concentracao de renda
Post on 15-Nov-2015
212 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
-
26/02/2015 ::LeMondeDiplomatiqueBrasil::
http://www.diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3098 1/4
Imprimirpgina
Voltar
POBRESERICOS
ConcentraoderendanoBrasil:EducaoedesigualdadeOsistemaeducacionalreproduzasdesigualdadesatuaiseprojetaasparaofuturo.Filhosdepobresseropoucoemalescolarizados,ocuparofunesmalremuneradaseterofilhosmalescolarizadosfilhosdericosserobemescolarizados,terorendasmaisaltasefilhosmelhorescolarizados
porOtavianoHelene
OBrasilchegouaser,porvoltade1990,opascomapiordistribuioderendadetodoomundo.Issoocorreupossivelmentecomoconsequnciadaspolticasimpostasduranteoperododitatorial,combinadacomacriseeconmicaqueseiniciounofinaldadcadade1970criseessatambmconsequnciadaspolticasadotadasduranteaqueleperodo.Porvoltade1990,os10%maisricosficavamcommaisdametadedarendanacionalenquantoos10%maispobresrecebiam0,6%dela.Essasproporessignificamqueoqueumrepresentantemdiodaquelesmaisricosrecebiaegastavaemquatrodiaseraigualaovalorque,emmdia,umrepresentantedos10%maispobreslevavatodoumanoparaganhar.[1]
Amelhorahavidanadistribuioderendabrasileira,emespecialnesteinciodesculo,[2]nostiroudoltimolugar.Entretanto,aindaestamosemumadaspioresposies.Atualmente,oqueumtpicorepresentantedos10%maisricosganhaempoucomaisdeumasemanaequivalequiloqueumdosrepresentesdosmaispobreslevaumanoparaganhar.Ou,emoutraspalavras,arendasomadadequasemeiacentenadefamliasentreasmaispobresequivalerendadeumanicafamliadocontingenteformadopelos10%maisricos.
Parafinsdecomparao,nospasescomboadistribuioderenda,os10%maisricosficamcomnomaisdoqueumquartodarendanacional(pertodametadedaquiloqueos10%maisricosabocanhamnoBrasil).Nessespases,nooutroextremo,os10%maispobresficamcomcercade4%darendaoumais.
Figura1Participaonarendanacional(%)dos10%maisricos(barrasesquerda)edos10%maispobres(barrasdadireita)noBrasileempasescomboadistribuioderenda
-
26/02/2015 ::LeMondeDiplomatiqueBrasil::
http://www.diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3098 2/4
AFigura1ilustraaparticipaodos10%maispobresedos10%maisricosnoBrasileempasesondearendabemdistribuda.necessrioobservarqueadistribuioderendacontaapenaspartedahistria.Oacessoigualitrioaserviospblicosdequalidade,comosadeeeducao,coisacomumemmuitospasesepraticamenteinexistentenoBrasil,atenuaasconsequnciasprticasdasdesigualdadesderendamonetria.
Muitosdospaseseuropeus,osantigospasessocialistas,algunspasesasiticos(Paquisto,Vietnendia,[3]porexemplo),entreoutros,soexemplosdepasescomdistribuiesderendaboasourazoveis.JuntoscomoBrasilestomuitosdospaseslatinoamericanosamdistribuioderendaumacaractersticatpicadospasesdessaregioeafricanos.ATabela1mostraosdozepasesmaisdesiguaisdomundopelocritriodondicedeGini,todoselesnaAmricaLatinaounafrica.
Tabela1Osdozepasesmaisdesiguaisdomundo,deumconjuntode95pasesparaosquaishdadosposterioresa2000disponibilizadospeloBancoMundial.ndicedeGini,participaonarendanacionaldos10%maisricosedos10%maispobresequantasvezesos10%maisricossomaisricosdoqueos10%maispobresem
mdia.
Concentraoderendaalgoquesedevecombaternoapenaspelosofrimentoquecausaaosmaisdesfavorecidosepelodesperdciodosrecursosnacionaisqueprovocaentreosmaisricos,mastambmpelasmuitas,danosasegravesconsequnciasquetemnavidanacional.Programasderendamnima,comoocasodoBolsaFamlia,ederendaparaidosos(quenosodependentesdeoutraspessoas)ouparapessoasincapacitadasparaotrabalho(deficientesoudoentescrnicos)soalgunsexemplosdecomocombateradesigualdadenadistribuioderenda.Entretanto,essesinstrumentos,quetantodiotmprovocadonasclassesmaisprivilegiadasapesardenotocarnosseusprivilgios,entreaquelesquedesconhecemarealidadedeoutrospaseseentreosquemimetizamocomportamentodaselites,podemtercolaboradoparanostirardoltimolugarnoquesitoconcentraoderenda,masaindanosdeixaramentreospasesmaisdesiguaiseinjustosdomundo.Precisamosdeprocessosdedesconcentraoderendamaisintensosemaisduradoreseentreelesestariamosprogramaseducacionais.
