cumhuriyet sonrası türk seramik sanatının Çağdaşlaşma süreci- deniz onur erman.pdf
Post on 03-Apr-2018
271 Views
Preview:
TRANSCRIPT
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
1/17
Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn
adalama Sreci
r. Gr. Deniz Onur Erman
zetada Trk Seramik Sanat olarak adlandrdmz dnem, 1923de Cumhuriyetin ilanile balayan ve gnmze kadar gelen srete, seramik sanat adna yaanan gelimednemini kapsamaktadr. Cumhuriyetin ilanyla birlikte sosyal ve ekonomik hayattayaanan gelimeler ve modernleme yolunda yaplan kkl deiimler toplumsal hayatnher alannda kendini gsterirken bunlara paralel olarak Trk seramik sanat da yenilikibir geliim sreci ierisine girmektedir. Cumhuriyet sonras seramiin geliimi sanayi ileeitim alanlarnda ve zgn serbest sanatsal giriimlerin paralelliinde yaanmtr.Endstrileme ve sanayinin gelimesi ile birlikte seramik atlye ve fabrikalar kurulmayabalanmtr. Batl anlamda eitim verebilecek kurum ve eitmen olmad iin, eitimsistemleri ve ders programlar konusunda Avrupadaki okullar ve eitim sistemleri rnekalnm, yetenekli rencilerin yurtdna gnderilerek eitim almalar salanmtr. Budnemde gnmzn nemli Gzel Sanatlar Fakltelerinin de temelleri atlmtr.
Bireysel anlamda ilk zel seramik atlyesinin kurulmas yine bu dneme denkgelmektedir. Eitmen ve sanat kimlikleriyle Cumhuriyet sonras Trk SeramikSanatnn adalama srecinde nclk eden nemli isimlerin yaptklar almalargnmz modern seramik sanat anlaynn temellenmesinde de etkin rolleroynamlardr. ada Trk Seramik Sanatnn geliimi gnmzde de yeni seramikatlyelerinin kurulmas, akademik ortamda artan eitim kalitesi, srekli yaratc abannrn olan zgn eserlerin uluslararas sanat ortamlarnda sergilenmesi, yarma, grupsergilerinin ve eitli etkinliklerin artmas ile byk bir hzla devam edecektir.
MODERNIZATION OF THE TURKISH CERAMIC ART IN THE REPUBLIC ERA
AbstractContemporary Turkish Ceramic Art refers to the evolution of ceramic art during theperiod between the establishment of the Turkish Republic in 1923 and today. TheRepublic has triggered many improvements in the social and economic life as well asprofound changes in every aspect and in parallel, Turkish ceramic art has entered a newera of transformation. The evolution of ceramics during the Republic has been thecollective result of educational, industrial and personal artistic efforts. Industrializationhas resulted in the founding of ceramic studios and factories. Because no institutions oreducators of occidental standards were available, European schools and educationalsystems were imitated and talented students were sent abroad for education. Thisperiod also witnessed the foundation of todays major faculties of fine arts. The firstprivate ceramics studios have been founded by the pioneers of modernization. These
prominent people have, as educators and artists, have shaped the contemporary TurkishCeramic Art. The evolution of Contemporary Turkish Ceramic Art continues in thepresent day with more private studios, higher educational standards in the academicsetting, constant creative efforts resulting in more original pieces of art displayed atinternational artistic milieu and a growing number of exhibitions and competitions.
Anahtar
Kelimelerada Trk seramiksanat
cumhuriyet
seramik
adalama
Trk seramik kltr
Keywordsmodernization
contemporary Turkishceramic art
republican
ceramics
Turkish ceramicculture
Gazi niversitesi, Gzel Sanatlar Fakltesi, Endstri rnleri Tasarm Blm, Tunus Caddesi No:35
Kavakldere / ANKARA Tel: 0 312 425 76 75 E-posta: denizonur2005@gmail.com
77
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
2/17
78
Trk Seramik Sanatnda adalama Sreci
ada Trk Seramik Sanat olarak adlandrdmz dnem,
1923de Cumhuriyetin ilan ile balayan ve gnmze kadar gelensrete, seramik sanat adna yaanan gelime dnemini kapsamaktadr.
