ca vẫn sẽ mãi mãi được người
đời ưa chuộng”. Còn đối với văn hóa
đọc thì ông khẳng định: “bản thân hình
ảnh thì thoảng qua, từ ngữ mới đọng lại
lâu bền”.
Văn hóa đọc sách đang đứng trước
một cơ hội và một nguy cơ. Cơ hội bởi
mỗi người chúng ta đều được tiếp cận
với một khối lượng tri thức khổng lồ.
Nhưng nó lại tiềm ẩn một nguy cơ làm
mai một thói quen đọc vốn có bởi sự lấn
át của các phương tiện nghe nhìn quá
nhiều, quá hấp dẫn. Vậy sẽ có tương lai
nào cho văn hóa đọc sách trong thời đại
bùng nổ thông tin?
Khác với vài chục năm về trước, thị
trường sách hiện nay vô cùng phong phú
về nội dung cũng như hình thức. Giới
trẻ ngày nay lười đọc hay họ không biết
chọn sách? Có những bạn chạy theo
phong trào để đọc sách. Có một thời
gian những cuốn sách như “mãi mãi tuổi
20”, “Lê Vân yêu và sống” làm mưa gió
trên thị trường. Rồi có khi họ đọc theo
mốt: “Thế giới phẳng” là tên một cuốn
sách rất thành công của nhà kinh tế - xã
hội học Thomas Friedman. Cuốn sách
trình bày những quan điểm mới lạ đối
với bạn đọc trong nước về xu thế toàn
cầu hóa, “Thế giới phẳng” không phải là
một cuốn sách dễ đọc, phần lớn người
đọc không hiểu hết tư tưởng của tác giả.
Thế là dù không thích, không hiểu
nhưng các bạn trẻ vẫn chạy đi mua
những cuốn sách mà mọi người vẫn đọc
để mình không trở thành người lạc hậu.
Đó là chưa kể tới việc hiện nay thị
trường sách vô cùng phong phú về nội
dung và hình thức, có nhiều sách được
coi là “sách đen” vẫn được giới trẻ
truyền tay nhau đọc hăng say. Thật đáng
lo ngại! Rồi có những bạn trẻ lại cho
rằng đọc sách là lạc hậu - Đây là thời
đại CNTT thì phải lên mạng đọc vừa
nhanh, vừa dễ, vừa đỡ tốn kém. Xin
thưa đây là lối suy nghĩ sai lầm. Internet
có khối lượng thông tin phong phú,
nhanh và cập nhật nhưng liệu các bạn
đọc xong còn đọng lại trong đầu được
bao nhiêu? Bạn có thể “gặm nhấm”,
“nhâm nhi” từng câu văn, từng linh hồn
mà tác giả gửi gắm vào đó không?
Với thực trạng như thế, mỗi chúng
ta ai không phải suy nghĩ nhìn nhận lại
chính bản thân mình? Văn hóa đọc đã
xuống cấp tới mức báo động chưa? Có
thể chưa đến “đèn đỏ” nhưng đèn vàng
đã cảnh báo một nguy cơ có thể đến. Đó
là việc thiếu nghiêm túc trong việc đọc,
không thấy rõ được vai trò quan trọng
của đọc sách. Thời đại thông tin dạy
chúng ta phải biết tận dụng cơ hội và
nắm bắt thời cơ. Vì vậy các bạn hãy tự
tìm và trau dồi cho mình một thói quen
đọc nhé.
“Hiện nay khi mà nhà hàng, quán cà
phê, karaoke, vũ trường mọc lên ngày
càng nhiều, thu hút bạn trẻ đến thưởng
ngoạn. Trong khi thư viện, hiệu sách lại
vắng bóng, đang làm cho văn hóa đọc
đang bị giới trẻ… lãng quên”.
73
Anh bạn tôi là thầy giáo dạy Văn
trăn trở: Không hiểu lớp trẻ bây giờ nghĩ
gì? Trong khi thế giới đang chuyển dần
từ hậu công nghiệp sang kinh tế tri thức,
vậy mà lớp trẻ lại ít quan tâm đến văn
hóa đọc.
Anh đưa ra nhiều dẫn chứng rất cụ
thể: nào là thư viện huyện chẳng mấy
khi có bạn trẻ đến mượn sách, nào là các
cửa hàng sách cũng chỉ nhộn nhịp trong
mấy ngày đầu năm học mới bởi phụ
huynh, học sinh đến mua sách giáo khoa
và tài liệu tham khảo, tài liệu nâng cao.
Còn lại các ngày trong năm ít thấy lớp
trẻ đến mua sách về đọc...
Cũng bởi do ít đọc, ít tìm hiểu, cập
nhật thông tin qua sách báo, nên vốn
văn chương của lớp trẻ bây giờ “cạn”
lắm. Khi chấm những bài thi tốt nghiệp
và bài thi đại học mới càng thấy rõ điều
này. Những câu văn ngô nghê, những
cột mốc lịch sử bị sai lệch, rồi lấy râu
ông nọ cắm cằm bà kia... đang gióng lên
hồi chuông về văn hóa đọc hiện nay của
giới trẻ.
Thư viện rất nhiều sách nhưng
khách thì chỉ đếm trên đầu ngón tay.
Cũng tại bởi trong thời đại bùng nổ
thông tin, các kênh truyền hình cả đêm
lẫn ngày đầy ắp phim, ảnh. Mọi thông
tin có đầy trên các mạng, chỉ cần nhấp
chuột rà qua các mạng, muốn gì cũng có
và cả sự nhộn nhịp của quán xá cũng
cuốn hút mất hết thời gian của giới trẻ.
Ngày xưa ngay cả trên xe tàu, trong
giờ nghỉ giải lao... cũng thấy không ít
người vội đem sách ra đọc. Chúng tôi
còn nhớ ngay trong quân đội khi hết giờ
luyện tập, chuẩn bị đi ngủ, anh em
thường tổ chức chương trình đọc truyện
đêm khuya trong vòng 30 phút đến một
tiếng. Những truyện được đọc đi, đọc lại
nhiều lần vẫn không thấy chán.
Cánh cán bộ miền núi chúng tôi khi
đi cơ sở, quà quý nhất cho các thầy cô
giáo cắm bản là mấy tờ báo, ít cuốn tạp
chí và vài bức tranh. Nay xem ra những
thứ đó cũng không còn được thầy cô
mặn mà nữa.
Đọc sách không phải chỉ để giết thời
gian, mà đọc sách là để nâng cao nhận
thức, tích lũy vốn văn học, qua sách vở
tìm được những câu văn hay, những ý
thơ đẹp. Không ít người luôn ghi chép
những câu văn, bài thơ vào cuốn sổ,
phục vụ cho công tác hoặc truyền dạy
cho con cháu.
Nhà Văn Lỗ Tấn đã từng nói: Muốn
viết một chữ trong bụng phải có một tấn
chữ, muốn nói một từ, trong đầu phải có
một ngàn từ.
Trong đọc sách sẽ tạo cho người ta
một thói quen, rèn luyện cho đôi mắt
thêm tinh, nhanh. Người ham đọc sách
sẽ rút ra được phương pháp đọc, đọc
bằng mắt để rà nhanh, phát hiện những
ý hay mình cần tìm. Đọc bằng miệng
vừa huy động tổng hợp mắt nhìn, miệng
đọc, tai nghe và não ghi vào bộ nhớ, tạo
sự nhớ lâu, hiểu sâu ý nghĩa của nó.
Lênin đã dạy rằng: “Không có sách,
không có tri thức/Không có tri thức,
74
không có chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa
cộng sản”.
Vậy mà ngày nay xem ra văn hóa
đọc đang bị giới trẻ lãng quên. Cội
nguồn lịch sử và cả những gương người
tốt, việc tốt ít đến với bạn đọc trẻ...
Những điều đó đang làm cho sinh hoạt
văn hóa kém phần hấp dẫn, đạo đức xã
hội xuống cấp.
Rất mong ngành văn hóa sớm tìm
phương pháp để duy trì và phát triển văn
hóa đọc cho lớp trẻ.
Trong đời sống tinh thần của mỗi
chúng ta, sách đóng vai trò rất quan
trọng: là chiếc chìa khóa vạn năng mở
cửa lâu đài trí tuệ và tâm hồn con người;
là người thầy siêu việt thắp sáng trong ta
nguồn tri thức vô biên, dạy chúng ta biết
sống và biết hy sinh. Có thể nói sách
chính là người bạn tâm giao chia sẻ mọi
nỗi vui, buồn sâu kín của mỗi con
người, và đọc sách từ lâu đã trở thành
một nhu cầu cần thiết của xã hội loài
người trên thế giới.
Đánh giá cao tầm quan trọng của
văn hóa đọc, trong kỳ họp lần thứ 28
của Đại Hội đồng Liên hợp quốc tại
Paris (25/10 - 16/11/1995), UNESCO
(Tổ chức văn hoá, giáo dục, khoa học
Liên hợp quốc) đã quyết định chọn ngày
23/4 hàng năm làm “Ngày Sách và Bản
quyền Thế giới” (World Book and
Copyright Day), trong đó nêu rất rõ mục
tiêu và các thành phần tham gia ngày
tôn vinh những giá trị của sách và sự
đóng góp của các tác giả cho sự ra đời
của các tác phẩm bất hủ. Ngày này được
tổ chức hàng năm tại mỗi quốc gia nhằm
bảo đảm cho mọi người khám phá và
thỏa mãn sở thích đọc của mình, đồng
thời là dịp để tôn vinh những tác giả đã
có nhiều đóng góp cho sự tiến bộ văn
hóa, văn minh xã hội của nhân loại. Đây
cũng là dịp thể hiện sự hợp tác, hợp lực
giữa các tác giả, các nhà xuất bản,
trường học, các thư viện, các cơ quan
Nhà nước, công ty tư nhân, các tổ chức
phi chính phủ và các cơ quan thông tin
đại chúng trong việc tổ chức lễ kỷ niệm
về sách và các tác giả.
Ý tưởng về Ngày Sách và Bản
quyền Thế giới bắt nguồn từ một phong
tục truyền thống rất đẹp ở Catalonia
(Tây Ban Nha): Vào ngày 23/4 hàng
năm (là ngày lễ Thánh Goerge), có rất
nhiều hội chợ sách và các lễ hội đường
phố được tổ chức, mỗi khách hàng sẽ
được tặng một bông hồng kèm theo khi
mua một cuốn sách trong ngày hôm đó.
Ngày 23/4 còn là ngày mà cả ba đại văn
hào của thế giới Cervantes, Shakespeare
và Inca Garcilaso de la Vega đều qua
đời sau khi để lại cho nhân loại những
kiệt tác của mọi thời đại. Ngày này cũng
là ngày sinh hoặc ngày giỗ của các tác
giả nổi tiếng khác Maurice Druon,
K.Laxness, Vladimir Nabokov, Josep
Pla and Manuel Mejía Vallejo. Chính vì
vậy, UNESCO mong muốn Ngày Sách
và Bản quyền Thế giới sẽ là dịp để cả
thế giới tôn vinh sách và những người
sáng tạo ra chúng - những người đã có
75
những đóng góp không gì thay thế được
đối với sự phát triển văn hóa nhân loại;
dịp để khuyến khích tất cả mọi người,
nhất là giới trẻ, khám phá niềm yêu
thích đọc sách, tôn vinh văn hoá đọc.
Hưởng ứng chủ trương của
UNESCO, đồng thời để khẳng định
những giá trị to lớn của sách báo, hơn
10 năm qua, trên thế giới đã có trên 150
quốc gia tổ chức kỷ niệm “Ngày sách và
bản quyền thế giới” với nhiều hoạt động
thiết thực dưới nhiều hình thức và chủ
đề phong phú khác nhau, thu hút được
nhiều người tham gia, nhất là xây dựng
được mối liên hệ mật thiết giữa các thư
viện - nhà xuất bản - cơ quan phát hành
- và bạn đọc. Có thể nói khắp nơi đã
chào đón Ngày đọc sách thế giới rất
nhiệt tình và sôi nổi: Ví dụ “Tặng một
cuốn sách - tặng một đoá hồng” là một
chiến dịch đặc biệt diễn ra ở nhiều nước
trên thế giới nhằm tôn vinh ngày đọc
sách thế giới (23-4). Ngoài ra còn có vô
số các hoạt động thú vị liên quan đến
sách được tổ chức dưới sự khởi xướng
và khuyến khích của UNESCO. Đây
thực sự là ngày hội của những người
yêu quý sách trên khắp hành tinh.
Dưới sự tổ chức của các nhà xuất
bản và các thư viện là lễ kỷ niệm
“Sách đường phố” dành cơ hội mua
sách giá rẻ có kèm thêm chữ ký của tác
giả cho những người say mê đọc sách;
là dịp để phân phối những sản phẩm
quảng bá ngày đọc sách thế giới do
UNESCO thiết kế (poster, cờ, bút đánh
dấu, áo T-shirt, bưu thiếp v.vv…), hay
tặng những cuốn sách còn trong kho cho
các khu dân cư nghèo, các thư viện eo
hẹp về tài chính: bệnh viện, nhà tù và cả
các trại tị nạn, nhà xã hội...
Tại Châu Phi, nhiều bạn trẻ tham gia
ngày hội sách tình nguyện đem sách tới
nơi người bệnh, người cao tuổi, những
người mù loà và cả những người không
biết chữ, đọc thành tiếng cho họ nghe.
Các phương tiện thông tin đại chúng
cũng góp công không nhỏ, đó là việc
đăng tải các bài báo giới thiệu sách, về
văn hoá đọc, về bản quyền và vi phạm
bản quyền,... trên báo và tạp chí. Những
chương trình phát thanh, truyền hình đặc
biệt thuộc thể loại phỏng vấn, tranh
luận, trò chơi v.vv… cũng ưu tiên cho
các đề tài nêu trên. Tính sáng tạo của
các nhà báo, nhà văn trẻ, nhà soạn nhạc,
nhà làm phim cũng sẽ được công chúng
ghi nhận và tán dương trong ngày hội
đọc sách thông qua báo chí.
Hoạt động về quyền tác giả: Ngày
này cũng là ngày dành riêng cho việc
Nhiều người say sưa ngồi đọc sách ngay
trong sân của Văn Miếu
76
tuyên truyền nâng cao ý thức của công
chúng trong vấn đề bản quyền, là dịp để
các luật sư, các tác giả và nhà sáng tạo
thảo luận các chủ đề khác nhau về bản
quyền, là cơ hội đến tìm hiểu các tổ
chức quản lý tập thể và thực tập về luật
bản quyền cho sinh viên ngành xuất bản,
bản quyền.
Ngoài ra, trong ngày này, bạn có thể
thấy Logo của ngày hội đọc sách được
dán trên các phương tiện vận chuyển
hành khách công cộng như xe buýt, tàu
điện ngầm, xe lửa, máy bay… và thậm
chí có thể gửi đi những lá thư có dán
những con tem mang biểu trưng của
ngày đọc sách.... Từ hơn 10 năm qua,
những hoạt động bổ ích kể trên diễn ra
đều đặn ở các nước châu Âu, Bắc Mỹ và
châu Phi. Tại Trung Quốc gần đây đã
quyết định thực hiện chương trình thúc
đẩy văn hóa đọc, trong đó hoạt động
tiêu biểu là “Ngày đọc sách cùng con
trẻ” dành cho các bậc phụ huynh khắp
cả nước vào ngày 23/4 tới. Đồng thời đã
tiến hành một chiến dịch với hàng loạt
hoạt động thúc đẩy văn hóa đọc, đặc
biệt trong giới trẻ, phụ nữ và nông dân.
Chương trình này bao gồm việc giảm
giá bán sách, tổ chức các cuộc thi viết
về sách, khai trương các thư viện mới ở
thành phố và nông thôn, quyên tặng
sách cho các vùng sâu, vùng xa hoặc
khu vực bị thiên tai…
Tại Việt Nam, Ngày đọc sách thế
giới được tổ chức hàng năm do Hội
đồng Anh (British Council) khởi xướng
từ năm 1996, Trung tâm văn hoá Pháp
tại Hà Nội - L’espace cũng có nhiều
hoạt động có ý nghĩa thiết thực để tuyên
truyền cho văn hoá đọc. Những năm gần
đây Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã
quyết định chọn ngày 23/4 hàng năm
làm ngày hội đọc sách của Việt Nam, do
Thư viện Quốc gia làm chủ trì nhằm
khuyến khích, đưa phong trào đọc sách,
báo trở thành thành nét đẹp văn hóa của
con người Việt Nam trong thời kỳ đất
nước giao lưu, hội nhập quốc tế. Mong
muốn “Ngày hội đọc sách” sẽ lan toả
khắp cả 63 tỉnh thành nhằm thúc đẩy và
tôn vinh những ngành nghề liên quan
đến sách báo và tri thức như: Thư viện,
Xuất bản, phát hành... để sách báo trở
thành những người bạn thân thiết của
mỗi người hơn. Hoạt động này đã được
sự ủng hộ và tham gia nhiệt tình của
nhiều nhà xuất bản, cơ quan phát hành,
thư viện và các trường học từ phổ thông
đến đại học, với nhiều nội dung phong
phú như: Quyên góp sách tặng trẻ em
thiệt thòi và xây dựng thư viện tại các
vùng sâu, vùng xa, thư viện tại các vùng
biên giới. Thi thiếu nhi vẽ tranh theo
sách, giao lưu với các nhà văn, nhà thơ
nổi tiếng, Kể chuyện sách bằng tiếng
Việt và tiếng Anh, tiếng Pháp, trưng bày
và bán sách với giá ưu đãi của các nhà
xuất bản, trao đổi kinh nghiệm đọc sách,
đố vui, bốc thăm trúng thưởng, nói
chuyện về cảm thụ văn học, về kỹ năng
sống, các hiểu biết xó hội khác... Hơn
thế nữa, trong những Ngày hội sách
77
cũng khuyến khích khả năng sáng tạo và
tạo một sân chơi văn hóa thực thụ cho
các bạn nhỏ như có nơi dành hẳn 1 khu
chơi đồ chơi Lego và vẽ tranh tô màu
miễn phí cho các em. Còn các bạn sinh
viên ngoài việc dạo xem sách cũng có
dịp tham gia các hội thảo chuyên đề và
giao lưu về kỹ năng đọc tiếng Anh do
giáo viên Hội đồng Anh phụ trách, được
cung cấp những kiến thức về cuộc sống
như ‘Trước ngưỡng cửa đi làm’ và
‘Bước đến thành công’ của NXB Trẻ.
Các bậc phụ huynh cũng sẽ có nhiều
thông tin thú vị và mới mẻ về về vấn đề
‘Làm thế nào để khuyến khích con trẻ
đọc sách’ do các chuyên gia tâm lý giáo
dục trình bày và “Đọc sách thúc đẩy trí
tưởng tượng và óc sáng tạo của trẻ em”
và giao lưu về các bộ sách văn học nổi
tiếng trong và ngoài nước... chương
trình “Cùng đọc cùng chia sẻ” là hoạt
động mang đậm tính nhân văn và nét
văn hóa của người Việt được các thư
viện phát động đã nhận được sự hưởng
ứng của nhiều người: Khi các bạn đến
với Ngày hội đọc sách xin mang theo 1
quyển sách cũ để dành tặng cho những
người khuyết tật của Chương trình
Khuyết tật và Phát triển. Cho dù sách là
thể loại gì, cho bất cứ đối tượng tuổi
nào, sự đóng góp nhỏ bé của các bạn sẽ
là một nguồn cổ vũ tinh thần và sự chia
sẻ lớn lao với cộng đồng người khuyết
tật, phần nào xóa đi những mặc cảm về
hoàn cảnh, thể hiện sự chia sẻ của cộng
đồng trong cuộc sống chung của mỗi
người. Những hoạt động đó của tuần lễ
đọc sách ở Việt Nam thời gian qua do
Thư viện Quốc gia Việt Nam phối hợp
với các đơn vị như Thư viện Quân Đội,
Thư viện Hà Nội, Hội đồng Anh, Trung
văn hoá Pháp, Cục xuất bản, các trường
Đại học trên địa bàn Hà Nội, với một số
các nhà sách, nhà Xuất bản cùng tổ chức
đó để lại những dư âm tốt đẹp về một xó
hội văn minh, hiện đại. Tuy nhiên nếu
được đầu tư và tổ chức chuyên nghiệp
hơn, thường xuyên hơn sẽ là những hoạt
động văn hoá có ý nghĩa thực sự và kết
quả mỹ món hơn nữa. Năm nay, ngày
hội đọc sách ở Việt Nam với chủ đề
“Chào mừng 35 năm ngày giải phóng
miền Nam và 1000 năm Thăng Long Hà
Nội” được tổ chức vào ngày 22/4/2010
tại TVQGVN với nhiều hoạt động sôi
nổi sẽ là dịp để bạn đọc tìm hiểu, tiếp
cận với sách báo và khám phá thêm
những điều kỳ diệu còn chứa đựng trong
kho tàng văn hoá tri thức của đất nước.
Với tinh thần đề cao tầm quan trọng
của sách báo và tri thức trong đời sống,
sự kiện ngày đọc sách thế giới ở Việt
Nam đang trở thành một nét sinh hoạt
văn hoá, văn minh của những người yêu
mến sách báo cần được duy trì và quảng
bá rộng hơn trong xã hội và rất cần sự
hỗ trợ, quan tâm hơn nữa của các cơ
quan chức năng để Văn hóa đọc luôn là
nhu cầu không thể thiếu của những công
dân văn minh trong thời đại ngày nay.
Một tháng sau khi Hội sách Tp.
HCM lần 7 kết thúc, Ngày hội sách và
78
văn hóa đọc 2012 đã được tổ chức tiếp
tại Hà Nội. Văn hóa đọc đã tỉnh giấc,
hay vẫn phải "đánh thức" văn hóa đọc
bằng các hoạt động như thế này?
Ngoài việc Bộ GD&ĐT đề nghị các
trường học tổ chức các hoạt động hưởng
ứng ngày Sách và bản quyền thế giới
23/4 - cũng là cái cớ để tổ chức Ngày
hội sách và văn hóa đọc, thì một điều
"lạ" là người ta huy động sinh viên học
sinh đến Văn miếu Quốc tử giám để
tham gia.
Đọc sách hay tham dự hội sách, là
nhu cầu tự thân và tự do, sao lại phải
huy động? Vì thiếu thông tin, sinh viên
học sinh không biết nên phải "dắt" đi, vì
"chúng nó" lười đọc nên phải mang
"ném" vào hội sách, hay vì phong trào,
thành tích nào đó? Đi hội sách mà các
trường đăng ký cụ thể cả số lượng
người, chẳng biết có nên vui.
Hội sách Tp. HCM vừa qua, chẳng
cần phải mời chào, chưa nói đến
chuyện hô hào phải đi, người ta vẫn kéo
đến điểm tổ chức ở công viên Lê Văn
Tám nườm nượp (ngày đông nhất lên
đến 150.000 lượt người). Hội sách có bị
chỉ trích nghiêng về "chợ sách", nhưng
nhà tổ chức và các đơn vị tham gia
chọn cảnh mua bán sách nhộn nhịp, hay
cảnh sinh viên học sinh đông thì rất
đông, hầu hết đến chỉ để tham quan cho
xong rồi về?
Đây là một trong những biểu hiện
cho thấy sự khác biệt trong cách "đối
xử" với sách, rộng hơn là chuyện văn
hóa đọc giữa các địa phương, vùng
miền. Thị dân Sài Gòn - Tp. HCM vẫn
được xem là sống nhanh, giỏi làm ăn
kinh doanh, thường sẽ lướt qua những
yếu tố làm người ta phải chậm lại, như
sách. Song, 4,8 triệu bản sách bán ra tại
hội sách lần 7 vừa qua, ít nhiều nói rằng,
"sự thật" không đến như thế.
Nhà nghiên cứu Nguyễn Trung cho
rằng: "Đọc sách là con đường ngắn nhất
đi tới hiểu biết cuộc sống đang ngày
càng mở rộng với vận tốc ngày càng
nhanh. Đọc sách sẽ giúp mình được
rảnh rỗi hơn nhiều trong công việc, bình
tĩnh hơn nhiều trong cuộc đời. Càng
nhiều tuổi, tôi càng thấm thía: càng bận
bịu, bức xúc bao nhiêu, thì càng phải cố
tìm chọn sách mà đọc bấy nhiêu".
Góc nhìn của nhà nghiên cứu
Nguyễn Trung lý giải phần nào việc
những người bận rộn, luôn thiếu thời
gian, lại là những người cần tìm đến
sách, hơn cả người rỗi rãi. Đó cũng là
một giải đáp cho hiện tượng người Sài
Gòn đổ xô đi hội sách khuân sách về
nhà, khi không có hội sách thì các nhà
sách trong thành phố sẽ là điểm đến
đông đảo cuối tuần.
Tuy nhiên, trên bình diện chung,
văn hóa đọc của người Việt vẫn là câu
chuyện dài, bởi rất khó có thống kê hay
điều tra xã hội học bao quát nào để dẫn
đến kết luận đáng tin rằng mặt mũi "nó"
trông ra sao, đi lên hay đi xuống. Chưa
ai mạnh dạn khẳng định văn hóa đọc đi
lên, nhưng như nhiều người than phiền
79
lâu nay rằng văn hóa đọc đi xuống, thì
dễ suy diễn từng một thời văn hóa đọc
của chúng ta có "đỉnh"?
Theo Cục xuất bản, năm 2011 toàn
ngành xuất bản hơn 27.000 đầu sách,
với gần 294 triệu bản sách, tăng lần lượt
so với năm 2010 là 7% và 6%. Tuy lợi
nhuận chung giảm 10% so với năm
trước, song một nửa danh sách 64 nhà
xuất bản trên cả nước đạt lợi nhuận trên
100 triệu đồng, 6 đơn vị có lợi nhuận
trên 1 tỷ đồng. Ngay ở con số thống kê
chính thức, không kể thêm lượng bản in
"ngoài luồng", cũng đã cho thấy người
ta dù chưa biết có đọc nhiều hơn không,
nhưng rõ ràng mua sách nhiều hơn.
Nhiều người, kể cả những nhà
nghiên cứu tại các cuộc hội thảo về đề
tài này, khẳng định văn hóa đọc đi
xuống trong cái nhìn so sánh với các
loại hình giải trí khác như điện ảnh, âm
nhạc, truyền hình... Bản thân văn hóa
đọc có "nhúc nhích" dù là cơ học qua
các con số, song đem đặt bên cạnh tốc
độ bùng nổ của các lĩnh vực vừa kể, thì
thành ra nó lại đứng yên, thậm chí,
dường như thụt lùi.
Người dân, đặc biệt là thị dân, đang
sống gấp, thiếu cả thời gian để ăn uống,
nghỉ ngơi, tái tạo năng lượng, nên
thường quên luôn khoảng lặng dành cho
sách. Người có thời gian hơn, lại chọn
những món "fast food" như một bộ phim
giải trí, chương trình ca nhạc, xem để
thư giãn xong quên hết, chứ hiếm khi
cầm "tập giấy đầy chữ" lên đọc. Nhưng
từ đó khẳng định người Việt không
thích đọc sách hay văn hóa đọc đi
xuống, thì chưa được.
Cũng như, không thể liên kết hình
ảnh dân Âu - Mỹ đọc sách bất kỳ nơi
đâu, sân bay, ga tàu, trên xe, dưới
thuyền, với hình ảnh dân ta ở cùng địa
điểm song chỉ ngồi lơ đãng, ngáp vặt
hoặc cùng lắm là đọc báo, để nói rằng
người Việt không mê sách. Hai hình ảnh
khác nhau đó là hệ quả của nhiều yếu tố
cấu thành như điều kiện sống, văn hóa...
Khi không cùng hệ quy chiếu, trình độ
phát triển kinh tế xã hội, thì chỉ nên lấy
làm ví dụ để tham khảo, còn so sánh sẽ
khập khiễng.
Giảng viên Phạm Xuân Thạch của
trường ĐH KHXH&NV Hà Nội trong
một hội thảo về văn hóa đọc tại Tp.
HCM, đã nêu quan điểm: "Sự khác biệt
về khí hậu, nếp sống và văn hóa khiến
thói quen đọc sách của các dân tộc khác
nhau cũng khác nhau. Khó có thể lấy
những kinh nghiệm đó để đưa ra những
kết luận".
Khi nói đến văn hóa đọc sách thì
ngoài yếu tố Sách để đọc - người đọc thì
cũng cần lưu ý một yếu tố cũng quan
trọng là môi trường (hay không gian) để
đọc. Khi đặt vấn đề các bạn trẻ bây giờ
ít đọc sách trong khi số đầu sách lại
phong phú và đa dạng hơn xưa rất
nhiều, chúng ta dễ đi đến một nhận định
là tại các bạn trẻ bị thu hút bởi những
hoạt động giải trí khác và thích đọc trên
mạng nhiều hơn là đọc trên giấy và đó là
80
lỗi của các bạn. Thế nhưng, rõ ràng là
bước vào nhà sách ngày nay, có vẻ như
chúng ta có quá nhiều đầu sách để chọn,
nhưng chúng ta lại không có định hướng
để đọc (bời vậy mới có tình trạng chạy
theo phong trào, hay đọc theo sự quảng
cáo của truyền thông). Chúng ta thiếu
một đội ngũ và một hệ thống thẩm định
sách một cách khách quan, nghiêm túc
và có chất lượng để giới thiệu những
đầu sách có giá trị.
Điều thứ hai là có quá nhiều "sách
rác" có quá nhiều sách cung cấp những
thứ mì ăn liền làng nhàng và cũng
không thiếu những sách có những 'độc
tố" đáng ngại (Nhất là mảng sách cho
thiếu nhi). Đó là chưa nói đến những
sách sai lỗi chính tả, văn phong câu cú
ẩu tả - còn sách dịch thì không hoàn
toàn lột tả được cái hồn của bản gốc,
ngôn từ thì cứ như người ngoại quốc
viết tiếng Việt (do thiế những dịch giả
giỏi!). Ngoài ra, nếu Nghĩ về văn hóa
đọc và thư viện trường học
Hiện nay, mỗi trường học đều có
một hệ thống thư viện, nhiều nơi còn đạt
Thư viện chuẩn. Mặc dù thế, thư viện
trường học vẫn chưa được bạn đọc mặn
mà lui tới thường xuyên
Từ thực tế hiện tại
Ngày nay, internet ngày càng phát
triển và rộng khắp thì việc tiếp cận
thông tin trở nên dễ dàng hơn bao giờ
hết. Chỉ cần một cú click chuột là có thể
tìm được nhanh chóng thông tin mình
cần. Và lẽ dĩ nhiên nhiên nhiều người sẽ
chọn cách này hơn là cất công lên thư
viện, rồi phải làm thẻ, tra cứu sách,…
Có lẽ bởi vậy mà học sinh ngày càng
thờ ơ với thư viện, không thích cách đọc
sách báo, tìm kiếm thông tin một cách
truyền thống.
Ở bất kì trưòng THCS hay THPT
nào cũng đều có thư viện. Tuy nhiên
công suất sử dụng thư viện ở trường học
còn rất nhiều hạn chế. Vào những ngày
thường, số lượng học sinh lên thư viện
chỉ đếm trên đầu ngón tay. Và số lượng
chỉ đông hơn khi gần tới kì thi. Hầu hết
học sinh bây giờ, nếu em nào có ý thức
học tập thì thường ôn bài ở các lớp học
thêm do các thầy cô tổ chức chứ ít ai lên
thư viện trường để ôn bài.
Trong trường học, cán bộ thư viện
hiện nay chưa có chuyên môn cao. Đa
số cán bộ thư viện trường học hiện tại
đều chuyển từ số giáo viên hợp đồng lâu
năm chưa được biên chế, đi tiếp thu
nghiệp vụ mấy tháng lấy chứng chỉ để
làm công tác thư viện. Họ thường phải
kiêm nhiệm rất nhiều nhiệm vụ khác ở
trường như thư ký, văn thư. Mức lương
của họ rất thấp, phụ cấp nơi có nơi
không, do vậy họ chưa thực sự tâm
huyết với nghề. (Thậm chí có những
người tốt nghiệp Đại học chính quy
ngành Thông tin thư viện nhưng cũng
chỉ được hưởng ngạch lương trung cấp,
đánh đồng họ với những người chỉ học
nghiệp vụ thư viện mấy tháng).
Hiện nay, nhiều nơi đã đầu tư cơ sở
vật chất cho thư viện về số lượng sách,
81
máy tính, cơ sở vật chất… nhưng có
trường cũng không đầu tư sâu cho thư
viện của mình. Vào thư viện những
trường này ta cảm thấy như một cái kho
tổng thể chứa đồ đạc lỉnh kỉnh lẫn với
tài liệu thư viện, không theo một quy củ
thống nhất. Như vậy không chỉ học sinh
mà ngay cả phía nhà trường cũng “thờ
ơ” với thư viện trường học. Mặt khác,
để khai thác thư viện điện tử cần phải có
một hệ thống máy tính kết nối Internet.
Điều này quá khó đối với các nhà
trường, đặc biệt các vùng nông thôn,
vùng khó khăn.
Đấy là một lãng phí để lại những hệ
lụy đáng buồn. Trong khi thư viện
trường học chưa thu hút độc giả, còn học
sinh dễ sa ngã vào những trò game điện
tử đầy sự cám dỗ, kéo theo đó là sự tiêm
nhiễm bạo lực cũng như những văn hóa
lai căng pha tạp. Bên cạnh đó, những kho
tri thức trong sách báo giấy trên thư viện
đặt ngay giữa môi trường sư phạm dần
mất đi để phó mặt cho thời gian. Một khi
những thế hệ tương lai của chúng ta xa
rời kho tri thức thì sẽ kéo theo một nền
giáo dục không tốt. Kiến thức ở trường là
cần nhưng chưa đủ, bài tập ở nhà là đủ
nhưng chưa sâu. Muốn cho kiến thức sâu
thì các em cần tìm đến thư viện trường
học. Có thể ví thư viện trường học như
cánh tay phải của nền giáo dục. Một khi
cánh tay phải ấy yếu thì làm mọi việc
đều vô cùng khó khăn.
Đi tìm nguyên nhân
Lý do của sự thờ ơ với thư viện
trường học thì thật muôn hình vạn trạng.
Nó bao gồm cả yếu tố chủ quan cũng
như khách quan.
Thứ nhất, thư viện của một số
trưòng học do diện tích trường học nhỏ,
điều kiện chưa cho phép, có trường thư
viện chỉ là tận dụng từ một phòng học
cũ, có trương thư viện được đặt ở tận
cuối hành lang tầng 3. Nhiều em học
sinh rất ngại leo lên tầng 3 để lên thư
viện. Thông thường ở mỗi trường giờ
nghỉ giải lao giữa các tiết học là 5 phút.
Thời gian đi lại cũng đủ mệt. Do đó
nhiều em đã chọn ngồi trong lớp nói
chuyện với các bạn, hay ra sân chơi hơn
là lên thư viện.
Thứ hai, là do học sinh còn chưa có
thói quen tự đọc sách báo, đặc biệt sách
báo giấy. Việc tạo thói quen đọc sách và
hình thành văn hóa đọc cho học sinh là
một yếu tốt quan trọng hàng đầu trong
việc định hướng các em tới thư viện. Sở
dĩ có sự thờ ơ là do nhà trường và các
thầy cô chưa định hướng tốt, (thậm chí
cá biệt có một số thầy cô còn giấu giếm
tài liệu kiến thức để đem những kiến
thức tài liệu này phục vụ cho những
em… đi học thêm).
Thứ ba, vốn tài liệu trong thư viện
còn sơ sài, hình thức, tài liệu còn chưa
đa dạng phong phú. Chủ yếu vẫn chỉ có
sách giáo khoa và sách tham khao, ít
những tài liệu giải trí. Hơn nữa việc thờ
ơ với thư viện còn là do cán bộ thư viện
chưa sâu về nghiệp vụ, chưa thực sự trở
thành cầu nối giữa bạn đọc và vốn tài
liệu. Cá biệt có những trường Tiểu học
82
hay THCS ở vùng nông thôn, cán bộ thư
viện là do văn thư, nhân viên y tế kiêm
phụ trách. Cán bộ không có trình độ
chuyên môn, không có kĩ năng phục vụ.
Vì thế trong mắt nhiều học sinh, cán bộ
thư viện là người khó tính, khó gần. Từ
đó dần tạo nên tâm lý e ngại, ngại hỏi,
ngại lên thư viện ở các em.
