concentracao de renda

Post on 15-Nov-2015

212 Views

Category:

Documents

0 Downloads

Preview:

Click to see full reader

DESCRIPTION

sociedade contemporanea

TRANSCRIPT

  • 26/02/2015 ::LeMondeDiplomatiqueBrasil::

    http://www.diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3098 1/4

    Imprimirpgina

    Voltar

    POBRESERICOS

    ConcentraoderendanoBrasil:EducaoedesigualdadeOsistemaeducacionalreproduzasdesigualdadesatuaiseprojetaasparaofuturo.Filhosdepobresseropoucoemalescolarizados,ocuparofunesmalremuneradaseterofilhosmalescolarizadosfilhosdericosserobemescolarizados,terorendasmaisaltasefilhosmelhorescolarizados

    porOtavianoHelene

    OBrasilchegouaser,porvoltade1990,opascomapiordistribuioderendadetodoomundo.Issoocorreupossivelmentecomoconsequnciadaspolticasimpostasduranteoperododitatorial,combinadacomacriseeconmicaqueseiniciounofinaldadcadade1970criseessatambmconsequnciadaspolticasadotadasduranteaqueleperodo.Porvoltade1990,os10%maisricosficavamcommaisdametadedarendanacionalenquantoos10%maispobresrecebiam0,6%dela.Essasproporessignificamqueoqueumrepresentantemdiodaquelesmaisricosrecebiaegastavaemquatrodiaseraigualaovalorque,emmdia,umrepresentantedos10%maispobreslevavatodoumanoparaganhar.[1]

    Amelhorahavidanadistribuioderendabrasileira,emespecialnesteinciodesculo,[2]nostiroudoltimolugar.Entretanto,aindaestamosemumadaspioresposies.Atualmente,oqueumtpicorepresentantedos10%maisricosganhaempoucomaisdeumasemanaequivalequiloqueumdosrepresentesdosmaispobreslevaumanoparaganhar.Ou,emoutraspalavras,arendasomadadequasemeiacentenadefamliasentreasmaispobresequivalerendadeumanicafamliadocontingenteformadopelos10%maisricos.

    Parafinsdecomparao,nospasescomboadistribuioderenda,os10%maisricosficamcomnomaisdoqueumquartodarendanacional(pertodametadedaquiloqueos10%maisricosabocanhamnoBrasil).Nessespases,nooutroextremo,os10%maispobresficamcomcercade4%darendaoumais.

    Figura1Participaonarendanacional(%)dos10%maisricos(barrasesquerda)edos10%maispobres(barrasdadireita)noBrasileempasescomboadistribuioderenda

  • 26/02/2015 ::LeMondeDiplomatiqueBrasil::

    http://www.diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3098 2/4

    AFigura1ilustraaparticipaodos10%maispobresedos10%maisricosnoBrasileempasesondearendabemdistribuda.necessrioobservarqueadistribuioderendacontaapenaspartedahistria.Oacessoigualitrioaserviospblicosdequalidade,comosadeeeducao,coisacomumemmuitospasesepraticamenteinexistentenoBrasil,atenuaasconsequnciasprticasdasdesigualdadesderendamonetria.

    Muitosdospaseseuropeus,osantigospasessocialistas,algunspasesasiticos(Paquisto,Vietnendia,[3]porexemplo),entreoutros,soexemplosdepasescomdistribuiesderendaboasourazoveis.JuntoscomoBrasilestomuitosdospaseslatinoamericanosamdistribuioderendaumacaractersticatpicadospasesdessaregioeafricanos.ATabela1mostraosdozepasesmaisdesiguaisdomundopelocritriodondicedeGini,todoselesnaAmricaLatinaounafrica.

    Tabela1Osdozepasesmaisdesiguaisdomundo,deumconjuntode95pasesparaosquaishdadosposterioresa2000disponibilizadospeloBancoMundial.ndicedeGini,participaonarendanacionaldos10%maisricosedos10%maispobresequantasvezesos10%maisricossomaisricosdoqueos10%maispobresem

    mdia.

    Concentraoderendaalgoquesedevecombaternoapenaspelosofrimentoquecausaaosmaisdesfavorecidosepelodesperdciodosrecursosnacionaisqueprovocaentreosmaisricos,mastambmpelasmuitas,danosasegravesconsequnciasquetemnavidanacional.Programasderendamnima,comoocasodoBolsaFamlia,ederendaparaidosos(quenosodependentesdeoutraspessoas)ouparapessoasincapacitadasparaotrabalho(deficientesoudoentescrnicos)soalgunsexemplosdecomocombateradesigualdadenadistribuioderenda.Entretanto,essesinstrumentos,quetantodiotmprovocadonasclassesmaisprivilegiadasapesardenotocarnosseusprivilgios,entreaquelesquedesconhecemarealidadedeoutrospaseseentreosquemimetizamocomportamentodaselites,podemtercolaboradoparanostirardoltimolugarnoquesitoconcentraoderenda,masaindanosdeixaramentreospasesmaisdesiguaiseinjustosdomundo.Precisamosdeprocessosdedesconcentraoderendamaisintensosemaisduradoreseentreelesestariamosprogramaseducacionais.