Trkiyede Cumhuriyet sonras Trk seramik sanatnn geliimini
irdelemeden nce Uludan u szleriyle Cumhuriyet ncesi dnemden
ksaca bahsetmek aydnlatc olacaktr;
13. yzylda Anadolu Seluklularyla balayan ve Cumhuriyet
dnemine kadar devam eden sre, Geleneksel Trk Seramik
Sanat olarak adlandrlr. slam dncesi dorultusunda gelienGeleneksel Trk Seramiine; Anadolu Seluklular dneminden
Beylikler dnemine kadar, geleneksel retim, soyut ssleme ve
bezeme hakimdir. Osmanl dneminde ise, retim merkezlerinin
says artar ve yerleri deiir, ssleme ve bezemenin izgi dili
Batdaki natralist yaklama ynelik ama daha soyutlayc bir
gelime gsterir. Osmanl devletindeki gerilemeye paralel olarak
Geleneksel Trk Seramik Sanat da bundan payn alr. (Uluda,
1998 s:37)
Cumhuriyetin ilan, Trkiyede her alanda, toplumun tm kurum ve
bireyleri zerinde gl bir deiim dnemini, yeniliki bir tavr ve
aydnlanma srecini beraberinde getirmitir. Meydana gelen bu nemli
deiim sanata da yansm, seramikte o gne kadar egemen olan
geleneksel retim tarz deierek an gereksinmelerine yant
verebilecek, teknik ve teknolojik anlamda kalknmaya ynelik giriimler
balamtr. Cumhuriyetin ilanndan nce de benzer bir takm giriimler
de bulunulmu fakat uzun mrl olmamtr. Bu giriimlerin en nemlisi
19. yzyln Yldz porselenleridir. Cumhuriyetin ilanndan nce,
Osmanl mparatorluunun son dneminde II. Abdulhamit tarafndan,
Beykoz ve Yldzda porselen ve sert fayans fabrikalar kurulmu ancak
birincisi 10, ikincisi 28 yl altktan sonra almalarna son verilmitir
(1922) (Aatekin, 2002 s:3).
16. yzyln znik inileri, 17. yzyln Ktahya seramikleri,
dnemleri iin hangi anlam tayorsa, 19 yzyln Yldz
Porselenleri de benzer deerde nem tar. Yzyllarnn beenidzeyini, teknik yeterliini ve zengin gelime ve eitlenme
programn kantlayan rneklerle Sanat Tarihi iinde nemli
yerlerini alrlar. (Giray, 1998 s:24)
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
3/17
79
Cumhuriyetten sonra Batllamann hedeflenmesiyle sslemeye
ynelik dekoratif unsurlarn bir miktar geri plana itildii, ilevselliin
amaland, geleneksel yaklamn dnda yeni biim dilleri ve araylar
dnemi balar.
Rnesans ve sonras natralist eilimlerle doann dikkatli bir
ekilde ele aln, deien an ve onun getirdii yenilikler dier
sanat dallar gibi seramii de etkiler. Modern sanat akmlaryla bu
etkileim dorua ular ve Soyut Seramik Sanatnn ortaya kn
hazrlar. (Uluda, 1998 s:37)
Her toplum deiim srelerini ayn ekilde yaamaz. Bu durumlkeden lkeye, toplumdan topluma, kltrden kltre farkllklar
gsterir. Her lkenin ve toplumun iinde bulunduu ekonomik ve politik
durumu, kltrel birikimi, dini, inanlar, gelenekleri, corafyas,
ihtiyalar birbirinden farkldr. Bu nedenle de lkeler ve toplumlar
deiim ve yenileme srelerini birbirinden farkl biimlerde yaarlar.
Erzen sanatn dnm sreciyle ilgili olarak u noktaya deinmektedir;
amzda sanatn dnm sreci toplumsal bunalmlara iaret
etmektedir. Bu durum, bir yerde, bunalmlar olmad zaman sanatsalaama ve sosyal ilerleme de olmayacan gstermektedir. (Erzen, 1991
s:11)
Bu dnceden yola karak Trkiyede Osmanlnn son
dnemlerinde yaanan bunalml yllarn, Cumhuriyetin ilanyla birlikte
sosyal, ekonomik ve sanatsal ilerlemeler srecini beraberinde getirdii
sonucuna ulalabilinir. Trkiyede yzyllardr sregelen imparatorluk
dzeninin ykl ve yerine Cumhuriyet rejiminin ilan edilii lkede heralanda byk ve kkl deiimlerin yaanmasna neden olmutur.