Thêm vào đó hoạt động thư viện ở
trường học chưa thực sự được nhà
trường quan tâm, đầu tư kinh phí thì ít ỏi
khiến cơ sở vật chất còn lạc hậu., số
lượng máy tính kết nối internet trong
thư viện ít, tài liệu bổ sung không
thường xuyên, liên tục... cũng làm cho
chất lượng của hoạt động thư viện chưa
được nâng cao.
Giải pháp nào?
Trước tiên, việc đào tạo cán bộ thư
viện cũng rất cần thiết. Cán bộ thư viện
cần được trao đổi học hỏi thêm và bồi
dưỡng chuyên sâu về nghiệp vụ. Bên
cạnh trình độ chuyên môn, cán bộ thư
viện cần niềm nở, thân thiện và nhiệt
tình hướng dẫn để các em có sự thoải
mái, thích thú khi vào thư viện. Cán bộ
thư viện cũng cần là người chủ động xây
dựng và đề xuất với Ban giám hiệu các
chương trình, kế hoạch, lịch hoạt động
cho từng lớp trong tuần để các em lần
lượt được tiếp cận với thư viện một cách
thường xuyên.
Thêm vào đó, thư viện cần đầy
mạnh hoạt động quảng bá cho các dịch
vụ thư viện, chẳng hạn: tổ chức các câu
lạc bộ bạn đọc, xây dựng đội ngũ cộng
tác viên là các bạn cán bộ lớp hay
những bạn thường xuyên lên thư viện.
Hoặc thư viện có thể phối hợp với Ban
giám hiệu trường trong những giờ sinh
hoạt đầu tuần, tổ chức những cuộc thi
về giới thiệu sách hay vẽ tranh theo chủ
để của sách, tổ chức các chuyên đề nói
chuyện sách gắn với những ngày sự
kiện lớn... để thu hút sự chú ý của các
em học sinh. Đây là một hoạt động thiết
thực bởi nó khơi gợi cho các em sở
thích đọc sách và hình thành văn hóa
đọc trong nhà trường.
Và cuối cùng, thư viện cần được
đầu tư kinh phí để có thể cải thiện cơ sở
vất chất, phát triển vốn tài liệu của
mình. Thư viện có thể thăm dò các nhu
cầu của học sinh về tài liệu nhằm đa
dạng các nguồn tài liệu và có chính sách
bổ sung hợp lý, phù hợp. Nguồn tài liệu
này có thể do mua mới, hoặc quyên góp
xã hội hóa, hay trao đổi luân chuyển
sách giữa các thư viện với nhau.
Thư viện trường học có vị trí vai trò,
nhiệm vụ và chức năng vô cùng quan
trọng. Nó là động lực đóng góp vào
việc cải tiến giáo dục nhà trường nhằm
sử dụng các nguồn tài liệu để hỗ trợ cho
việc học tập, giảng dạy trong nhà
trường. Cả hai hoạt động này đều sử
dụng công cụ là sách báo (có thể sách
báo in hoặc sách báo điện tử). Nó chỉ có
thể được quản lý và phát huy tác dụng
tích cực khi công tác thư viện được tổ
chức tốt.
Tổ chức hoạt động thư viện nhằm
thoả mãn nhu cầu tìm hiểu kiến thức cho
83
giáo viên và học sinh là một yêu cầu
khách quan không thể thiếu được. Chỉ
có như vậy mới phát huy văn hóa đọc
cho thế hệ tương lai của đất nước và
hướng tới cho thế hệ ấy một thói quen
tốt sao cho không thờ ơ với những kho
tri thức vô tận ngay trong chính ngôi
trường của mình.
Để làm được điều đó, một mình cán
bộ thư viện chưa đủ, mà rất cần sự
chung tay góp sức của nhà trường, gia
đình và xã hội, của bạn, của tôi và tất cả
chúng ta.
Nguyễn Thị Hồng Vui (Cán bộ thư viện trường THCS
Đan Phượng - Hà Nội)
http://dantri.com.vn
Báo Dân trí
Sinh viên lười đọc sách Kỳ 1
Hiện các trường ĐH đều áp dụng học chế tín chỉ, yêu cầu sinh viên phải dành
thời gian nhất định tự nghiên cứu. Tuy nhiên, số sinh viên tìm đọc tài liệu trong
thư viện rất ít ỏi.
Một vòng qua các trường ĐH Khoa
học Tự nhiên, ĐH Khoa học Xã hội và
Nhân văn - ĐHQG Tp. HCM, ĐH Nông
Lâm Tp. HCM, Thư viện Trung tâm
ĐHQG Tp. HCM…, chúng tôi nhận
thấy dù các thư viện hiện nay rất khang
trang, kho sách phong phú, không gian
yên tĩnh… nhưng lượng sinh viên (SV)
mượn đọc sách tại chỗ rất thưa thớt. Đa
số họ mải mê ngồi máy tính hoặc dùng
máy tính thư viện để truy cập internet.
Nhiều SV còn lợi dụng không gian mát
mẻ để chơi game, xem phim, ăn uống,
thậm chí nằm ngủ trên bàn thư viện!
Đọc sách kiểu “ăn xổi ở thì”
Ngô Thị Yến, SV Trường ĐH Khoa
học Tự nhiên, cho biết cô rất ít khi lên
thư viện trường vì “việc tìm kiếm tài
liệu qua mạng và nhà sách dễ dàng,
thoải mái hơn; mặt khác, thông tin, kiến
thức đã có đầy đủ trong giáo trình và tài
liệu thầy cô cung cấp…”. Một SV khác
ở Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân
văn cho hay chỉ lên thư viện mượn sách
trước mỗi kỳ thi để làm tài liệu tham
khảo đối với các môn ra đề mở.
Theo bà Nguyễn Thị Thúy, nhân
viên thư viện Trường ĐH Khoa học Xã
Nhiều sinh viên đến thư viện Trường ĐH Khoa
học Xã hội và Nhân văn - ĐHQG Tp. HCM
nhưng không đọc sách
84
hội và Nhân văn, đây cũng là thực trạng
của SV học tín chỉ. “Ngoài những SV
vào thư viện với thái độ học tập nghiêm
túc, không ít em đọc sách theo kiểu “ăn
xổi ở thì”. Do đề mở, nhiều em buổi
chiều thi, sáng mới ồ ạt kéo nhau vào
thư viện để mượn sách làm tài liệu chép,
sau đó thì lặn mất tăm!”.
ThS Đỗ Thị Lợi, Phó Giám đốc Thư
viện Trường ĐH Nông Lâm Tp. HCM,
nêu thực trạng: “Hiện nay, SV đến thư
viện không chỉ để đọc sách. Do giảng
đường không có WiFi, thư viện lại mát
mẻ, có mạng internet chạy tốt lại miễn
phí nên thu hút nhiều SV đến giải trí,
họp nhóm, lướt web…”.
Nhiều quản lý thư viện tiết lộ họ
phải rất khéo léo để giải quyết những
vấn đề liên quan đến việc ăn mặc, tụ tập
tranh luận, lớn tiếng, tình tứ của SV
trong thư viện.
Lượt đọc, mượn sách giảm mạnh
Theo TS. Hoàng Thị Thục, Giám
đốc Thư viện ĐHQG Tp. HCM, số lượt
mượn, trả sách in tại thư viện từ năm
2013 đến 2015 giảm mạnh, từ hơn
400.000 lượt xuống còn 300.000 lượt.
Kéo theo đó, số lượng tài liệu cho mượn
về nhà trong năm cũng giảm gần 50%,
từ năm 2012 là gần 500.000, đến năm
2015 chỉ còn khoảng 250.000 lượt.
Ngược lại, số lượt truy cập tải bài toàn
văn các cơ sở dữ liệu (sách, tạp chí điện
tử) tăng lên đáng kể trong giai đoạn
2009-2015. Cụ thể, năm 2009, số lượt
tải tài liệu trực tuyến về là hơn 100.000
thì đến năm 2014, lượt này tăng gần gấp
đôi, lên đến hơn 185.000. Đến năm
2015, con số này tăng gấp 4 lần với
420.000 lượt tải.
Cũng theo xu thế chuyển đổi
internet, tại Trường ĐH Khoa học Tự
nhiên, số người mới đăng ký sử dụng tài
liệu internet năm học 2011-2012 chỉ là
120, đến năm học 2012-2013 tăng 79
người, đa số là giảng viên. Đến năm
2013-2014, trường mở rộng cho phép
SV đăng ký sử dụng tài liệu trực tuyến
nên con số này tăng hơn 2.000 người,
năm học 2014-2015 tăng tiếp hơn 2.300
người. Đến nay, đã có hơn 5.000 người
đăng ký sử dụng dữ liệu trực tuyến tại
thư viện.
Ngược lại, số lượng người đến thư
viện đọc sách mỗi ngày tại 2 cơ sở của
trường lại sụt giảm trong thời gian qua.
Những năm trước, mỗi ngày có khoảng
600 lượt người đến thư viện trường. Hiện
nay, con số này giảm 20%.
Bà Nguyễn Thị Thúy cũng cho biết
số lượt người mượn sách in ở thư viện
ngày càng sụt giảm. Con số này ở năm
học 2012-2013 là gần 120.000 lượt, đến
năm 2013-2014 còn 97.000 lượt, năm
2014 -2015 giảm còn 83.000 lượt.
ThS Đặng Hoàng An, giảng viên
Trường ĐH Sư phạm Tp. HCM, cho
biết ông đang thực hiện đề tài nghiên
cứu cấp cơ sở “Thói quen sử dụng thông
tin trong thư viện của SV Trường ĐH
Sư phạm Tp. HCM”. Qua đó, ThS An
được SV chia sẻ các nguyên nhân khiến
85
họ lười lên thư viện là: Tốn nhiều thời
gian nhưng đôi khi không tìm được tài
liệu ưng ý, thủ tục rườm rà, trong khi
tìm tài liệu qua mạng nhanh chóng, đỡ
mất thời gian và khi cần thì tham khảo
cũng nhanh… Về lý do văn hóa đọc
sách và thói quen sử dụng sách in trong
thư viện hiện nay bị mai một nhiều, theo
nhiều SV, là tài liệu nghèo nàn, cơ sở
vật chất xuống cấp, chất lượng phục vụ
không tốt, nhu cầu sử dụng của người
đọc thay đổi…
Lối học - đọc thực dụng
GS-TS Bùi Khánh Thế, Chủ tịch
Hội đồng Khoa học và Đào tạo Trường
ĐH Ngoại ngữ - Tin học Tp. HCM, cho
biết: “Trong quá trình giảng dạy môn
Đông phương học tại Trường ĐH Ngoại
ngữ - Tin học Tp. HCM, tôi tập hợp các
nghiên cứu về nguồn gốc Đông phương
do các giáo sư hàng đầu Việt Nam
nghiên cứu, in ra thành tập phát cho mỗi
SV. Tuy nhiên, dường như các em không
đọc nên ít SV có câu trả lời khi được hỏi
đến. Trong quá trình giảng dạy, câu hỏi
của tôi về việc các em kỳ vọng về điều gì
qua môn học cũng hiếm khi nhận được
câu trả lời. Đa số SV quan tâm đến
phương thức thi là đề đóng hay mở, kết
quả ra sao, chứ không muốn tìm tòi
thêm dù phương hướng đào tạo của
trường là khoa học ứng dụng…”.
Kỳ 2. E-book nở rộ, sao chép tràn lan
Để khuyến khích sinh viên đọc sách, giảng viên cần nghiêm khắc trong lúc
hướng dẫn, đặc biệt trong những bài tiểu luận, đề tài nghiên cứu khoa học
“Có lẽ sinh viên (SV) bây giờ lười đi thư
viện hơn ngày xưa. Ngày đó, chúng tôi đi rất
xa, lặn lội đến thư viện rồi tự tìm tòi, dịch
thuật. Thế nhưng, giờ các em không còn tinh
thần đó nữa” - TS Nguyễn Ngọc Thơ, Trưởng
Phòng Quản lý Khoa học - Dự án Trường ĐH
Khoa học Xã hội và Nhân văn - ĐHQG Tp.
HCM, trầm tư. Nhiều giảng viên cho rằng
trong thời đại E-book (sách điện tử), SV trích
dẫn, sao chép dễ dàng, nhanh chóng hơn nhiều.
Hai mặt của sách điện tử
Đi đôi với việc phát triển thư viện trực
tuyến, các chuyên gia cho rằng việc tiếp cận
thông tin phong phú, dễ dàng trên mạng cũng
mang đến 2 mặt: Sẽ rất quý giá nếu SV biết
cách khai thác, tham khảo nhưng
trở nên vô nghĩa nếu SV lười biếng
sao chép nguyên vẹn. Các giảng
viên cho biết nhiều SV đăng ký thư
viện trực tuyến chỉ để tìm kiếm,
sao chép luận văn, tiểu luận của
các anh chị khóa trước.
Theo ThS Đặng Hoàng An,
giảng viên Trường ĐH Sư phạm
Tp. HCM, sự phát triển của công
nghệ thông tin và số hóa của một
số thư viện hiện nay đã tạo ra cuộc
cách mạng giúp SV tiếp cận nguồn
tài liệu học tập dễ dàng hơn. Tuy
nhiên, thực tế hiện nay cho thấy
86
không ít SV làm bài tiểu luận hay luận văn sử
dụng tài liệu trên mạng quá nhiều. “Tài liệu
trên mạng quá phong phú, đa dạng, chỉ cần
vài giây tìm kiếm sẽ cho ra những nội dung
cần tìm. Tài liệu mạng có những thông tin
nguồn trích dẫn không rõ ràng, không chính
thống. Khi tìm được tài liệu cần sử dụng, có
nhiều bạn cứ vô tư sao chép kiến thức mà
không biết cách chọn lọc, “chế biến” làm cho
bài làm thiếu chất lượng” - ThS An nói.
GS-TS Bùi Khánh Thế, Chủ tịch Hội
đồng Khoa học và Đào tạo Trường ĐH Ngoại
ngữ - Tin học Tp. HCM, cho rằng SV hiện
nay có nhiều công cụ để tiếp cận thông tin,
trong đó kênh lớn nhất là mạng internet nên
các em ít quan tâm sách in. Việc có nhiều
kênh thông tin vừa là ưu thế vừa là khó khăn
cho các em. “Tôi cho rằng một trong những
nguyên nhân khiến SV lười đọc sách in và
siêng sao chép trên mạng ngoài sự phát triển
của internet còn có sự truyền đạt, hướng dẫn
của giảng viên hoặc SV không có thời giờ do
bận học các môn khác, đi làm thêm…” - ông
Thế nhận định.
GS-TS Bùi Khánh Thế nhấn mạnh điều
quan trọng nhất giúp SV tìm đến thư viện
nhiều hơn là nhà trường, thầy cô phải giúp
các em tìm được hứng thú trong việc đọc
sách, hiểu rằng đọc sách là quá trình lâu dài
chứ không phải một học phần hay vài năm
ngồi trên giảng đường.
Nghiêm khắc hơn với việc sao chép online
Theo TS Nguyễn Ngọc Thơ, để khuyến
khích SV đọc sách, giảng viên cần nghiêm
khắc trong lúc hướng dẫn, đặc biệt trong
những bài tiểu luận, đề tài nghiên cứu khoa
học. Cách duy nhất là giảng viên
phải có chế tài. Thầy cô đặt ra yêu
cầu cụ thể cho SV, ra đề tài gợi
mở, nhận file bên cạnh giấy để dễ
dàng kiểm tra, tránh việc sao chép.
Giáo viên phải nghiêm khắc hơn
nhằm rèn luyện cho các em nền
nếp, thói quen tiếp cận với những
thông tin chính thống. Ngoài ra,
các thư viện phải không ngừng cải
thiện về sách vở, không gian, cơ sở
thiết bị để thu hút SV.
TS Trần Hoàng Nga, giảng
viên Khoa Luật Thương mại, Phó
Giám đốc Trung tâm Thông tin -
Thư viện Trường ĐH Luật Tp.
HCM, cho rằng để tăng lượng SV
đến thư viện đọc sách, cần có sự
phối hợp chặt chẽ giữa giảng viên
và thư viện. Giảng viên cần khuyến
khích các em thực hành kỹ năng
tìm kiếm, chọn lọc và xử lý thông
tin. Cụ thể, giảng viên nên hướng
dẫn SV đến thư viện để tự học, như
là nội dung đó sẽ nằm ở tài liệu
nào, trang nào là uy tín. Cần
khuyến khích SV thực hành việc tự
tìm kiếm thông tin trên mạng và
biết cách chọn lọc thông tin cũng
như lựa chọn nguồn thông tin
chính thống để sử dụng.
“Khi sử dụng tài liệu trên
mạng, cần ghi rõ trích nguồn từ
đâu để rèn luyện tính trung thực.
Giảng viên cần nghiêm khắc hơn
với việc SV lấy tài liệu từ mạng để
87
cho vào bài của mình. Trường ĐH Luật Tp.
HCM sẽ thành lập tổ chuyên môn thực hiện
quy chế chống đạo văn nhằm thẩm định bài
của SV có lấy tư liệu hay photocopy từ một
nguồn tài liệu khác” - TS Nga cho biết.
Khi sử dụng tài liệu trên mạng
cần ghi rõ trích nguồn từ đâu để
rèn luyện tính trung thực. Giảng
viên cần nghiêm khắc hơn với việc
sinh viên lấy tài liệu từ mạng để
cho vào bài của mình.
Kỳ cuối: Thích nghi với sự thay đổi Ngoài việc thực hiện tốt vai trò tổ chức nội dung, các thư viện cần hoàn thiện
các dịch vụ để thu hút sinh viên đến đọc sách
Các nhà quản lý giáo dục và giảng
viên cho rằng việc chuyển đổi từ sách in
sang sách điện tử (online) là xu thế tất
yếu của xã hội. Càng ngày văn hóa đọc
và nghe nhìn cạnh tranh nhau càng gay
gắt, người đọc thích sử dụng những
phương tiện có nhiều hình ảnh, sự
chuyển động hơn là những cuốn sách,
bài diễn văn.
Coi sinh viên như khách hàng
PGS-TS Võ Văn Sen, Hiệu trưởng
Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân
văn (ĐHQG Tp. HCM), cho rằng sinh
viên (SV) và các nhà khoa học cũng có
sự chuyển biến mạnh mẽ: Từ sách in cổ
điển sang sách điện tử dạng file. Với
sách in, người ta chỉ tìm đọc những
cuốn không có trên mạng internet, sách
cổ điển, có tính chất lý luận hệ thống.
Việc đọc sách in cũng tùy thuộc vào
từng ngành, nghề. SV hiện nay đến thư
viện không chỉ mượn đọc sách in mà
còn sinh hoạt, họp nhóm, sử dụng WiFi,
không gian để lên mạng tìm tài liệu.
Trước thực tế này, nhiều trường ĐH
đã hoàn thiện các dịch vụ tiện ích, tạo
nhiều điều kiện thuận lợi trong việc cho
mượn tài liệu để thu hút SV. Thư viện
Trường ĐH Luật Tp. HCM tuy diện tích
nhỏ với 3 phòng đọc nhưng có hơn
13.000 đầu sách in, trong khi sách điện
tử chỉ 2.500. Đại diện trường cho rằng
có lẽ do đặc thù ngành học đòi hỏi phải
đọc thật nhiều sách in về luật nên mỗi
ngày, thư viện tiếp khoảng 700 lượt bạn
đọc. Hiện nay, số hồ sơ bạn đọc đang
hoạt động là 8.000 người. Thư viện
cũng áp dụng phương án sử dụng thủ
thư là cộng tác viên SV. Ngoài ra, thư
viện còn triển khai dịch vụ scan,
photocopy gửi qua mail, bưu điện và
được bạn đọc nhiệt tình đón nhận.
Theo ThS Đỗ Thị Lợi, Phó Giám
đốc Thư viện Trường ĐH Nông Lâm
Tp. HCM, hiện nay, nhu cầu về dịch vụ
tại thư viện của SV rất cao, đòi hỏi đội
ngũ quản lý, nhân viên phải linh hoạt
trong việc ứng xử, giải quyết.
88
Tại Thư viện Trung tâm ĐHQG Tp.
HCM, SV được chăm sóc như khách
hàng thực sự. Ngoài kho sách khổng lồ,
thư viện còn có phòng máy tính, máy in,
photocopy, phòng họp nhóm rộng rãi,
thoáng mát. Hằng năm, thư viện đều
thực hiện khảo sát đánh giá mức độ hài
lòng về chất lượng phục vụ và tổ chức
các cuộc thi, sự kiện nhằm tăng tính
tương tác với SV. “Trước đây, chúng tôi
cấm SV ăn uống và ngủ nghỉ trong thư
viện. Tuy nhiên, qua thời gian thực hiện,
nhận thấy ý thức SV tại đây khá tốt nên
chúng tôi đã gỡ bỏ quy định này. Thư
viện giờ trở thành ngôi nhà thực sự của
nhiều SV” - TS Hoàng Thị Thục, Giám
đốc Thư viện Trung tâm ĐHQG Tp.
HCM, cho biết.
Cần sự định hướng của giảng viên
ThS Dương Thúy Hương, Giám đốc
Thư viện Trường ĐH Khoa học Tự
nhiên (ĐHQG Tp. HCM), nhận xét đa
số SV của trường đều lên thư viện với
thái độ tìm tòi, học hỏi. “Nguồn sách
online trong thư viện đều có nguồn gốc
đáng tin cậy, được đầu tư công phu và
chia sẻ với 8 đơn vị của ĐHQG nên nếu
SV tham khảo bằng cơ sở dữ liệu trực
tuyến cũng tốt. Ngoài ra, lượng sách in
vẫn được tăng thêm mỗi năm do nhu
cầu đào tạo” - ThS Hương cho biết.
Tuy nhiên, trước sự phát triển mạnh
mẽ của internet, SV phải đối mặt thách
thức mới, từ đó học cách ứng phó với sự
lôi kéo: Nên đọc gì, không nên đọc gì?
Theo PGS Võ Văn Sen, lựa chọn cách
tiếp cận thông tin là từ bản thân SV
nhưng không nên đổ lỗi hoàn toàn cho
họ. Các trường học, giảng viên cũng
phải thích nghi, ứng phó trước sự thay
đổi bằng cách tăng cường WiFi, cung
cấp lượng học liệu phong phú bằng file.
“Thầy cô giáo cần hỗ trợ, hướng dẫn,
cho địa chỉ để các em không phải khó
khăn trong việc tự tìm tài liệu. Cùng lúc,
quản lý thư viện cũng phải là đội ngũ
giỏi về thông tin, công nghệ chứ không
chỉ đơn thuần am hiểu về sách như ngày
trước. Tóm lại, một thư viện thu hút SV
là nơi biết gắn kết giữa thư viện sách in
kiểu cũ với thông tin học hiện đại” -
PGS Sen nêu quan điểm.
TS Hoàng Thị Thục cho rằng bên
cạnh sự cố gắng của thư viện, rất cần tác
động của giảng viên và ý thức của SV
về sự cần thiết của việc sử dụng thư viện
phục vụ học tập và nghiên cứu. Giảng
viên, giáo viên hướng dẫn có vai trò rất
quan trọng trong việc định hướng và yêu
cầu SV phải luôn tìm tòi, nghiên cứu tài
liệu thay vì chỉ học theo một vài giáo
trình nào đó.
Đừng chỉ định tài liệu cho sinh viên
Ông Nguyễn Phát Tài, giảng viên
Trường CĐ Phát thanh - Truyền hình II,
cho rằng thư viện cần phải có nguồn
sách dồi dào, phong phú, đầy đủ và phải
cập nhật thường xuyên. Ví dụ, năm
2016 mà vẫn còn tài liệu năm 1990 thì
rất khó cho SV cập nhật kiến thức mới.
89
Giảng viên cũng cần khuyến khích
SV đến thư viện đọc sách bằng cách
hướng dẫn, chỉ rõ tài liệu đó ở sách
nào, phần nào. Không nên chỉ định sinh
viên tự tìm tài liệu liên quan vì sẽ khiến
họ tìm kiếm trên Google do nhanh
chóng hơn. Cần khuyến khích SV đến
thư viện đọc sách bằng cách ghi điểm
cho họ trong việc đọc sách... Các
trường, các khoa cần tổ chức tập huấn
việc trích dẫn tài liệu cho SV, trích dẫn
như thế nào cho phù hợp với khoa học
và đúng luật...
Lê Thoa - Như Huỳnh
http://nld.com.vn
Báo Người lao động
Học sinh chưa có thói quen đọc sách Năm 2007, nhà văn Nguyên Ngọc
đã từng đề nghị trên một tạp chí điện tử
kêu gọi thanh niên trong cả nước đọc
sách. Thế nhưng, lời đề nghị ấy thật khó
được đáp ứng...
Câu hỏi đọc hiểu được đưa vào cấu
trúc đề thi tốt nghiệp THPT và tuyển
sinh CĐ, ĐH môn ngữ văn từ năm 2014
- 2015 với 2 mục đích rèn luyện kỹ năng
đọc hiểu, từ đó xây dựng thói quen
đọc trong học sinh (HS); đánh giá sự
hiểu biết về tiếng Việt, về kiến thức ngữ
văn nói chung, từ đó ứng dụng vào cuộc
sống. Thế nhưng qua 2 kỳ tuyển sinh, kết
quả chưa đạt được như mục đích đưa ra.
Theo khảo sát của chúng tôi, ở tất cả
các đề thi quốc gia từ năm 2014 đến nay
phần đọc hiểu đều giống nhau ở chỗ chỉ
dừng lại ở mức hiểu biết, chưa đòi hỏi
tính vận dụng ngữ văn. Đó là những câu
hỏi lặp đi lặp lại ở một số kiến thức
thông thường (như nội dung, phong
cách ngôn ngữ, phương thức biểu đạt,
các phép tu từ...) hoặc quá đơn giản (bố
cục ý, thể loại...).
Trong khi đó, đối với câu hỏi này,
ngoài yêu cầu nhận biết, thông hiểu còn
có yêu cầu vận dụng (thấp), vì vậy nếu
không cải thiện câu hỏi có tính ứng
dụng này thì chắc chắn phần câu hỏi đọc
hiểu sẽ trở nên đơn giản, đơn điệu, chỉ
dừng lại ở lý thuyết hiểu biết, chứ chưa
xây dựng cho HS kỹ năng vận dụng.
Năm 2007, nhà văn Nguyên Ngọc
đã từng đề nghị trên một tạp chí điện tử
kêu gọi thanh niên trong cả nước đọc
sách. Trong bối cảnh văn hóa đọc xuống
cấp thảm hại, nhà văn đề nghị nên vận
động từng nhà gây dựng tủ sách gia
đình, phát động phong trào trong toàn
quốc mỗi người mỗi ngày đọc lấy 20
dòng sách, hoặc mỗi năm đọc lấy một
quyển sách. Thế nhưng, lời đề nghị ấy
thật khó được đáp ứng.
Thói quen đọc sách chỉ có thể được
dễ dàng xây dựng trong đối tượng là
HS, sinh viên. Câu hỏi đọc hiểu của đề
thi môn ngữ văn chính là một biện pháp,
mà thiện ý của Bộ là từ xây dựng kỹ
năng đọc đến thói quen đọc sách.
90
Thế nhưng đáng buồn thay, sau 2
năm tình hình cũng chẳng suy suyển gì.
Cứ nhìn vào thực tế thì thấy: thư viện
mạng nhện vẫn giăng, hiếm hoi lắm mới
thấy trong cặp sách của học trò một vài
cuốn sách hay...
Khảo sát của chúng tôi với một số
HS bậc THPT thì có hơn 50% số HS
chưa bao giờ đặt chân vào nhà sách.
Một phần vào nhà sách là để mua SGK,
quà lưu niệm chứ không phải để tìm
sách. Hơn 80% HS không coi việc đọc
sách là hoạt động giải trí. Sách đọc về
văn học của họ chỉ dừng lại ở SGK ngữ
văn. Nhiều HS cả 3 năm học PTTH
nhưng không biết thêm một cuốn sách
nào khác do không đọc... Ngay cả với
việc sử dụng điện thoại thông minh, HS
cũng dễ dàng tìm sách hay trên các trang
mạng. Nhưng thực tế khi khảo sát, hầu
hết HS chưa biết có sách điện tử do sử
dụng điện thoại với mục đích khác. Hậu
quả là nhiều HS đọc văn bản một cách
khổ sở, đuối sức khi gặp những văn bản
dài, khó đọc; dùng từ thiếu lựa chọn,
viết câu què cụt, hành văn khô cứng,
thiếu xúc cảm...
Để cải thiện tình hình trên, chúng
tôi nghĩ cần phải có nhiều biện pháp vừa
khuyến khích, vừa bắt buộc HS trong
việc đọc sách. Như tổ chức nhiều hơn
các cuộc thi thuyết trình về sách, các
chuyên đề, ngoại khóa liên quan đến
sách và giao lưu gặp gỡ các tác giả. Hay
đối với môn ngữ văn, ngoài các văn bản
có trong chương trình, cần yêu cầu mỗi
HS trong một học kỳ phải có bài thuyết
trình bắt buộc về một tác phẩm hay nào
đó đã tự đọc. Hoặc thỉnh thoảng nên đưa
thêm phần thuyết minh về sách vào
phần đọc hiểu của cấu trúc đề thi.
Ngọc Tuấn http://thanhnien.vn
Báo Thanh niên
Vì sao học sinh bây giờ ít đọc sách?
Ai cũng biết sách có một vai trò quan trọng trong việc hình thành tri thức,
nhân cách cho mỗi con người, nhất là đối với các em học sinh khi đang ngồi trên
ghế nhà trường. Nhưng trên thực tế, học sinh ngày nay rất ít đọc sách, thờ ơ với
sách. Vì sao vậy, có phải là các em không yêu sách?
Thứ nhất, muốn học sinh ham
đọc sách thì trước hết chúng ta phải
tạo cho các em có thói quen yêu sách
và tiếp cận với sách báo từ nhỏ.
Nhưng, thử hỏi trong gia đình cha
mẹ, ông bà đã hướng cho con em
mình thói quen đọc sách hay chưa?
Nhiều gia đình cứ mải mê với chuyện cơm
áo gạo tiền, rồi ngay từ khi các em còn nhỏ
đã định hướng cho con đi theo các môn tự
nhiên để sau này ra trường dễ xin việc và có
nhiều tiền. Nhiều cha mẹ còn định kiến với
con cái khi các em say mê với những tờ báo
hay quyển sách trên tay bởi cho đó là điều
91
viển vông, thiếu thực tế... Chính từ
những suy nghĩ như vậy nên bây giờ
vào các gia đình ta vẫn thường thấy
cha mẹ sắm cho con em mình đồ
chơi hiện đại, đắt tiền để chơi hoặc
các em cứ cắm cúi vào các game
online trên điện thoại của cha mẹ.
Trong khi đó lại rất hiếm những gia
đình có tủ sách. Còn với các gia đình
làm nông thì do điều kiện kinh tế còn
khó khăn và cũng ít biết được những
giá trị của sách, hoặc có biết nhưng
cũng “lực bất tòng tâm” vì sách bây
giờ có giá cao quá.
Thứ hai là thư viện nhà trường
hiện nay quá thừa nhưng lại rất thiếu
sách. Cái thừa là phần lớn sách trong
thư viện là sách giáo khoa được cấp
về (học sinh không có nhu cầu về
sách này), còn lại một số đầu sách thì
không phù hợp với lứa tuổi học sinh,
hoặc không có liên quan, các em dù
có đọc nhưng chưa chắc có thể hiểu
được (bởi nhiều sách nghiên cứu).
Trong khi những đầu sách dành cho
tuổi mới lớn, sách khám phá về khoa
học, lịch sử lại ít hoặc không có. Các
thư viện nhà trường chưa chú ý đến
các đầu sách hữu ích phục vụ cho
văn hóa đọc của các em học sinh.
Phần lớn sách có ở thư viện hiện nay
là sách… từ trên cấp về. Mà sách cấp
về thì mục đích của người mua và
cấp không dễ gì phù hợp với học
sinh và thầy cô giáo!
Thứ ba là hiện nay các đầu sách xuất
bản có số lượng rất ít nhưng giá lại quá cao.
Sách viết cho thiếu nhi không nhiều và
phần lớn viết theo đơn đặt hàng nên nội
dung các cuốn sách chưa cuốn hút được các
em. Thỉnh thoảng ta vẫn bắt gặp những
cuốn sách viết và xuất bản cho thiếu nhi,
cho lứa tuổi học trò nhưng lại chạy theo thị
hiếu thị trường, quá nhiều ngôn ngữ, hình
ảnh bạo lực và nhạy cảm…
Thứ tư là hiện nay giới trẻ có rất nhiều
kênh thông tin để giải trí, mạng Intenet
được lắp đặt rộng rãi, báo điện tử ra đời
nhiều, mạng xã hội đã thu hút giới trẻ nên
một bộ phận học sinh, sinh viên quen dần
với thói quen đọc tin tức trên mạng. Những
thông tin mới, cập nhật được những vấn đề
thời sự, ít tốn kém và phù hợp với lứa tuổi.
Hướng học sinh đến với văn hóa đọc
trước hết cần tạo cho các em niềm say mê
đọc sách từ nhỏ. Cha mẹ hãy tìm và hướng
cho các em loại sách phù hợp với lứa tuổi.
Thư viện nhà trường cần được đầu tư về
phòng ốc, sách báo đúng nghĩa, khuyến
khích các em đến đọc sách. Thầy cô giảng
dạy cần khuyến khích những bài viết sáng
tạo, hướng các em tìm tòi qua sách báo, tài
liệu. Xã hội cần định hướng và xuất bản
những đầu sách hay… Đó là những cách tốt
để giúp các em tiếp cận tri thức, nâng cao
chất lượng học tập, đạo đức của học sinh
trong nhà trường mà lại hạn chế được các
trò chơi vô bổ khác trong giới trẻ hiện nay.
Nguyễn Cao http://dantri.com.vn
Báo Dân trí
92
Văn hóa đọc mai một làm gia tăng bạo lực học đường và sự vô cảm
Phát triển văn hóa đọc luôn là một vấn đề mang ý nghĩa chiến lược của mọi
quốc gia trong việc nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực. Tuy nhiên, hạn
chế lớn nhất trong phát triển văn hóa đọc hiện nay là chưa có những quy định cụ
thể để nâng cao nhận thức cũng như sự đầu tư của các lực lượng trong xã hội vào
phát triển văn hóa đọc, coi phát triển lĩnh vực này có tầm quan trọng như các lĩnh
vực khác của đời sống văn hóa. Bên cạnh đó, lượng người dân và học sinh quan
tâm đến sách chưa nhiều.
Thời gian chát, chơi game nhiều
hơn đọc sách
Theo Cục Xuất bản, bình quân mỗi
người Việt Nam đọc được 0,8 cuốn sách
và 7,07 tờ báo một năm, thấp hơn nhiều
so với các nước trong khu vực và trên
thế giới. Trong một báo cáo khác của
Vụ Thư viện - Bộ VH-TT&DL, tỷ lệ
người hoàn toàn không đọc sách chiếm
tới 26%, tỷ lệ người thỉnh thoảng mới
cầm một cuốn sách lên để đọc chiếm tới
44%, đọc thường xuyên chỉ chiếm tỷ lệ
30%. Bạn đọc của thư viện chỉ chiếm
khoảng 8 - 10% dân số. Thư viện Quốc
gia Việt Nam có khoảng 50 nghìn bạn
đọc thường xuyên; thư viện cấp tỉnh chỉ
có khoảng 1 - 2 nghìn bạn đọc, cấp
huyện 500 - 600 bạn đọc; thư
viện/phòng đọc cấp xã khoảng 100 - 200
bạn đọc. Kết quả thống kê của Ông
Nguyễn Quang Thạch - hành trình đi bộ
Hà Nội - Sài Gòn tăng tốc chương trình
sách hóa nông thôn Việt Nam, khi
phỏng vấn trên 3.000 người từ 6 tuổi
đến 80 tuổi chủ yếu là độ tuổi từ 10-40
cho thấy: 90% người chưa từng mượn
sách ở thư viện nhà trường hoặc nhà
trường không cho mượn sách đưa về
nhà đọc. Có thể nói, những số liệu thống
kê trên cho thấy, thói quen đọc của
người Việt Nam chưa được hình thành
một cách vững chắc. Người dân vẫn
chưa có thói quen và kỹ năng đọc sách
phù hợp mà chủ yếu đọc theo ngẫu
hứng, chỉ có một bộ phận nhỏ học sinh,
sinh viên và những người làm công tác
nghiên cứu khoa học… mới có thói
quen và cách đọc đúng.
