coping. inhoud implicaties chronische ziekte begripsdefinitie coping 2 modellen goede en slechte...

Coping

Inhoud

Implicaties chronische ziekte

Begripsdefinitie Coping

2 Modellen

Goede en slechte coping

Psychosociale interventies

Meten van coping (3 vragenlijsten)

Meten van KvL

Implicaties chronische ziekte

2-deling:

Chronische ziekte lang beloop

Chronische ziekte levensbedreigend

Implicaties chronische ziekte

2-deling:

Chronische ziekte lang beloop

Chronische ziekte levensbedreigend(meer info “Health Psychology, E.P. Sarafino (1990), hoofdstuk 14)

Chronische Ziekte (CZ) en implicaties

Astma (angst/stress voor aanval, kosten, invloed op gezin)

Epilepsie (sociaal stigma/reacties anderen, geen recht op

rijbewijs(?), minder geschikte banen, invloed op gezin)

Verwondingen centraal zenuwstelsel

(toekomstperspectief werk, sociaal, financieen,

seksueel functioneren, invloed op gezin

rolverandering, aanpassingen in huis/verhuizen)

CZ en implicaties

Diabetes (medicatietrouw, sociaal functioneren)

Artritis (Reuma) (pijn school/werkverzuim, sociaal

functioneren, invloed op gezin)

Alzheimer (invloed op gezins/familie,

hulpeloosheid)

Overig

Overzicht implicaties CZ lang beloop

Lichamelijk (omgaan met handicap of pijn)

Werk/School (moeilijk baan vinden, studie kiezen)

Zelfbeeld (ander lichaamsbeeld, verminderd

zelfvertrouwen, grenzen aan mogelijkheden)

Sociaal (acceptatie verminderde sociale activiteit,

veranderde relaties met familie,

vrienden en partner)

Emotioneel (ontkenning, angst, depressie)

Therapietrouw (moeilijkheden om zich aan behandeling te

houden)

E.P. Sarafino (1990)

Eerste reactie na diagnose

1 SHOCK

(verbijstering/beduusd, automatisch gedrag, gevoel los te staan van

de situatie)

2 CONFRONTATIE

(wanordelijke gedachten, gevoel van verlies, rouw, hulpeloosheid en

wanhoop)

3 TERUGTREKKING

(ontkenning van ziekte of de implicaties daarvan)

F. Shontz (1975)

Invloed op coping met CZ

CZ vereist blijvende aanpassing Gedragsmatig, Sociaal en

Emotioneel.

Begripsdefinitie

COPING = de manieren waarop mensen met stress omgaan

In Health Psychology: ziekte = stressor

COPING speelt centrale rol voor psychologen bij het

begrijpen van de verscheidenheid aan reacties op ziekte (en

de gevolgen daarvan).

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

1971 1982 2000 2005 2005

Aantalonderzoekennaar coping

Aantal onderzoeken naar coping

Crisis theorie Moos en Schaefer (1986)

Coping

skills

Adaptive

tasks

Cognitive

AppraisalBackground and

Personal factors

Outcome

Of

Crisis

Illness related

factors

Physical and Social

Environmental

factors

Coping process

Coping

skills

Adaptive

tasks

Ziektegerelateerde taken

1. symptomen/handicap

2. ziekenhuis/medische procedures

3. relatie met behandelend arts(en)

Taken mbt. Psychosociaal functioneren

1. controle over negatieve gevoelens en positief toekomstbeeld

2. Goed zelfbeeld en gevoel van competentie

3. Goede relaties met familie en vrienden

4. Voorbereiden op een onzekere toekomst

Appraisal Proces Lazarus & Folkman (1984)

Stressor

Appraisal proces

----------------------------

Relevantie?

Schade nu?

Schade toekomst?

Uitdaging?

Positieve uitkomst?

Situatiegebonden

aspecten

Individuele

verschillen

Ervaren stress

Lazarus en Folkman (1984)

Stressor

Stress

Appraisal

Geen stress

Coping Aanpassing

Voorbeeld

Stress

Probleemgerichte versus emotiegerichte copingmodel (Lazarus & Folkman 1984)

Probleemgericht Oorzaak van stress direct aanpakken, probleem zelf proberen op te lossen

Emotiegericht Emotionele reacties proberen te reguleren en verminderen (bijv. afleiding

zoeken, ontspannen, stressor vermijden, afstand nemen).

Goede en slechte coping?

Effectief Destructief

Optimisme 1x Positieve herwaardering 1x

Informatie zoeken 2x (anti)sociaal gedrag 1x

Emoties uiten 1x Emotionele ventilatie 1x

Actief probleemoplossen 4x Confrontatie 1x

Sociale steun 6x Zelfbeschuldiging 2x

Doorzettingsvermogen 1x Vermijding 3x

Spiritualiteit 1x Wensgedachten 2x

Adaptatie 1x Passieve coping 2x

Accommodatie 1x Depressie 1x

Zelfbegrip 1x Pessimisme 1x

Confrontatie 1x Confrontatie 1x

Coping strategieën bij CZ

Ontkennen of minimaliseren

Informatie zoeken

Leren om jezelf te behandelen (bijv. diabetes)

Concrete en realistische doelen maken

Emotionele en instrumentele steun zoeken

Toekomst bekijken

Een hanteerbaar perspectief op de ziekte verkrijgen

E.P. Sarafino (1990)

Casus mw X. en dhr. Y.

1 Welke stressors/cognities noemt mevrouw X? En meneer Y?

2 Wat doet mevrouw X aan coping? En meneer Y?

Psychosociale interventies voor CZ

Diabetes, reuma, epilepsie, niet-ziek

Ziekte van eigen kind minst erg

Ouders van niet-zieke kinderen vinden alle drie de ziektes

zeer erg

Cadman et al. (1991)

Psychosociale interventies voor CZ

Educatie en steun (informatie, training in verzorging, thuiszorg, lotgenoten, familie)

Ontspanningsoefeningen

Cognitieve therapie(niet constructieve gedachten vervangen door constructieve gedachten)

Inzichtgevende therapie(inzicht verschaffen in de oorsprong van gevoelens en problemen)

Gezinstherapie(cognitief gedragsmatig, inzichtgevend. Interactie tussen familieleden)

Opdracht vragenlijsten