Toplumda yer alan alt ve st tabakalar arasndaki uurumlar ortadan
kalkmaya ve toplumun khnelemi zihniyet kalplar yklmaya
balanm, toplumun btn kurumlar, kurulular ve bireyleri zerinde
her alanda yeniliki ve ada bir toplum dzeni oluturulmaya
allmtr. Bu reformcu mdahaleler her alanda hzla hayata girerken ve
toplumsal yaam iinde kendini gstermeye balarken, sanatlar ve
sanat dallar da bunlardan zerlerine den paylar almlardr.
Cumhuriyet dnemi Trkiyesinde seramik, hem bir sanat dal hem
de nemli bir endstri kolu olarak iki ayr koldan hzla ilerleme
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
4/17
Grnt 1: 1931 senesinde Vedat Ar, Sanayii Nefisede ilk talebeleriyle birlikte.
80
gstermitir. Seramiin hammaddesi olan kilin Trkiye topraklarndaki
yaygnl ve Anadolu insannn bu malzemeyle binlerce yllk
tanklndan kaynaklanan bilgi birikimi bu hzl geliimin alt yapsn
hazrlar niteliktedir. Cumhuriyet sonras dnemde seramiin bir sanat
dal olarak gelimesi ve adalamas sanat eitimi alanndaki
gelimelerle ve yeniliklerle ekillenirken, seramik sanayinin gelimesi de
Trkiyede endstrileme ve fabrikalamann gelimesiyle beslenmitir.
Cezara gre; Trkiyede seramik sanatnn ada geliim izgisine
uygun bir anlayla yeniden canlanmas 1929da Namk smailin mdr
olduu dnemde Gzel Sanatlar Akademisinde (Sanayi-i Nefise Alisi)
seramik atlyelerinin kurulmasyla balar. (Cezar, 1983 s:23) Namksmail 1925 ylnda Pariste grd Dekoratif Sanatlar Sergisinden
etkilenecek ve Trkiyede Dekoratif Sanatlar retiminin yaplmasn
amalayarak Tezyinat ububesi iinde Seramik ad altnda bir blmn
almasn gerekletirecektir. (Cezar, 1983 s:58)
1929da inicilik atlyesi alr ve atlyenin bana smail Hakk
Oygar getirilir. smail Hakk Oygar, Hakk zzet ve Vedat mer Ar,
seramik renimi iin yurt dna gnderilen ilk sanatlarmzdandr. Aynzamanda smail Hakk Oygar, 1928de Parisde bir seramik sergisi aar.
Bylece yurt dnda sergi aan ilk Trk seramik sanats olma zelliine
de sahiptir. Ayrca Oygar, Trk sanatlarnn zel sergiler amalarn
gerekletirecekleri sergi salonlarndan yoksun bir dnemde stanbulda
bir zel sanat galerisi aarak pek ok sanatnn kiisel sergiler
aabilmesine mekan yaratr. (Giray, 1998 s:25) (Grnt 1)
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
5/17
81
Hakk zet, stanbul Tatbiki Sanatlar Yksek Okulu Seramik Atlyesi
mdr olarak grev yapmaktadr. Sanayi dallarnda alacak
seramikileri yetitirmek amacyla alan bu okulda uzun seneler hizmet
verir. Ayrca Hakk zetin Ankara Kimya Sanat Enstits Seramik
Atlyesinin de kurucusu olduu bilinmektedir. Bu atlyede malzeme ve
frn olanaklarndan karlksz alma olana salanmas pek ok gencin
bu alana ynelmesinde etken olmutur. (Giray, 1998 s: 26)
Sanat eitimine nem verilmesi, Batl anlamdaki sanat anlaynn
benimsenmeye allmas, bireysel dncelerin ve bireyselliin nem
kazand bir dnemi de beraberinde getirmektedir. Bu gelimelerin
seramik sanatna yansmas da zel seramik atlyelerinin kurulmaya
balamasyla olmutur. Bireysel anlamda ilk zel seramik atlyesini 1951
senesinde Freya Koral kurar. Freya Koral akademik bir eitim
grmemesine ramen krk yanda tedavi amal olarak bulunduu
sviredeki bir hastanede kil ile tanr ve o gnden itibaren seramikle
profesyonel olarak ilgilenmeye balar. Tedavisini tamamladktan sonra
stanbula dnen sanat kendine zel bir seramik atlyesi aarak
almalarna burada devam eder.