Theo báo cáo từ Vụ Giáo dục
thường xuyên, Bộ GD&ĐT thì: Đa số
bạn trẻ ngày nay thờ ơ với văn hóa đọc
sách. Đặc biệt, thế hệ trẻ bị những hình
thức nghe nhìn lôi cuốn nhiều hơn là
hình thức đọc. Trong nhiều năm qua,
Học sinh hiện nay ít quan tâm đến sách, hầu hết
các em chỉ có sách giáo khoa và truyện tranh
đơn thuần
93
học sinh nông thôn hầu như không có
sách gì để đọc ngoài sách giáo khoa, do
một số nguyên nhân: Thu nhập gia đình
thấp và cha mẹ không có thói quen đọc
sách; sức ép do phải học tập quá nhiều;
không có các hiệu sách đến cấp xã; hệ
thống thư viện nhà trường và điểm bưu
điện văn hóa xã yếu kém, hầu hết học
sinh không được mượn sách từ thư viện
nhà trường đưa về nhà; chương trình
giáo dục chưa kích thích học sinh tìm
kiếm tri thức ngoài sách giáo khoa và xã
hội chưa ý thức được tầm quan trọng
của việc nuôi dưỡng thói quen đọc sách
cho con trẻ từ 4-15 tuổi (học sinh mầm
non cần được nghe sách). Những
nguyên nhân trên dẫn đến tình trạng mỗi
học sinh nông thôn chỉ đọc trung bình 1-
2 đầu sách ngoài sách giáo khoa trong
năm học.
Đối với học sinh khu vực thành thị,
tuy có cơ hội tiếp cận sách thuận lợi hơn
nhiều so với học sinh nông thôn, nhưng
thói quen và kỹ năng đọc sách vẫn chưa
được chú trọng. Theo kết quả điều tra
tình hình sử dụng thời gian rỗi của học
sinh trường cho thấy thời gian học sinh
dành cho đọc sách chỉ chiếm rất ít, trong
khi đó thời gian dành cho chat, chơi
game và xem ti vi nhiều hơn nhiều. Văn
hóa đọc bị mai một đã và đang gây hậu
quả nghiêm trọng cho xã hội như bạo
lực học đường, tội phạm tràn lan, sự vô
cảm và thiếu niềm tin vào xã hội ngày
càng tăng, lãng phí nền tảng nhân văn
và sáng tạo quốc gia.
Phát triển văn hóa đọc từ cấp
mầm non
Phát biểu trong Hội thảo về “Phát
triển văn hóa đọc trong nhà trường và
cộng đồng”, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT
Nguyễn Vinh Hiển chỉ ra rằng: “Những
hạn chế của học sinh của chúng ta hiện
nay là thiếu các kỹ năng giải quyết các
vấn đề liên quan đến thực tiễn, thiếu kỹ
năng sống và làm việc theo nhóm. Có
nhiều nguyên nhân dẫn đến hạn chế đó,
trong đó có nguyên nhân là học sinh ít
có thói quen thường xuyên đọc sách.
Học sinh ít có thói quen thường xuyên
đọc sách do nhiều nguyên nhân như:
Sức ép do thời gian học tập chính khóa,
ngoại khóa nhiều; cơ sở vật chất thư viện
chật hẹp, sách, tài liệu nghèo nàn; cán bộ
thư viện kiêm nhiệm bận nhiều việc ít có
thời gian dành cho giao tiếp với học sinh;
cách thức quản lý, chỉ đạo hoạt động của
thư viện lạc hậu; phong trào đọc sách
trong cộng đồng nói chung và trong nhà
trường nói riêng chưa được hình thành,
không được sự khuyến khích của giáo
viên và cha mẹ học sinh; nhu cầu hỗ trợ
của việc đọc cho học tập chính khóa; yêu
cầu về kiểm tra đánh giá chưa khuyến
khích học sinh phải đọc thêm nhiều tài
liệu để có kết quả tốt…”.
Để nâng cao chất lượng văn hóa
đọc, Vụ Giáo dục thường xuyên Bộ
GD&ĐT đã đề xuất một số giải pháp.
Phải thay đổi thói quen dạy và học từ ở
cấp mầm non. Theo đó, giáo viên mầm
non cần dành thời gian đọc sách cho trẻ;
94
hướng dẫn và khuyến khích cha mẹ, anh
chị đọc sách, kể chuyện cho tuổi thơ
nghe thường xuyên tại gia đình.
Đối với các trường phổ thông cần
tăng cường đổi mới hình thức tổ chức và
phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra
đánh giá theo hướng phát huy tính tích
cực, chủ động, sáng tạo, ham thích tìm
tòi tư liệu phục vụ học tập của học sinh;
tập trung dạy cách học và rèn luyện năng
lực tự học, tự cập nhật kiến thức, tạo nền
tảng cho học tập suốt đời. Tích cực thực
hiện đa dạng hóa các hình thức tổ chức
và hoạt động của thư viện trường học:
luân chuyển sách trong thư viện nhà
trường xuống các tủ sách trên lớp, áp
dụng các mô hình “thư viện xanh”, “thư
viện thân thiện”,... nhằm giúp cho việc
đọc sách thuận tiện và hiệu quả hơn; giao
học sinh tự quản lý tủ sách và cho mượn
sách; thường xuyên tuyên truyền giới
thiệu sách, tổ chức tốt phong trào thi đọc
sách, xây dựng ý thức, thói quen đọc
sách cho học sinh.
Phan Thủy
http://phapluatxahoi.vn
Trang Pháp luật & Xã hội
Giới trẻ “hờ hững” với văn hóa đọc
vì điện thoại và internet
Đọc sách không chỉ đơn thuần là một hình thức để tiếp cận thông tin, mà còn
là một trong những hoạt động văn hóa, được gọi là văn hóa đọc. Là thái độ, là
cách ứng xử của chúng ta với tri thức, sách vở. Tuy nhiên, văn hóa đọc của giới
trẻ hiện nay đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi sự bùng nổ thông tin - với sự
xuất hiện của các loại hình đa phương tiện.
Sách không còn giữ vị trí độc tôn
Thay vào việc ra các hiệu sách để
mua sách chuyên ngành, các cuốn sách
về văn hóa- giáo dục…đa số bạn trẻ
dành thời gian lướt facebook, tìm kiếm
thông tin, đọc sách trực tuyến. Họ sẵn
sàng bỏ hàng giờ đồng hồ để ngồi bên
chiếc máy tính đọc hàng chục, hàng
trăm những mẩu truyện sến súa.
Phạm Phương Anh (SN 1994), sinh
viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền
chia sẻ: “Thấy các bạn thi nhau đọc bộ 3
tiểu thuyết “50 sắc thái”, mình cũng
mượn về đọc, nhưng không hiểu sao đọc
được mấy trang mình đã thấy chán
không muốn đọc nữa. Mặc dù hằng
ngày mình rất hay đọc truyện trên điện
thoại di động, đủ truyện dài ngắn mà
không thấy buồn ngủ, nhưng cứ cầm
95
quyển sách dày cộp lên là mình đã thấy
nản ngay”.
Một thực trạng đáng báo động, đó là
việc các bạn trẻ đang phụ thuộc quá
nhiều vào các loại hình truyền thông.
Thay vì việc lên thư viện tìm sách tham
khảo, nhiều bạn sinh viên mang máy tính
xách tay lên thư viện ngồi tra cứu bằng
các công cụ trên mạng xã hội. Hiện nay
khi mà nhà hàng, quán cà phê, karaoke,
vũ trường mọc lên ngày càng nhiều, thu
hút bạn trẻ đến thưởng ngoạn thì thư
viện, hiệu sách lại vắng bóng, làm cho
văn hóa đọc bị giới trẻ lãng quên.
Là nhân viên bán hàng tại một hiệu
sách trên đường Láng, chị Thu Hà (SN
1988) cho biết: “Bản thân tôi bán hàng
tại hiệu sách này cũng được hơn 2 năm,
lượng sách rất phong phú nhưng lượng
tiêu thụ rất hạn chế. Nhiều bạn trẻ vào
hiệu sách, nhưng mục đích chính lại là
mua các đồ dùng cá nhân chứ không
phải mua sách”. Có lẽ, đây cũng chính
là một phần lí do khiến gian hàng bày
bán sách ngày càng thu hẹp. Trong khi
ngày càng có thêm nhiều quầy hóa mĩ
phẩm mọc lên tại các hiệu sách. Những
cuốn sách điện tử đang được thay cho
những cuốn sách giấy, chính vì vậy văn
hóa đọc cũng không còn giữ được nét
nguyên sơ.
Thư viện sách miễn phí - vẫn
không thu hút được giới trẻ
Bookbox - thư viện sách mini miễn
phí cho người thích đọc sách đang ngày
càng phát triển ở ba miền Bắc - Trung -
Nam. Nhưng nó chỉ phục vụ lượng độc
giả yêu sách thực sự, nếu không từng
mua sách về đọc, bạn sẽ chẳng có thể
đổi được một cuốn sách miễn phí nào
trong đó cả. Bởi nguyên tắc duy trì hộp
sách là: “Tất cả mọi người đều có thể
lấy sách từ hộp về đọc, với điều kiện họ
phải thay vào đó một cuốn sách khác”.
Không những thế, có thời gian ở Đà
Nẵng hộp đựng sách miễn phí bị ăn cắp,
điều này càng khiến chúng ta trăn trở
hơn về việc giới trẻ “hờ hững” với việc
giữ gìn sách- tri thức của nhân loại.
Đối với những bạn trẻ có niềm đam
mê đọc sách thực sự thì sách vẫn luôn là
một “báu vật”, họ vẫn có thể dành thời
gian đi chơi để lựa chọn cho mình
những cuốn sách bổ ích. Có thể dành
dụm tiền mua quà ăn vặt để mua cho
bằng được một cuốn sách mình thích.
Thùy Linh, sinh viên Đại học Luật
Hà Nội chia sẻ: “Hằng tuần mình đều
lên hiệu sách ở Bờ Hồ, Tràng Thi để lựa
chọn sách. Mình thấy đa số các bạn trẻ
toàn đến đó chơi, chụp ảnh… Không
phải vì không có tiền để mua sách, mà
vì bản thân các bạn trẻ ngày nay thích
công nghệ, lúc nào cũng thích nhanh mà
không chịu nghiền ngẫm mọi vấn đề”.
Hằng năm, Nhà nước cung cấp rất
nhiều sách, báo cho các thư viện miễn
phí tại các địa phương. Tuy nhiên, việc
sử dụng hiệu quả các thư viện ấy vẫn
còn là một bài toán khó. Bởi lượng sách
nhiều, nhưng lượng độc giả ít thì hoạt
động của thư viện cũng sẽ không đạt
được mục đích, ý nghĩa của nó.
Cô Thu Hằng - giáo viên dạy Văn
Trường THPT Văn Giang (Hưng Yên)
96
tâm sự: “Thư viện trường rất nhiều sách,
báo đọc miễn phí, nhưng tôi hiếm khi
thấy các em lên mượn bao giờ. Sách hay
cứ ở yên một chỗ, rồi cũ đi mà vẫn chưa
có ai đọc. Có lẽ đây là nguyên nhân dẫn
đến vốn từ trong các bài viết văn của
các em rất hạn chế. Đặc biệt, nhiều em
do sử dụng mạng xã hội quá nhiều, đến
nỗi mà các chữ viết bị thay đổi, viết tắt
không thể dịch được. Tôi rất buồn và
luôn trăn trở về văn hóa đọc của giới trẻ
hiện nay”.
Liệu có thể nâng cao được văn
hóa đọc trong giới trẻ?
Hiện nay, rất nhiều trang mạng đã
đánh vào kinh tế, yêu cầu người dùng
trả phí. Rất ít trang mạng cho phép độc
giả đọc, tải miễn phí, trừ những trang
web tự do, không được kiểm duyệt chặt
chẽ. Chính vì vậy, để có được các bài
giảng điện tử, các cuốn sách hay trực
tuyến, độc giả vẫn phải bỏ một số tiền
để mua thẻ thành viên. Giá trị của nó
nhiều khi còn đắt đỏ hơn một cuốn sách
đang bán ngoài thị trường, cách viết đôi
khi cũng kém hấp dẫn hơn những tác
phẩm đã được in ấn.
Khi xã hội phát triển cao hơn, con
người có thể đọc sách trong thư viện
điện tử hay qua mạng Internet, thì vẫn
chắc chắn một điều là: sách vẫn không
hề mất đi giá trị văn hoá truyền thống
lâu đời vốn có của nó. Cái cảm giác khi
ta được lật từng trang sách, tờ báo, tạp
chí vẫn còn tươi nguyên mùi mực in và
thơm tho mùi giấy với những trang trí,
hoạ tiết đẹp đẽ - chứ không phải căng
mắt ra để đọc chúng trên các trang màn
hình máy tính - có lẽ mãi mãi vẫn là một
điều thú vị vô cùng. Đúng như Ths.
Nguyễn Hữu Giới đã viết: “Sách và văn
hoá đọc lo mà không lo trước sự bùng
nổ và lấn át mạnh mẽ của phương tiện
nghe nhìn hôm nay, mà chỉ là vấn đề
tương hợp và tương tác giữa đặc trưng
các loại hình với những nhu cầu thực tế
luôn luôn biến động và phát triển trong
xã hội”.
Trong xã hội thông tin hiện đại, tình
trạng tràn ngập thế giới âm thanh và
hình ảnh qua các phương tiện nghe nhìn,
trong đó một số chức năng của việc đọc
đã được các màn hình và thùng loa đảm
nhận. Thời gian đọc sách và độc giả bị
co hẹp lại, dù chỉ là tương đối. Tuy
nhiên, điều quan trọng là sách vẫn có
những tính năng không thể thay thế
được bằng các phương tiện nghe nhìn và
chúng ta cần tạo ra một nhận thức rộng
rãi trong xã hội về sách.
Ngày hội sách và văn hóa đọc diễn
ra trên cả nước, ngày hội trao đổi sách
tại các trường đại học, thư viện sách
lưu động hi vọng sẽ là những liệu pháp
hiệu quả giúp giới trẻ quan tâm nhiều
hơn nữa đến sách và văn hóa đọc. Ðã
đến lúc cần định hướng cho người đọc
nói chung và bạn đọc trẻ nói riêng, việc
đọc sách không phải là theo trào lưu,
mà còn giúp nâng cao nhận thức, tích
lũy tri thức.
Nhật Hạ
http://cstc.cand.com.vn
Báo Cảnh sát toàn cầu
97
Văn hóa đọc trên mạng: Vàng thau lẫn lộn
Đi tìm sách hay trên mạng
Thành Trung, cán bộ một phân viện
nghiên cứu đóng tại Tp. HCM có một
ham mê là đọc sách nhưng do nhu cầu
công việc gần đây anh ít có điều kiện đến
các nhà sách tìm sách mới. Tuy nhiên,
mới đây gặp lại, anh khoe sách mới nào
cũng đã đọc qua nhờ vào việc lên mạng
tìm sách, tác phẩm mới nhất anh vừa đọc
là “Mật mã Da Vinci”, bản dịch mới của
dịch giả Dương Tường trên trang web
vnthuquan.net. Trước đó anh cũng đã
đọc đầy đủ bản dịch đầu của Harry Potter
tập 6 cũng từ một trang web.
Theo lời giới thiệu, chúng tôi vào
trang vnthuquan.net để tìm kiếm những
tác phẩm văn học. Đúng như tên gọi,
trang web này chứa đựng một thư viện
đồ sộ các tác phẩm văn học trong và
ngoài nước mà hầu hết đều được dịch
qua tiếng Việt tạo sự dễ dàng cho người
đọc. Không chỉ có tiểu thuyết, còn có
một thư viện thơ, một kho ảnh giới thiệu
những tác phẩm của các họa sĩ, nhiếp
ảnh gia trong nước.
Đặc biệt, trang web này đã xây dựng
được một thư viện các tác phẩm sử Việt
như bộ “Đại Việt sử ký toàn thư”, “Hịch
tướng sĩ”, “Bình Ngô Đại Cáo”… bằng
nguyên tác chữ Hán, những tác phẩm
trên cùng với những tài liệu, thư tịch cổ
bằng ngôn ngữ Hán Nôm có trên trang
web là một phần đóng góp của những
người thực hiện trong việc bảo lưu vốn
văn cổ truyền của dân tộc.
Ông Vũ Quang, một cán bộ ngành
điện ảnh về hưu thường truy cập tìm
thấy khá nhiều trang web hay về điện
ảnh trong nước và thế giới, đủ kiểu giới
thiệu từ những ngôi sao màn bạc đầu
tiên, những bộ phim kinh điển, tác phẩm
kịch bản hay, trường đào tạo… đến
những thông tin mới nhất về các
Festival điện ảnh sắp diễn ra trên các
châu lục. Lúc thư giãn, ông Quang còn
ghé vào “các trạm văn học” như evan
trên vnexpress, trang sắc màu văn hóa
(bao gồm nhiều thể loại thơ, văn, lý luận
phê bình văn học) trên mạng vnn, trang
web văn nghệ đồng bằng sông Cửu
Long, trang web vuhong.com còn gọi là
quán văn chương nhỏ bên sông Hàm
Luông của nhà văn Vũ Hồng (Bến Tre)
hay trang web vừa khai trương “mới
toanh” phongdiep.net của nhà văn
Phong Điệp.
Đa dạng về thể loại, độc đáo về nội
dung, đơn giản trong việc tìm kiếm
thông tin, tư liệu. Những trang web về
đề tài thơ văn đang trở thành một địa chỉ
được đông đảo bạn đọc đón nhận và ở
một góc độ nào đó những trang web này
cũng góp phần nâng cao trình độ thưởng
thức văn học của người đọc.
Xuất bản sách lên mạng?
Trước khi Blog (nhật ký điện tử trên
98
mạng) ra đời, các diễn đàn văn học nghệ
thuật là nơi duy nhất để những ai có nhu
cầu sáng tác có dịp giới thiệu các tác
phẩm của mình đến bạn đọc một cách
nhanh và đơn giản nhất. Thế nhưng,
việc giới thiệu này cũng còn tùy thuộc
vào người quản lý diễn đàn với những
tôn chỉ khác nhau.
Tuy nhiên, nhiều diễn đàn vẫn được
duy trì khá tốt, tạo nên những sân chơi
cho những người yêu thơ văn như box
thơ văn của TTVNOL.com, thotre.com
với diễn đàn văn học trẻ khá sôi nổi,
ngoài ra còn những trang web chuyên
nghiên cứu phê bình văn học như
vhnt.com, chuyên giới thiệu sách như
vanhoanghethuat.com, xemsach.com…
Đến thời kỳ phát triển của Blog, các tác
giả mới được toàn quyền đưa những tác
phẩm, thông tin của mình lên trang web
để phổ biến đến rộng rãi người đọc, đây
cũng là lúc việc thưởng thức tác phẩm
trên mạng trở nên cực kỳ đa dạng và
phổ biến.
Cũng chính nhờ những mảnh đất
này đã góp phần tạo điều kiện cho các
cây bút mới có chỗ thể hiện mình thay
vì phải chờ đợi in sách theo cách truyền
thống vốn đầy phức tạp và tốn kém như
hiện nay. Các nhà văn, nhà thơ dạng này
đều nhớ rõ bài học tác phẩm Deep Love
của nhà văn Nhật Yoshi xuất hiện lần
đầu trên một trang web đã trở thành một
hiện tượng văn học và khi xuất bản dưới
dạng sách truyền thống đã trở nên cực
kỳ ăn khách với gần 3 triệu bản được
bán hết. Tìm được chỗ đứng trong lòng
độc giả đã trở thành ước mơ của những
nhà văn mới và các diễn đàn.
Nhà xuất bản Văn học mới đây cũng
cho ra mắt tuyển tập khoảng 35 truyện
ngắn với quyển sách có tên Truyện ngắn
trên trang web Văn nghệ sông Cửu
Long: www.vannghesongcuulong.org.
Đây cũng là một minh chứng về việc
xuất bản sách từ những tác phẩm đã
“tải” trên mạng và điều mà nhà văn
Triệu Xuân viết trong lời giới thiệu sách
cho là một cố gắng “nhằm tôn vinh văn
học trực tuyến”.
Cảnh báo: Vàng thau lẫn lộn!
Đọc sách trên mạng và “download”
gần như đã thành từ quen thuộc của
nhiều bạn đọc trẻ hiện nay. Diễn viên trẻ
Xuân Hòa cho biết cô và bạn bè thường
tìm đọc truyện ngắn hay trên mạng ở
các chuyên mục văn học nghệ thuật các
báo online; có khi còn tìm kiếm một số
tác phẩm của Shakespeare, Racine...
trong thư viện điện tử.
Nhật Minh, sinh viên Đại học Luật
Tp. HCM cũng thích lướt web tìm đọc
những trang sách trên mạng mà anh cho
rằng tìm kiếm khá dễ dàng các tác phẩm
kiếm hiệp: vietkiem.com. Đây là trang
web được mệnh danh là kho tàng kiếm
hiệp với gần như toàn bộ các tác phẩm
của những danh gia về kiếm hiệp như
Kim Dung, Cổ Long…
Tuy nhiên, cái gì cũng có hai mặt
của nó, hầu hết các trang web mạnh nhất
về văn học hiện nay đều của các cá nhân
tại nước ngoài do đó sẽ rất khó kiểm
soát, bảo đảm sự trung thực về mặt
99
thông tin. Điều này đã xảy ra với trang
web kiemhiepnhan…com, dù đề tài
thuần kiếm hiệp nhưng do những người
tổ chức trang nên văn phong ngôn từ
không phù hợp.
Mặt khác, văn hóa đọc trên mạng
còn biến tướng sang việc tự in, tự xuất
bản, tự phát hành sách photocopy của
một số tác giả. Dưới hình thức này,
chuyện vàng thau lẫn lộn đều có trong
một số tác phẩm photo chuyền tay nhau
đọc mà các cơ quan chức năng không
thể kiểm soát được. Muốn hay không,
văn hóa đọc dù theo kiểu đọc truyền
thống hay đọc trên mạng cũng đang phát
triển theo những điều kiện phát triển
tương thích của xã hội hiện đại.
Trong tình hình cửa ngõ các trang
web còn mở rộng, các cơ quan chức
năng cùng gia đình, xã hội cũng cần chú
ý rà soát, chọn lọc tinh hoa văn hóa, để
sớm ngăn ngừa và đẩy lùi những yếu tố
độc hại, phản động, nguy hiểm tràn
ngập vào văn hóa Việt Nam qua làn
sóng văn hóa đọc được mệnh danh là
“thời đại a còng”.
Tường Vận - Yên Ngọc
http://sggp.org.vn
Báo Sài Gòn giải phóng
Hoài niệm sách
Đọc sách giờ không đơn giản chỉ là nhu
cầu khám phá tri thức, sách giờ trở thành một
món ăn tinh thần, giải trí và nâng tầm thành
văn hóa đọc.
Cách đây chục năm, nói đến sách, văn
học, ai cũng “điểm danh” được những cái tên
thuộc hàng kinh điển như: “Hồng Lâu Mộng”,
“Tây Du ký”, “Chiến tranh và hòa bình”,
“Annakarenina”, “Thép đã tôi thế đấy”…; văn
học Việt Nam thì gối đầu giường với “Đời
thừa”, “Trăng sáng”, “Số đỏ”… Đơn giản vì
thời đó rất ít thứ để giải trí ngoài việc nghiền
ngẫm một cuốn sách.
Hơn 20 năm sau, chỉ cần một “click”
chuột, mọi thứ cần tìm đều hiện ra trước mắt.
Mỗi người bạn gặp hằng ngày đều có thể nói
rằng, không còn thời gian dành cho việc đọc
sách, đi mua sách bởi nỗi lo cơm áo gạo tiền
đã trở thành một thứ áp lực,
không ai còn tinh thần để tập
trung vào trang sách mỗi tối nữa.
Và nếu cần để giải trí, nắm bắt
thông tin hằng ngày, họ vẫn có thể
kết hợp cùng lúc nhiều việc ở một
mức độ nào đó, chẳng hạn như
vừa ăn uống vừa xem thời sự, hay
nghe đài. Như vậy rõ ràng so với
sách báo, văn hoá nghe nhìn có
lợi thế, phù hợp hơn với nhịp sống
hiện đại. Cộng thêm “căn bệnh
lười đọc” đã tồn tại bấy lâu nay,
rồi cảm giác hụt hẫng nếu đọc
trúng các đầu sách chạy theo trào
lưu quảng cáo…
Có thể thấy phần lớn những
bạn trẻ, nhất là học sinh, sinh viên
hiện nay đã quên đi sự tồn tại của
các tác phẩm văn học kinh điển
100
của thế giới như: “Cuốn theo chiều gió”,
“Những người khốn khổ”, “Không gia đình”,
“Những tấm lòng cao cả”, “Túp lều của bác
Tôm”… Nếu như hỏi thì chắc chắn cũng biết
được tên, chứ nói đến nội dung thì các bạn…
cười trừ.
Sách của các tác giả Việt Nam - đặc biệt là
các tác giả trẻ, chuyên và không chuyên hiện
vẫn là một mảnh đất màu mỡ được các nhà
xuất bản, công ty sách tập trung khai thác. Chi
phí bản quyền vừa phải, liên lạc nhanh chóng,
tổ chức sự kiện thì tác giả có mặt đầy đủ để trả
lời báo giới - không giống với việc ra mắt một
cuốn sách dịch, mọi điều muốn tìm hiều về
cuốn sách đều phải thông qua người
dịch/người đại diện cho tác giả ở phần chuyển
ngữ, khiến mọi việc trở nên có phần “tam sao
thất bản”. Thậm chí, hiện nay, có một số
người vì quá nôn nóng với việc ra sách của
mình đã tự thực hiện luôn cả việc trình bày,
thiết kế bìa nhằm “rút ngắn công đoạn” cho
nhà sản xuất nên chỉ vài chục ngày sau khi ký
Hợp đồng bản quyền là đã có sách trên giá.
Ở Việt Nam hiện nay, sách điện tử dường
như vẫn là một món ăn chưa hợp “khẩu vị”.
Đối với bộ phận lớn thế hệ trẻ, nhất là học
sinh, sinh viên (nhóm được đánh giá là “khách
hàng tiềm năng” của thị trường sách) thì việc
bỏ tiền ra mua 1 bản ebook có bản quyền thực
sự là điều khá hiếm hoi. Học từ các trang
mạng, diễn đàn đọc “chùa” từng cuốn sách từ
khi mới “phôi thai” là bản dịch chưa hoàn
chỉnh… miễn là nắm được nội dung chính của
cuốn sách, có những anh chị trai xinh gái đẹp
ra sao, để cùng vào một forum bàn tán, thậm
chí trở thành “cuộc chiến mạng” chỉ vì những
nhân vật yêu thích của mình lỡ bị chê bai.
Suy cho cùng, cảm giác khi
cầm một cuốn sách giấy, vừa lật
từng trang sách, vừa nhâm nhi ly
café buổi sáng, trước cái nắng rực
rỡ vẫn là một thứ cảm giác được
ưa thích và khó có thể mất đi ở
mỗi người “yêu sách”. Hoặc nâng
niu, vuốt ve từng trang sách còn
vương mùi mực in, giấy mới cũng
vẫn là thứ cảm giác mà bạn yêu
thích, phải không? Đó là điều lý
giải tại sao sách điện tử sẽ không
thay thế được sách giấy.
Nói như vậy không có nghĩa
là sách đang đánh mất dần vị trí
của nó trong đời sống. Ở góc nhìn
tiêu cực đến mấy thì cũng phải nói
rằng, dù xã hội có phát triển đến
đâu thì sách giấy vẫn có những ưu
thế tuyệt vời của nó. Ngoài sự
cuốn hút từ họa tiết, trang trí
ngoài bìa, thì chính cốt lõi nội
dung tư tưởng mà cuốn sách chứa
đựng mới đích thực là nguồn nam
châm thu hút tâm trí con người.
Sách mang lại cho con người
nguồn tri thức vô giá, phân tích,
chọn lọc, ghi nhận và điều quan
trọng là hiểu được tận ngọn nguồn
của vấn đề, của kiến thức mà
không một phương tiện truyền
thông nào có thể truyền tải được.
Bởi bản thân hình ảnh thì chỉ
thoảng qua, từ ngữ mới đọng lại
lâu bền…
Hải Phương Lê
http://daidoanket.vn
Báo Đại đoàn kết
101
PHẦN 3.
MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO
VĂN HÓA ĐỌC
* Những quyển sách làm say mê ta đến tận tủy, chúng nói chuyện với ta, cho ta những lời khuyên và liên kết với ta bởi một tình thân thật sống động và nhịp nhàng. ---
F.Petrarque. (H.Godefroy).
102
103
Kinh nghiệm xây dựng văn hóa đọc
Một thống kê năm 2009 ở Đức cho biết việc tăng số người tốt nghiệp tú tài, đại
học không làm gia tăng số lượng người ham đọc sách. Việc ham thích đọc sách chủ
yếu phụ thuộc vào trình độ học vấn của cha mẹ và gia đình.
Ngay cả khi con cái học cao và
thành đạt hơn cha mẹ thì thói quen “di
truyền” này cũng không thay đổi! Điều
này càng cho thấy tầm quan trọng của
việc tạo thói quen đọc sách trong gia
đình và ở lứa tuổi ấu niên.
Ngày nay, việc sử dụng email, Twitter
hay Facebook đòi hỏi phải có kỹ năng đọc
và viết. Vì vậy nhìn chung, nhu cầu đọc và
viết tăng lên nhiều mặc dù không thể hiện
duy nhất ở các dạng truyền thông truyền
thống như sách, báo in.
Do đó, tìm hiểu về văn hóa đọc
không nên chỉ nhìn vào việc đọc sách,
báo in. Đọc qua internet hay sách điện
tử có thể tạm thời bị giảm chất lượng và
hứng thú so với đọc sách in nhưng
không vì thế mà làm giảm năng lực đọc.
Văn hóa đọc cần được huấn luyện
từ nhỏ
Có nhiều phương tiện để con người
lưu trữ lịch sử và kiến thức như phim
ảnh, hình ảnh, máy tính, sách báo…
Chúng luôn biến động, nhưng điều bất
biến là: Năng lực đọc văn bản là cơ sở
cho năng lực truyền thông.
Văn hóa đọc chủ yếu là thích đọc và
biết đọc, biến việc đọc thành bộ phận
của niềm vui sống hằng ngày. Sự thật
giản dị: Người ta học đọc bằng cách…
đọc và đọc bắt đầu với những hình ảnh
trong những truyện kể và truyện tranh
tuổi thơ; vì đọc cần có tư duy và năng
lực tưởng tượng; nghĩa là trước hết cần
có những hình ảnh tư duy.
Ta không thể học ngôn ngữ mà
không có ngôn ngữ nội tâm và tiến trình
tư duy bằng hình ảnh và biểu tượng. Do
đó, ham đọc nằm trong tiến trình sở đắc
và hoàn thiện ngôn ngữ và tư duy.
Theo cuốn Chương trình khung cho
giảng dạy cấp tiểu học của nước Đức của
Rahmenlehrplan Deutsche Grundschule
thì: “Đọc có nghĩa là mở rộng sự hình
dung và sự hiểu biết. Nó mang lại hứng
thú, kích thích trí tưởng tượng, thúc đẩy
sự đối thoại với chính mình. Nó tạo điều
kiện để đi đến thế giới kinh nghiệm và
tình cảm của những người khác. Vì thế,
đọc góp phần phát triển bản ngã và nhân
cách của học sinh”.
Cấp tiểu học cơ sở có trách nhiệm
đặc biệt để gây dựng và phát triển văn
hóa đọc, vì thành công trong nhà trường
phụ thuộc chủ yếu vào năng lực đọc của
trẻ em.
Có đến 80% kiến thức của học sinh
từ lớp 5 được truyền đạt bằng văn bản.
Học sinh nào đọc yếu sẽ ảnh hưởng
nghiêm trọng đến triển vọng phát triển
trong tương lai. Do vậy, nên khuyến
khích việc học trọn ngày cho học sinh
104
cấp 1 để có nhiều thì giờ kết hợp việc
đọc trong giờ học và trong giờ nghỉ.
Cần nhiều sáng kiến để xây
dựng văn hóa đọc ở cấp học cơ sở và
phổ thông
- Cần thiết nhất là cha mẹ đọc hoặc
kể chuyện cho trẻ em từ 2-5 tuổi trước
khi ngủ. Sử dụng và trưng bày nhiều
hình ảnh và khuyến khích đọc truyện
tranh ở trường cơ sở và phổ thông.
- Tổ chức đọc truyện thường xuyên
trong lớp học với nhiều hình thức hấp
dẫn, lôi cuốn học sinh.
- Học sinh tham gia sưu tầm và triển
lãm văn bản (trang bìa sách, đoạn văn
hay, bài thơ hay, hình ảnh đẹp, vui
nhộn, truyện cười…) trong lớp và trao
đổi với các lớp khác. Triển lãm trong
sân trường hay ở những chỗ đông đảo
học sinh lui tới.
- Tổ chức nghe các chương trình
phát thanh thiếu nhi và các hình thức
nghe nhìn khác trong lớp.
- Mời các tác giả nổi tiếng đến đọc tác
phẩm, giới thiệu, giao lưu với học sinh.
- Thỉnh thoảng tổ chức một đêm,
một cuối tuần cắm trại đọc sách do nhà
trường tổ chức.
- Mỗi lớp, mỗi trường “phát hiện”
một tác giả mới (có thể là một học sinh
có sáng tác đặc sắc).
- Cả lớp, cả trường dành một ngày
hay một tuần trong giờ nghỉ cùng đọc
một tác phẩm, một tác giả, sau khi học
sinh bỏ phiếu lựa chọn trong số những
bài đọc thử do chính học sinh giới thiệu.
- Tổ chức hội chợ sách trong trường
với các hoạt động trưng bày, trao đổi sách
cũ, mang đến một quyển sách, có quyền
chọn và mang về một quyển khác.
Các hoạt động sôi nổi trong Ngày
thế giới đọc sách 23/4:
- Học sinh triển lãm sách đã đọc
trong năm, với lời giới thiệu.
- Thầy cô hoặc các nhân vật văn hóa
nổi tiếng đến trường giới thiệu và đọc
một số đoạn từ sách mình yêu thích khi
còn nhỏ.
- Sửa sang, trang hoàng, bổ sung thư
viện, góc đọc sách… trong trường.
- Triển lãm và “hội chợ sách”.
- Học sinh hóa trang thành nhân vật
mình yêu thích.
- “Trò chơi lớn”: đi tìm kho tàng
sách hay được giấu kỹ, sau đó cùng đọc
và phát thưởng…
- Xây dựng và không ngừng phát triển
thư viện của trường và tủ sách của lớp.
- Giảm bớt giờ lên lớp để dành thì giờ
cho vui chơi, đọc sách, nghe đọc sách, vẽ
tranh, làm đồ thủ công, du ngoạn, tổ chức
các sinh hoạt tập thể nói trên…
Từ một số kinh nghiệm ở nước
Đức như trên, ta thấy:
Văn hóa đọc cần bắt đầu một cách
bền bỉ ở cấp học cơ sở và phổ thông. Để
tập thói quen thích đọc, cần bớt những
gì phải đọc.
Tập thói quen thu thập tư liệu, đọc
hết một quyển sách ở cấp tiểu học là
tiền đề để có “dũng khí” và sự kiên trì
đọc sách chuyên đề và sách kinh điển ở
105
cấp đại học và có thói quen nghiên cứu
khoa học.
Ngoài ra, nên sớm triển khai các
sáng kiến để thành lập các tủ sách gia
đình với nhiều quy mô khác nhau, giá rẻ,
trang trí đẹp, “khuyến mãi” thuận tiện…
Mặt khác cũng cần thúc đẩy văn hóa
đọc bằng những sáng kiến và biện pháp
cụ thể, khả thi phù hợp với từng lứa
tuổi, với các thành phần và điều kiện
sinh hoạt của cộng đồng dân cư.
Bên cạnh sách báo in, cần phổ cập
rộng rãi hơn nữa internet, sách điện tử,
các phương tiện nghe nhìn (CD đọc
truyện, đọc sách hay, giảng bài có hoặc
không có minh họa…).
Bùi Văn Nam Sơn
http://www.doanhnhansaigon.vn
Doanh nhân Sài Gòn
Văn hóa đọc và nhận thức của xã hội
Sách giúp người ta thoát được những ràng buộc về không gian, thời gian,
những điều kiện cụ thể để bước vào một thế giới khác. Thế nên mới có văn để tải
đạo, cũng có văn để đọc chơi.