Omecanismopeloqualaeducaoeaconcentraoderendaserelacionameretroalimentamoseguinte:quantomaiorarendafamiliardeumacrianaouumjovem,maioronmerodeanosdeestudoqueteremelhoraqualidadedaeducaoquereceberdeoutrolado,quantomelhoraescolarizao,maiorsersuarendafutura.A
-
26/02/2015 ::LeMondeDiplomatiqueBrasil::
http://www.diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3098 3/4
combinaodessesdoisefeitosformaumcrculoviciosoquecontribuiparaperenizaraatualdesigualdadederendanopas.
AinterdependnciaentrerendaeescolarizaodeumapessoanoBrasilmostradanaFigura2.Pessoascommenosdoquecincoanosdeescolaridade,contingentequeperfazpertodaterapartedapopulao,ganham,emmdia,umsalriomnimoaoms.Nooutroextremo,pessoascomnvelsuperiorcompletoganham,tambmemmdia,seisvezesmais.(necessriolembrarque,qualquerquesejaonmeromdiodeanosdeestudo,hpessoascommaioresoumenoresrendas,dependendodaprofissoqueexercem,dosetornoqualtrabalham,dotempodeexperincianaprofisso,daregiodopasemquevivem,decaractersticasindividuaisetc.)
Figura2Rendamensalmdiaemfunodonmerodeanosdeestudo(linhaescura).Qualquerquesejaaescolaridade,humadispersodarendacercadametadedaspessoastemrendaentreasduaslinhasmaisfracas.
Vejamosagoracomqueintensidadeaescolarizaodeumacrianaouumjovemdependedascondieseconmicasfamiliares.Entreosjovensprovenientesdaterapartemaispobredapopulao,completaroensinofundamentalexceo,oumesmo,raraexceo.Consequentemente,ocuparo,nofuturo,funescombaixaremuneraoeseusfilhosedependentesterobaixosnveiseducacionais.Nooutroextremo,boapartedaquelesjovensprovenientesdaterapartemaisfavorecidaeconomicamenteconcluioensinosuperior.Emcomparaocomseuscolegasmaisdesfavorecidos,porestudaremporumnmeromaiordeanoseporteremfrequentadoescolasdemelhorqualidade,[4]exerceroatividadesmaisbemremuneradas.
Portanto,filhosdepobresseropoucoemalescolarizados,ocuparofunesmalremuneradaseseusfilhosseromalescolarizadosfilhosdericossobemescolarizados,terorendasmaisaltasnofuturoeterofilhosmelhorescolarizados.Assim,osistemaeducacionalbrasileiroreproduzasdesigualdadesatuaiseprojetaasparaofuturo.Mantidaessasituaonopodehaverqualquerdvidadecomoserofuturodopasnoquedizrespeitoconcentraoderendaesdesigualdadesregionais.
Romperessecrculoviciosofundamental.Entretanto,fazerissoimplicaemmelhoraremuitoasescolaspblicas,oqueexigerecursosfinanceirosmuitomaioresdoqueosatuais,eacabarcomsubsdiosquefavorecemaeducaodosmaisricosnamesmaproporoqueprejudicaadosmaisdesfavorecidos.Masissosecontrapeaosinteressesdaseliteseconmicas,quenoabriromo,porbem,denenhumdeseusprivilgios,aosquaischamamdedireito.
OtavianoHelene
OtavianoHeleneProfessorassociadodoInstitutodeFsica,presidiuaAdusp(AssociaodeDocentesda
-
26/02/2015 ::LeMondeDiplomatiqueBrasil::
http://www.diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3098 4/4
UniversidadedeSoPaulo)dejulhode2007ajunhode2009.FoipresidentedoInep(InstitutoNacionaldeEstudosePesquisasEducacionais)
[1]OsdadoscitadostmcomobaseinformaesdisponibilizadaspeloIBGEepeloBancoMundialemsuaspginaseletrnicas,respectivamentehttp://www.ibge.gov.brehttp://data.worldbank.org/indicator,consultadasemjaneirode2015.
[2]Veja,porexemplo,oartigoFittingLorenzcurves,OtavianoHelene,EconomicsLetters108,p.153,dez.2010.
[3]ComoandiasofreuumapioraemsuadistribuioderendadesdeofinaldosculoXX(e,talvez,tambmporserpobre),muitospensamquesuadistribuioderendaruim.Entretanto,nandiaarendasedistribuideformaequivalentedemuitospaseseuropeu,bemmelhordoquenosEstadosUnidosemuitssimomelhordoquenoBrasil.
[4]Almdadiferenanonmerodeanosdeestudoedaqualidadedasescolasfrequentadas,necessriolembrarquecomplementoseducacionais,taiscomoaulasparticulares,cursosdelnguas,acompanhamentopsicolgico,materiaisculturaisetc.somuitocomunsnossegmentosmaisfavorecidoseinexistentesentreosmaispobres.
Palavraschave:educao,desigualdade,Brasil,pobres,ricos,Brasil,classe,escolaridade,tabela
top related