ada seramik sanat asndan Freya Koraln atlyesi atlye-okul grevi grmektedir. Buras zamanla dnemin sanat ve edebiyatdnyasnn aydn kiilerinin urad, sohbetlerini paylat bir kltr vesanat atlyesine dnmtr. Sonraki dnemlerde aralarnda TzmKzlcan, Bingl Baarr, Binay Kara, Alev Ebziya, Mfide alk gibiisimlerin de yer ald seramikle uraan pek ok kii veya seramikblm rencileri Freya Koraln atlyesinde ksa sreli almalar
yaparak kendilerini gelitirme olana bulmulardr. (Oral, 2005 s:83)
Koraln yaamnn ve sanatnn anlatld Treye ait kaynaktanedinilen bilgiler dorultusunda; Freya Koraln, 1950lerden 1970lerinortalarna kadar seramik duvar panolar alm olduu, 1980lerde srszpimi topraktan (terra cotta) evler ve bu evlerin iindeki insanlar konualmaya balad, figrsel olarak sklkla kulland balk ve kusoyutlamalarnn da setii konular arasnda yer ald anlatlmaktadr.
(Tre, 1997 s:31) (Grnt 2-3-4)
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
6/17
Grnt 2:Freya Koral atlyesinde seramik yaparken.
Grnt 3: Freya Koraln 1977 ylna ait Kular isimli seramik form almas.
Grnt 4: Freya Koraln 1990 ylna ait.Yry isimli figratif kompozisyon almas.
82
Freya Koralla ayn tarihlerde etkinlik gsteren, hem eitmen
ynyle, hem de sanat kimliiyle Cumhuriyet sonras Trk Seramik
Sanatnn adalama srecinde nclk eden bir dier nemli isim
Sadi Direndir. Girayn anlatmyla Sadi Diren;
1953de stanbul Gzel Sanatlar Akademisi Seramik
Blmnden mezun olur. Davetli olarak gittii Almanyada 1964
ylna kadar endstride tasarmc olarak alr ve bu yllarda
serbest sanat olarak yapt almalarla uluslararas bir n
kazanr. 1964 ylndan balayarak seramik dersleri verdii Gzel
Sanatlar Akademisindeki atlyesinde, yeni seramik ustalarnn
yetimesine nclk eder. Daha sonra ad Mimar Sinan
niversitesine dnen bu okulda 1982-1994 ylna dein
Dekan olarak grev yapar. (Giray, 1998 s:27)
Sadi Diren sanatnn temeline Anadolu kltrn yerletirmitir.
Srl, srsz seramik formlarnda, figr yorumlarnda, bronz heykellerindehep Anadolunun izlerini grmek mmkndr. (Grnt 5-6-7) Direnin
seramik anlayyla ilgili olarak Esin u bilgileri vermektedir;
1955de yurt dna kan Sadi Diren, Almanyada kald dokuz
yl boyunca sanat seramiinin deil, endstri seramiinin de
gizlerini zme ve eitli ekillerde uygulama frsat buldu. Yurt
dnda geen bu sre iinde, 1955-1959 aras Direnin
biimlerde sadelik, yzeylerde sslemenin n planda
uyguland yaptlarnn, 1960-1963 aras ise seramikte ilk duvarresimleri dnemi olarak adlandrlabilir. zgn, eitli sr
tekniklerine ait bulular, onun bu dnemlerinin yaptlarnda
grlr (Esin, 1984 s:6).
Grnt 2 Grnt 3 Grnt 4
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
7/17
Grnt 5: Sadi Direne ait figratif seramik form.
Grnt 6: Tarabya Oteli duvarnda yer alan Sadi Direne ait seramik panodan ayrnt.