Trong những năm qua, thị trường
sách Việt Nam ngày càng sôi động trước
sự ra đời của nhiều doanh nghiệp làm
sách cùng các thể loại sách trăm hoa đua
nở. Bên cạnh đó, những giải thưởng về
sách do các tổ chức xã hội lập ra cũng
đã xuất hiện như giải thưởng sách hay
của viện Nghiên cứu Phát triển Giáo dục
Ired và Dự án sách hay tại Tp. Hồ Chí
Minh, giải thưởng Fahasa của công ty
Cổ phần Phát hành Sách Tp. HCM...
Tuy nhiên, việc sách phong phú hơn,
được quảng bá rộng rãi hơn liệu có góp
phần nâng cao văn hóa đọc của cả xã
hội lên hay không?
Để có cái nhìn rõ vấn đề, tọa đàm
lần này của Doanh Nhân Sài Gòn có
năm khách mời - những người làm việc
trong lĩnh vực văn hóa đọc. Đó là PGS-
TS Ngôn ngữ học Sư phạm Hoàng Dũng
(Giảng viên Khoa Ngữ văn - Đại học Sư
phạm Tp. HCM), ông Phạm Thế Cường
(Chủ thư viện Phạm Thế Cường tại quận
Gò Vấp kiêm Chủ nhiệm Câu lạc bộ
sách Người yêu sách Nguyễn Huy
Tưởng), ông Nguyễn Văn Phước (Giám
đốc Công ty Sách First News), bà
Nguyễn Thúy Uyên Phương (Giám đốc
trang Thương mại điện tử Sách truyện
trực tuyến Tiki.vn). Tọa đàm diễn ra khi
Hội sách Tp. HCM 2012 vừa kết thúc,
các khách mời đều đã tham dự sự kiện
này trong những vai trò khác nhau. Ông
Phạm Thế Cường và ông Trần Ngọc
Thái Sơn đều cho rằng sách năm nay
bán chạy hơn những năm trước.
Tuy nền kinh tế còn nhiều khó khăn,
giá sách còn cao so với mức sống của đa
số người dân nhưng nhờ sách được giảm
giá ngay từ đầu hội nên thu hút rất đông
106
người mua. Đây là tín hiệu vui và cũng
cho thấy rằng mức giá cao vẫn là trở
ngại với một bộ phận không nhỏ người
thích đọc sách.
Là người tham gia tích cực nhiều
hoạt động ở hội sách, ông Nguyễn Văn
Phước bổ sung thêm ý khác: “Một trong
những điểm mà tôi rất thích ở hội sách
là có nhiều cơ hội để giao lưu giữa tác
giả, bạn đọc và người làm sách. Các bên
càng hiểu nhau sẽ càng tạo nhiều điều
kiện để phát triển văn hóa đọc”.
Từ ý kiến của ông Nguyễn Văn
Phước, ông Hoàng Dũng vào đề ngay:
“Văn hóa đọc thay đổi nhanh chóng từ
mấy chục năm nay, đến giờ thì đã khác
xưa rất nhiều. Thuở xưa, loài người viết
chữ trên đất sét hoặc vỏ cây, sau này
làm ra được giấy mực thì cũng rất công
phu. Công phu như thế thì chữ viết phải
dùng vào việc gì có ý nghĩa lớn và thật
quan trọng chứ! Thời ấy, giấy là để chép
chữ của thánh hiền, thế nên đọc chữ là
để học làm người. Bây giờ, công nghệ in
ấn phát triển, có nhiều ấn phẩm phát
không cũng chẳng ai đọc”.
Theo ông Dũng, xã hội ngày càng
phân hóa, các lĩnh vực nghề nghiệp đi
vào những chuyên môn sâu, cuộc sống
nhiều người bị thu hẹp lại. Khi đó con
người đọc để không bị cầm tù trong thực
tại. Sách giúp người ta thoát được những
ràng buộc về không gian, thời gian,
những điều kiện cụ thể để bước vào một
thế giới khác. Thế nên mới có văn để tải
đạo, cũng có văn để đọc chơi.
Ngày nay không chỉ có thánh hiền,
mà ai làm ra được thứ để cho người
khác đọc, đáp ứng được nhu cầu đọc thì
tạo ra văn hóa đọc.
Ông Nguyễn Văn Phước nêu dẫn
chứng cho ý kiến “ai cũng có thể làm
văn hóa đọc” bằng câu chuyện khá thời
sự: “Chúng tôi vừa cho ra mắt cuốn Tâm
Sida, hồi ký của một người phụ nữ từng
làm nghề bán hoa. Cuốn sách do một
người từng ở dưới đáy xã hội viết ra
bằng ngôn ngữ mộc mạc, giản dị nhưng
vẫn đủ sức khiến cho trái tim người đọc
rung động và cảm phục”.
Theo ông Phước, nhân vật chính của
cuốn hồi ký có tuổi thơ bất hạnh vì bị
đánh đập, xâm hại tình dục. Khi mới 14
tuổi, chị đã bắt đầu trượt sâu vào con
đường bán thân nuôi miệng và nghiện
ngập. Khi biết mình bị nhiễm HIV, chị
nằm chờ chết.
Thế nhưng, một ngày, những nhân
viên tình nguyện của Ủy ban phòng
chống AIDS đã đến với chị một cách
chân thành, chia sẻ buồn vui và động
viên chị tìm một hướng sống tích cực
hơn. Từ đó, chị cố gắng cai nghiện rồi
trở thành một tình nguyện viên tuyên
truyền phòng chống AIDS.
Từ sự động viên của bạn bè, người
thân, cùng với nỗ lực của bản thân, chị
đã hoàn thành quyển sách sau tám năm
viết lách. Đạt được sự thành công ngoài
107
mong đợi, sách đã bán hết năm ngàn bản
ngay trong Hội sách 2012.
Nếu như trước đây có nhiều ý kiến
cho rằng sự bùng nổ internet sẽ giết chết
văn hóa đọc thì tất cả khách mời ở đây
lại có quan điểm ngược lại. Theo bà
Nguyễn Thúy Uyên Phương, sự ra đời
của các mạng xã hội như Facebook,
Zing Me đã khuyến khích nhiều người,
đặc biệt là giới trẻ ngồi viết.
Nếu trước đây, việc viết cho cộng
đồng đọc được coi là điều xa xỉ, chỉ
dành cho những ai thật sự có năng khiếu
văn chương thì giờ đây ai cũng có thể
viết và bài viết nào cũng có người đọc.
Điều này rèn luyện kỹ năng viết rất tốt.
Hơn nữa, những cuốn sách hay
thường được mọi người chia sẻ trên
internet và có sức lan tỏa lớn hơn trước.
Bà Phương cho biết thêm: “Nhiều nhóm
bạn trẻ có sở thích đọc sách đã lập nên
các Câu lạc bộ (CLB) về sách như CLB
giao lưu sách Behind The Cover, CLB
Thích Đọc Sách... Có dịp gặp họ, tôi thấy
rằng các bạn trẻ này đã sử dụng internet
vào việc lập diễn đàn, thu hút thành viên
và tổ chức hoạt động rất tốt. Họ chia sẻ
những thông tin về văn hóa đọc, về sách
hết sức nhiệt tình và hiệu quả”.
Đồng ý với bà Phương, ông Dũng
cho rằng dù bị cạnh tranh bởi internet
nhưng văn hóa đọc sẽ không bao giờ
chết mà chỉ phát triển theo một hướng
khác. Khi số đông mọi người ai cũng có
thể viết ra một cái gì đó để cho người
khác đọc, một câu hỏi được các khách
mời đặt ra là: “Vậy định nghĩa nào đúng
nhất về văn hóa đọc ngày nay?”.
Ông Dũng nói vui: “Một ông bạn
của tôi từng nói rằng văn hóa đọc là đọc
có văn hóa! Thật ra, đây là khái niệm để
hình dung chứ khó mà định nghĩa rành
mạch. Tôi cho rằng, khi người đọc tìm
thấy trong sách một thế giới khác bổ
sung cho hiện thực của họ, khi sự đọc
giúp họ mở rộng kiến thức và nhận thức,
lúc đó họ đã đọc có văn hóa”.
Từ những gì đã quan sát được, ông
Phạm Thế Cường, chủ một thư viện có
6.000 đầu sách mở cửa miễn phí cho
thiếu nhi phản biện lại ý kiến trên:
“Theo tôi, đầu tiên người ta đến với
sách vẫn là để giải trí. Như tôi lúc nhỏ
may mắn được đọc quyển sách đầu tiên
rất hay là Không gia đình, từ đó tôi mê
sách và luôn khao khát đọc. Với đa số
mọi người cũng vậy. Mới đầu đọc sách
phải thấy hay, thấy thích thú trước đã,
còn những yếu tố giáo dục, thẩm mỹ,
nhận thức mới từ từ “ngấm” sau!”.
Ở góc độ người làm sách, ông
Nguyễn Văn Phước cho rằng văn hóa
đọc ngày nay phong phú như chính cuộc
sống và cũng phần nào phản ánh cuộc
sống. Vì người ta luôn tìm ở sách những
gì bổ sung cho cảm xúc, kiến thức của
bản thân nên khi nhu cầu, ước mơ của
con người liên tục thay đổi, văn hóa đọc
cũng liên tục được mở rộng.
Từ việc văn hóa đọc của mỗi cá
nhân như thế nào để phát triển bản thân,
các khách mời nhanh chóng nói sang
108
chuyện văn hóa đọc của cộng đồng như
thế nào để phát triển xã hội. Một lần
nữa, ông Dũng vẫn là người mở màn
chủ đề này:
“Chúng ta thiếu rất nhiều sách cơ
bản trong tủ sách tinh hoa của văn minh
phương Tây. Còn những cuốn đã xuất
bản được thì bán không bao nhiêu. Loại
sách cung cấp những kiến thức nền tảng
cho nhiều lĩnh vực như pháp luật, kinh
tế, triết học... này rất cần thiết cho sự
phát triển bền vững của một đất nước.
Tại Nhật Bản thời Minh Trị, Thiên
Hoàng đã cho dịch toàn bộ tủ sách tinh
hoa văn minh phương Tây sang tiếng
Nhật và phổ biến khắp cả nước nhằm
đổi mới tư duy cho toàn dân Nhật. Năm
1871, cuốn Bàn về tự do bán được một
triệu bản. Vào thời điểm đó dân số Nhật
khoảng 30 triệu mà sách bán được một
triệu cuốn, vậy là kể cả những người
đọc chưa thạo cũng mua. Thế thì dân
khí của họ phải rất mạnh mẽ và ý chí
thay đổi tư duy của cả dân tộc họ rất
quyết liệt.
Tại Việt Nam, việc nâng cao dân trí
cũng đã được cụ Phan Chu Trinh nói
đến từ một trăm năm trước, thế mà đến
nay chúng ta chưa hề có một chương
trình quốc gia nào về vấn đề này. Trong
lịch sử nước ta chưa có nhà nước nào ý
thức hết được tầm quan trọng và sức
mạnh của sách vở, vậy thì người dân
đâu có động lực gì để đọc. Theo tôi,
chúng ta cần đặt ra câu hỏi là văn hóa
đọc phải như thế nào để nâng cao nhận
thức của toàn xã hội lên”.
Làm việc trong một tổ chức giáo
dục và thường xuyên nghiên cứu về lĩnh
vực này, bà Phương đồng ý với ông
Dũng rằng Việt Nam cần những dòng
sách có khả năng thay đổi tư duy của cả
xã hội và cũng rất cần những người nắm
giữ vai trò quan trọng phải đọc nó.
Chẳng hạn, Viện IRED tại Tp. Hồ
Chí Minh đã biên dịch, biên soạn một tủ
sách chuyên ngành gọi là Tủ sách Phát
triển Giáo dục gồm những tác phẩm
kinh điển và những cuốn sách có giá trị
về giáo dục.
Ở các nước phát triển, hầu hết các
hiệu trưởng và các thầy cô giáo đều đọc
những cuốn sách chuyên ngành này, còn
ở Việt Nam, theo như bà được biết thì
còn rất ít những người trong ngành giáo
dục đọc các tác phẩm trên.
Ông Thái Sơn, người đã có thời gian
du học khá dài ở Úc chia sẻ: “Tất cả là
do quá ít người Việt có thói quen đọc
sách, khởi nguồn từ việc thiếu một định
hướng để hình thành thói quen đọc sách
ngay từ ghế nhà trường và trong gia
đình. Ngay cả những sách best seller
(bán chạy nhất) cũng chỉ ở mức năm,
mười ngàn cuốn thì các dạng sách tinh
hoa bán được chưa đến một ngàn cuốn
cũng là hợp lý.
Tại những nước người dân có thói
quen đọc sách thường xuyên thì best
seller mới bán được hàng triệu cuốn và
sách tinh hoa mới bán được vài trăm
ngàn. Do vậy, mục tiêu của chúng tôi là
tạo ra thói quen đọc sách cho từng cá
109
nhân thông qua những tiện lợi khi mua
sách. Ví dụ chúng tôi nghĩ ra nhiều hình
thức để chính người đọc tự lan truyền,
giới thiệu bạn bè về những quyển sách
hay. Chẳng hạn, trên Tiki.vn có mục
Tiki Khuyên Đọc để đăng những bài
cảm nhận của người đọc. Bạn đọc có bài
chọn đăng sẽ nhận được Tiki xu, một
loại điểm khách hàng thân thiết có thể
dùng để được giảm giá những quyển
sách khác. Nhờ đó Tiki có thêm người
mua sách nhờ những bài cảm nhận này.
Nói chung, chỉ nhìn thấy thói quen đọc
sách được hình thành từng chút một
trong những khách hàng của mình là
chúng tôi đã mừng lắm rồi!”.
Quay sang ông Sơn, bà Phương tỏ
vẻ đồng ý là bây giờ cứ thấy có người
bắt đầu thói quen đọc sách là mừng rồi.
“Nhưng phải làm sao để người đọc tìm
đúng những cuốn sách có giá trị nữa thì
mới tốt!” - bà nhấn mạnh.
Theo bà, những năm gần đây đã có
nhiều đơn vị tâm huyết làm sách có hàm
lượng tri thức cao. Vấn đề là còn quá ít
động thái cho công chúng biết rằng có
những cuốn sách hay như thế, sẽ có tác
dụng to lớn và lâu dài như thế.
Một ví dụ là trước đây, nhiều tác
phẩm thuộc tủ sách tinh hoa của NXB Tri
Thức như Dân chủ và giáo dục, Khuyến
học… bán khá chậm nhưng ngay sau các
cuốn sách này giành giải thưởng Sách
Hay và được các phương tiện truyền
thông đưa tin thì đã bán rất tốt và có
những cuốn còn bị cháy hàng. “Chúng ta
cần nhiều hơn nữa các động thái hỗ trợ
cho văn hóa đọc như thế này!”.
Kết luận của bà được ông Thái Sơn
đồng tình ngay: “Tác dụng của truyền
thông rất lớn, quyển Nhật ký Đặng Thùy
Trâm bán được gần nửa triệu cuốn là
một ví dụ. Thế nhưng ở nhiều báo, mục
văn hóa đọc cứ thu nhỏ lại, nhường chỗ
cho văn nghệ hay những mảng thời
thượng hơn, cũng đáng tiếc!”.
Từng tham gia tổ chức nhiều hội
thảo về sách và các hoạt động liên quan
đến văn hóa đọc, bà Uyên Phương nêu
lên mong muốn lớn nhất của mình đối
với Nhà nước trước những hoạt động
này, đó là sự đồng ý và cổ vũ:
“Chẳng hạn gần đây, Dự án Sách
Hay đã cùng Bộ Văn hóa, Thể thao và
Du lịch đề xuất Chính phủ chọn một
ngày làm Ngày đọc sách của Việt Nam.
Đa số người dân Việt Nam vốn có tâm
lý ưa thích các ngày đặc biệt. Muốn dựa
trên tâm lý này để tổ chức ra một ngày
trong năm dành cho những hoạt động về
sách, cách đây cả năm chúng tôi đã thu
thập được hơn một triệu chữ ký gửi lên
Bộ và hiện vẫn chờ đợi sự đồng ý của
Chính phủ”.
Theo bà Phương, một vấn đề khác là
sự liên kết giữa các ngành xung quanh
văn hóa đọc ở Việt Nam còn lỏng lẻo.
Tại nước ngoài, ngành văn hóa đọc
được liên kết chặt chẽ và được hỗ trợ
bởi nhiều ngành khác như điện ảnh,
công nghệ. Một cuốn sách được xuất
bản đồng thời cũng sẽ được đưa vào
110
máy tính bảng để người ta có thể đọc ở
bất cứ đâu. Rất nhiều phim, kịch cũng
dựa trên các tác phẩm văn học và giúp
sách được bán chạy hơn. Tại Việt Nam
có thể nói những người làm sách khá
đơn độc. Chăm chú lắng nghe khá lâu,
ông Phạm Thế Cường mới trình bày
điều mà ông cho là cốt lõi.
Theo ông, muốn văn hóa đọc của
cộng đồng phát triển được thì ngay từ
bây giờ phải bắt đầu tạo thói quen đọc
sách ở thế hệ thiếu nhi. Để thu hút các
em, sách không chỉ cần nội dung tốt mà
còn phải có hình thức đẹp, hấp dẫn.
Người lớn cần làm công tác thẩm
định để cung cấp cho các em tác phẩm
có ích ngay từ đầu. Dần dần, cùng với
sự hình thành thói quen đọc sách, các
em sẽ tự biết lựa chọn giữa sách tốt và
sách xấu.
“Nhìn chung, trẻ em dễ tiếp nhận
thói quen đọc nếu có sự hướng dẫn đúng
cách của người lớn”, ông Cường nhận
xét rồi đưa ra dẫn chứng: “Trong số các
em hay đến thư viện của tôi, có một em
rất hay cuộn hoặc gấp nhỏ sách lại đem
theo người. Ban đầu tôi hơi khó chịu vì
nghĩ em chưa biết trân trọng sách. Tuy
nhiên, đi đâu em cũng cầm theo một
cuốn sách để thỉnh thoảng mở ra đọc.
Khi được hỏi tại sao lại làm thế thì em
hồn nhiên trả lời: “Sách là đồ chơi cháu
thích nhất nên đi đâu cũng muốn cầm
theo!”. Nghe vậy tôi mới à lên, thì ra em
coi sách thân thiết, gần gũi như đồ chơi
nên mới làm như thế! Lại có em luôn tỏ
ra rất cẩn thận khi cầm hoặc đọc sách.
Hỏi thì em trả lời rành rọt: “Cô giáo
cháu dạy sách là tinh hoa nhân loại nên
chúng ta phải nâng niu sách”.
Một ví dụ khác, cuốn sách Đường
về nô lệ của NXB Tri Thức cũng là
dạng sách kinh điển khó đọc. Tuy nhiên
sau khi nghe tôi kể nội dung quyển sách,
các cháu rất thích và đòi đọc bằng được,
nhiều cháu học cấp hai, cấp ba chỗ tôi
đã chuyền tay nhau đọc hết cuốn này!”.
Tán thành với ý kiến của ông
Cường, bà Phương góp thêm ý kiến
rằng điều quan trọng là phải tạo thói
quen đọc cho trẻ từ trong nhà trường.
Đã có dịp nghiên cứu giáo dục trẻ em ở
các nước phát triển, bà Phương cho biết
tại phương Tây, việc học phải gắn liền
với đọc.
Trẻ em lớp 3 là đã được đọc một số
đoạn trong các tác phẩm của Shakespeare.
Để trẻ em hứng thú và tiếp thu tốt, tiết
học được biến thành trò chơi, diễn kịch
rất thú vị. Trong việc giáo dục giới tính,
sách cũng rất hữu ích.
Chẳng hạn với các em lứa tuổi 12,
một buổi sáng cô giáo có thể dắt nữ sinh ra
công viên vừa đi dạo, vừa giảng giải và
hướng dẫn các em đọc cuốn How am I
without him (tạm dịch: Tôi sẽ là ai nếu
không có anh ấy). Cuốn sách gồm nhiều
mẩu chuyện rất đúng với lứa tuổi đang có
nhiều thay đổi tâm sinh lý và đưa ra những
câu trả lời cho thắc mắc của các em.
Bà Phương kể thêm: “Tại Việt Nam
mới đây cũng có một vài sáng tạo đáng
111
khích lệ. Ví dụ như thấy giới trẻ bây giờ
không thích đọc Truyện Kiều, đã có nhà
xuất bản làm ra quyển sách Bói
Kiều như một cách bắc cầu để đưa các
em đến gần với Truyện Kiều hơn”.
Khép lại buổi tọa đàm, ông Cường
chia sẻ về một trở ngại khá phổ biến
trong phát triển văn hóa đọc: “Tại thư
viện của tôi, trước đây rất nhiều em
đến đọc sách chỉ ngồi được một lát rồi
về dù đang đọc say mê. Nhiều lần thấy
vậy tôi liền hỏi các em và nhận được
câu trả lời là bố mẹ các em không cho
đọc sách lâu. Tôi đành phải mời bố mẹ
các em này đến nhà chơi và hỏi lý do.
Câu trả lời của họ là: “Chúng tôi thấy
việc đọc sách chỉ phí thời gian! Thỉnh
thoảng kiểm tra cặp các cháu lại thấy
năm ba cuốn truyện tranh. Chúng tôi
chỉ sợ các cháu mê đọc truyện mà sao
nhãng việc học!”.
Nghe vậy, sau đó tôi phải giới thiệu
những cuốn sách trong thư viện mình
cho họ xem, đều là sách văn học, sách
dạy làm người, sách kiến thức bổ ích
dành cho thiếu nhi. Từ đó các phụ
huynh này mới vui vẻ cho con họ ngồi
lâu ở thư viện. Nói vậy để thấy rằng,
một bộ phận lớn người Việt Nam vẫn
coi việc đọc sách là vô bổ và không
hướng dẫn con đọc sách bao giờ. Như
thế thì làm sao mà tạo thói quen đọc cho
con em được!”.
Như một câu nói mà bà Nguyễn
Thúy Uyên Phương đã trích dẫn trong
buổi tọa đàm: “Đọc là để thoát khỏi sự
mù mờ trước biển kiến thức của nhân
loại”. Nhân loại tiến lên hàng ngày, ai
không đọc sẽ bị bỏ lại phía sau.
Thế nhưng những sôi nổi của thị
trường sách mấy năm gần đây vẫn chưa
làm đa số người Việt ý thức được sức
mạnh từ sách. Vậy thì văn hóa đọc ngày
càng đa dạng, phong phú, song có góp
phần nâng cao nhận thức của toàn xã hội
lên hay không? Đó vẫn là câu hỏi không
dễ trả lời.
Cẩm Tú
http://www.doanhnhansaigon.vn
Báo Doanh nhân Sài Gòn
Giải pháp nào để chấn hưng văn hóa đọc?
Nằm trong khuôn khổ Hội
sách Tp. HCM lần 5, hội thảo
“Người Việt có mê đọc sách?” do
Sáchhay.com tổ chức diễn ra vào
sáng 14/3 tại Công viên Lê Văn
Tám. Tính đến ngày 10/3, có hơn
10 tham luận được gửi tới ban tổ
chức với tham vọng cùng mổ xẻ
nguyên nhân và đưa ra giải pháp nhằm chấn
hưng văn hóa đọc...
Không ai có thể phủ nhận vai trò của sách
trong cuộc sống. Sách là phương tiện truyền
đạt kiến thức vượt không gian và thời gian.
Thế nhưng, một khoảng thời gian khá dài sách
lại trở nên khá xa lạ với số đông người Việt.
Thậm chí đa số học sinh, sinh viên, thành phần
112
cần đọc sách nhất và có nhiều
thời gian để đọc nhất lại chỉ biết
đến mỗi bộ sách giáo khoa.
Vì sao vậy? Với “định nghĩa”
sách không chỉ là những tác phẩm
văn chương “mùi mẫn” dễ đọc mà
còn là cả những công trình nghiên
cứu, các loại chuyên khảo được
viết đạt đến chuẩn mực của tư
duy, trong bản tham luận gửi về
cho ban tổ chức hội thảo “Người
Việt có mê đọc sách không?”, nhà
nghiên cứu Vương Trí Nhàn
khẳng định người Việt không có
thói quen đọc sách. Ông chỉ ra 3
nguyên nhân: Thứ nhất là “ở ta
không có văn hóa làm sách, các
hoạt động xuất bản trước kia gần
như chưa có”.
Thứ hai là “con người nặng
về tình mà nhẹ về lý, thường thích
sống trong đám đông hơn là đơn
độc với chính mình - tức là thiếu
những phẩm chất mà việc đọc
sách đòi hỏi”. Thứ ba là “xã hội
không coi trọng kiến thức, người
trí thức không được đánh giá
đúng mức. Khi bản thân người trí
thức cũng còn lười đọc sách thì
việc đông đảo người dân xa lạ với
sách cũng là điều dễ hiểu”. Ngoài
ra, ông cũng đề cập đến tác động
của việc kiếm sống và coi đây
cũng là một trong những lý do
khiến người Việt chưa có thói
quen đọc sách.
Trong tham luận của mình, nhà nghiên cứu
lịch sử văn học dân tộc Phạm Xuân Thạch cho
rằng chưa thể trả lời chính xác câu hỏi “Người
Việt có mê đọc sách?” vì chúng ta chưa có
những điều tra xã hội học quy mô, bài bản.
Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận việc sinh viên
quay lưng lại với sách, đến thư viện tham khảo
tư liệu chẳng qua do giảng viên bắt buộc và
ngay cả việc một số giảng viên đại học không
có thói quen đọc sách là chuyện không xa lạ
với mình.
Đề cập đến vấn đề chấn hưng văn hóa đọc,
ông cho rằng nên hình thành một hình thức tổ
chức phi chính phủ về sách ở Việt Nam, có
giải pháp phát triển hệ thống thư viện công
cộng (đặc biệt chú ý chất lượng), phát triển
loại sách “bỏ túi” cho người nghèo, cùng sự
vào cuộc nhiệt tình của các cơ quan giáo dục.
Tham luận của ông Nguyễn Quốc Minh -
Giám đốc Công ty cổ phần Quốc tế Minh
Quân cho thấy việc chấn hưng văn hóa đọc cần
có sự đồng lòng, quyết tâm, kiên nhẫn của toàn
xã hội mà cụ thể là 6 “nhà”: nhà quản lý (Nhà
nước), nhà doanh nghiệp (nhà xuất bản), nhà
văn (tác giả), nhà trường (từ mẫu giáo đến đại
học), nhà tiêu thụ (gia đình), nhà hảo tâm (tổ
chức từ thiện, tổ chức hoạt động xã hội).
Cũng đề cập đến vấn đề này, tham luận
của doanh nhân Lý Trường Chiến đi sâu vào
những giải pháp cụ thể như: mỗi cá nhân cố
gắng vượt thói quen lười đọc và tập thói quen
tặng sách hay cho người thân - trẻ em, mỗi gia
đình lập một tủ sách trong nhà - khuyến khích
các thành viên đọc sách, mỗi cơ quan truyền
thông và tổ chức văn hóa luôn xem việc cổ vũ
văn hóa đọc là nhiệm vụ hàng đầu, ngành giáo
113
dục cổ vũ việc đọc sách mọi lúc
mọi nơi qua những việc làm thiết
thực (giới thiệu sách hay, mỗi
ngày có 15 phút đọc truyện qua
hệ thống âm thanh của nhà
trường...), các cơ quan quản lý
nên xem việc cổ vũ đọc sách như
là phương pháp phòng bệnh tích
cực cho các vấn đề của xã hội,
nên tổ chức ngày toàn dân đọc sách...
Hướng đến mục tiêu góp phần chấn hưng
văn hoá đọc, cũng trong khuôn khổ của của
Hội sách Tp. HCM lần 5, Sáchhay.com còn tổ
chức buổi giao lưu “Ngôi sao và sách” vào 15
giờ ngày 15/3.
Kim Dung
http://www.doanhnhansaigon.vn
Doanh nhân Sài Gòn
Vài giải pháp nhằm nâng cao văn hóa đọc - tham luận cho hội thảo "Người Việt có mê đọc sách?"
Lời đầu tiên, xin cảm ơn Ban tổ
chức đã cho phép tôi trình bày 1 số ý
kiến chủ quan của mình về vấn đề tôi
hết sức quan tâm vì sự quan trọng của
nó đối với sự trưởng thành, hoàn thiện
năng lực, nhân cách cho mỗi cá nhân và
phát triển vững bền văn hóa dân tộc.
Không làm mất thời gian quý báu của
các bạn, tôi xin đi thẳng vào vấn đề này
trên 1 số góc nhìn về văn hóa đọc, thực
trạng, nhu cầu phát triển và giải pháp đề
xuất cụ thể như sau:
Thực trạng của văn hóa đọc
hiện nay
Để có câu trả lời cho vấn đề này
trước tiên ta cần xem có bao nhiêu kênh
thông tin, bao nhiêu cách tiếp nhận
thông tin, các loại thông tin đã và đang
được thể hiện. Trên thế giới từ khi
người Sumerian khắc chữ lên đất sét cho
đến nay, con người đã cho ra đời ít nhất
32 triệu quyển sách, 750 triệu bài báo,
25 triệu bản nhạc, 500 triệu bức ảnh,
500.000 bộ phim, 3 triệu cuốn băng,
hàng tỷ trang web, vô số chương trình
tivi, đoạn phim ngắn,... Còn Việt Nam ta
hiện đang có các kênh thông tin sau:
- 713 đầu báo và tạp chí từ trung
ương đến địa phương, từ ban ngành đến,
hội đoàn và các tổ chức xã hội. Việt
Nam ta với số dân hơn 85 triệu, trong đó
57% dưới 25 tuổi. So với các nước công
nghiệp và phát triển thì số lượng báo chí
này còn rất ít.
- Internet có thể truy cập nhanh với
băng thông rộng.
- Truyền hình free to air, cable,
VCD, DVD mọi lúc mọi nơi từ nhà
riêng cho đến phòng chờ nơi công cộng.
Bên cạnh các yếu tố tích cực, nhìn
vào các vấn đề và thách thức để xác
định giải pháp, xin chia sẻ thêm 1 số
thông tin sau:
114
Một “khảo sát bỏ túi” nhanh về
thói quen đọc và nội dung đọc:
+ Với nhân viên và sinh viên (lứa
tuổi 20 – 30)
70% cho biết chỉ học chứ không
đọc tham khảo thêm
12% cho biết có đọc các sách,
truyện khác ngoài chuyên môn
80% không đọc sách 1 năm qua
98% không đọc sách tuần qua.
100% nói gần như chẳng để ý
đến thơ.
• Một số có đọc thì tiếp nhận rất hời
hợt và thiếu phản biện, thiếu tư duy, tiếp
nhận thông tin đơn chiều kiểu đọc tiểu
thuyết chỉ thấy anh này yêu chị kia, chị
kia yêu anh nọ, các câu chuyện tình tay
ba, tay tư,… mà không hề nhận được
tính logic của cuộc sống qua nhân cách,
thái độ, hành xử và diễn biến tâm lý, các
kết cuộc của nhân vật,…
+ Lướt web và mobile thì đang là
nhu cầu và thú vui lớn của người Việt
nói chung và giới trẻ nói riêng. Tỷ lệ
truy cập internet tăng lên rất nhanh, các
báo điện tử lớn như vnexpress,
dantri.com.vn có đến hơn 5 triệu lượt
truy cập mỗi ngày; tuy nhiên con số này
vẫn tập trung cao ở các thành phố và
trên bình diện rộng còn nội dung quan
tâm khi truy cập cũng còn là vấn đề
đáng bàn.
+ Với cộng đồng:
• Qua 2 lần chờ chuyến bay, tình cờ
để ý tôi nhận thấy:
• Ở lần thứ nhất tại Việt Nam: đếm
nhanh với hơn 50 người trong đó có 8
người nước ngoài (6 Âu và 2 Á) thì 4
người Âu và 2 người Á đều đọc sách, 2
người Âu còn lại trò chuyện cùng nhau.
Trong khi đến hơn 40 người Việt thì chỉ
có 3 người đọc báo, số còn lại lang
thang chờ, ngủ, xem TV hay lơ đễnh,
làm những chuyện cá nhân.
• Ở lần thứ 2 tại 1 sân bay ở châu
Âu: Không đếm được số người, do quá
đông, nhưng những người chờ thì
khoảng 65% đều đọc sách, có 1 số ít ngủ
và cuốn sách vẫn cầm trên tay hay đặt
trên ngực, chỉ có 1 số rất ít không đọc
sách vì bận công việc cá nhân.
+ Tại các hội chợ sách ở châu Âu,
người ta bán vé vào cửa đến vài trăm
USD (tại Thụy điển là 324USD/vé) mà
người vào vẫn nườm nượp. Qua tìm
hiểu được biết ngay cả nông dân châu
Âu cũng đọc rất nhiều sách hàng năm.
Chẳng thế mà đi đâu cũng thấy họ cầm
sách và họ nói chuyện rất hay, rất
thuyết phục!
- Điểm nhanh thông tin ở 1 số kênh
thông tin quan trọng:
Theo nhận xét của nhiều bạn hữu
và so sánh với các chuyến công tác nước
ngoài, có thể thấy rằng thông tin báo chí
của ta hiện nay rất giống nhau và không
có sự khác biệt nhiều, từ từ ngữ cho đến
cách trình bày. Chắc các bạn đồng ý với
tôi rằng sẽ hay hơn và tốt hơn khi mỗi
báo có 1 sắc thái riêng và dù thế nào báo
chí cần phải là 1 kênh giáo dục, giới
115
thiệu được thông tin có giá trị, những từ
“đắt”, câu “độc”, vấn đề mới, có chiều
sâu. Trước đây với các bài xã luận, các
chuyên đề và phóng sự điều tra,… báo
chí vẫn thực hiện và thu hút được rất
đông sự chú ý của công luận thì càng
gần đây thông tin lại chỉ “nhờ nhờ”, mà
nhiều người nói mua báo vì thói quen
chứ chẳng thấy gì để đọc. Vì sao báo chí
đã bỏ quên vai trò và trách nhiệm lớn là
tính định hướng và giáo dục của mình
mà phần lớn chỉ làm người đưa tin thuần
túy. Và nếu chỉ là đưa tin nhanh thì làm
sao báo chí có thể cạnh tranh với web /
Enews trong tương lai?
Có vẻ như văn hóa xem - nghe,
nhìn đang lấn lướt văn hóa đọc. Game
show nhiều. Trò chơi truyền hình chiếm
hầu hết thời lượng các kênh, nhưng nội
dung thì sao chép, hời hợt, đã quá nhiều
ý kiến và bài báo về vấn đề này. Người
dẫn chương trình thì phần lớn thiếu vốn
sống, do vậy chỉ phô diễn ngoại hình,
động tác gây cười. Mà quan trọng hơn,
các nghiên cứu khoa học cho thấy đã có
dấu hiệu của thoái hóa tư duy, tạo tiền
đề bệnh béo phì ở những trẻ em và
người lớn dành quá nhiều thời gian với
màn hình TV.
Nhiều người bảo báo chí truyền
hình của chúng ta phải như thế đó là do
thị hiếu số đông, nhưng thật sự làm công
tác quản lý và lãnh đạo chắc cũng thừa
hiểu rằng tính định hướng và khả năng
giáo dục của truyền thông có vai trò đặc
biệt quan trọng, đó chính là sức mạnh
của truyền thông. Chính vì hiểu điều này
mà các nhà kinh doanh đã khai thác triệt
để qua các TVC chỉ 15”, 30” đã tác
động lớn đến đối tượng mục tiêu mua
hàng của mình.
- Thật đau lòng khi biết rằng mới
đây thôi ở 1 trường phổ thông ở tỉnh nọ
ngay trên đất nước của chúng ta đã có
quy định rằng “chỉ có giáo viên và học
sinh giỏi mới được vào thư viện” với ý
do để bảo vệ sách quý - đắt tiền.
- Dù thế nào, hôm nay nhìn lại, nếu
trước đây Hội sách hàng năm tổ chức
với quy mô nhỏ thì năm nay, lần đầu
tiên BTC đã chuyển đến 1 địa điểm mới,
lớn hơn với số gian hàng tham gia nhiều
hơn, người đến đông hơn. Đây cũng là
tín hiệu đáng mừng và có thể xem là dấu
hiệu chuẩn bị cho 1 sự đột khởi mới
kích hoạt văn hóa đọc.