    Omecanismopeloqualaeducaoeaconcentraoderendaserelacionameretroalimentamoseguinte:quantomaiorarendafamiliardeumacrianaouumjovem,maioronmerodeanosdeestudoqueteremelhoraqualidadedaeducaoquereceberdeoutrolado,quantomelhoraescolarizao,maiorsersuarendafutura.A

  • 26/02/2015 ::LeMondeDiplomatiqueBrasil::

    http://www.diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3098 3/4

    combinaodessesdoisefeitosformaumcrculoviciosoquecontribuiparaperenizaraatualdesigualdadederendanopas.

    AinterdependnciaentrerendaeescolarizaodeumapessoanoBrasilmostradanaFigura2.Pessoascommenosdoquecincoanosdeescolaridade,contingentequeperfazpertodaterapartedapopulao,ganham,emmdia,umsalriomnimoaoms.Nooutroextremo,pessoascomnvelsuperiorcompletoganham,tambmemmdia,seisvezesmais.(necessriolembrarque,qualquerquesejaonmeromdiodeanosdeestudo,hpessoascommaioresoumenoresrendas,dependendodaprofissoqueexercem,dosetornoqualtrabalham,dotempodeexperincianaprofisso,daregiodopasemquevivem,decaractersticasindividuaisetc.)

    Figura2Rendamensalmdiaemfunodonmerodeanosdeestudo(linhaescura).Qualquerquesejaaescolaridade,humadispersodarendacercadametadedaspessoastemrendaentreasduaslinhasmaisfracas.

    Vejamosagoracomqueintensidadeaescolarizaodeumacrianaouumjovemdependedascondieseconmicasfamiliares.Entreosjovensprovenientesdaterapartemaispobredapopulao,completaroensinofundamentalexceo,oumesmo,raraexceo.Consequentemente,ocuparo,nofuturo,funescombaixaremuneraoeseusfilhosedependentesterobaixosnveiseducacionais.Nooutroextremo,boapartedaquelesjovensprovenientesdaterapartemaisfavorecidaeconomicamenteconcluioensinosuperior.Emcomparaocomseuscolegasmaisdesfavorecidos,porestudaremporumnmeromaiordeanoseporteremfrequentadoescolasdemelhorqualidade,[4]exerceroatividadesmaisbemremuneradas.

    Portanto,filhosdepobresseropoucoemalescolarizados,ocuparofunesmalremuneradaseseusfilhosseromalescolarizadosfilhosdericossobemescolarizados,terorendasmaisaltasnofuturoeterofilhosmelhorescolarizados.Assim,osistemaeducacionalbrasileiroreproduzasdesigualdadesatuaiseprojetaasparaofuturo.Mantidaessasituaonopodehaverqualquerdvidadecomoserofuturodopasnoquedizrespeitoconcentraoderendaesdesigualdadesregionais.

    Romperessecrculoviciosofundamental.Entretanto,fazerissoimplicaemmelhoraremuitoasescolaspblicas,oqueexigerecursosfinanceirosmuitomaioresdoqueosatuais,eacabarcomsubsdiosquefavorecemaeducaodosmaisricosnamesmaproporoqueprejudicaadosmaisdesfavorecidos.Masissosecontrapeaosinteressesdaseliteseconmicas,quenoabriromo,porbem,denenhumdeseusprivilgios,aosquaischamamdedireito.

    OtavianoHelene

    OtavianoHeleneProfessorassociadodoInstitutodeFsica,presidiuaAdusp(AssociaodeDocentesda

  • 26/02/2015 ::LeMondeDiplomatiqueBrasil::

    http://www.diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3098 4/4

    UniversidadedeSoPaulo)dejulhode2007ajunhode2009.FoipresidentedoInep(InstitutoNacionaldeEstudosePesquisasEducacionais)

    [1]OsdadoscitadostmcomobaseinformaesdisponibilizadaspeloIBGEepeloBancoMundialemsuaspginaseletrnicas,respectivamentehttp://www.ibge.gov.brehttp://data.worldbank.org/indicator,consultadasemjaneirode2015.

    [2]Veja,porexemplo,oartigoFittingLorenzcurves,OtavianoHelene,EconomicsLetters108,p.153,dez.2010.

    [3]ComoandiasofreuumapioraemsuadistribuioderendadesdeofinaldosculoXX(e,talvez,tambmporserpobre),muitospensamquesuadistribuioderendaruim.Entretanto,nandiaarendasedistribuideformaequivalentedemuitospaseseuropeu,bemmelhordoquenosEstadosUnidosemuitssimomelhordoquenoBrasil.

    [4]Almdadiferenanonmerodeanosdeestudoedaqualidadedasescolasfrequentadas,necessriolembrarquecomplementoseducacionais,taiscomoaulasparticulares,cursosdelnguas,acompanhamentopsicolgico,materiaisculturaisetc.somuitocomunsnossegmentosmaisfavorecidoseinexistentesentreosmaispobres.

    Palavraschave:educao,desigualdade,Brasil,pobres,ricos,Brasil,classe,escolaridade,tabela

top related