Grnt 7: Sadi Direne ait ku figrl seramik form.1971.
83
Diren, Trkiyeye dnnde seramik eitimi anlamnda pek ok
yenilii de beraberinde getirir. Bu gne kadar endstriyel almalarn
sadece yan eitim ura olarak nitelendirildii bir eitim sisteminde
onun getirdii yenilikler byk bir nem tamaktadr.
Sanayileme ve devrimler ile birlikte toplumdaki retim-tketim
ilikileri ve buna bal yaam tarznda da deiiklikler yaanmaya
balanmtr. nsanlarn klk kyafetlerinden evrelerine, yaadklaryerlerden eitim anlayna kadar pek ok alanda sanayilemenin etkileri
grlmektedir. Geleneksel Trk Seramik Sanatnda duvar ssleme
anlay; duvar inisi olarak anlamlandrlrken, bu gelimelerle birlikte,
sanatsal plastik kayglarla oluturulmu duvar panosu kavram Freyya
Koral ve Sadi Diren tarafndan ada Trk Seramik Sanatna
kazandrlmtr. Binalarda i ve d cephelerde seramik duvar panolarnn
kullanlmasyla kentler eski grnmlerinden yava yava syrlarak daha
modern bir grnme kavumaya balamtr.
Seramii yalnzca sanatsal ve estetik kayglarla biimlendirilen
eserler olarak dnemeyeceimiz gibi salt endstriyel retim rnleri
olarak da grmek imkanszdr. Seramiin geliimini bu iki alann paralel
etkileimi ve geliimiyle ele almak gerekir. 1933de Smerbankn
Endstri planlamasnda stanbul ve Ktahyay kapsayan seramik
endstrisi etd ve projelerine balamas, seramik sanat ve endstri
ksmnda bugnk gelimelerin temeli olmutur. (Diren, 1974 s: 221)Cumhuriyet sonras dnemde seramik sanayinin geliimi seramik
sanatyla uraan kii ve kurumlar etkilemitir. Atlye ortamnn
Grnt 5 Grnt 6 Grnt 7
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
8/17
84
salanmas, malzeme, frn ve teknik destein gereklilii, dnemin
ekonomik yaps seramik yapmak isteyenleri zorlamaktadr. Bu noktada
kimi fabrikalarn, seramik sanatlarna verdii destek zendirici ve
destekleyici olmutur. 1950de kurulan Eczacba Sanat Atlyesi bunun
nemli rneklerindendir. 1960larda Eczacba bnyesinde balatlan
sanat atlyesi projesi ile Mumhanede bir seramik sanat atlyesi kurulur
ve smail Hakk Oygar, Freya Koral gibi isimler burada eitmenlik
yaparlar. Attila Galatal, Nasip yem, Melike Abasyank Kurti gibi Trk
seramik sanatnn nemli isimleri bu atlyede yetimilerdir. (zturanl,
1998, s:32) Cumhuriyet sonrasnda seramik sanayinde kaydedilen
nemli gelimelerle ilgili olarak u sralama bilgilendiricidir;
Cumhuriyet sonras hzla gelien sanayi, kendi retim biimini
oluturdu ve fabrikalama balad. Srasyla;
1942de Eczacba Fincan Atlyesi
1950de Eczacba Sanat Atlyesi
1958de anakkale Fayans
1958de Gorbon Il
1960da Eczacba (Mumhane)
Daha sonraki yllarda da birok fabrika ve atlyeler ald.1942den 1960a kadar ki srede yaanan hzl geliim,
geleneksel seramik retim metodunu atlye retiminden, byk
boyutlu endstriyel retim biimine dntrmtr. Bu
dnm, hem Trk seramiinin ada retim biimini hem de
bir seramik sektr oluumunu da balatyordu. (Aatekin,
1993 s:20)
Cumhuriyetle birlikte balayan sanayileme sreci toplumun genel
yapsnda bir takm deimeleri dourmutur. 800 yl akn bir sreboyunca Anadolu Trk toplumunda sosyal hayata egemen olan slam
dncesi ve slam anlay yerini din ve vicdan zgrlne dayal laik
bir anlaya brakmtr. Bu deiim, toplumun yaaynda ve sanatta da
byk deiiklikleri beraberinde getirmitir. Laik dnce yaps ile Bat
dncesinin egemen olduu yaklamlar arlk kazanmaya ve bireysel
tavr n plana kmaya balar.