Nhu cầu và lợi ích của việc đọc sách
Giá trị của sách chắc cũng không
cần bàn nhiều vì thực tế đã có nhiều
người trở thành nhà học giả uyên không
phải do được học ở các trường danh giá
mà chính là vì đọc và nghiên cứu sách.
Thậm chí còn học được nhiều nghế mới,
cả ngoại ngữ mới khi ở trong tù, điều đó
cho thấy khí tiết của người có Tri thức.
- Việt Nam đang hội nhập cùng thế
giới, cơ hội nhiều, thách thức nhiều và
cạnh tranh nhiều hơn. Trong đó, 1 kênh
quan trọng để tiếp thu thông tin cập nhật,
tinh hoa thế giới, văn hóa các nước, để
kinh doanh và tiếp thị, tiếp cận khách
hàng, nhân viên sở tại thành công đó
116
chính là… sách. Một người thành công
mà ai cũng biết dù thích hay không, Bill
Gates, trong tất cả các phát biểu của
mình với cộng đồng đặc biệt với sinh
viên ông luôn nhắc đến việc đọc.
Mọi người đều mong muốn có tri
thức dồi dào, cuộc sống thành công và
hạnh phúc - đây là điều chính đáng mỗi
người có thể có và cần được hưởng. Xã
hội có số đông là người đạt được điều
này sẽ là xã hội văn minh, quốc gia như
vậy sẽ là quốc gia mạnh. Hướng về
mục tiêu này, mỗi người sẽ có những
con đường khác nhau, qua thực tế tôi
nhận thấy rằng để mỗi người đạt được
điều này và để chúng ta có được nguồn
nhân lực mạnh thực sự, cần một cuộc
cách mạng, giải quyết đồng thời bốn
việc mà tôi xin đưa ra theo mô hình tứ
đỉnh của Kim tự tháp LTC mà tôi xin
đề xuất như sau:
- Rèn tâm.
- Luyện lực.
- Tích cực truyền thông.
- Tương tác liên thông gắn với CĐ.
Thứ nhất: Rèn tâm, điều này là điều
đầu tiên cần làm, làm 1 cách nghiêm
túc, thậm chí nghiêm khắc với chính
mình. Đừng để cho mình trở nên nhỏ bé
thấp kém đi vì nhân danh lý luận “vật
chất quyết định ý thức” để chỉ chăm
chăm vào vật chất mà quên yếu tố quan
trọng đối với con người và sự phát triển
cả quốc gia là ý thức và thái độ sống
tích cực. Hãy giúp đỡ và tạo điều kiện
cho các thế hệ sau mình 1 cách vô tư -
vị tha - vô vị lợi với tất cả nhiệt tình,
niềm say mê và tha thiết của mình để có
được 1 thế hệ có năng lực cao hơn và
nhân cách tốt hơn. Thực tế điều này đã
có trước đây, ngay ở Việt Nam ba bốn
mươi năm trước việc giáo viên kèm cặp
hướng dẫn học sinh học thêm khi các
em học yếu hay vì lý do gì đó phải nghỉ
học là việc bình thường. Người dạy thì
rất vô tư, vô vị lợi, người học thì luôn cố
gắng vì nhận thấy trách nhiệm của mình
và tình thương yêu của thầy cô, bạn bè.
Có những giáo viên đạp xe cọc cạch cả
chục cây số đến tận nhà học sinh để dạy,
hay có những học sinh chân dép lê đến
trường cả những ngày nghỉ lễ. Kết quả
là sự trân trọng của xã hội dành cho qúy
thầy cô và cũng nhiều nhân tài Việt
Nam đi ra từ nền giáo dục ấy. Thế hệ ấy
thu nhập 1 tháng chỉ có ba bốn chục
đồng nhưng dám mua cuốn sách đến
trên dưới 10 đồng để đọc. Ngày nay,
nhân danh quyền lợi cần có, có giáo
viên giữ bài để dạy thêm, giờ chính
khóa làm không hiệu quả, nhiều trung
tâm mở ra, học sinh đến học khá đông,
học phí đóng không ít, thế mà đề thi lộ
nhiều nơi, bằng cấp giả như thật, tri thức
được bằng cấp thật xác nhận lại có giá
trị như giả, sự trân trọng với nghề giáo
giảm đi và học sinh thì chất lượng thế
nào… chúng ta đều hiểu khá rõ. Tôi vẫn
biết và vẫn tin rằng sóng biển lớp sau đè
lớp trước, thế hệ sau luôn có những
người giỏi hơn thế hệ trước nhưng nhận
định theo luật số đông thì hơn bao giờ
117
hết nhiệm vụ định vị lại, nghiêm khắc
hơn trong học tập và giáo dục đề rèn
nhân cách và đạo đức của chính từng
giảng viên, giáo viên, học viên, học sinh
là điều quan trọng cần quan tâm và đặc
biệt cần thực thi. Đọc là 1 trong những
phương thức Rèn tâm chủ động nhất mà
mỗi người có thể thực hiện.
Thứ hai: luyện Lực bao gồm cả Thể
lực Trí Lực, Khả năng và Kỹ năng.
Luyện lực từ thể lực, cần sự kiên trì thể
dục thể thao, ăn uống sinh hoạt điều độ
mỗi ngày. Sức khỏe tốt từ việc ăn uống
điều độ và kiên trì luyện tập thể dục mỗi
ngày chứ không phải 1 tuần ăn 1 bữa
cho no say hay 1 tháng tập thể dục suốt
1 ngày sẽ đủ sức khỏe. Cũng như vậy
khả năng lãnh đạo, dự báo, kỹ năng sử
dụng các công cụ hỗ trợ cũng cần được
học, áp dụng và hoàn thiện mỗi ngày.
Cần luyện cách tiếp nhận thông tin,
phân loại, xử lý, hành động, giám sát, tái
kiểm tra, điều chỉnh và lưu trữ thông tin
toàn quá trình tạo thành cơ sở dữ liệu.
Chính quá trình học tập, áp dụng, liên
tục hoàn thiện mỗi ngày sẽ làm cho kiến
thức ta có trở nên có giá trị qua các
thành quả đơm hoa kết trái từ hành động
thực tế nhất quán của mỗi chúng ta. Để
khỏe về thể lực cũng như mạnh về năng
lực từ đó chủ động thành công và cảm
nhận hạnh phúc trong cuộc sống là uớc
mơ của mỗi người. Để đạt điều này mỗi
người cần tự đúc rút ra cho mình
phương pháp học hỏi và chế độ luyện
tập, thực hành phù hợp và học và tập là
quá trình có thể và cần thực hiện suốt
đời. Tư duy cao xa, hành động thực tiễn
là lời gợi ý cho là quá trình trình này.
Thành công, thu nhập, … chắc chắn đến
với người có năng lực và tìm được nơi
phù hợp để thể hiện năng lực đó, bạn có
thể làm công hay làm chủ, ngày nay đã
có nhiều hình thức làm chủ, chắc chắn
nếu có năng lực bạn sẽ có cơ hội, vấn đề
đặt ra là bạn có thật sự có năng lực và
phẩm chất cần thiết, phù hợp hay
không? Nhớ rằng “dục tốc bất đạt” mọi
việc cần thời gian, nhưng với thời hạn
phù hợp thì phải có kết quả, rồi hiệu quả
và là người có năng lực thật sự sẽ chủ
động dự báo và kiểm soát hậu quả. Và 1
điểm nữa, việc chọn lựa đúng nơi thể
hiện cũng là 1 phần về năng lực của bạn.
Việc đọc và phản biện trong quá trình
đọc để hoàn thiện mình tạo ra 1 nguồn
năng lực to lớn cho quá trình Luyện Lực
cho chính mỗi người.
Thứ ba: Tích cực truyền thông,
chắc chắn truyền thông là điều rất cần,
song nhiều người chưa quan tâm đến
điều này. Nếu để ý các bạn sẽ thấy 1
lãnh đạo giỏi là người truyền thông tốt,
1 giảng viên được sinh viên yêu mến và
thích môn học là người truyền thông tốt,
một nhân viên được phát triển và thăng
tiến nhanh cũng là nhờ truyền thông tốt
và ngay cả 1 sản phẩm thành công trên
thị trường cũng là nhờ truyền thông tốt.
Đã xa rồi cái thời “hữu xạ tự nhiên
hương”, ngày hôm nay để thành công
phải thực hiện tốt việc truyền thông, như
118
đã phân tích ở đầu tham luận, truyền
thông bao gồm cả hình thức, nội dung,
ngôn ngữ, trình bày và thể hiện cho phù
hợp với đối tượng mục tiêu. Không phải
lúc nào, ở đâu từ các công ty MNCs,
SMEs và ngay cả trong cuộc sống
những ý tưởng hay, dự án tốt đều được
ủng hộ và thành công, mà những ý
tưởng - dự án đó được truyền thông -
trình bày thế nào để được ủng hộ. Đọc
nhiều sẽ giúp vốn từ phong phú, khả
năng thấu cảm cao và từ đó truyền thông
sẽ tích cực hiệu quả hơn. Điều này bổ
sung thêm rằng dù có Tâm tốt, Lực
mạnh bạn vẫn cần Truyền thông để tác
động đến các cộng sự và đối tượng.
Thú tư: Tương tác liên thông, gắn
với cộng đồng. Thang trên của Phụ
thuộc là Độc lập và trên Độc lập là Liên
thuộc. Để có sản phẩm cạnh tranh hơn,
Toyota ngày nay không nên và không
thể sản xuất toàn bộ tại Nhật mà cần
chuyên môn hóa ví dụ như lấy động cơ
làm từ Đức, Vỏ ruột xe từ Trung quốc,
bộ điều khiển điện tử ở Ấn độ,… lắp ráp
tại Việt Nam để bán ra thị trường mục
tiêu. Cũng như vậy, 1 người thơ dệt có
bàn tay vàng không nên và không cần tự
dệt và tự may áo cho mình,… Tương tự
thế, 1 Tổng giám đốc giỏi không thể
thiếu các công sự tốt, một marketing
khó được xác nhận là có năng lực nếu
thiếu sự tham gia và ủng hộ của bán
hàng,… Hơn bao giờ hết tương tác liên
thông là yêu cầu cần thiết với từng cá
nhân, bộ phận và tổ chức. Ngày xưa, sau
khi vượt qua khó khăn nguy hiểm để tồn
tại, dù thành công Mai An Tiêm vẫn cố
gắng tìm đường về với cộng đồng qua
quả dưa có chữ “Mai”; ngày nay chắc
chắn Bill Gates cũng không vì giàu như
thế, giỏi như thế mà có thể tách rời cộng
đồng, thậm chí ông còn thể hiện giá trị
của mình 1 cách cụ thể hơn không phải
ở con số tài sản bao nhiều mà ở các hoạt
động chống đói nghèo bệnh tật cùng quỹ
Bill & Melinda của mình. Chúng ta có
thể làm việc liên thông và gắn bó với
cộng đồng qua công việc hàng ngày của
mình, từ đó trưởng thành, thể hiện giá trị
của mình. Điều này nhằm nhắc bạn khi
có Tâm tốt, Lực mạnh, Truyền thông
giỏi bạn vẫn còn cần thêm việc tương
tác liên thông và gắn với cộng đồng thì
bạn mới thành công trọn vẹn được.
Đề xuất về một số giải pháp để xây
dựng và phát triển văn hóa đọc, Tôi xin
đưa ra mô hình mà tôi nghiên cứu và
tổng hợp quá trình học tập tích lũy tri
thức và trưởng thành hình thành nhân
cách của mỗi con người thường đi qua 3
phần như 1 Tháp kiến thức LTC như sau:
- Phần hình thang ở đáy (Học từ
Sách báo - Thông tin xã hội) là kiến
thức thu nhận được từ đọc và học từ
sách và cuộc sống giao tiếp xã hội. Ai
cũng có thể có!
- Phần hình thang ở giữa nhỏ hơn
(Học từ lớp 1 đến đại học - cao học) là
phần kiến thức học được từ giáo dục
chính quy (lớp 1 đến đại học và cao học)
là kiến thức và thông tin đã được hệ
119
thống và chuyển giao theo các quy định,
quy trình, quy phạm. Đa phần có thể có.
- Phần tam giác đỉnh (Tự đào tạo &
Tiếp nhận tư vấn) là phần tự học, tự
chiêm nghiệm, rèn luyện, lắng nghe ý
kiến của chuyên gia và các nhà tư vấn.
Ai cũng có thể có!
Nếu mỗi cá nhân thiếu hụt bất cứ
phần nào thì sẽ bị khiếm khuyết phần
đó. Thực tế, nếu chú ý kỹ, ta sẽ thấy
người được xem là thành công là những
người thực sự để ý và áp dụng tốt việc
học trau dồi kiến thức ở tam giác đỉnh
và hình thang đáy, nơi có đáy đủ rộng
để chắc và đỉnh đủ sắc để thành. Trong
khi phần đông nhiều người lại “hồ đồ”
cho rằng sự học chỉ nằm trong hình
thang giữa, nên tập trung vào đó một
cách máy móc, học vẹt rồi quên hết và
chẳng để ý đến 2 phần quan trọng kia,
cho rằng tốt nghiệp đại học, cao học là
đủ và dương dương tự đắc với vốn
thông tin kiến thức còn rất… hạn chế và
ngày càng mai một của mình. Kết quả là
kiến thức họ có được chỉ là 1 hình thang
nhỏ bé, chênh vênh, đáy không rộng để
chắc, đỉnh không sắc...
Các gợi ý đế xuất về chương trình
hành động để nâng cao văn hóa đọc
- Với cá nhân: chú ý đến việc đọc, kể
chuyện và tặng sách. Cố gắng vượt thói
quen “luời đọc” của mình, ít nhất 1 tháng
đi hiệu sách 1 lần, mua ít nhất 1 cuốn
sách hay mình thích. Đọc ít nhất 1 cuốn
sách mỗi tuần. Luyện tập thói quen tặng
sách hay cho người thân và cho trẻ em.
- Với gia đình: Tạo 1 tủ sách trong
nhà, mỗi ngày kể 1 câu chuyện hay từ
sách cho con trẻ. Mỗi tuần 1 thành viên
trong nhà nói về 1 cuốn sách mình tâm
đắc. Dắt trẻ đi nhà sách ít nhất 1 tháng 1
lần. Tặng “sách hay” mỗi tháng khi con
trẻ làm được điều tốt. Tạo môi trường
tốt cho việc đọc, khuyến khích đọc, bắt
đầu từ 1 giá sách, tạo thành góc đọc
sách, 1 tủ sách gia đình, phòng đọc sách.
- Với các cơ quan báo chí truyền
thông và tổ chức văn hóa: Xem việc cổ
vũ văn hóa đọc và tặng sách cho người
thân là nhiệm vụ hàng đầu. Một hệ quả
gián tiếp chắc chắn đến là khi người ta
đọc sách - say mê đọc sách, người ta sẽ
bớt thời gian làm những việc vô bổ, tiêu
cực. Nếu số người ngồi đọc sách nhiều
hơn, thì tri thức và năng lực của dân tộc
đó sẽ mạnh hơn, dẫn đến số người ra
đường gây kẹt xe, tai nạn,... sẽ ít đi.
- Với ngành giáo dục: Mỗi ngày có
15 phút đọc truyện qua hệ thống âm
thanh của nhà trường. Mỗi tuần có 1 giờ
giới thiệu sách hay. Mỗi tháng có 1 buổi
kể chuyện về đọc sách và quà tặng là
sách quý cho người đọc hay nhất. Mỗi
quý có 1 tuần đọc miễn phí ở thư viện.
Mỗi tháng có 1 ngày đọc sách miễn phí
cho sinh viên. Nhắc đến việc đọc sách
mọi lúc mọi nơi trong trường.
- Với các cơ quan quản lý: Xem
việc cổ vũ đọc sách như là phương pháp
phòng bệnh tích cực cho các vấn đề của
xã hội.
120
- Với xã hội: Tổ chức ngày toàn dân
đọc sách. Liên kết tích hợp để có ngày
toàn dân đọc sách, mỗi quý có 1 hội
sách tại các trường học. Tôn vinh người
có sách hay được nhiều người đọc, tôn
vinh người tặng sách nhiều cho sinh
viên trẻ em, tôn vinh người đọc sách và
làm được việc từ đọc sách,... Khuyến
khích mở các thư quán cà phê tại mỗi
trường học, góc phố, tạo nên 1 nét văn
hóa đẹp cho cộng đồng.
- Với lứa tuổi và nhóm đối tượng:
Nhi đồng: Tổ chức các hoạt động
Thi kể chuyện sau khi đọc.
Thiếu niên: Tranh luận về 1 cuốn
truyện hay của lứa tuổi
Thanh niên: Tạo ra những hoạt
động kích hoạt văn hóa đọc như sự kiện
nhật ký Đặng Thùy Trâm.
Công nhân: Vận động Liên đoàn
lao động phát động chương trình 50
Công nhân có 1 tủ sách.
Giới văn phòng, doanh nhân: Tủ
sách cho mỗi công ty.
Cán bộ Công chức: Mỗi tháng
đọc ít nhất 1 cuốn sách. Một năm mỗi
người tặng 1 cuốn sách cho các chiến sĩ
ở hải đảo.
Doanh nghiệp: Mỗi DN tài trợ 1 tủ
sách. Mỗi năm chọn tài trợ 1 chương
trình liên quan đến sách và đọc sách
hướng về khách hàng mục tiêu của mình.
Đừng bị áp lực khi đọc sách - có thể
đọc tự do, nhiều thể loại, từ truyện tranh
đến truyện chữ, từ truyện cho trẻ em đến
truyện cho người lớn, từ truyện ngắn
đến truyện vừa và tiểu thuyết, từ sách
chuyên môn đến sách không thuộc
chuyên môn của mình, từ sách in đến
sách điện tử. Nên dành nhiều thời gian
rảnh mà ta thường vô tình bỏ qua để
đọc: đọc trên xe, khi chờ ở sân bay, hay
chờ đợi việc gì (ai) đó, trước khi đi ngủ
và cả chủ động đọc để chuẩn bị cho
công việc, bài giảng hay buổi nói
chuyện của mình,… Qua việc đọc và
phản biện với chính mình và với tác giả,
qua việc hình dung ý nghĩa từng con
chữ từng ngày từng giờ sẽ tích tụ kiến
thức, rèn luyện óc sáng tạo, trí tưởng
tượng. Đây là quá trình tự học hỏi, hoàn
thiện mình từ sách báo, tri thức của tiền
nhân trí tuệ của nhân loại.
Tôi đã tham gia cùng Hội khuyến
học, qua tạp chí Trí Tri từ sự thống nhất
trong mục tiêu để mọi người có thể hiểu
và có niềm vui khi học tập suốt đời.
Chiến lược của tôi cùng Trí Tri là luôn
hướng về mục tiêu hoàn thiện con người
thông qua giáo dục và truyền thông. Mở
rộng hợp tác, chọn đúng kênh, làm đúng
việc, hướng về mục tiêu, tạo ra giá trị
cho các đối tượng liên quan. Cá nhân tôi
cùng các cộng sự đã, đang và tiếp tục
tham gia thiết kế, tổ chức, thực hiện các
chương trình việc chuyển tài thông tin
dưới nhiều hình thức cấp độ cho đúng
đối tượng và tham gia vào cả 3 loại hình
thông tin từ rộng đến sâu:
- Nhóm nhanh nhạy và có tính phổ
quát rộng qua báo điện tử. Truy cập tự
do qua dantri.com.vn và tritri.vn
- Nhóm chuyên môn và có hệ thống
cho các bạn cần sự hỗ trợ nhiều hơn, sâu
121
hơn báo cập nhật hơn sách, dễ lưu trữ và
theo từng chủ đề nhưng tính phổ quát ở
mức trung bình là tạp chí Trí Tri. Với
các bạn có nhu cầu, Chúng tôi dành tặng
trong hội sách này 3.000 cuốn tạp chí và
với mỗi trường Đại học có nhu cầu sẽ
tặng 5 cuốn cho thư viện/trường/tháng.
Để chúng ta có được nền văn hóa
đọc tiến đến nền văn hóa - tri thức mạnh
thật sự, cần một cuộc cách mạng giải
quyết đồng thời bốn rào cản lớn.
- Thứ nhất: Xem đây là nhiệm vụ ưu
tiên hàng đầu không nhằm mục tiêu lợi
nhuận. Mỗi cá nhân, gia đình và tổ chức
tự cam kết và tự thực hiện việc đầu tư
khoảng 10% ngân sách phát triển, 10%
thời gian, 10% nguồn lực, 10% sự chú ý
mỗi ngày cho việc này.
- Thứ hai: Không bị giới hạn bởi suy
nghĩ thiếu tiền, chính con người và năng
lực của mình làm ra tiền chứ không phải
tiền làm ra con người. Khi quyết tâm và
hướng đến mục tiêu ta có thể hợp tác cùng
đạt đươc mục tiêu mà không cần tiền.
- Thứ ba: Sẵn sàng đọc và luôn
khuyến khích đọc. Mỗi người tạo cho
mình 1 tủ sách ở bất cứ nơi nào mình
sống và làm việc.
- Và cuối cùng, cả xã hội cần khuyến
khích đọc sách. Điều này có lý do nhiều
người đọc sách mà trưởng thành, trở nên
uyên bác và rất thành công, được cộng
đồng tôn kính. Đọc, được rất nhiều mà
chỉ hy sinh thời gian nhàn rỗi vô nghĩa.
Đọc giúp người ta hiểu biết và sống tốt
hơn, mạnh mẽ hơn, trung thực hơn và tự
tin hơn. Thế hệ trước cần làm gương,
chính những tấm gương đó sẽ khiến
người trẻ có đam mê đoc cần khuyến
khích việc đoc tạo mọi điều kiện để giúp
đỡ cho việc đọc bằng niềm vui và sự
nhiệt tình và tri thức của mình.
Thay lời kết, Tôi có 3 lời chúc cho
mỗi bạn quan tâm đến sách là:
- Có thêm nhiều sách, nguồn tin hay
để đọc.
- Mỗi ngày: Người đọc được 1 trang
sách sẽ đọc được ít nhất 2 trang. Người
đọc được 1 cuốn sách sẽ đọc được 2
cuốn. Người hoc được 1 điều hay từ
sách sẽ học được ít nhất 2 đều. Mỗi tuần
vào Sachhay.com hay các trang giới
thiệu sách 1 lần và rủ thêm được ít nhất
1 người cùng vào từ đó có thêm 1 người
thường xuyên đọc sách. Mỗi tháng đi
nhà sách, tìm mua, đón đọc, góp ý, tham
gia cùng Trí Tri 1 lần. Mỗi quý tặng 3
cuốn sách tâm đắc cho 3 người thân
quanh mình. Mỗi năm đem sách đến
tặng cho các chương trình văn hóa 1 lần.
- Dù sách hay đến thế, dù thế nào
cũng đừng quên bạn có toàn quyền phản
biện với sách để rèn luyện tư duy và rút
ra triết lý phù hợp cho mình. Sách chỉ là
1 phần cuộc sống, còn rất nhiều con
người, nhiều điều thú vị quanh ta, cuộc
sống rộng lớn với những con người ta
biết mỗi ngày chính là những trang sách
quý, nguồn thông tin - tri thức sống
động nhất sẵn có mà ta cần và có thể
học hỏi.
Lý Trường Chiến http://www.sachhay.org
Trang điện tử Sách hay
122
Đầu tư cho văn hóa đọc
Những năm qua, Tp. Hồ Chí Minh luôn xác định đầu tư cho văn hóa là cách
tốt nhất để trở thành một thành phố văn minh, hiện đại, nghĩa tình như tiêu chí
mà HĐND thành phố đã đưa ra.
Xây dựng văn hóa đọc
Thời gian qua, Tp. Hồ Chí Minh
đã có nhiều hoạt động phát triển văn
hóa đọc cho người dân như: Tổ chức
“Đường sách” mỗi dịp Tết; trưng
bày, triển lãm các loại sách cũ; hội
sách định kỳ với nhiều đầu sách
giảm giá được tổ chức suốt năm…
Trong đó, điểm sáng là việc đưa vào
hoạt động đường sách cố định
Nguyễn Văn Bình (quận 1) từ đầu
năm 2016; Bởi hoạt động của đường
sách cố định này, nhiều bạn trẻ của
thành phố có thêm địa điểm để phát
triển văn hóa đọc của mình.
Đang loay hoay lựa những cuốn
sách “Hạt giống tâm hồn” ở đường
sách Nguyễn Văn Bình, Hồ Thành
Tài, sinh viên năm 2 Trường ĐH
Khoa học Xã hội và Nhân văn Tp.
Hồ Chí Minh cho biết, văn hóa đọc
của các bạn trẻ hiện nay còn khá nghèo nàn,
kinh phí dành cho việc mua sách hạn hẹp.
Các sinh viên như Tài muốn tiếp cận sách
phải tìm đến Internet hoặc dùng điện thoại
thông minh… mà những thứ đó khá tốn
kém, xa xỉ. Từ ngày thành phố có đường
sách Nguyễn Văn Bình, đã giúp Tài và
nhiều sinh viên được tiếp cận rất nhiều đầu
sách, nhiều loại thông tin khác nhau. “Mỗi
khi có thời gian rảnh, em và các bạn lại ghé
vào đây tìm những cuốn sách hay để đọc,
vừa là tiết kiệm chi phí, lại vừa thu nạp
thêm kiến thức. Ở đây, văn hóa đọc cũng
được tôn vinh một cách tự nhiên, sống động
và gần gũi khi xung quanh luôn tràn ngập
các loại sách yêu thích và người đọc cũng
rất say mê. Đây là một việc làm nhiều ý
nghĩa của thành phố trong việc giữ gìn và
phát huy giá trị văn hóa tinh thần cho giới
trẻ nói riêng và người dân thành phố nói
chung”, Thành Tài cho biết.
Mỗi dịp cuối tuần, khu vực đường sách
lại đón hàng ngàn người dân đến thăm
quan, đọc sách. Hiện đường sách Nguyễn
Văn Bình có khoảng 20 đơn vị, gồm các
nhà xuất bản, các công ty phát hành sách...
tham gia trưng bày, bày bán các loại sách
trong và ngoài nước.
Ông Nguyễn Văn Phước, Giám đốc
Công ty Sách First News, cho biết: “Việc
Người dân Tp. Hồ Chí Minh đổ về khu vực
đường sách Nguyễn Văn Bình khá đông vào
dịp cuối tuần để đọc sách, thư giãn
123
xây dựng đường sách Nguyễn Văn
Bình không chỉ giúp người dân thành
phố có thêm không gian văn hóa,
giải trí, tìm đến với sách, mà còn là
niềm tự hào về một nét văn hóa thú
vị của Sài Gòn. Vì khi đến đây,
người yêu văn hóa đọc được hội ngộ,
giao lưu, tìm đến những tác phẩm
mình yêu thích. Dần dần, góp phần
hình thành thói quen đọc sách của
mọi người. Cũng nhờ có đường sách,
những cuốn sách hay của thế giới và
Việt Nam đến được gần hơn với
người đọc”.
Rút ngắn khoảng cách kiến thức
Ngoài việc xây dựng đường sách
cố định để phát triển văn hóa đọc
cho người dân, thành phố còn đầu tư
phát triển văn hóa đọc ở các khu vực
ngoại thành bằng những chuyến xe
sách lưu động. Nhờ những chuyến xe
này, các em thiếu nhi và người dân
ngoại thành được tiếp cận rất nhiều
đầu sách khác nhau.
Em Lê Thị Ánh Dương ngụ ở xã
Bình Chánh (huyện Bình Chánh, Tp.
Hồ Chí Minh) cho biết em rất thích
những chiếc xe thư viện lưu động
đến trường, bởi từ những thư viện
lưu động này, các em được thỏa
thích đọc sách và mua nhiều văn
phòng phẩm đẹp, rẻ. “Trước kia,
muốn mua cuốn sách, cuốn truyện
thiếu nhi, em đều phải nhờ ba mẹ
chạy hàng chục cây số vào trong
trung tâm thành phố bây giờ có thư
viện lưu động nên thuận tiện hơn. Không
chỉ được đọc sách hay, chúng em còn được
các cô chú nhà xuất bản tặng nhiều cuốn
sách truyện mới”, Ánh Dương cho biết.
Đại diện của Thư viện Khoa học Tổng
hợp Tp. Hồ Chí Minh cho biết: “Chủ
trương phát triển những chuyến xe sách lưu
động về vùng nông thôn, ngoại thành được
thành phố đặc biệt quan tâm. Theo đó, mỗi
năm thư viện thực hiện khoảng 30 chuyến
xe đi về các vùng ngoại thành, khu chế xuất
để phục vụ bạn đọc là thiếu nhi, công nhân,
bộ đội và 40 chuyến xe phục vụ người
khiếm thị trong và ngoài thành phố. Nhờ
vậy, mỗi năm có khoảng 100.000 lượt
người ở vùng sâu, vùng xa được tiếp cận
với các loại sách khác nhau. Cũng nhờ đó,
văn hóa đọc được quảng bá rộng rãi và
khoảng cách giữa bạn đọc đô thị với bạn
đọc vùng sâu, vùng xa được rút ngắn hơn”.
Ông Phạm Minh Thuận, Tổng Giám
đốc Fahasa, cũng chia sẻ: “Với một chuyến
xe sách lưu động, thường có hơn 1.000 tựa
sách thuộc nhiều thể loại như sách giáo
khoa, tham khảo, truyện và sách thiếu nhi…
được mang tới tận nơi bạn đọc vùng sâu,
vùng xa với chất lượng sách, thái độ phục
vụ tốt nhất. Không chỉ phục vụ sách, các xe
sách lưu động đều áp dụng nhiều chương
trình giảm giá từ 5 - 80% cho các sản phẩm
sách từng loại. Không chỉ mang sách tới
gần với người đọc, tại những vùng sâu,
vùng xa vào buổi tối, xe sách lưu động còn
tổ chức chiếu phim hoạt hình, phim tài liệu
phục vụ bà con và các em học sinh…”.
124
“Muốn phát triển văn hóa đọc
phải xây dựng hạ tầng cơ sở cho nó,
điều này Tp. Hồ Chí Minh đã làm
khá tốt khi xây dựng được đường
sách cố định (điều mà chưa thành phố
nào làm được) và hình thành, tổ chức
nhiều hội sách, chợ sách… hằng năm.
Tuy nhiên, phát triển văn hóa đọc
trong quần chúng nhân dân còn phải
phụ thuộc vào ý thức chung của toàn
xã hội. Một khi việc đọc sách được
phổ cập rộng rãi từ thành phố đến
nông thôn, từ trẻ em tới người lớn, tự
nhiên văn hóa đọc sẽ được hình thành
và phát triển. Vì vậy, trong thời gian
tới, thành phố sẽ tiếp tục đầu tư hoàn
thiện thêm cơ sở hạ tầng cho văn hóa
để mọi người ai cũng được tiếp cận
với các thông tin, văn hóa xã hội bổ
ích thông qua sách”, Bí thư Thành ủy Đinh
La Thăng cho biết.
Ông Lê Hoàng Quân, nguyên Chủ
tịch UBND Thành phố:
Việc đầu tư cho văn hóa đọc chính là
đầu tư cho con người, là đầu tư cho sự phát
triển của xã hội. Vì vậy, khi xây dựng nó
phải có sự góp sức, chung tay của toàn xã
hội. Trong đó, gia đình, nhà trường, hệ
thống thư viện, các nhà xuất bản… là
những người tiên phong định hình, phát
triển nó trong giới trẻ hiện nay. Bởi, việc
xây dựng văn hóa đọc sẽ giúp chúng ta biến
đổi và hoàn thiện tư duy con người, cũng
như ảnh hưởng rất lớn đến hành vi, thế giới
nội tâm, trình độ văn hóa và những hoạt
động xã hội của con người.
Hoàng Tuyết http://www.baomoi.com
Trang Báo mới
"Khởi tạo lại" văn hóa đọc
Sau rất nhiều những cảnh báo, lo ngại về tình trạng trẻ em ngại đọc, sinh viên
không có kỹ năng đọc sách; văn hóa đọc đứng trước những thách thức ngạo nghễ
của truyền thông mạng... Dự thảo đề án "Phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng
giai đoạn 2015-2020, định hướng 2030" đang được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du
lịch (VH-TT và DL) xây dựng. Đề án được kỳ vọng sẽ tạo cơ sở căn bản để thúc
đẩy, khởi tạo lại sức sống cho văn hóa đọc trong cộng đồng.
Cần những mô hình sáng tạo
Khởi xướng chương trình sách hóa
nông thôn Việt Nam, nổi tiếng với
chuyến xuyên Việt bộ hành để kêu gọi
xây dựng tủ sách nông thôn, ông
Nguyễn Quang Thạch thở dài khi nhắc
đến thực trạng trẻ em Việt ít đọc sách.
Những cuốn sách nuôi dưỡng tâm hồn
như Túp lều bác Tôm, Không gia đình,
Những tấm lòng cao cả... nếu khảo sát
thì chẳng mấy em trong độ tuổi phù hợp
đã đọc.
Từ mô hình tủ sách dòng họ đã
Nguyễn Quang Thạch khởi xướng xây
125
dựng, bốn mô hình tủ sách nông thôn
khác cũng đã được "gã cuồng" vì văn
hóa đọc này tiếp tục khởi xướng, hoặc
làm mẫu ở nhiều vùng nông thôn, gồm:
Tủ sách Phụ huynh, Tủ sách Lớp em
(đặt trong các lớp học), Tủ sách Giáo xứ
(trong các nhà thờ công giáo), Tủ sách
Hậu phương quê hương chiến sĩ (tại các
gia đình vợ là giáo viên, chồng bộ đội).
Có những tủ sách đã thu hút hàng trăm
độc giả thường xuyên. "Ở An Dục,
Quỳnh Phụ, Thái Bình, năm học 2009-
2010 có 303 học sinh nhưng chỉ có 180
lượt học sinh được mượn sách từ thư
viện. Sau bốn năm thực hiện mô hình tủ
sách trong trường học, bình quân mỗi
học sinh ở trường được đọc khoảng 30
cuốn sách/năm. Sách làm thay đổi tư
duy, cuộc sống và giúp nhiều học sinh
nông thôn tìm được hướng đi, thực hiện
được mơ ước của mình", ông Nguyễn
Quang Thạch chia sẻ.
Một thực tế khó tin nhưng lại được
chính những người trong cuộc khẳng
định, đó là văn hóa đọc đang gặp phải
rào cản phát triển từ chính các bậc phụ
huynh và giáo viên. TS Nguyễn Thị
Ngọc Minh, giảng viên Khoa Ngữ văn,
Đại học Sư phạm Hà Nội cho hay,
không hiếm trường hợp cha mẹ không
cho con đọc sách vì cho rằng có đọc
nhiều cũng không thể được điểm cao lúc
thi cử. Những bậc phụ huynh này không
hiểu rằng, một đứa trẻ ham đọc sách là
một cá thể luôn chủ động trong học tập,
kết quả phát triển sẽ tốt hơn nhiều so với
cách học bị động. Đáng buồn hơn, rất
nhiều sinh viên đại học hiện nay cũng
không hề biết cách đọc sách. Họ chủ
yếu chỉ đọc để phục vụ các kỳ thi chứ
không tự trang bị những kỹ năng sống
từ việc đọc sách một cách đúng nghĩa.
Trăn trở trước thực tế này, sau nhiều
năm nghiên cứu, TS. Nguyễn Thị Ngọc
Minh đã sáng lập trang web có tên
docsach.org.vn. Dự án Sách ơi mở ra
cùng nhiều chương trình trải nghiệm
thực tế, các sự kiện tạo động lực thúc đẩy
văn hóa đọc cũng đã được thực hiện. "Ở
nhiều nước trên thế giới, phương pháp
đọc sách đã được đưa vào các trường học
như một môn học chính thức thì tại Việt
Nam, điều đó vẫn là khá xa vời. Hệ quả
là trẻ em thì ngại đọc, không được
khuyến khích đọc, sinh viên cũng thiếu
những kỹ năng cần thiết khi đọc và cảm
thụ.", TS. Ngọc Minh nhấn mạnh.
Khởi tạo lại thói quen đọc sách
Theo bà Vũ Dương Thúy Ngà, Phó
Vụ trưởng phụ trách Vụ Thư viện, Bộ
VH-TT và DL, Phát triển văn hóa đọc
trong cộng đồng giai đoạn 2015-2020,
định hướng 2030 là một đề án quan
trọng với mục tiêu hình thành một thế
hệ đọc tương lai. Hệ thống thiết chế,
mạng lưới thư viện công cộng đang dần
hoàn thiện, tuy nhiên, hệ thống này phát
huy hiệu quả ra sao lại là một câu
chuyện khác. Chưa kể, sự lấn lướt của
126
truyền thông mạng đang tạo ra những
thách thức không nhỏ đối với sự phát
triển của văn hóa đọc. "Bây giờ cái gì
muốn biết chỉ cần tra Google là có hết.
Thực tế đó khiến con người ngày càng
lười đọc...", bà Vũ Dương Thúy Ngà
bộc bạch.
Dự thảo đưa ra nhiều quan điểm chỉ
đạo cơ bản. Trong đó, một quan điểm cơ
bản được nhiều chuyên gia quan tâm là
phát triển văn hóa đọc nhằm điều chỉnh
các biểu hiện lệch lạc, hình thành thị
hiếu lành mạnh, xu hướng đọc đúng
đắn. Xét trên nhiều bình diện thì quan
điểm này đã đề cập đến chính phương
pháp đọc sách, điều khuyết thiếu khiến
văn hóa đọc luôn chật vật. Mục tiêu
chung được đưa ra từ dự thảo đề án
cũng được nhiều ý kiến cho rằng đã
"chạm" đến cốt lõi của sự phát triển văn
hóa đọc, trong đó nhấn mạnh mục tiêu
"hình thành thói quen và phát triển nhu
cầu đọc của mọi tầng lớp nhân dân".
Tuy nhiên, cũng nhiều chuyên gia
cho rằng, nên coi đó là sự "khởi tạo"
một thói quen thì đúng hơn. Người Việt
vốn rất yêu thích sách báo và thói quen
đọc sách vốn có ở không ít người. Cuộc
sống hiện đại với quá nhiều gấp gáp vô
tình trở thành căn nguyên khiến cho
nhiều kho sách giá trị bị "ngủ quên",
thói quen đọc sách cũng dần biến mất.
Đau đáu nhân rộng các mô hình tủ sách
nông thôn, ông Nguyễn Quang Thạch đề
xuất, Bộ VH-TT và DL nên dịch chuyển
vùng hoạt động từ thành phố, huyện lỵ
đến các nhà văn hóa cấp thôn, xóm, thay
vì để sách "nằm ngủ" ở khu vực đô thị,
nơi vốn có nhiều gia đình đủ năng lực
thường xuyên mua sách cho con cái.
Mặt khác, cũng nên đưa việc có tủ sách
vào tiêu chí bình xét gia đình văn hóa,
làng văn hóa, khu phố văn hóa.
Bà Tú Anh, Giám đốc Thư viện tỉnh
Nghệ An kiến nghị, từ những cơ chế, thể
chế và hệ thống thiết chế về thư viện đã
có, các địa phương rất cần có những cơ
sở pháp lý, chế tài để hiện thực hóa. Một
thí dụ được đưa ra, tại nhiều cơ sở trên
địa bàn Nghệ An, kinh phí khi được đưa
về các huyện chủ yếu được dành cho
các hoạt động văn nghệ, thể thao mà gần
như bỏ quên nội dung bổ sung sách và
tổ chức các hoạt động về thư viện. Nếu
không tìm được giải pháp cho những bất
cập cụ thể này thì e rằng, những mục
tiêu, con số của đề án rồi lại sẽ trở nên
xa vời.
Theo Dự thảo, Đề án hướng đến
mục tiêu nâng tỷ lệ người đọc thường
xuyên từ 30% (hiện nay) lên 65% vào
năm 2020, giảm tỷ lệ số người hoàn
toàn không đọc từ 26% (hiện nay)
xuống còn 15% vào năm 2020.
Thanh An
http://www.nhandan.org.vn
Báo Nhân dân điện tử
127
Nỗ lực thúc đẩy văn hóa đọc trong cộng đồng
Nhiều sự kiện như ngày sách, hội sách, đường sách và các mô hình đọc sách
tại cộng đồng được tổ chức thường xuyên tại Tp. Hồ Chí Minh trong những năm
gần đây, đang dần trở thành một nét sinh hoạt văn hóa đặc sắc, góp phần tích cực
vào việc thay đổi và nâng cao văn hóa đọc của người dân Thành phố.
Tạo sân chơi phát triển văn hóa đọc
Với mục đích đề cao tầm quan trọng
của sách, báo và tri thức trong đời sống
và thúc đẩy văn hóa đọc, Tp. Hồ Chí
Minh đã tổ chức nhiều hoạt động tôn
vinh văn hóa đọc, triển khai các mô hình
đọc sách hiệu quả. Đặc biệt, gắn với
những ngày lễ lớn của dân tộc, Thành
phố thường tổ chức các hoạt động như:
Lễ hội đường sách dịp Tết Nguyên đán,
Hội sách Tp. Hồ Chí Minh, Ngày sách
Việt Nam tại Tp. Hồ Chí Minh, Hội chợ
sách quốc tế, phiên chợ sách, triển lãm
sách, báo… thu hút hàng vạn người
tham gia, trong đó có nhiều du khách
quốc tế. Mới đây, tại Lễ hội “Tp. Hồ
Chí Minh - Phát triển và hội nhập”, các
gian hàng giới thiệu sách trong nước và
quốc tế thu hút đông đảo người dân và
khách du lịch. Nhiều người dân tham
quan đánh giá rất cao các gian hàng
sách, báo và coi đây là điểm nhấn tại lễ
hội. Tính hiệu quả từ các hoạt động trên
là minh chứng cho tinh thần ham học
hỏi và yêu tri thức của người dân Thành
phố, cũng như những cố gắng của các
cơ quan chức năng trong việc thúc đẩy
văn hóa đọc.
Độc giả Hoàng Thy, ngụ tại quận
Bình Thạnh, người thường xuyên tham
gia các hoạt động văn hóa đọc tại Tp.
Hồ Chí Minh, đánh giá: Hiện nay, nhiều
người, đặc biệt là giới trẻ thường tiếp
nhận thông tin hằng ngày từ các trang
mạng xã hội như facebook, diễn đàn
mạng... Tuy nhiên, các trang mạng như
vậy thường chỉ thể hiện ý kiến cá nhân,
thông tin không được bảo đảm chính
xác, làm ảnh hưởng đến suy nghĩ và
cuộc sống của giới trẻ. Mặt khác, nhiều
bạn trẻ quan niệm nếu muốn tìm kiếm
thông tin, tài liệu chỉ cần vào mạng,
không cần tốn thời gian đọc sách. Vì
vậy, những hoạt động tôn vinh văn hóa
đọc của Thành phố rất có ý nghĩa, góp
phần khuyến khích và phát triển phong
trào đọc sách trong cộng đồng.
Bên cạnh các hoạt động trên, nhiều
mô hình giới thiệu sách tới người đọc,
phong trào đọc sách được các cơ quan,
đơn vị, nhà trường trên địa bàn Thành
phố thực hiện hiệu quả. Tiêu biểu là mô
hình đưa sách ra công viên của Trung
tâm Văn hóa quận 6. Theo đó, do ít
người đọc trong thư viện nên Trung tâm
Văn hóa quận 6 đã đưa các đầu sách ra
công viên Phú Lâm theo phương châm
"sách đi tìm người" giới thiệu cho người
dân. Đây là mô hình thư viện tại công
viên đầu tiên ở Tp. Hồ Chí Minh, mở
128
cửa 4 giờ/ngày (sáng từ 6 giờ đến 8 giờ,
chiều từ 16 giờ đến 18 giờ), từ thứ tư
đến thứ sáu hằng tuần. Người dân sống
gần công viên rất thích thú với mô hình
trên, bởi thay vì ngồi trong thư viện,
người đọc cảm thấy thoải mái, thư giãn
hơn khi đọc sách ở công viên. Anh Trần
Văn Hồng, Trưởng thư viện quận 6 cho
biết: Mô hình "sách đi tìm người" thu
hút đông đảo người dân tham gia, trung
bình mỗi ngày có khoảng 300 đến 500
người đọc gồm nhiều thế hệ, gấp 10 lần
so với số người đọc trong thư viện.
Chúng tôi dự tính trong thời gian tới sẽ
mở thêm vào hai ngày cuối tuần để phục
vụ nhu cầu đọc sách của người dân.
Hình thành đường sách tiêu biểu
của cả nước
Vào thập niên 1980, Tp. Hồ Chí
Minh có một số đường sách chuyên mua
bán, trao đổi sách như đường Đặng Thị
Nhu (nay là đường Ký Con - Calmette,
quận 1). Những con đường trên từng là
nơi hàn huyên, gắn bó của nhiều người
yêu sách, nhưng giờ đã trở thành hoài
niệm của người dân Tp. Hồ Chí Minh.
Thành lập một đường sách hay phố sách
từ lâu là mong mỏi của nhiều độc giả và
người dân Thành phố. Sau nhiều năm
chờ đợi, mới đây, UBND Tp. Hồ Chí
Minh đã công bố kế hoạch về thực hiện
“Đường sách Tp. Hồ Chí Minh” trên
đường Nguyễn Văn Bình (quận 1). Đây
là công trình trọng điểm chào mừng Đại
hội Đảng bộ Thành phố lần thứ X nhiệm
kỳ 2015-2020.
Đường Nguyễn Văn Bình có chiều
dài hơn 100m, nằm gần những địa điểm
du lịch nổi tiếng như: Nhà thờ Đức Bà,
Bưu điện Thành phố, Hội trường Thống
Nhất... Theo thiết kế, đường sách
Nguyễn Văn Bình sẽ có 19 gian hàng
(diện tích 4,5m x 4,5m/gian), kèm theo
không gian cà phê, trưng bày và tổ chức
sự kiện… Thiết kế, thi công đường sách
sẽ trải qua 3 giai đoạn, từ ngày 15-10-
2015, dự kiến hoàn thành và đi vào hoạt
động thường xuyên vào tháng 3-2016.
Hoạt động chính của đường sách theo
quy hoạch của UBND Thành phố gồm:
Trưng bày, giới thiệu và kinh doanh tác
phẩm mới, tổ chức các phiên chợ trao
đổi sách cũ, các hoạt động mua bán
sách, vật phẩm văn hóa và cà phê sách.
Ngoài ra, đường sách sẽ có thêm các
hoạt động văn hóa gắn với các ngày lễ,
Tết Nguyên đán, sinh hoạt chính trị của
Thành phố, các sự kiện giao lưu và kết
nối xuất bản trong nước, thế giới.
Đa số các ý kiến chuyên gia và độc
giả đều ủng hộ đường sách Nguyễn Văn
Bình và tin tưởng rằng đây sẽ là địa chỉ
văn hóa, du lịch hấp dẫn của Thành phố,
thúc đẩy văn hóa đọc sách cho nhiều thế
hệ, đặc biệt là giới trẻ. Nếu đường sách
Tp. Hồ Chí Minh hoạt động tốt, hiệu
quả thì cũng sẽ là mô hình để các tỉnh,
thành phố khác học tập, triển khai. Theo
Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt, nguyên
Giám đốc Nhà xuất bản Trẻ, đường sách
Nguyễn Văn Bình không chỉ là nơi
trưng bày những quyển sách hay, quý
129
mà còn phải là nơi diễn ra những hoạt
động tôn vinh văn hóa đọc, tác giả gặp
gỡ độc giả để trao đổi và cùng sáng
tạo… Bà Nguyệt tin rằng, từ những
đường sách này sẽ làm cho văn hóa đọc
của người dân Thành phố ngày càng
tăng lên.
Minh Nguyễn
http://qdnd.vn
Báo Quân đội nhân dân
Xây dựng thói quen đọc sách cho trẻ mầm non
Văn hoá đọc, với tư cách văn hoá hành vi của mỗi cá nhân con người, biểu
hiện ở khả năng lựa chọn sách, kỹ năng đọc và lĩnh hội sách cũng như cách thức
ứng xử với sách báo, là sự thể hiện rõ ràng nhất đặc điểm tâm lý và nhân cách của
mỗi cá nhân, được hình thành từ lứa tuổi ấu thơ và phát triển trong suốt cuộc đời
con người.
Trẻ em được coi là giai đoạn đầu tiên
của cuộc đời con người, giai đoạn chuẩn
bị các phẩm chất và năng lực cần thiết để
tham gia lao động xã hội.
Việc tạo dựng thói quen tốt cho trẻ
mầm non (từ 1-6 tuổi) là một việc làm
quan trọng để từ đó hình thành nhân cách
cho trẻ em. Một trong những thói quen
có ảnh hưởng sâu sắc đối với sự phát
triển tư duy, đạo đức, lối sống,.. của trẻ
em đó là thói quen đọc sách.
Nhiều bậc phụ huynh quan niệm
rằng trẻ còn quá nhỏ nên chưa thể nhận
thức được những gì từ sách báo. Tuy
nhiên, các chuyên gia trên thế giới
khuyên rằng, nên đọc cho trẻ nghe càng
sớm càng tốt và việc này sẽ góp phần rất
nhiều vào sự phát triển của trẻ.
Xây dựng thói quen đọc sách từ
gia đình
Từ xưa đến nay, gia đình luôn giữ
vai trò và vị trí quan trọng, gia đình là
trường đời đầu tiên mà mỗi người đều
phải trải qua và là nơi giáo dục con
người, giúp con người hoà nhập vào
cuộc sống chung của cộng đồng.
Người lớn là tấm gương phản chiếu
của trẻ em. Muốn trẻ ham mê đọc sách,
bản thân bố mẹ phải là người có thói
quen đó. Cùng đọc sách với con, giúp
con hiểu và thích sách là một nỗ lực của
cả gia đình.
Khi trẻ một tuổi, cha mẹ đã có thể
bắt đầu đọc sách cùng con. Nên chọn
cho bé những cuốn truyện tranh có nội
dung đơn giản, màu sắc đẹp, hình ảnh
Hoạt động đọc sách tại trường học mầm non
130
sinh động. Với sách có giấy dày và cứng,
bé sẽ giở từng trang một cách dễ dàng.
Tập cho bé tự giở sách chính là cách mà
ta luyện cho bàn tay của bé khéo léo và
các cơ ngón tay mềm dẻo.
Bạn có thể đọc sách cho con nghe
mọi lúc mọi nơi. Thời điểm tốt nhất để
đọc sách cho con là trước khi đi ngủ.
Con sẽ có cảm giác chờ đợi một niềm vui
mỗi ngày trước khi có một giấc ngủ ngon.
Một cuốn sách bạn có thể đọc đi đọc
lại nhiều lần để rèn luyện kỹ năng ghi
nhớ cho trẻ. Khi đọc sách bạn nên đưa ra
những câu hỏi để bé trả lời. Những câu
hỏi dựa trên nội dung của cuốn sách hoặc
những câu hỏi dựa trên những hình ảnh
có trong cuốn sách đều có tác dụng giúp
bé tư duy tốt hơn và yêu sách hơn.
Bạn có thể đưa bé vào thế giới của
câu chuyện trong sách bằng cách cùng bé
hóa thân vào các nhân vật. Khi đóng kịch
có thể tuân theo nội dung cuốn sách hoặc
có thể tạo những tình tiết khác lạ hơn
trong sách để cho bé cơ hội ghi nhớ các
tình tiết của truyện cũng như kích thích
khả năng sáng tạo của trẻ.
Trong các câu chuyện bạn đọc cho
trẻ, bạn cần phân tích, phê bình, đánh giá
và chỉ ra cho trẻ những tính cách tốt xấu
của nhân vật và việc phải học theo các
việc làm tốt của nhân vật.
Hãy coi sách như là một món đồ
chơi của bé. Trong thực tế, bố mẹ có thể
bỏ ra rất nhiều tiền để mua đồ chơi khác
nhau cho con mà quên mất việc mua
những cuốn sách để con có thể vừa học
vừa chơi. Với bé, một cuốn sách nhiều
màu sắc, có in hình những con vật thân
thuộc mà bé thấy hằng ngày là cả một
thế giới thú vị và hấp dẫn. Bạn hãy để
sách nơi nào bé dễ nhìn thấy nhất, dễ
cầm lấy nhất.
Sách là món quà ý nghĩa và sang
trọng nhất đối với con người. Khi tặng
quà cho bé là các cuốn sách sẽ giúp bé
thấy sách có giá trị hơn từ đó yêu và
thích đọc sách hơn.
Xây dựng thói quen đọc sách từ
trường học
Giáo dục mầm non là bậc học đầu
tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân
có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc
đặt nền móng cho việc hình thành và
phát triển nhân cách con người.
Các hoạt động học tập và vui chơi ở
trường mầm non có tác động rất lớn
đến quá trình phát triển của trẻ nhỏ.
Trường mầm non cần tạo dựng
một bộ sưu tập sách cho các con vui
chơi và học tập. Nội dung đăng tải
trong sách nên tập trung vào các câu
chuyện cổ tích, về nhân vật, loài vật,...
Lứa tuổi từ 1 - 6 tuổi là lứa tuổi bắt đầu
muốn khám phá về thế giới, vì vậy
ngoài sách văn học thiếu nhi cũng nên
có những sách nói về khoa học thế giới
quanh ta để trẻ em tìm hiểu.
Trẻ em lứa tuổi mầm non, những
hình ảnh trực quan sẽ để lại những ấn
tượng sâu sắc cho trẻ. Vì vậy sách cho
các con sử dụng phải là những sách có
nhiều hình ảnh và màu sắc sặc sỡ. Sách
131
của trường mầm non nên được thiết kế
tất cả dưới dạng truyện tranh để thu hút
sự quan tâm của trẻ.
Tạo một không gian lý thú cho trẻ
đọc sách là một việc làm cần thiết. Góc
đọc sách có thể được thiết kế ngay trong
lớp học hoặc tổ chức ngoài trời. Sách
dành cho trẻ nên được đặt ở những nơi
thuận tiện cho trẻ có thể nhìn thấy và lấy
ra để tìm hiểu. Trong không gian đọc
sách nên có những hình ảnh lý thú liên
quan đến việc đọc sách để giúp trẻ yêu
sách và thích đọc sách hơn.
Bên cạnh những giờ học hát, học
múa, học vẽ,... nhà trường cần tăng
cường hoạt động đọc sách cho các con
nghe. Khi các bé có cơ hội kể lại các tình
tiết chuyện đã nghe, đóng vai nhân vật
trong truyện,... sẽ làm cho bé có đời sống
phong phú hơn từ đó giúp bé phát triển
toàn diện hơn.
Các hoạt động ngoại khóa như ngày
hội đọc sách có sự kết hợp với phụ huynh
cũng góp phần tích cực để hình thành và
phát triển văn hóa đọc cho các em.
Thư viện công cộng và các tổ chức
khác với hoạt động đọc sách của trẻ
mầm non
Để tạo thói quen yêu sách và thích
đọc sách cho trẻ mầm non, ngoài yếu tố
cốt lõi là gia đình và nhà trường thì các
tổ chức khác cũng là một nhân tố ảnh
hưởng tới văn hóa đọc của trẻ.
Các hoạt động đọc sách tại thư viện
công cộng, các hoạt động tuyên truyền
giới thiệu sách, ngày hội đọc sách đều có
tác động tích cực tới việc hình thành
thói quen đọc sách cho trẻ em. Khi trẻ
có cơ hội tham gia, trẻ em sẽ có thêm
môi trường để tiếp cận với sách báo,
tiếp cận với những tri thức mới mẻ.
Tham gia những hoạt động đọc sách do
các thư viện công cộng tổ chức chắc
chắn sẽ giúp trẻ yêu quý trân trọng
sách hơn.
Bên cạnh các thư viện công cộng,
ngày nay còn có rất nhiều các câu lạc
bộ đọc sách dành cho trẻ em. Điểm
nhấn quan trọng của CLB là mọi hoạt
động đều xoay quanh những giá trị văn
hóa mà sách mang đến cho tuổi thơ, và
đều có sự tham gia của cả gia đình, bố
mẹ và con, cho dù là hoạt động qua
mạng hay offline.
Hiện nay có nhiều câu lạc bộ đọc
sách dành cho trẻ em tại các tỉnh thành
ở Việt Nam. Được biết đến nhiều nhất
phải kể đến CLB Đọc Sách Cùng Con
tại Hà Nội, CLB Nguyễn Huy Tưởng
của thư viện tư nhân Phạm Thế Cường
tại quận Gò Vấp; CLB Kính Vạn Hoa
của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh tại cửa
hàng sách Kính Vạn Hoa, quận 1, TP.
Hồ Chí Minh.
Cho con tham gia những câu lạc bộ
này, bên cạnh giúp con có không gian
tìm hiểu về sách các bậc phụ huynh còn
có cơ hội cùng nhau chia sẻ kinh
nghiệm phát triển văn hóa đọc cho con.
Kết luận
Lứa tuổi mầm non là thời kỳ khởi
đầu rất quan trọng đối với sự phát triển
132
của con người. Xây dựng và bồi dưỡng
cho trẻ em những thói quen tốt đẹp
đồng nghĩa với việc giúp trẻ em ích lũy
một nguồn vốn. Tạo dựng thói quen
đọc sách và yêu sách là một việc làm
quan trọng của gia đình, nhà trường và
toàn xã hội để giúp trẻ có một nguồn
vốn dồi dào cho việc hình thành và
phát triển nhân cách.
Th.S Kiều Kim Ánh http://huc.edu.vn/
Đại học Văn hóa Hà Nội
“Thắp lửa” văn hóa đọc cho học sinh
Thời gian gần đây, sự phát triển
như vũ bão của các thiết bị nghe,
nhìn đã khiến cho thói quen đọc
sách bị mai một dần. Nhằm góp
phần nâng cao văn hóa đọc trong
nhà trường, tạo thói quen đọc sách
mọi lúc, mọi nơi cho học sinh, Thái
Bình đã triển khai mô hình tủ sách
phụ huynh ở các cấp Tiểu học,
Trung học cơ sở (THCS), tạo cơ hội
cho học sinh được tiếp cận và sử
dụng sách hằng ngày.
Về quê lúa Thái Bình vào một
ngày cuối tháng 9, chúng tôi được
“mục sở thị” tủ sách phụ huynh được
đặt trong lớp học tại Trường THCS
An Dục, huyện Quỳnh Phụ với nhiều
đầu sách phong phú và đa dạng, bắt
gặp hình ảnh học sinh say mê đọc
sách và ánh mắt háo hức khi truyền
cho nhau những cuốn sách mới trong
giờ giải lao. Sách hiện đang là “món
ăn” tinh thần cho những học sinh
sống tại vùng nông thôn, vùng khó
khăn ít có điều kiện để tiếp xúc với
thế giới chung quanh.
Nhận thấy thư viện nhà trường hoạt
động không hiệu quả, học sinh được tiếp
cận sách rất ít, số lượt sách học sinh đọc
trong một năm trung bình 0,5 cuốn/học sinh.
Chính vì vậy, từ năm 2010, mô hình tủ sách
phụ huynh đã được triển khai đầu tiên tại
Trường THCS An Dục, huyện Quỳnh Phụ
từ sáng kiến “Sách hóa nông thôn ở Việt
Nam” của anh Nguyễn Quang Thạch, quê
xã Sơn Lễ, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.
Khi mới bắt đầu xây dựng mô hình, tủ sách
chỉ có 169 cuốn sách, đến nay, sau khi được
huy động, bổ sung hằng năm, nhà trường
lựa chọn đưa vào tủ sách 2.400 đầu sách với
số lượt học sinh đọc khoảng 30 đầu
sách/học sinh/năm. Tủ sách phụ huynh là
mô hình thư viện trong các lớp học ở bậc
tiểu học, THCS theo hình thức xã hội hóa,
nhằm giúp học sinh duy trì thói quen đọc
sách. Là người trực tiếp tham gia cùng học
sinh quản lý sách, cô giáo Phạm Thị Hải cho
biết: Học sinh nông thôn rất ham đọc sách,
tuy nhiên, phần lớn gia đình các em rất khó
khăn cho nên để có tiền mua một cuốn sách
là không phải dễ. Từ khi tủ sách phụ huynh
được thành lập, học sinh được thỏa thích
đọc sách mà không cần qua mọi thủ tục
133
rườm rà. Từ khi được tiếp cận với
sách, các em học sinh hiểu biết
nhiều hơn các kiến thức về tự nhiên,
xã hội, mạnh dạn và hoạt bát, tự tin
trong giao tiếp.
Gắn bó với mô hình tủ sách phụ
huynh từ ngày đầu, nguyên Tổng
phụ trách Trường THCS An Dục
Dương Lệ Nga chia sẻ: Quỳnh Phụ
không phải vùng đất thuận lợi về
kinh tế nhưng mô hình tủ sách phụ
huynh vẫn được đông đảo các phụ
huynh ủng hộ và triển khai rất hiệu
quả. Từ công tác tuyên truyền, nhà
trường đã giải thích cho phụ huynh
hiểu rõ lợi ích của tủ sách khi thay
vì chỉ có một cuốn sách để đọc ở
nhà thì các em sẽ góp vào tủ sách và
cùng đọc nhiều sách hơn, tiết kiệm
chi phí cho gia đình. Ban đầu, nhiều
phụ huynh không đồng ý, nhưng sau
này chính họ lại là những người đi
đầu trong việc góp sách, vận động
xây dựng tủ sách. Nhiều phụ huynh
cũng mượn sách để trang bị thêm
kiến thức, tìm điểm chung để trao
đổi, chuyện trò với con cái.
Theo ý kiến của các chuyên gia
tâm lý, đọc sách có tác động mạnh
mẽ tới sự phát triển của tư duy, nhận
thức xã hội và tinh thần của trẻ. Đọc
sách một cách chủ động và thích thú
sẽ giúp học sinh có được kỹ năng,
nhận thức và kinh nghiệm cần thiết
cho cuộc sống sau này. Bị bệnh bạch
biến vùng da trên mặt, trước đây
Uông Nhật Nam, học sinh lớp 8A2, Trường
THCS An Dục rất tự ti về ngoại hình của
mình, ngại tiếp xúc với bạn bè. Nhưng từ
khi được tiếp cận và đọc nhiều cuốn sách,
nhất là cuốn sách Chắp cánh thiên thần của
tác giả Duy Tuệ, Nam chia sẻ: Sách không
chỉ giúp chúng em hiểu hơn về những bài
học mà còn giúp chúng em hiểu biết hơn về
thế giới chung quanh, về kỹ năng sống, kỹ
năng làm việc, kỹ năng giao tiếp ứng xử.
Em thấy mình được mở mang tri thức và tự
tin lên rất nhiều. Nam cho rằng, những
khuyết điểm về ngoại hình không quan
trọng, mà quan trọng hơn là phải trang bị
cho mình những kiến thức xã hội và cố gắng
học thật giỏi.
Đánh giá những kết quả tích cực mà mô
hình đem lại, Bộ trưởng Giáo dục và Đào
tạo Phạm Vũ Luận cho biết: Mô hình tủ
sách phụ huynh trong các trường học đã
phát huy tốt hiệu quả, góp phần vào việc cải
thiện, nâng cao văn hóa đọc của học sinh,
đồng thời đóng góp tích cực vào việc nâng
cao chất lượng giáo dục cũng như đổi mới
cách dạy, cách học của thầy và trò. Chúng ta
mở rộng không gian dạy và học không phải
chỉ ở trên lớp, không phải chỉ ở giảng đường
mà còn trong thư viện, ở nhà và các không
gian khác trong và ngoài giờ. Trên cơ sở đó
tạo thói quen
Đọc sách, học tập, học tập suốt đời,
học tập mọi nơi, mọi lúc, học mọi đối tượng
Sách có tầm quan trọng vô cùng to lớn
đối với con người nói chung và lứa tuổi học
sinh nói riêng. Vì vậy, mô hình tủ sách phụ
huynh là một mô hình hay, thiết thực. Tuy
134
nhiên, để mô hình này được phổ
biến, nhân rộng và hoạt động hiệu
quả, các trường nên tặng thưởng cho
những học sinh giỏi quyển sách hay,
có giá trị để khơi dậy niềm đam mê
đọc sách. Ngoài ra, các trường tổ
chức rút kinh nghiệm, nhân rộng các
mô hình thư viện phụ huynh nói
riêng và thư viện trong trường học nói
chung để có thể làm cho phong trào đọc,
văn hóa đọc của học sinh, sinh viên, thầy
giáo, cô giáo, cán bộ quản lý giáo dục được
nâng cao. Trên cơ sở đó góp phần nâng cao
văn hóa đọc chung của toàn xã hội.
Quỳnh Nguyễn
http://www.nhandan.org.vn
Báo Nhân dân điện tử
Kiến nghị có giờ đọc sách trong nhà trường
Trung bình mỗi người Việt Nam
đọc 0,8 cuốn sách/năm. Đây là con số từ
một khảo sát được nêu tại hội thảo “Phát
triển văn hóa đọc trong nhà trường và
cộng đồng”, do Bộ GD-ĐT tổ chức ngày
9-12. Thực trạng giới trẻ nói chung và
học sinh trong các nhà trường phổ thông
“nói không” với sách, ngoài sách giáo
khoa, đã được lãnh đạo Bộ GD-ĐT thừa
nhận và xem là vấn đề cần phải có giải
pháp thay đổi.
Thờ ơ với sách, chuyện không mới
0,8 cuốn sách/năm là số liệu về
người Việt đọc sách được Bộ Văn hóa -
thể thao và du lịch đưa ra vào tháng 4-
2013. Trong một báo cáo khác của Vụ
Thư viện - Bộ Văn hóa - thể thao và du
lịch, một số liệu được đưa ra cũng rất
đáng suy nghĩ: tỉ lệ người hoàn toàn
không đọc sách chiếm tới 26%, thỉnh
thoảng mới cầm một cuốn sách lên đọc
chiếm áp đảo tới 44%, còn đọc thường
xuyên là 30%.
Bạn đọc của thư viện chỉ chiếm 8-
10% dân số. Thư viện Quốc gia Việt
Nam có khoảng 50.000 bạn đọc thường
xuyên, thư viện cấp tỉnh chỉ có 1.000 -
2.000 bạn đọc, cấp huyện 500 - 600 bạn
đọc, thư viện/phòng đọc cấp xã 100 -
200 bạn đọc.
Kết quả thống kê của ông Nguyễn
Quang Thạch, Giám đốc Trung tâm Hỗ
trợ tri thức và phát triển cộng đồng (qua
hành trình đi bộ Hà Nội - Sài Gòn tăng
tốc chương trình sách hóa nông thôn Việt
Nam), khi phỏng vấn trên 3.000 người 6-
80 tuổi (chủ yếu độ tuổi 10-40) cho thấy
90% người chưa từng mượn sách ở thư
viện nhà trường, hoặc nhà trường không
cho mượn sách về nhà đọc.
Tại hội thảo, ông Phạm Sỹ Bỉnh -
phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục thường
xuyên Bộ GD-ĐT - nhận định: “Đa số
bạn trẻ ngày nay thờ ơ với văn hóa đọc.
Đặc biệt, thế hệ trẻ bị hình thức nghe
nhìn lôi cuốn nhiều hơn hình thức đọc.
135
Trong nhiều năm qua, học sinh nông
thôn hầu như không có sách gì để đọc
ngoài sách giáo khoa do một số nguyên
nhân: thu nhập gia đình thấp và cha mẹ
không có thói quen đọc sách; sức ép do
phải học tập quá nhiều; không có các
hiệu sách đến cấp xã; hệ thống thư viện
nhà trường và điểm bưu điện văn hóa xã
yếu kém, hầu hết học sinh không được
mượn sách từ thư viện nhà trường đem
về nhà; chương trình giáo dục chưa kích
thích học sinh tìm kiếm tri thức ngoài
sách giáo khoa...”.
Ông Nguyễn Vinh Hiển, Thứ trưởng
Bộ GD-ĐT, cũng nhận xét: “Hạn chế
của học sinh hiện nay là thiếu kỹ năng
giải quyết các vấn đề liên quan đến thực
tiễn, thiếu kỹ năng sống và làm việc
theo nhóm. Có nhiều nguyên nhân dẫn
đến hạn chế đó, trong đó có nguyên
nhân học sinh ít có thói quen thường
xuyên đọc sách”.
“Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình
trạng trên: sức ép do thời gian học tập
chính khóa, ngoại khóa nhiều; cơ sở vật
chất thư viện chật hẹp, sách, tài liệu
nghèo nàn; cán bộ thư viện kiêm nhiệm
nhiều việc, ít có thời gian giao tiếp với
học sinh; cách thức quản lý, chỉ đạo hoạt
động của thư viện lạc hậu; phong trào
đọc sách trong cộng đồng nói chung và
trong nhà trường nói riêng chưa được
hình thành, không được sự khuyến khích
của giáo viên và phụ huynh; nhu cầu hỗ
trợ của việc đọc cho học tập chính khóa
không có; yêu cầu về kiểm tra đánh giá
chưa khuyến khích học sinh phải đọc
thêm nhiều tài liệu để có kết quả tốt” -
ông Hiển thẳng thắn phân tích.
Đọc sách - nhiệm vụ bắt buộc cho
học sinh
Tại hội thảo, nhiều ý kiến đều cho
rằng để hình thành thói quen, nhen
nhóm đam mê đọc sách cho giới trẻ,
không có nơi nào hiệu quả hơn các nhà
trường. “Thay vào việc học sinh đến
trường chỉ để nghe giảng, ghi chép kiến
thức, chạy theo áp lực kiểm tra, thi cử
thì cần dành thời gian, không gian cho
học sinh được đọc sách, trao đổi về sách
trong trường” - một ý kiến chia sẻ.
Ông Nguyễn Quang Thạch đã nêu
một sáng kiến ở Thái Bình khi gầy dựng
Tủ sách phụ huynh từ cấp trường đến
cấp huyện, cấp tỉnh.
Cùng với việc xây dựng tủ sách này,
các nhà trường còn dành thời gian để
học sinh giới thiệu sách vào tiết học đầu
tuần, bố trí giờ để đọc sách trong các
lớp, tổ chức cho học sinh viết cảm
tưởng, suy nghĩ về cuốn sách đã đọc...
Đây là những giải pháp đầu tiên để khơi
dậy thói quen đọc sách cho học sinh.
Theo lãnh đạo Phòng giáo dục
Quỳnh Phụ, Thái Bình - một điểm sáng
trong việc khuyến khích thói quen đọc
sách trong nhà trường, phòng đã chỉ đạo
các trường biến thư viện thành nơi giao
lưu của học sinh, các lớp học tự bầu thủ
thư để quản lý tủ sách của lớp, học sinh
tự tổ chức các giờ đọc sách của chính
136
mình. “Đọc sách là một trong những yếu
tố thúc đẩy năng lực tự học của học sinh
rất tốt” - vị lãnh đạo này nhận xét.
Bà Nguyễn Thị Ngọc Minh - khoa
ngữ văn Trường ĐH Sư phạm Hà Nội -
cho rằng ở mỗi cấp học, ngoài việc tạo
môi trường đọc sách cho học sinh, các
trường cần tư vấn, hướng dẫn học sinh
hình thành các kỹ năng đọc sách phù
hợp với mỗi đối tượng học sinh. Ví dụ
học sinh các bậc học cao hơn phải được
rèn luyện kỹ năng chọn sách, sàng lọc
kiến thức cần thiết, bổ ích... Kỹ năng
này càng cần thiết khi học sinh học đến
THPT và ĐH-CĐ.
“Cần biên soạn bộ sách hướng dẫn
chuẩn, giúp học sinh từng lứa tuổi có thể
chọn sách, đọc sách hiệu quả” - bà Minh
gợi ý.
Một số ý kiến cho rằng Bộ GD-ĐT
cần có chỉ đạo chính thống để các nhà
trường chủ động sắp xếp giờ đọc sách
cho học sinh, kiên quyết trong các giải
pháp nhằm thúc đẩy việc học sinh đọc
sách như một nhiệm vụ bắt buộc.
Thư viện trường học... để phủ bụi!
Hiện nay cả nước có 27.541 trường
học, trong đó 24.746 trường có thư viện,
chiếm tỉ lệ 89,9%. Số thư viện đạt chuẩn
chiếm 49,3%. Tuy nhiên, số thư viện
hoạt động hiệu quả không nhiều.
TS Nguyễn Thụy Anh, người sáng
lập CLB Đọc sách cùng con, buồn bã
nói: “Rất nhiều thư viện ở trường học bị
khóa lại hoặc phủ bụi hay sử dụng
không đúng chức năng, không hết công
suất. Trẻ em chủ yếu vẫn quan tâm đến
truyện tranh, ngại ngần với truyện chữ.
Trẻ sợ văn trong nhà trường vì ít đọc,
vốn từ nghèo nàn, cảm xúc khô cứng”.