Bir dnem kapanp yerine yeni bir dnem yaanmaya baladndasanatlar da iinde bulunduklar evrenin artlarna ve isteklerine yant
ararken ve yaptlarn bu dorultuda gerekletirirken, an gerei
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
9/17
Grnt 8: Sanayi-i Nefise Mektebi-1924 (Bugnk adyla Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi)
85
ortaya kan yeni oluumlar takip etmekte ve anlamlandrmakta
zorlanabilmektedirler. Bylesi deiimlerin yaand bir dnemde sanat
dallarnn geliiminin salanmas iin hzl bir modernleme srecinin
ierisinde olan Bat lkelerinin sanat anlaylarnn takip edilmesi
gerekmitir. Cumhuriyetin ilannn sonrasnda Trk eitim sisteminde
yeni bir yaplanmaya ihtiya duyulmutur. Bu yzden eitim sistemleri ve
ders programlar konusunda Avrupadaki okullar ve eitim sistemleri
rnek alnmtr. Sanatsal alandaki yeniliklerin takip edilmesi de ancak
benzer eitim metodlarnn uygulanmasyla mmkndr. Cumhuriyet
sonras her alanda hzl bir modernleme srecine giren Trkiye, sanat
eitimi alannda da baz byk yenilikleri hayata geirmeye balar.Seramik sanat da bu yeni eitim anlayndan byk lde
etkilenmitir.
3 Mart 1883de kurulmu olan Sanayi-i Nefise Mektebi, yalnzca
erkek rencilerin kabul edildii bir okulken, toplumsal gelimelere bal
olarak kzlarn eitiminin nem kazanmasyla, 1914de kz renciler de
okula kabul edilmeye balanm ve nas Sanayi-i Nefise Mektebi
kurulmu, daha sonra da 1925 ylnda iki okul birletirilmitir. (Grnt8) Kurum, 1927de Gzel Sanatlar Akademisi ve 1983de Mimar Sinan
niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi adn almtr.
(www.kultur.gov.tr/TR/ Sanat Yetitirme Hedefli Kurumlarda Plastik
Sanatlar Eitimi) (08.09.2010)
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
10/17
Grnt 9: (sadaki) Gazi Orta Muallim Mektebi ve Terbiye Enstits-1926
(Bugnk adyla Gazi niversitesi Eitim Fakltesi)
86
Sadi Diren bir yazsnda Cumhuriyetin ilanndan on sene sonra
Smerbankn endstri planlamasnda stanbul ve Ktahyay kapsayan
seramik endstrisi etd ve projelerine balamasndan bahsetmektedir ve
bunlarn seramik sanat ve endstrisi alannda bugnk gelimelerin
temelini oluturan ok nemli balanglar olduundan sz eder. Bu
gelimeleri takip eden dnemlerde Ankarada Gazi Orta Muallim
Mektebi ve Terbiye Enstitsnde de bir seramik atlyesi kurulup seramik
eitimi verilmeye balanmtr. (Grnt 9)
Trkiyede plastik sanatlar alannda, sanat yetitirme hedefli
nemli bir dier kurum, 1956-1957 retim ylnda stanbulda alan
Tatbik Sanatlar Yksekokuludur. Tatbiki Sanatlar Yksekokulunun
kurulu amac, uygulamal sanatlar ve tasarm alannda alacak
profesyoneller yetitirmektir. Kurum; grafik, imimarlk, seramik, tekstiltasarm atlyeleriyle eitime balamtr. Okulun kuruluunda,
Almanyadan arlan Prof. Dr. Adolf Schneckin katklar olmutur. Daha
sonra okul, Marmara niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesine
dntrlmtr.