Theo bà Phạm Thị Thành Tâm -
Trường ĐH Văn hóa, tổng số cán bộ
làm việc trong các thư viện trường học
của Việt Nam hiện nay là gần 22.000
người, trong đó có 4.718 cán bộ chuyên
trách, chiếm 22%; 78% còn lại là cán
bộ kiêm nhiệm. Mỗi thư viện trường học
thường chỉ có một cán bộ.
Về chất lượng, trình độ cán bộ thư
viện còn thấp, nhiều cán bộ chưa được
đào tạo cơ bản, chỉ một số ít người có
trình độ đại học và trung cấp. Cán bộ
thư viện trong các nhà trường chỉ được
xem như “nhân viên giữ chìa khóa
phòng đọc sách”.
Tại hội thảo, nhiều ý kiến cho rằng
cần khắc phục những bất cập trong cơ
chế tuyển dụng, đãi ngộ cán bộ thư
viện, nên coi họ “như một người thầy
trong mỗi nhà trường”, có vai trò tư
vấn, hướng dẫn học sinh chọn sách,
đọc sách, khích lệ đam mê đọc sách của
học sinh.
http://tuoitre.vn
Báo Tuổi trẻ
137
Nhen lên tình yêu văn hóa đọc
Trong thời buổi nhiều người
không thích đọc sách, văn hóa đọc có
phần đi xuống, thì việc ra đời và hoạt
động của câu lạc bộ (CLB) Người yêu
sách Nguyễn Huy Tưởng đã góp phần
nhen lên tình yêu với văn hóa đọc và
tình yêu với sách.
CLB này nằm ở đường số 8,
phường 11, quận Gò Vấp, Tp. HCM.
Đây cũng là thư viện tư nhân phục vụ
miễn phí của gia đình anh Phạm Thế
Cường, là cán bộ quân đội nghỉ hưu.
CLB có mấy chục hội viên, trong đó
có một số người là nhà văn, nhà giáo,
nhà nghiên cứu, như: nhà văn Nguyễn
Khoa Đăng, TS Lê Vinh Quốc
(nguyên Phó Hiệu trưởng Trường ĐH
Sư phạm Tp. HCM), nhà nghiên cứu
Lê Sơn…
CLB Người yêu sách Nguyễn
Huy Tưởng cho biết, ra đời vào ngày
9/10/2011 với mục đích là tạo một
không gian sinh hoạt văn hóa cho
những người thích đọc sách, cùng
nhau trao đổi, chia sẻ về những cuốn sách
hay, có giá trị của nhà văn Nguyễn Huy
Tưởng cũng như về các tác giả, tác phẩm
khác có tác động đến văn hoá đọc; tổ chức
gặp gỡ, giao lưu với các tác giả, các nhà
phê bình nhằm tôn vinh, thúc đẩy thói
quen đọc sách trong cộng đồng.
Bên cạnh các buổi sinh hoạt được tổ
chức hàng tháng, CLB sẽ cho ra định kỳ
bản tin nội bộ Người yêu sách. CLB
được sự đồng ý của gia đình nhà văn
Nguyễn Huy Tưởng khi mang tên của cố
nhà văn. Tôn chỉ của CLB là tự nguyện,
dân chủ, bình đẳng, tôn trọng… CLB có
điều lệ, có website riêng tên miền là
clbnguoiyeusach.com.
Qua 4 năm hoạt động, CLB này đã tổ
chức giới thiệu nhiều tác giả nhà văn và
tác phẩm của họ nhân dịp ngày sinh và
ngày mất của họ. Các nhà văn được giới
thiệu có thể là trong nước hoặc nước
ngoài. Mỗi tháng CLB sinh hoạt vào ngày
Chủ nhật đầu tháng và có một buổi trò
chuyện giới thiệu về một tác giả và tác
phẩm do Ban chủ nhiệm chọn lựa và lên
chương trình. Đến nay, một số nhà văn đã
được CLB tổ chức tọa đàm, giới thiệu như:
nhà văn Nguyễn Huy Tưởng, nhà thơ
Nguyễn Bính, nhà văn Tô Hoài, Vũ Trọng
Phụng, nhà thơ Chế Lan Viên, nhà văn
Ngô Tất Tố…
Tại các buổi tọa đàm thu hút không chỉ
giới nhà văn, nhà nghiên cứu mà còn thu
hút khá đông bạn trẻ tham dự. Và mỗi
Trong phòng đọc sách
138
người đều bình đẳng, được tôn trọng
như nhau. “Nhiều bạn trẻ đến dự phát
biểu rất hăng say và chuyên nghiệp,
sâu sắc. Chẳng hạn có lần giới thiệu
về tiểu thuyết “Hoàng hôn lạnh” của
tôi, có bạn trẻ lúc đó đang học lớp 12
đã nói vo tới 30 phút mà nói rất hay,
rất sâu sắc. Chứng tỏ em rất nhập
tâm, yêu và thích đọc sách mới nói
được thế”- nhà văn Nguyễn Khoa
Đăng thổ lộ.
“Điều đặc biệt là những buổi trò
chuyện, giới thiệu nhà văn Việt Nam
do chúng tôi tổ chức, đều có mời thân
nhân của nhà văn đó đến tham dự.
Chẳng hạn như tọa đàm về nhà văn
Nguyễn Huy Tưởng thì có con trai
nhà văn là anh Nguyễn Huy Thắng
đến, tọa đàm về nhà thơ Chế Lan
Viên thì có vợ và con gái của nhà thơ
là nhà văn Vũ Thị Thường và nhà văn
Phan Thị Vàng Anh đến dự; tọa đàm
về nhà thơ Nguyễn Bính thì có con
gái nhà thơ là Nguyễn Bính Hồng Cầu
tới”- ông Phạm Thế Cường cho biết.
Hoạt động trên tinh thần tự
nguyện nên kinh phí của CLB phần
lớn là do gia đình ông Phạm Thế
Cường trang trải, còn lại là sự chia sẻ
của một số thành viên của CLB. Thế
nhưng, nhiều năm qua, CLB còn tặng sách
cho nhiều thư viện tư nhân và thư viện ở
vùng sâu vùng xa như thư viện ở bản Mo
của tỉnh Phú Thọ; liên kết với các thư viện
lớn để tổ chức một số tọa đàm lớn như
Thư viện quận Phú Nhuận.
Điều thú vị và ý nghĩa là nhờ sở hữu
hơn 30 ngàn cuốn sách nên ông Phạm Thế
Cường đã hỗ trợ nhiều cho sinh hoạt của
CLB. Ngoài ra, một số thành viên và nhà
văn cũng tham gia đóng góp sách cho
CLB, như TS Lê Vinh Quốc, nhà văn
Nguyễn Khoa Đăng, vợ chồng nhà văn
Nguyễn Quang Thân và Dạ Ngân…
Ở đây còn lưu giữ nhiều tư liệu quý về
các tác phẩm của các nhà văn Việt Nam,
như các bản in đầu tiên cho đến hiện nay
của nhà văn Tô Hoài. “Tôi mới tham gia
CLB gần đây thôi nhưng giật mình về quy
mô và tính nhân văn của nó. Tôi nghĩ
những ai, nhất là các nhà văn, nếu có tác
phẩm, có sách, nên gửi vào đây thì sẽ rất
yên tâm, vì nó giống như bảo tàng sống”-
nhà văn Nguyễn Khoa Đăng nói.
Nguyễn Thịnh
http://daidoanket.vn
Báo Đại đoàn kết
139
PHẦN 4.
CÁC HOẠT ĐỘNG NHÂN NGÀY SÁCH VIỆT NAM,
NGÀY SÁCH VÀ BẢN QUYỀN THẾ GIỚI
* Gặp được một quyển sách hay, nên mua liền dù đọc được hay không đọc được, vì sớm muộn gì cũng cần đến nó --- (Churchill Sir Winston)
140
141
Ngày Sách Việt Nam lần thứ 3: Đổi mới vì một không gian văn hóa đọc lành mạnh
"Lần đầu tiên, trong khuôn khổ
ngày Sách Việt Nam lần thứ 3, Ban tổ
chức (BTC) đưa ra quy chế hoạt động
với yêu cầu các đơn vị gửi danh sách
tác phẩm dự sự kiện này về cơ quan
quản lý để đối chiếu với kho dữ liệu
của ngành nhằm kiểm tra, ngăn chặn
sách vi phạm lọt vào hội sách".
Đó là khẳng định của Cục trưởng
Cục Xuất bản - In và Phát hành Chu Văn
Hòa trong buổi công bố chương trình
ngày Sách Việt Nam lần thứ 3 vào sáng
15-4. Đây cũng là một trong những đổi
mới nhằm xây dựng một hội sách "sạch",
một không gian văn hóa đọc lành mạnh.
Đổi mới trong nội dung và tổ chức
Là một trong những hoạt động chính
của ngày Sách Việt Nam lần thứ 3 diễn
ra tại Hà Nội, hội sách tại Công viên
Thống Nhất kéo dài từ ngày 20-4 đến
24-4 được xác định không chỉ là nơi bán
sách mà còn là nơi thể hiện văn hóa đọc
của cả các đơn vị xuất bản, phát hành và
công chúng. Để làm được điều này, cơ
quan quản lý đã công bố những đổi mới
trong khâu tổ chức và chất lượng nội
dung. Trong đó đáng chú ý là Quy chế
hoạt động của Hội Sách lần đầu tiên
được đưa ra với những quy định về "Sản
phẩm trưng bày, giới thiệu và bán tại hội
sách", về "khuyến mãi - quảng cáo"…
Cụ thể, "Nghiêm cấm đưa vào hội sách
các xuất bản phẩm vi phạm Luật Xuất
bản, Luật Sở hữu trí tuệ; các xuất bản
phẩm đã có yêu cầu xử lý của cơ quan
quản lý nhà nước, xuất bản phẩm có
quyết định thu hồi, ngừng phát hành,
tiêu hủy; đồ chơi kích động bạo lực,
thiếu tính giáo dục".
Đáng chú ý, không chỉ nêu rõ "luật
chơi" để cơ quan quản lý, truyền thông,
thậm chí bạn đọc cùng kiểm soát, Cục
Xuất bản - In và Phát hành năm nay còn
yêu cầu đơn vị gửi danh mục xuất bản
phẩm trưng bày, giới thiệu và bán tại hội
sách về BTC trước ngày 10-4 để cơ quan
quản lý "lọc" những đầu sách chưa nộp
lưu chiểu hoặc có tên trong danh sách
đang phải sửa chữa, thu hồi, chưa được
xuất bản… Quy chế này chắc chắn ít
nhiều có tính "răn đe", khi thực tế lần
hội sách năm ngoái đã phát hiện có
những cuốn sách in lậu, thậm chí sách
cấm tại một số gian hàng.
Ngoài việc kiểm soát chặt hơn về
nội dung, quy chế cũng điều chỉnh một
số hoạt động khác liên quan đến tổ chức
các sự kiện sao cho khoa học, bảo đảm
tính văn hóa của hoạt động ý nghĩa này.
Ví như việc quảng cáo hàng hóa, thiết kế
gian hàng của đơn vị dù "sáng tạo" đến
đâu cũng không được làm ảnh hưởng
đến hoạt động của các đơn vị khác cũng
như chương trình tổng thể chung của hội
sách, như loa bên này "cãi nhau" với loa
bên kia, gây ra sự mất trật tự tại không
gian văn hóa đọc.
Cũng phải kể đến những động thái
khác của BTC trong việc tạo điều kiện
thuận lợi cho công chúng đến với hội
142
sách như hệ thống bảng chỉ dẫn khổ lớn
về vị trí các gian hàng, các sự kiện giao
lưu, quảng bá sách gắn ngay ở cổng vào
công viên (đường Trần Nhân Tông).
Đây cũng là việc cần rút kinh nghiệm
của lần tổ chức trước, khi không gian
Công viên Thống Nhất vốn nhiều "ngóc
ngách", lắm khi gây khó cho độc giả
muốn tìm kiếm một gian hàng, sự kiện
quan tâm.
Hướng tới xây dựng quy chế cho
các hội sách
Một thực tế diễn ra tại nhiều hội
sách, ngay cả hội sách lớn như ở Tp. Hồ
Chí Minh vừa qua là tình trạng một số
đơn vị tuồn vào những đầu sách vi phạm,
hoặc đang trong thời gian chờ đợi sửa
chữa theo yêu cầu của cơ quan quản lý.
Cục Xuất bản - In và Phát hành cho biết,
tại Hội Sách Tp. Hồ Chí Minh năm 2016
có ít nhất 2 cuốn sách của hai NXB được
phát hiện là chưa nộp lưu chiểu đã phát
hành. Cũng như vậy, còn có hiện tượng
những cá nhân, tổ chức vì mục đích xấu
đã giả làm khách hàng trà trộn vào hội
sách mang theo tài liệu, xuất bản phẩm
không hợp pháp cài vào các hàng sách…
Sách cũ lâu nay được xem là nguồn
tác phẩm thu hút sự quan tâm, tìm kiếm,
trao đổi của nhiều độc giả. Nhiều hội
chợ sách cũ trở thành địa chỉ quen thuộc
của người đọc Thủ đô và một số nơi
khác. Tuy nhiên, các gian hàng sách cũ
cũng tiềm ẩn nguy cơ sách lậu, rất khó
kiểm soát…
Câu hỏi đặt ra là quản lý các hội chợ
sách thế nào một cách hiệu quả mà vẫn
khuyến khích được các đơn vị tham gia?
Cục Xuất bản - In và Phát hành
khẳng định cần hướng tới việc xây dựng
Quy chế hoạt động của các hội sách theo
hướng chuyên nghiệp, bảo đảm chất
lượng về nguồn sách, phong phú về các
hoạt động cổ vũ văn hóa đọc. Tuy nhiên,
Cục không phải là đơn vị đứng ra xây
dựng quy chế này cho các đơn vị mà chỉ
có thể gửi công văn tới Sở Thông tin và
Truyền thông thông báo các vấn đề cần
lưu ý trong hội chợ sách để địa phương
chủ động xây dựng quy chế phù hợp với
đơn vị mình.
Có thể nói việc ngăn chặn sách "rác",
sách vi phạm trong các hội sách nói riêng
và trong đời sống xuất bản nói chung là
việc làm thường xuyên lâu dài. Đây cũng
không chỉ là việc của riêng cơ quan quản
lý nhà nước mà còn là trách nhiệm của
chính mỗi đơn vị làm sách, của cộng
đồng vì chính môi trường văn hóa đọc
lành mạnh của bản thân và xã hội.
Ông Chu Văn Hòa, Cục trưởng Cục
Xuất bản - In và Phát hành: Chúng tôi
xác định không chỉ vì quy mô của hội sách
mà quên đi trách nhiệm với xã hội là
mang đến cho độc giả những cuốn sách
"sạch". Ngoài việc yêu cầu các đơn vị gửi
danh sách tác phẩm để Cục đối chiếu,
loại các đầu sách vi phạm thì nhiều ngày
qua các chuyên gia của ngành đã trực
tiếp đọc, kiểm tra các đầu sách đăng ký tổ
chức sự kiện giao lưu, tọa đàm, ra mắt…
Chúng tôi mong muốn các cơ quan truyền
thông sẽ cùng vào cuộc phát hiện và cung
cấp thông tin giúp cơ quan quản lý ngăn
chặn sách vi phạm, giữ gìn không gian
văn hóa đọc xứng đáng với ý nghĩa ngày
Sách Việt Nam.
http://hanoimoi.com.vn
Báo Hà Nội mới
143
Hội sách Tp. HCM lần 9 chật ních người tối khai mạc
Sự kiện sách lớn nhất Tp. HCM thu hút dòng người chen chân tìm đến các ấn
phẩm của hơn 710 gian hàng thuộc hàng trăm đơn vị xuất bản - phát hành trong,
ngoài nước.
Hội sách Tp. HCM lần thứ chín
mang chủ đề "Sách - Văn hóa - Hội
nhập và phát triển". Sự kiện hai năm
được tổ chức một lần này mang đến một
không gian văn hóa đọc với hơn
300.000 tên sách, hơn 30 triệu bản sách
đầy đủ các thể loại. 200 đơn vị nhà xuất
bản trong nước và ngước ngoài, các
công ty văn hóa, truyền thông đã tụ hội
về công viên Lê Văn Tám, quận 1.
Năm nay, ngày hội quy tụ khá đông
các Nhà xuất bản (NXB) nước ngoài
như: Sage, Houghton Mifflin Harcourt,
Pelangi, Springer, Wolters Kluwer,
Little Tiger Press, Kino (NXB sách
tiếng Nhật), Kyowon ( NXB sách tiếng
Hàn), Harmonia Mundi (NXB sách
tiếng Pháp)... Trong đó, NXB Nhật và
Hàn lần đầu tiên tham gia chương trình
ở Việt Nam.
"Hội sách thành phố Hồ Chí Minh
hôm nay không chỉ là ngày hội lớn của
ngành xuất bản và kinh doanh sách cả
nước mà thật sự là một sự kiện văn hóa
lớn của người dân thành phố và các
tỉnh, thành lân cận. Hình ảnh ông dắt
cháu, cha dẫn con, hay cả nhà cùng đi
hội sách đã dần trở nên quen thuộc và
là một trong những nét đẹp riêng của
người thành phố", bà Nguyễn Thị Thu -
Phó chủ tịch UBND Tp. HCM, Trưởng
Ban Tổ chức Hội sách phát biểu tại lễ
khai mạc.
20h tối 21/3, Hội sách bắt đầu khai
mạc. Nhưng từ sáng cùng ngày, nhiều
hoạt động giao lưu, ký tặng sách đã
được mở màn sôi nổi. Tp. HCM vốn có
hàng trăm nhà sách và khá nhiều
chương trình về sách được tổ chức rải
đều trong năm, cung cấp lượng ấn phẩm
dồi dào cho bạn đọc mỗi ngày. Tuy vậy,
Hội sách hai năm được tổ chức một lần
luôn là sự kiện văn hóa lớn được đông
đảo bạn đọc - không chỉ Tp. HCM mà
các tỉnh thành lân cận - quan tâm, tìm
đến. Bởi, sự kiện này mang đến một
không gian văn hóa đọc đặc trưng, tạo
nên được không khí sôi nổi với rất nhiều
hoạt động giao lưu, gặp gỡ tác giả, tác
phẩm. Đây là không gian mà mỗi người
có thể vừa thong thả tìm chọn những
cuốn sách mới, vừa có thể đắm mình
trong không gian sách cũ, xưa.
Chen chân trong dòng người tối
khai mạc hội sách, anh Lê Minh Hạ, nhà
ở quận Phú Nhuận cho biết: "Đến năm
nay, tôi đã đi bốn lần hội sách, thấy quy
mô của chương trình mỗi năm càng lớn,
nguồn sách ngày càng dồi dào hơn, đẹp
hơn. Tôi đến đây không chỉ để mua sách
144
mà còn để được tận hưởng không khí
của những người thích đọc sách cùng
hội ngộ về một địa điểm".
Đây là dịp để hàng loạt đơn vị sách
trong nước tung các ấn phẩm mới thu
hút bạn đọc và giới thiệu những ấn
phẩm rất đa dạng về thể loại. Hội sách
năm nay nới rộng quy định bán giảm
giá, cho phép các gian hàng trong bốn
ngày đầu bán giảm giá đến 20%, còn ba
ngày cuối các đơn vị được "đại hạ giá"
theo mức quy định của chung. Tuy vậy,
ngay ngày đầu khai mạc, nếu chịu khó
rảo quanh các gian hàng, bạn đọc có thể
tìm kiếm được nhiều ấn phẩm ưng ý với
giá giảm từ 20-40%, trong đó quầy sách
giảm giá, đồng giá với mức từ vài nghìn
đến vài chục nghìn đồng mỗi ấn phẩm
khá nhiều.
So với tám kỳ hội sách đã qua, sự
kiện lần này có quy mô lớn nhất từ trước
đến nay. Hoạt động triển lãm của
chương trình được tập trung từ cổng
chính đường Hai Bà Trưng, quận 1 đến
sân khấu trung tâm của Hội sách: trưng
bày những hình ảnh về chủ quyền, biển
đảo Việt Nam - những hình ảnh, bản đồ
minh chứng lịch sử hùng hồn khẳng
định chủ quyền thiêng liêng của Tổ
quốc. Tại trục đường này còn có những
tư liệu, hình ảnh về chủ đề “Thành phố
Hội nhập và Phát triển”.
Khu vực Hội sách được quy hoạch
riêng từng khối đơn vị phát hành sách,
các công ty văn hóa - truyền thông; các
nhà xuất bản trong nước và nước ngoài;
các công ty bán hàng trực tuyến, các
trung tâm ngoại ngữ, trường học quốc
tế… Khu vực tổ chức các hoạt động
nghiệp vụ và kỹ năng được dành cho
các hoạt động chuyên đề, bình sách, giới
thiệu sách, tác giả và tác phẩm, thi
thuyết trình, trưng bày các mô hình và
sản phẩm giáo dục.
Khu vực sân khấu tổ chức hoạt động
và biểu diễn nghệ thuật: các sự kiện lớn
của ngành xuất bản - phát hành. Suốt
tuần lễ diễn ra, ở đây có các cuộc triển
lãm, giới thiệu tác phẩm, giao lưu, biểu
diễn văn nghệ thể hiện trong gần 100
chương trình hoạt động tại sân khấu
trung tâm.
Ngày hội còn có khu vực sân chơi
dành riêng cho các em thiếu nhi: với
phong cách trang trí sinh động, nhiều
chủng loại văn hóa phẩm, trò chơi phục
vụ cho các em lứa tuổi thanh thiếu niên,
cùng các chương trình, các hoạt động kỹ
năng như: tô tượng, tranh cát, thi ghép
mô hình trò chơi, hát với nhau, thi kể
chuyện, hoạt náo… Hội sách Tp. HCM
kéo dài từ ngày 21-27/3, mở cửa mỗi
ngày từ 8h đến 22h.
Thoại Hà http://vnexpress.net
Tin nhanh Việt Nam
145
Xã hội hóa hiệu quả trong hoạt động văn hóa: Cần nhiều hơn một đường sách
Dự kiến, ngày 9-1, Đường sách Tp. Hồ Chí Minh sẽ chính thức đi vào hoạt động.
Được coi là kết quả “hợp tác” hiệu quả ban đầu giữa những người làm quản lý nhà
nước và người làm sách, Đường sách cũng là công trình được kỳ vọng sẽ chuyển tải
được nét đặc trưng của Tp. Hồ Chí Minh hiện đại, góp phần “kích cầu” văn hóa đọc
và là địa chỉ văn hóa dành cho cả người dân lẫn du khách.
Công trình Đường sách được thực hiện khá nhanh, gọn. Từ thời điểm nhen nhóm
ý tưởng đến thời điểm đi vào hoạt động chỉ mất chưa đầy 2 năm.
Đây sẽ không chỉ là Đường sách đầu tiên của Việt Nam mà còn là đường sách
hiện đại đầu tiên được xây dựng tại châu Á. Nhiều đơn vị làm sách thực sự vui mừng
bởi công trình thể hiện sự đồng cảm, đồng hành quyết liệt hơn của người làm công
tác quản lý với người làm sách nói riêng, người tâm huyết với phát triển văn hóa nói
chung.
Cùng với 20 gian hàng sách của 20 đơn vị làm sách có uy tín, Đường sách Tp.
Hồ Chí Minh còn có thêm 2 khu cà phê sách. Đây là chốn dừng chân của người dân,
du khách, bạn đọc khi dạo quanh đường sách và là nơi diễn ra các hoạt động của văn
hóa đọc.
Ngoài ra, ban tổ chức còn có các khu sân chơi cho trẻ em, khu trưng bày triển
lãm sách, báo, tranh ảnh, vật phẩm văn hóa theo chủ đề từng tháng, khu mua bán,
trao đổi sách cũ, các vật phẩm văn hóa, bộ sưu tập vật quý hiếm và 3 kios sách, báo,
tạp chí, vật phẩm văn hóa khác. Hiện tại, các đơn vị tham gia đường sách cũng đã
chuẩn bị rất nhiều nội dung phục vụ người dân và du khách từ ngày 9-1 đến 8-2.
Ngọc Nguyễn
http://cand.com.vn
Báo Công an nhân dân
Đường sách Tp. HCM: "Thắp lửa" văn hóa đọc
Sau bao nỗ lực của những người làm sách và các đơn vị quản lý nhà nước,
đường sách Tp. HCM, đường sách đầu tiên tại Việt Nam đã chính thức hoạt động tại
đường Nguyễn Văn Bình, quận 1, Tp. HCM. Trong không khí rộn rã của những ngày
cuối năm, nơi đây góp thêm một địa chỉ văn hóa bổ ích cho cư dân và được kỳ vọng
sẽ góp phần phát triển mạnh mẽ văn hóa đọc.
146
Ngoài 20 gian hàng sách được bài
trí bắt mắt của các đơn vị có uy tín;
đường sách có ba kiosque bán sách,
báo, tạp chí, vật phẩm văn hóa; hai
quán cà phê được thiết kế tinh tế để
làm điểm nghỉ chân và tổ chức các
hoạt động giao lưu với độc giả.
Thế nhưng, điểm thú vị của
đường sách chính là không gian mở
thoáng đãng dành cho các hoạt động
văn hóa. Ban tổ chức cũng ưu ái dành
một không gian riêng cho thiếu nhi,
nơi các em nhỏ có thể mượn sách, đọc
sách, tham gia các hoạt động với sách.
Đây sẽ là điểm bắt đầu để khơi niềm
đam mê sách, từ đó nuôi dưỡng tâm
hồn các thế hệ mai sau.
Trong ngày khai trương, các hoạt
động trưng bày - triển lãm sách, báo
văn thơ thời kỳ kháng chiến, thưởng
thức trà đạo, ký tặng thư pháp… đã
nhận được sự quan tâm nồng nhiệt
của khách tham quan.
Đặc biệt, “chợ phiên sách cũ”
chiếm được nhiều cảm tình của độc
giả. Hàng trăm người đã chen nhau để
lựa chọn những cuốn sách cũ được
bán đồng giá và không khỏi xuýt xoa
không dễ để mua được cuốn sách quý
như vậy.
Theo ông Vũ Đức Thắng, một
nhà văn và nhà báo đã về hưu, sự ra
đời của đường sách này không chỉ có
ý nghĩa lớn với những người yêu
sách, thích sưu tầm sách cũ như ông
mà còn có ý nghĩa với thành phố để góp
phần phát triển văn hóa đọc.
Nhà văn Trang Hạ, tác giả “mở hàng”
giao lưu độc giả trong ngày khai trương
đường sách nhận xét: “Ban tổ chức đã
thành công trong việc xây dựng một không
gian cởi mở và thân thiện để tiếp thị sách.
Thế nhưng thành công lớn hơn là những
người tìm đến đây là người đã từng đọc
sách, yêu đọc sách và có thể gắn bó lâu dài
với đường sách. Đây mới là giá trị thật sự
của một đường sách chứ không đơn giản
chỉ là nơi tiếp thị, mua bán”.
Ông Lê Hoàng, Phó chủ tịch Hội Xuất
bản Việt Nam, đại diện ban điều hành
đường sách cho biết: “Thật vui mừng vì
sau bao nhiêu nỗ lực, đường sách đã đi vào
hoạt động. Dưới góc độ của người quản lý
và làm nghề, tôi mong muốn đây sẽ là một
điểm đến văn hóa, góp phần làm lành
mạnh hơn ngành xuất bản cũng như cung
cấp một nguồn tri thức cho tất cả những
người yêu sách. Vì là mô hình mới, ban
điều hành hiện vẫn đang từng bước hoàn
thiện đường sách, từ phương thức hoạt
động, quản lý, đến kinh doanh, góp vốn…
Chúng tôi hy vọng sớm có mô hình chuẩn
để nhân rộng cho các quận, huyện, tỉnh –
thành khác”.
Dù mới ra đời, đường sách đã trở
thành một biểu tượng văn hóa của thành
phố thu hút người dân. Các đơn vị tham
gia đường sách cho biết đã chuẩn bị rất
nhiều sự kiện phục vụ người dân và du
khách từ nay đến Tết Nguyên đán.
147
Ngoài trưng bày các ấn phẩm báo
chí xuân từ trước năm 1975 đến nay,
triển lãm toàn bộấn phẩm báo chí
Xuân 2016, triển lãm Thiệp xuân, còn
có những buổi giao lưu với tác giả,
tọa đàm về sử học… và nhiều hoạt
động cho thiếu nhi.
Với lịch dày đặc như thế, việc cần
làm của các nhà quản lý là làm sao
quảng bá các sự kiện để bạn đọc nắm
thông tin cũng như việc xây dựng, hệ
thống các hoạt động hiệu quả để đường
sách thật sự góp phần phát triển văn hóa
đọc và tạo sự lan tỏa trong cộng đồng.
Bích Tuyền
http://www.doanhnhansaigon.vn
Tạp chí Doanh nhân Sài Gòn
Lan tỏa văn hóa đọc đến học sinh ngoại thành
Không chỉ mang đến hàng nghìn quyển sách có giá trị cho học trò nghèo vùng
ven, chương trình “Tặng sách cho HS ngoại thành Tp. HCM”, “chuyến xe tri
thức” còn thiết kế nhiều sân chơi tri thức thú vị với mong muốn xây dựng và phát
triển thói quen đọc sách ở các bạn nhỏ, từ đó lan tỏa văn hóa đọc đến các HS
vùng sâu, vùng xa.
Những chuyến xe tri thức
Bắt đầu triển khai từ tháng 6/2015,
chương trình đã tiếp nhận sự đóng góp
của các nhà xuất bản, công ty sách,
doanh nhân, nghệ sĩ với tổng số 36.000
cuốn sách. Trong đó, có nhiều đầu
sách phong phú như: Sách phổ biến
kiến thức khoa học, truyện tranh, tâm
lý giáo dục, kỹ năng thực hành xã hội,
truyện văn học, sách học ngoại ngữ, tin
học, sách giáo khoa và tham khảo
trong nhà trường.
Đây là chương trình được Ban
Thường vụ Thành đoàn Tp. HCM phối
hợp với các sở, ban, ngành thực hiện. Số
sách này là sự hỗ trợ của hơn 30 nhà
xuất bản, công ty sách cùng các doanh
nghiệp và những người hảo tâm trên cả
nước với mong muốn chung tay đáp ứng
phần nào nhu cầu đọc sách của các em
nhỏ vùng ngoại thành.
Từ số sách trên, ban tổ chức chương
trình đã phân loại và chọn được gần
24.000 đầu sách chất lượng, phù hợp với
HS (HS) phổ thông. Khoảng 12.000
quyển sách còn lại sẽ được chương trình
dành tặng cho công nhân, lao động
nghèo tại các khu chế xuất, khu công
nghiệp trên địa bàn trong thời gian tới.
Sau khi phân loại theo nhu cầu của
từng địa phương, mới đây, những tủ
sách ý nghĩa của chương trình đã được
trao tận tay các em HS tại 16 trường tiểu
học, THCS và THPT thuộc 5 huyện
ngoại thành Tp. HCM: Hóc Môn, Củ
Chi, Bình Chánh, Nhà Bè và Cần Giờ.
Ông Lê Hoàng, Phó Chủ tịch Hội
Xuất bản Việt Nam, thành viên ban tổ
148
chức chương trình cho biết: “Đây là
những quyển sách được chúng tôi tỉ mỉ
chọn lọc sao cho phù hợp với độ tuổi, sở
thích cũng như nhu cầu của các em HS.
Không chỉ sách khoa học, sách rèn
kỹ năng, sách dạy làm người, sách tham
khảo, chúng tôi còn mang đến cho các
em những quyển truyện hay, giàu tính
nhân văn. Việc làm nhỏ này được thực
hiện với mục đích khích lệ tinh thần đọc
sách cho thanh, thiếu niên ngoại thành,
những nơi còn khó khăn trong việc phát
triển văn hóa đọc”.
Cũng giống như chương trình “Tặng
sách ngoại thành”, với mong muốn duy
trì và phát triển văn hóa đọc, từng bước
góp phần nâng cao tri thức cho HS tiểu
học ở các vùng sâu, vùng xa, vừa qua
Thư viện Khoa học tổng hợp Tp. HCM
và một số đơn vị triển khai thử nghiệm
chương trình “Bookbus - Chuyến xe tri
thức” - tại huyện Cần Giờ (Tp. HCM)
và huyện Đồng Phú (Bình Phước).
Được biết, sau lần thử nghiệm thứ
ba vào cuối tháng 1 này, chương trình sẽ
chính thức bắt đầu từ tháng 4/2016, khởi
động hành trình mang sách đến với trẻ
em vùng khó khăn.
Tại Trường Tiểu học Dương Văn
Lịch (huyện Nhà Bè) tuy số lượng sách
được trao chỉ là 1.500 quyển, nhưng tủ
sách đã góp phần làm đa dạng hơn các
sản phẩm văn hóa cho HS cũng như
giáo viên nhà trường. Trước kia, thư
viện sách của trường chủ yếu là sách
phục vụ nhu cầu học tập, tham khảo,
nay có thêm nhiều đầu sách giải trí, rèn
kỹ năng, ai cũng phấn khởi.
Cùng các bạn hớn hở tìm hiểu các
loại sách, em Phạm Huyền Anh, HS nhà
trường chia sẻ: “Em rất vui khi trường
nhận được tủ sách của chương trình. Từ
nay, sau những giờ học, em và các bạn
đã có thêm chỗ giải trí bổ ích, thú vị.
Em thích nhất là sách khoa học và sách
kỹ năng vì nó giúp em khám phá nhiều
điều hay trong cuộc sống. Tụi em hứa sẽ
giữ gìn tủ sách cẩn thận”.
Lan tỏa văn hóa đọc
Không chỉ tặng sách, chương trình
còn dành tặng những người bạn nhỏ
những phút giây giao lưu, thư giãn tuyệt
vời trong khuôn khổ Ngày hội “Khởi
nguồn tri thức”. Ngay tại sân trường,
các em HS được tham gia nhiều hoạt
động bổ ích như: Sân chơi tìm hiểu kiến
thức; không gian văn hóa đọc “Sách -
Kho tàng kiến thức quý báu”; khu vực
vẽ tranh tập thể “Quyển sách em yêu”;
khu vực trò chơi vận động…
Theo chân “Chuyến xe tri thức” đến
thăm thầy và trò Trường Tiểu học
Thuận Lợi A, xã Thuận Lợi, huyện
Đồng Phú (Bình Phước), chúng tôi cảm
nhận rõ niềm vui, sự háo hức của các
em HS nơi đây. Chẳng mấy chốc, thầy
cô và HS đều tụ họp, hớn hở chọn cho
mình những quyển sách hay. Ở “thư
viện di động” đều có tất cả những cuốn
sách mà các em thích như truyện tranh,
truyện cổ tích, truyện trinh thám đến
sách bổ sung kiến thức, sách học kỹ
năng, sách tập tô màu…
Thấu hiểu mong muốn của rất
nhiều HS nghèo ở các vùng sâu, vùng
xa, “Chuyến xe tri thức” không chỉ tổ
149
chức một ngày hội đọc sách với nhiều
hoạt động bổ trợ thú vị ngay tại địa
phương, mà còn tặng tủ sách cho các
trường học khó khăn mà chương trình
có dịp ghé thăm.
Trong lần này, chương trình tặng
hơn 300 quyển sách thiếu nhi các thể
loại cho thư viện Trường Tiểu học
Thuận Lợi A. Theo chị Phi Yên, tình
nguyện viên của “Chuyến xe tri thức”,
không chỉ dừng lại ở việc tặng tủ sách,
chương trình còn hướng dẫn trẻ cách
đọc, viết cảm nhận về sách và hỗ trợ thủ
thư các trường cách duy trì cũng như
phát triển tủ sách hiệu quả hơn.
Không dừng lại ở các địa phương
vùng sâu, vùng xa thuộc Tp. HCM hay
các tỉnh lân cận như Đồng Nai, Bà Rịa -
Vũng Tàu, Bình Phước…, trong thời
gian ba năm, dự kiến chương trình sẽ
lần lượt mang sách đến với HS nghèo
các tỉnh biên giới hay miền Tây sông
nước, nơi mà việc phát triển văn hóa
đọc còn lắm gian nan.
Ông Nguyễn Xuân Minh, đại diện
Nhà xuất bản Trẻ khẳng định: “Thay vì
tặng quà, tặng sách rồi đi, chúng tôi
mang thư viện sách di động đến phục vụ
tận nơi kết hợp các hoạt động vui chơi
khác nhằm tạo thêm cơ hội để các em
HS nghèo vùng sâu, vùng xa tiếp cận
với sách cũng như được hướng dẫn cách
đọc sách hiệu quả. Từ đó, khơi dậy tình
yêu sách trong các em nhỏ, từng bước
nâng cao tri thức cho HS tiểu học”.
Theo ban tổ chức chương trình
“Tặng sách cho HS ngoại thành Tp.
HCM”, hoạt động tặng sách đợt này
nhằm khép lại giai đoạn một của chương
trình để chuẩn bị cho giai đoạn hai với
nhiều nét mới. “Nếu như trong giai đoạn
một chúng tôi tập trung kêu gọi sự ủng
hộ của các nhà xuất bản, công ty sách,
các doanh nghiệp…, thì trong giai đoạn
hai, HS nội thành sẽ là đối tượng chính
mà chương trình hướng tới.
Chúng tôi sẽ kêu gọi HS nội thành
Tp. HCM quyên góp theo tinh thần
“Mỗi HS một quyển sách” như một cách
lan tỏa sự sẻ chia và phát triển văn hóa
đọc” - Ông Lê Hoàng - Phó Chủ tịch
Hội Xuất bản Việt Nam cho biết. Đường
sách - sôi động thị trường sách
Thanh Hải
http://giaoducthoidai.vn
Báo Giáo dục & thời đại
Đường sách - Sôi động thị trường sách
Đường sách, Phố sách đó là một
cách đưa sách đến với bạn đọc rất thú vị
và làm cho thị trường sách nóng hẳn lên.
Không những vậy cách làm này còn làm
tăng thêm nét đẹp văn hóa đọc sách, tạo
cơ sở cho việc xây dựng chính sách xã
hội học tập và học tập suốt đời... Với kết
quả từ Đường sách và Phố sách ở Hà
Nội và Thành phố HCM dịp Tết vừa rồi
có thể nói đó là một cách tiếp cận thị
trường sách rất tốt. Với cách tổ chức
khéo léo, phù hợp thì nỗi lo về thị
150
trường sách sẽ giảm đi và văn hóa đọc
sách sẽ được tạo dựng…
Lối thoát nào cho thị trường sách?
Lâu nay, nhiều người đã lo lắng cho
rằng thói quen đọc sách trong người dân
đang bị suy giảm và thị trường kinh
doanh sách sẽ càng thêm ảm đạm. Điều
này được lý giải là do thời gian nhàn rỗi
của người dân dành cho đọc sách không
còn vì sự chiếm lĩnh của các phương tiện
nghe, nhìn, mạng internet, đi du lịch...
Thật ra, trên thực tế chúng ta cũng
chưa thực hiện một cuộc điều tra xã hội
học cơ bản nào trên qui mô lớn để xác
định tình trạng suy giảm văn hóa đọc
đang ở mức độ nào, có tác động ra sao
đến chiến lược xây dựng xã hội học tập
và học tập suốt đời…
Nhìn lại trong mấy chục năm qua,
văn hoá đọc ở nước ta cũng đã có những
bước phát triển vượt bậc. Theo số liệu
thông kê của Thư viện Trung ương thì
trước năm 1975, cả hai miền Bắc và
Nam xuất bản hàng năm được khoảng
chưa đầy 4.000 tên sách, ngày nay hàng
năm xuất bản khoảng xấp xỉ 25.000 tên
sách, tăng gấp 6 lần, gần đây tốc độ gia
tăng hàng năm khoảng 10%. Cả nước
hiện nay đang xuất bản khoảng gần 400
tên báo, tạp chí, nhiều báo có số lượng
xuất bản mỗi số lên tới 500.000 bản. Hệ
thống thư viện công cộng đã phát triển
từ tỉnh tới huyện gồm 64 thư viện tỉnh,
587 thư viện huyện và khoảng 10.000
thư viện và tủ sách cơ sở ở xã.
Tuy vậy, thời gian gần đây tình hình
sản xuất kinh doanh của các nhà xuất
bản, công ty sách hoạt động khó khăn,
lâm vào cảnh thua lỗ dẫn đến ngừng
hoạt động là có thật. Việc nhiều Công ty
kinh doanh sách không mang lại hiệu
quả đã được lý giải là do văn hóa đọc bị
suy giảm, do chi phí mặt bằng và nhân
công quá cao, trong khi thị trường sách
online giá rẻ bùng nổ.
Đặc biệt là tình trạng sách in lậu, vi
phạm bản quyền tràn lan cũng làm thị
trường sách điêu đứng thêm... Ông Chủ
tịch Hội Xuất bản Việt Nam cho biết,
tình trạng thiếu vốn đang đẩy các nhà
xuất bản vào cảnh hoạt động lay lắt,
hiện có hơn 50% nhà xuất bản có số vốn
làm sách dưới 2 tỷ đồng.
Vài năm trở lại đây chúng ta đã có
những chính sách tích cực để tác động
vào thị trường kinh doanh sách, ví dụ
cho các đơn vị tư nhân được phép liên
kết với các nhà xuất bản quốc doanh để
in sách, tạo điều kiện cho các nhà xuất
bản hoạt động theo cơ chế thị trường.
Các công ty đã đầu tư mạnh vào
khâu nghiên cứu thị trường sách và cải
thiện các dịch vụ để đưa ra giá bán cạnh
tranh thích hợp với thị trường… Việc
hai thành phố lớn như Hà Nội, Tp. Hồ
Chí Minh đưa sáng kiến Đường sách,
Phố sách trong các ngày lễ, Tết... có thể
là lối thoát, làm cho thị trường sách sôi
động lên.
Hà Nội - vẫn cần phát triển thị
trường sách
Phố sách Hà Nội vừa tổ chức lần đầu
151
tiên trong dịp Tết Bính Thân năm 2016.
Tuy Phố sách Hà Nội mới chỉ hoạt động
từ ngày 10/2 - 15/2/2016 nhưng đã có sự
tham gia của gần 20 đơn vị xuất bản như
Thái Hà, Kim Đồng, Nhã Nam, Đông
Tây… Những ngày mở cửa, rất đông
khách đã đến tham gia mua sách, đọc
sách, giao lưu với các tác giả…
Qua lời một nhân viên bán sách của
một công ty tại một quầy bán sách tại
đây thì doanh thu trung bình của một
quầy/ngày khoảng chừng 40 triệu đồng.
Hầu hết các sách bán trong dịp này đều
được các nhà sách giảm giá từ 10% đến
70%, tùy loại.
Nói về hoạt động của Phố sách, rất
nhiều khách mua sách cho biết nên duy
trì thường niên để phố sách trở thành
“thương hiệu” của ngành xuất bản Hà
Nội, nơi sinh hoạt văn hóa tinh thần mỗi
dịp Tết đến Xuân về. Hơn nữa, họ muốn
Phố sách được tổ chức thêm vào những
dịp lễ hoặc những đợt sinh hoạt chính trị
rộng lớn như bầu cử Quốc hội, Hội đồng
nhân dân…
Với cách thức tổ chức kết hợp như
nói chuyện về sách, giới thiệu sách, gặp
gỡ các tác giả có sách bán chạy nhất…
sẽ giúp đông đảo bạn đọc biết đến sách,
mua sách hơn… Cách làm này dần dần
sẽ tạo thành thói quen mua sách của
người dân. Qua Phố sách, người đọc
sách có thêm nhiều quyền lựa chọn sách
cho sở thích, mục đích của mình còn
nhà sách có thể nắm được nhu cầu của
các độc giả.
Hơn nữa, Phố sách còn là nơi gặp
gỡ trao đổi của các tác giả viết sách, nhà
sách với người đọc, làm người đọc hiểu
thêm về tác giả hay trao đổi những vấn
đề mình chưa hiểu rõ ràng. Hiện ở
Thành phố Hồ Chí Minh, theo thống kê
từ Sở Thông tin - truyền thông Thành
phố thì lâu nay thói quen mua sách của
người dân đã hình thành khi tham gia
Đường sách. Cụ thể, Đường sách dịp
Tết có tám đơn vị tham gia và hơn 1
triệu lượt người đã đến với Đường sách.
Kết quả sau tám ngày Đường sách hoạt
động, các đơn vị tham gia thu về hơn
3,8 tỷ đồng tiền bán sách, trong đó đơn
vị có doanh thu cao nhất là Công ty
Phương Nam với 730 triệu đồng...
Đường sách, Phố sách là rất thiết
thực bởi nó có thể xây dựng thói quen
đọc sách trong dân chúng, nhất là trong
tầng lớp thanh thiếu niên - tương lai của
đất nước và tôn vinh những người viết
sách, những người đọc sách. Đây là một
trong những hoạt động văn hóa thú vị,
góp phần kích thích văn hóa đọc trong
mỗi người dân Hà Nội, tạo điểm nhấn
cho ngành xuất bản Thủ đô.
Rất mong các nhà tổ chức ở Hà Nội
sẽ có thêm những Đường sách và qua
những hoạt động đó sẽ làm cho Thị
trường sách Hà Nội phát triển hơn.
Minh Bắc
http://hanoimoi.com.vn
Báo Hà Nội mới
152
Sách mới vào mùa hội
Hội sách Tp. HCM lần thứ 9 diễn ra từ ngày 21 đến 27/3 được kỳ vọng sẽ đáp
ứng nhu cầu đọc, thưởng sách của hàng triệu độc giả. Đặc biệt, với chủ “Sách-
văn hóa - hội nhập và phát triển” cùng hơn 700 gian hàng, hàng ngàn đầu sách
mới, hội sách được kỳ vọng sẽ tạo ra một nét văn hóa đọc sách mới của người dân,
nhất là tầng lớp các bạn trẻ.
Nhiều sách mới sẽ được
giới thiệu tại hội sách lần 9
Ông Phạm Minh Thuận -
Tổng giám đốc FAHASA, đơn vị
tổ chức Hội sách Tp. HCM lần 9
cho biết, năm nay hội sách quy tụ
khoảng 30 triệu bản sách, với
300.000 đầu sách được bày bán,
của nhiều tác giả tên tuổi. Điều
đặc biệt, ngoài 12 NXB, 69 công
ty sách trong nước còn có 39 NXB
nước ngoài cũng tham gia với
nhiều đầu sách mới lạ, hấp dẫn.
Cũng theo ông Thuận, trong
văn hóa sách hiện đại, ngoài nội
dung thì các công ty phát hành
cũng biết cách làm mới, làm đẹp
hơn những cuốn sách. Sách, bên
cạnh nội dung thì bản thân cuốn
sách cũng còn là một tác phẩm có
giá trị.
Trong khi đó, các đơn vị
tham gia cũng có những kế
hoạch, dự tính riêng. Ngoài
chuẩn bị các đầu sách, nhiều đơn
vị còn chuẩn bị giao lưu, gặp gỡ
giữa tác giả và độc giả nhằm tăng
thêm sự hấp dẫn của sách.
Theo đại diện của Công ty thiết bị sách
Chibooks, đơn vị này cũng có những buổi giao
lưu giữa độc giả và diễn viên Lục Tiểu Linh
Đồng (phim Tây Du Ký) với hy vọng đem đến
cho độc giả nhí những giây phút thư giãn bên
cạnh các đầu sách.
Đại diện Công ty Văn hóa Đông A với
thương hiệu Nhà sách Cá Chép cho biết, song
song với chú trọng nội dung các cuốn sách, đơn
vị này sẽ đầu tư thiết kế gian hàng Nhà sách Cá
Chép thành một không gian mới lạ, mang đến
cái nhìn khác về nhà sách. Đơn vị này cho
rằng, không gian trưng bày sách cũng ảnh
hưởng rất lớn đến sự chọn lựa của độc giả bởi
cùng một ấn phẩm, nếu cách trưng bày độc
đáo, hấp dẫn sẽ thu hút được đông độc giả hơn.
Bên cạnh đó, hội sách thành phố lần 9 còn
là nơi trưng bày các cuốn sách cổ, quý có giá
trị cao. Đây hầu hết là sách trưng bày, không
có bản bán để giới thiệu tới độc giả về nội dung
sách, cách làm sách của nhiều năm trước. Các
tác phẩm sách này hầu hết đều được xuất bản
đã lâu, như sách được xuất bản ở triều Nguyễn,
thời Pháp thuộc. Các sách về Nguyễn Du, các
ấn bản “Truyện Kiều”, các sách về biển đảo,
chủ quyền lãnh thổ, về Sài Gòn - Tp. HCM
cũng xuất hiện tại sự kiện này…
153
Được biết, với quy mô 3
cổng chính nằm dọc theo các
tuyến đường Hai Bà Trưng, Điện
Biên Phủ, Võ Thị Sáu, không
gian hội sách lần này diễn ra trọn
vẹn trong khuôn viên của Công
viên Lê Văn Tám (quận 1). Khách tham quan
và bạn đọc tới hội sách ngoài việc ngoài việc
mua sắm, thưởng lãm sách còn được sử dụng
wifi miễn phí.
Đoàn Xá
http://daidoanket.vn
Báo Đại Đoàn kết
Mùa xuân đọc sách Hội sách Tp. HCM năm 2016 sẽ được tổ chức tại công viên Lê Văn Tám từ ngày
21 đến 27-3, với chủ đề “Sách - văn hóa - hội nhập và phát triển”. 2 năm 1 lần, Hội
sách Tp. HCM đã trở thành sự kiện được chờ đón của giới xuất bản và bạn đọc.
Qua 9 lần tổ chức, quy mô Hội sách Tp. HCM ngày càng rộng mở. Nếu hội sách
lần 8 năm 2014 có 156 đơn vị tham gia, đến hội sách lần 9 này có đến 200 đơn vị
tham gia. Hội sách Tp. HCM đã có sức lan tỏa mạnh mẽ và khơi dậy văn hóa đọc ở
đô thị lớn nhất nước.
Sách có giá trị rất quan trọng đối với sự phát triển của mỗi con người cũng như
mỗi cộng đồng. Khác với giai đoạn bao cấp, sách được in rồi phân phối vào hệ thống
thư viện, từ khi tư nhân được phép hợp tác xuất bản, thị trường sách có những
chuyển động tích cực. Theo số liệu của Cục Xuất bản, năm 2015, 270 triệu bản sách
đã được cung cấp cho người Việt Nam. Nếu tính theo đầu người, mỗi năm 1 người
Việt Nam được thụ hưởng 3 bản sách. Thế nhưng, đánh giá cụ thể số lượng sách chủ
yếu tập trung ở các thành phố, còn bạn đọc vùng nông thôn vẫn chấp nhận sự thiệt
thòi nhất định.
Một nét đẹp của người Việt là Tết trồng cây, được duy trì qua nhiều thế hệ. Tết
Bính Thân vừa qua, người Việt lại có một nét đẹp khác là đọc sách. Đường sách Tết
Bính Thân tại Tp. HCM đã thu về 4 tỷ đồng sau 8 ngày hoạt động. Còn phố sách Tết
Bính Thân tại Hà Nội cũng thu về 4 tỷ đồng sau 1 tuần tấp nập người đi như trẩy hội.
Từ Tết trồng cây đến Tết đọc sách, là một sự vận hành đáng phấn khởi của người
Việt trong giai đoạn hội nhập quốc tế.
Tuy nhiên, nếu nhìn sách như một món quà của cuộc sống, vẫn còn phải băn
khoăn: Làm sao sách đến được với người nghèo, khi giá bán mỗi cuốn sách hiện
nay rất cao so với thu nhập trung bình của quần chúng lao động. Chúng ta hãy
nghiêm túc đặt câu hỏi: công nhân ở các khu công nghiệp có điều kiện thuận lợi để
tiếp cận sách nhằm bổ sung tri thức hoàn thiện bản thân không? Tại sao không có
154
nhà hảo tâm nào bỏ ra một ít kinh phí để tài trợ một hội sách giảm giá cho công
nhân, như cách các phiên chợ hàng tiêu dùng vẫn thường xuyên từng quý, từng
mùa? Mặt khác, nếu công đoàn đứng ra kêu gọi, chắc chắn sẽ quyên góp được
nhiều tủ sách cho công nhân.
Tâm Huyền
http://www.saigondautu.com.vn
Theo Sài Gòn đầu tư
Dấu son văn hóa
Người ta vẫn ví sách là nguồn tri
thức vô giá của nhân loại. Khuyến khích
người dân đọc sách để tích lũy tri thức,
mở mang đầu óc là việc làm hàng ngày,
nhất là vào dịp đầu xuân khi Hà Nội
khai hội đọc sách, một sự kiện văn hóa
khơi dậy truyền thống hiếu học, ham
đọc của người dân Thăng Long - Hà Nội
nghìn năm văn hiến, nơi hội tụ và phát
tiết tinh hoa dân tộc.
Đầu xuân Bính Thân là dịp khai mở
các lễ hội lịch sử ôn lại truyền thống hào
hùng, oanh liệt của tổ tiên, cha ông
trong sự nghiệp bảo vệ và gìn giữ non
sông đất nước. Cùng với những lễ hội
hành hương, lễ hội cổ truyền mang đậm
dấu ấn tâm linh, hướng thiện, hội đọc
sách là một hoạt động văn hóa không
thể thiếu cho mọi người dân từ giới trí
thức, học sinh, sinh viên, trẻ em và cả
những người ít có điều kiện cầm cuốn
sách trên tay sau những giờ phút lao
động nhọc nhằn. Mấy năm nay, Hà Nội
đã có những “Chợ sách”, triển lãm
sách… thu hút sự quan tâm của mọi
tầng lớp nhân dân.
Năm nay hội đọc sách là điểm nhấn,
một dấu son văn hóa để lại cảm xúc, ấn
tượng trong lòng người dân. Cha mẹ dắt
con cái, ông bà nắm tay cháu, nam nữ,
thanh niên, học sinh rủ nhau vào xem
sách, chọn mua những cuốn sách hay,
bổ ích tặng nhau như một món quà
xuân. Thay vì mừng tuổi phong bao lì
xì, là một cuốn sách thơm mùi giấy mới.
Người yêu sách, mê sách dừng lại hồi
lâu khi thấy vị Chủ tịch UBND Tp. Hà
Nội trả tiền mua sách cho một cháu bé
như người cha mua sách tặng con nhân
ngày đầu xuân.
Có lẽ, cháu bé cũng không thể biết
người mua sách tặng mình là ai nhưng
đây sẽ là món quà độc đáo đối với đứa
trẻ lần đầu tiên được nhận và sẽ giữ mãi.
Còn với bậc phụ huynh, với người dân,
cử chỉ tuy nhỏ ấy của Chủ tịch UBND
Tp. Hà Nội lại xóa nhòa đi khoảng cách,
nó gần gũi, thân quen như những cuốn
sách với con người vậy!
Đại văn hào Maksim Gorky đã từng
nói: “Hãy yêu sách, nó là nguồn kiến
thức, chỉ có kiến thức mới là con đường
155
sống”. Thật vậy, người ta thường nói
sách là người bạn chung thủy theo suốt
cuộc đời mỗi con người. Đọc một cuốn
sách là khai tâm, khai trí, hơn thế còn
tích lũy tri thức, biết cách sống có ích,
biết cách ứng xử trong cuộc sống. Xây
dựng thói quen đọc sách phải bắt đầu từ
người làm cha, làm mẹ cho đến con cái.
Cục Xuất bản, in ấn và phát hành, Bộ
Thông tin và Truyền thông công bố
những con số ấn tượng: Năm 2015 đã
xuất bản hơn 24.000 cuốn sách với hơn
270 triệu bản; 375 loại văn hóa phẩm
với 22 triệu bản, tổng doanh thu đạt hơn
2.000 tỷ đồng.
Nhìn vào con số này, nhiều người
vội mừng vì cho rằng 2.000 tỷ đồng là
số tiền lớn, đặc biệt có ý nghĩa khi chi
cho việc đọc sách và lĩnh hội tri thức.
Song khi đặt cạnh những con số khác thì
không khỏi giật mình: có tới 26% dân số
Việt Nam hoàn toàn không đọc sách;
44% thỉnh thoảng cầm một cuốn sách
lên đọc và 30% đọc sách thường xuyên.
Ở các nước Âu, Mỹ trung bình mỗi
người đọc 12 cuốn sách một năm. Ở
Nhật Bản, một người một tháng đọc hết
một cuốn sách. Trong khi đó, người Việt
dành khoảng 2,5 tiếng mỗi ngày trên
Facebook, gấp đôi thời gian để xem tivi
và gấp nhiều thời gian dành để đọc sách.
Rõ ràng, việc mở hội đọc sách bên thềm
xuân Bính Thân có ý nghĩa thật sâu sắc
nên duy trì mãi mãi như những lễ hội
truyền thống khác.
http://anninhthudo.vn
Báo An ninh thủ đô
Xốc dậy văn hóa đọc
Tất cả những chuyển biến trên thực sự
đã là những tín hiệu vui trong đời sống văn
hóa đọc của người dân Tp. HCM nói riêng
và cả nước nói chung.
Tối qua 21.3, Hội sách Tp. HCM
“khủng” nhất từ trước đến nay đã khai mạc
tại công viên Lê Văn Tám với 710 gian
hàng (tăng 210 gian so với năm 2014), 172
đơn vị trong nước và 36 nhà xuất bản nước
ngoài tham gia; 102 chương trình trình
diễn, giao lưu, ký tặng, giới thiệu sách, hơn
30 triệu bản in của 300.000 tựa sách.
Với 100.000 bản in lần đầu cho Con
chó nhỏ mang giỏ hoa hồng ra mắt sau Tết
Bính Thân, Nguyễn Nhật Ánh đang
giữ kỷ lục là nhà văn trong nước có
ấn phẩm in lần đầu cao nhất hiện
nay. Với gần 200.000 bản cho 4 tựa
sách in: Ngày trôi về phía cũ (45.000
bản), Đường hai ngả người thương
Bạn đọc đến với đêm khai mạc Hội
sách Tp. HCM
156
thành lạ (55.000 bản), Buồn làm sao
buông (70.000 bản), Anh Khang (sinh năm
1987) cũng lập kỷ lục là nhà văn trẻ có nhiều
bản in nhất. Trung bình từ 10.000 -30.000
bản in, các tập thơ của Phong Việt (Từ yêu
đến thương, Sinh ra để cô đơn, Đi qua
thương nhớ, Sống một cuộc đời bình thường)
gây sốc cho những ai từng cho rằng thơ in ra
vài trăm bản chỉ để tặng. Đây là những con
số mà chỉ cách đây khoảng 5 năm không một
nhà làm sách nào dám mơ tới.
Bên cạnh đó, các cuộc giao lưu, ra mắt
sách liên tục của cả đơn vị xuất bản nhà
nước lẫn tư nhân được tổ chức quanh năm
tại các nhà sách lớn nhỏ, trên đường sách,
tại các quán cà phê… đều thu hút được
đông đảo khán giả. Thậm chí dù đã có vô
số hội sách cả online lẫn hội sách giấy
thông thường được tổ chức hằng năm bởi
các đơn vị Phương Nam, Nhã Nam, Văn
Chương…, nhưng ước tính sẽ có khoảng 1
triệu lượt người đến Hội sách Tp. HCM lần
9 (từ ngày 21 - 27.3) và 5,6 triệu lượt truy
cập vào Hội sách online Đồng hành cùng
hội sách Tp. HCM (18 - 27.3 trên Tiki.vn).
Có lẽ chưa năm nào các đơn vị xuất bản lại
hăng hái rủ nhau đi trẩy hội sách đông vui
như năm nay, bất chấp từ tháng 8.2015, 39
nhà xuất bản (chiếm 61,9%) vẫn đang “run
rẩy” chờ đóng cửa do không đủ điều kiện
hoạt động cùng vấn nạn sách giả, sách lậu
và vô số khó khăn của người làm sách.
Tất cả những chuyển biến trên thực sự
đã là những tín hiệu vui trong đời sống văn
hóa đọc của người dân Tp. HCM nói riêng
và cả nước nói chung.
Sức mua có đồng hành với chất
lượng đọc?
Nhà văn bản học Lại Nguyên Ân
cho rằng thị trường sách hiện nay
phong phú hơn trước rất nhiều. Song
ông lưu ý đến việc cần điều tra tỷ lệ
sách đọc của người Việt bây giờ.
Trong khi sách trên thị trường rất
phong phú, một số hồi ký ồn ào câu
khách bán chạy thì vẫn có những
cuốn sách quý không bán được bao
nhiêu. "Chỉ nên nói sách trên thị
trường phong phú thôi. Còn nhìn
những cuốn kén khách như sách Nhà
xuất bản Tri thức có bán được mấy
đâu. Nếu loại sách này bán được
nhiều thì tốt quá", ông nói.
Nhà phê bình Phạm Xuân
Nguyên lưu ý rằng cần chú ý phân
biệt sức mua và sức đọc cũng như
chất lượng đọc - không phải lượng
sách bán tăng lên thì chất lượng văn
hóa đọc nâng cao. “Chúng ta phải
Chúng ta phải xem
xét tỷ lệ các loại sách
được đọc nữa. Người
đọc mua nhiều sách văn
học hay sách khởi
nghiệp làm giàu. Điều
đó rất khác nhau. Nó
cho thấy người đọc định
hướng việc đọc của
mình như thế nào
Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên
157
xem xét tỷ lệ các loại sách được đọc nữa.
Người đọc mua nhiều sách văn học hay sách
khởi nghiệp làm giàu. Điều đó rất khác
nhau. Nó cho thấy người đọc định hướng
việc đọc của mình như thế nào”, ông nói.
Thực tế thì việc phát hành các sách
khảo cứu về văn hóa, lịch sử vẫn đang gặp
không ít khó khăn, tuy nhiên trong tình
hình chung đó vẫn có những điểm sáng.
“Lúc bắt tay vào làm tủ sách Góc nhìn sử
Việt (gồm 10 cuốn) viết về các danh nhân,
nhân vật lịch sử, tiểu thuyết dã sử… trong
chương trình Alpha di sản, chúng tôi nghĩ
số lượng độc giả sẽ giới hạn. Tuy nhiên,
trong thực tế bộ sách vừa ra mắt đã bán
chạy, không chỉ có những người làm công
tác nghiên cứu quan tâm mà nhiều độc giả
trẻ đã tìm mua. Trước nhu cầu đó, Alpha
books lên kế hoạch tái bản nhiều loại sách
mảng này: Góc nhìn nhà Tây Sơn, Bắc
Cung hoàng hậu Lê Ngọc Hân, Hoàng Việt
luật lệ... để phục vụ bạn đọc. Mảng đề tài
về Sài Gòn - Gia Định, Nam bộ xưa cũng
đang thu hút độc giả, chúng tôi đã liên lạc
với nhiều nhà văn, nhà báo chuyên về lĩnh
vực này để kết nối, sớm xuất bản nhiều tác
phẩm hay, có giá trị”, ông Nguyễn
Tuấn Quỳnh, Tổng giám đốc Alpha
books cho biết. Ông Nguyễn Minh
Nhựt, Giám đốc - Tổng biên tập Nhà
xuất bản Trẻ, cũng thông tin: “Khi
xuất bản những cuốn sách về biên
khảo, khảo cứu chúng tôi không đặt
nặng doanh thu và lợi nhuận, nhưng
rất mừng là mảng sách này ngoài
nhiệm vụ tuyên truyền đã bắt đầu
bán được. Có cuốn như Hồ sơ về Lục
châu học của GS Nguyễn Văn Trung
đã tái bản đạt con số 3.000 bản”.
TS Phạm Xuân Thạch, Chủ
nhiệm Khoa Văn học, Trường ĐH
KHXH-NV ĐH Quốc gia Hà Nội,
cho rằng những năm gần đây thị hiếu
về sách của người đọc đã tốt lên dần
với những người đọc biết phản biện.
“Kênh truyền bá kiến thức qua sách
đã tốt lên nhiều”, ông nhận xét.
Lucy Nguyễn - Trinh Nguyễn -
Công Sơn http://thanhnien.vn
Báo Thanh niên
Nhiều tác giả sẽ đến chuyện trò với độc giả trong Ngày sách ở Đà Nẵng
Hưởng ứng Ngày sách Việt Nam (21/4) tới, tại trung tâm Tp. Đà Nẵng sẽ diễn
ra Hội sách Hải Châu (từ 20/4- 24/4) với nhiều hoạt động ý nghĩa nâng tầm văn
hóa đọc. Đặc biệt, nhiều tác giả nổi tiếng sẽ đến chuyện trò cùng độc giả ở Đà
Nẵng trong dịp này.
Theo tin từ UBND quận Hải Châu, quận trung tâm thành phố Đà Nẵng lần thứ
hai tổ chức Hội sách nhân Ngày sách Việt Nam, chương trình Hội sách Hải Châu
năm nay đặc biệt có các buổi giao lưu, trò chuyện với độc giả của các nhà văn, nhà
158
thơ nổi tiếng như Đoàn Thạch Biền, Nguyễn Đông
Thức, Lê Minh Quốc và các tác giả trẻ được nhiều
độc giả đọc tác phẩm trong vài năm gần đây như
Phan Ý Yên, Anh Khang, Hamlet Trương...
Dự kiến Hội sách diễn ra từ ngày 20/4 - 24/4
tại Công viên phía Tây cầu Rồng (đối diện với Bảo
tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng), Hội sách Hải
Châu 2016 có 59 gian hàng sách phong phú các thể
loại. Bên cạnh các gian hàng sách, Hội sách năm
nay còn trưng bày, giới thiệu những hình ảnh, tư liệu, bản đồ về Hoàng Sa, Trường
Sa của Việt Nam; mô hình sách về Nhà giàn DK1 ở quần đảo Trường Sa... Thêm nét
mới lạ nữa là sự góp mặt của 2 gian hàng theo mô hình cà phê sách, cùng nhiều gian
hàng sách ngoại văn.
Năm thứ hai tổ chức, Hội sách Hải Châu ở Đà Nẵng được kỳ vọng sẽ góp phần
đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đưa văn hóa đọc thành một thói quen đẹp và hữu ích
trong đời sống tinh thần của người dân ở “thành phố đáng sống”.
Được biết, Hội sách Hải Châu năm 2015 từng thu hút khoảng 16.000 lượt người
đến tham quan; 32.000 cuốn sách đã phát hành đến tay bạn đọc trong dịp Ngày sách
Việt Nam năm trước ở Đà Nẵng.
Khánh Hiền http://dantri.com.vn
Báo Dân trí
Nhiều chương trình hấp dẫn trong Ngày Sách Việt Nam lần thứ 3
Với mục tiêu đảm bảo hiệu quả, trang trọng, thiết thực, ý nghĩa, hướng tới trở
thành ngày hội của cộng đồng thu hút mọi tầng lớp nhân dân tham gia, Ngày sách
Việt Nam lần thứ 3 sẽ có nhiều hoạt động hấp dẫn.
Ngày sách Việt Nam lần thứ 3 là
hoạt động văn hóa trọng tâm của Bộ
Thông tin và Truyền thông, nằm trong
chuỗi chương trình chào mừng bầu cử
quốc hội khóa 14 và HĐND các cấp
nhiệm kỳ 2016-2021, 41 năm ngày giải
phóng miền Nam...
Để Ngày Sách Việt Nam đến với
đông đảo công chúng cả nước, ngoài các
hoạt động do Bộ Thông tin và Truyền
thông chủ trì, các tổ chức, cơ quan, đơn
vị, địa phương tổ chức Ngày Sách theo
đặc trưng riêng, gắn kết sách với người
đọc, tạo động lực góp phần làm thay đổi
Hội sách Hải Châu ở Đà Nẵng dự
kiến diễn ra từ 20/4-24/4 tại Công
viên phía Tây cầu Rồng
159
nhận thức cộng đồng về văn hóa đọc,
nâng cao mức hưởng thụ văn hóa tinh
thần của nhân dân
Điểm nhấn của năm nay là chương
trình Hội sách chào mừng ngày sách Việt
Nam lần thứ 3 diễn ra tại Công viên
Thống nhất (Hà Nội) từ 20-24/4. Hội
sách 2016 có chủ đề Sách với cuộc sống.
Trong khuôn khổ hội sách sẽ có
hàng triệu đầu sách được trưng bày.
Song song đó là nhiều hoạt động bên lề
như: giao lưu tác giả, tổ chức chuyên đề,
hội thảo về sách với sự tham gia của các
nhà nghiên cứu, quản lý văn hóa...
Ở các đơn vị, địa phương, việc tổ
chức Ngày Sách Việt Nam trong hệ
thống trường học bao gồm: Treo băng
rôn, khẩu hiệu hưởng ứng Ngày Sách
Việt Nam trong hệ thống trường học
trên địa bàn tỉnh; Tổ chức Ngày hội đọc
sách theo từng chủ đề, phù hợp với từng
lứa tuổi học sinh; Phát động phong trào
đọc sách trong hệ thống thư viện của
trường học; Phát động phong trào phụ
huynh quyên góp sách cho tủ sách lớp
học với phương châm “Góp một cuốn
sách để con mình được đọc nhiều cuốn
sách”; Tổ chức hoạt động thuyết trình,
đọc và làm theo sách; Khuyến khích xây
dựng và phát triển mô hình thư viện
trường học thân thiện với các hình thức
tổ chức phong phú, đa dạng, hấp dẫn,
phù hợp với từng cấp, ngành học.
Với Ngày Sách Việt Nam trong hệ
thống quốc phòng, tại các điểm văn hóa
quân đội đã tổ chức các hoạt động:
Triển lãm, tọa đàm với chủ đề “Sách -
Hành trang quân ngũ”; Giới thiệu, thi
đọc sách, bình sách; Quyên góp ủng hộ,
tặng sách cho thư viện của các đơn vị;
Chỉ đạo các cơ quan báo chí, xuất bản,
thư viện, bảo tàng trong quân đội đẩy
mạnh tuyên truyền, giới thiệu các hoạt
động về Ngày Sách Việt Nam; Tôn vinh
các tập thể, cá nhân tích cực tham gia
sưu tầm, sáng tác, in, lưu giữ, phát hành,
quảng bá những cuốn sách có giá trị nội
dung tư tưởng tốt, cổ vũ phong trào văn
hóa đọc trong và ngoài quân đội.
Ngày sách Việt Nam cũng sẽ phát
động phong trào tặng sách cho các
trường học tại các địa bàn vùng sâu,
vùng xa, vùng có điều kiện khó khăn
trên địa bàn tỉnh. Tặng sách cho các
điểm bưu điện văn hóa xã ở các vùng
nông thôn mới. Tặng sách cho các đồn
biên phòng.
Ngày sách Việt Nam 21/4 cũng
được chọn là ngày trao giải thưởng Sách
Việt Nam 2016. Đây là sự kiện đặc biệt
với giới xuất bản cả nước hàng năm.
Theo Hội Xuất bản Việt Nam, cơ quan
tổ chức giải thưởng, năm nay giải Sách
Việt Nam 2016 sẽ được trao tại Hà Nội.
Dự kiến, sau năm nay, giải thưởng Sách
Việt Nam sẽ được nâng cấp lên thành
giải thưởng Sách Quốc gia.
Ở Tp. HCM, hoạt động kỷ niệm
ngày sách Việt Nam diễn ra từ ngày 17 -
24/4 tại đường sách Tp. HCM (đường
160
Nguyễn Văn Bình, quận 1). Trong đó,
điểm nhấn sẽ là những buổi đấu giá sách
quý, sách độc vào mỗi dịp cuối tuần.
Bạn đọc yêu thích văn học lãng mạn
có thể tìm được tác phẩm Hai buổi chiều
vàng của Nhất Linh do nhà xuất bản Đời
Nay ấn hành năm 1961, Tuổi thơ dữ dội
của Phùng Quán xuất bản năm 1989 có
chữ ký và thủ bút của tác giả. Nếu người
đọc muốn có những bài nghiên cứu sâu
của nhà nghiên cứu Vương Hồng Sển sẽ
tìm được những tư liệu quý trong Sài
Gòn năm xưa của do NXB Tự Do ấn
hành tại Sài Gòn năm 1961 hay quyển
Thú chơi sách của Vương Hồng Sển.
Đặc biệt, ngay tại lòng đường
đường sách Tp. HCM, ban điều hành
đường sách sẽ trưng bày các cuốn sách
đoạt giải sách hay và sách đẹp hàng năm
do Hội xuất bản trao tặng.
Tình Lê
http://vietnamnet.vn
Trang điện tử Việt Nam net
* Gặp được một quyển sách hay, nên mua liền dù đọc được hay không đọc được, vì sớm muộn gì cũng cần đến nó --- (Churchill Sir Winston)
161
top related