Trkiyede sanat dallarnn adalama srecinden bahsederken,
sanatta Bat etkisini unutmamak gerekir. Sanat dallar asndan ele
alndnda Batl anlayta gelien sanatsal deiimlerin takipedilebilmesi ve okullarda bu yeni eitim sisteminin aktarlabilmesi iin en
uygun yol lkenin baarl sanatlarnn devlet tarafndan Avrupa
lkelerine eitim amal gnderilmeleri eklinde olmutur. Bunun benzeri
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
11/17
Grnt 10-11 : Alev Ebuzziyaya ait astarl ve dekorlu anak formlar
87
bir yaklam Osmanl Devleti zamannda yurtdna eitime gnderilen
asker ressamlar rneinde de grlmtr. Yeni kurulan ve her alanda
gelimekte olan Trkiye Cumhuriyetinin yeni sanat ve eitim
politikasnn bir paras olarak, baarl sanatlar yurt dna
gnderilmilerdir. Bu sanatlar araclyla Trkiye Cumhuriyetinde
sanat eitiminin kurumsallatrlmas hedeflenmitir. Yurt dna giden
sanatlarmz Batdaki ada seramik sanatnn oluum srecini
yaayarak grmler, eitli teknikler, almalar ve teorik bilgilerle yurda
geri dnmlerdir. Dnte bu sanatlarmz zel atlyeler kurmu,
fabrikalarda ve okullarda alarak bu atmosferi Trkiyede oluturmaya
almlardr.
1961 ylnda Fullbright Bursu ile Amerikaya giden Filiz zgven
Galatal 1962de yurda dner ve 1965de Akademide Seramik
Blmnde asistan olarak almaya balar. Yine ayn bursla
Amerikaya giden Candeer Furtun 1964de kendi atlyesini
kurar. 1954de Almanyaya giden Sadi ve Belma Diren 1964de
yurda dnerler. Sadi Diren Akademide retim yesi olarak
almaya balar. Belma Diren ise Eczacba Seramik Fabrikasnn
sr yapm blmnde almaya balar. (Tansu 1998, s:95)
almalarna hala yurtdnda devam eden, dnem dnem
Trkiyede de sergiler aan, zgn anak formlaryla dnyaca tannan,
ada Trk Seramik Sanatnn nc isimlerinden biri de Alev
Ebuzziyadr. Giraya gre; Alev Ebuzziyann seramikleri geleneksel ini
sanatmzn esiz renklerinden esinler tarlar. Onlar mavi ve koyu
turkuaz grselliklerine karn arpc fakat dengeli desenler de tarlar. Bu
seramikler temiz bir iiliin duyarl bir estetik yaklamn yaln fakat
grkemli rnleridir. (Giray, 1998, s:27) (Grnt 10-11 )
Grnt 10 Grnt 11
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
12/17
Grnt 12-13-14: Jale Ylmabaar ve seramik duvar panolarndan rnekler.
88
Modernleme ve adalama byk lde, Trk sanatlarnn
etkileim snrlarn genilettikleri bir dnemde gereklemitir.
ounluu yurt dnda deneyim aamalarn geirmi bir grup sanat
Trkiyede ada sanatn tohumlarn atmlardr. 1960lara
gelindiinde Ayfer ve Sabit Karamani, Mfide alk, Tzm Kzlcan,
Nasip yem, Saniye Fenmen gibi isimlerin ada seramik sanatnn
ekillenmesinde nemli roller stlendikleri grlmektedir. (Oral, 2005,
s:84) 1970lerden sonra toplumsal izler seramik sanatnda grlmeye
balanr. Bu yllar sanat ve mimar ibirlii ile yaplarda mozaik ve
seramik panolarn yer ald, sanat yarmalarnn dzenlendii ve
seramikte uluslararas dllerin alnd retken yllardr. 1970lerdemimari yaplarda rettikleri duvar panolaryla n plana kan Jale
Ylmabaar ve Atilla Galatalnn almalar dikkat ekicidir. (Oral, 2005,
s:85) (Grnt 12-13-14)
ada Trk Seramik Sanatna yn veren, gen sanatlara ve yeni
nesillere nclk eden, Trk seramiinin modern yzn dnyadatantan daha pek ok nemli seramik sanatlarmz vardr. Yeni isimler desre ierisinde yerlerini almaktadrlar. Bu isimleri ksaca anmakgerekirse, Erdin Baklann stanbulun 100 ini ve Seramik Sanatsisimli kitabndaki sralamay yinelemek yerinde olacaktr. FaikKrml(1935), Turgut Tuna(1945), Stk Olar(1948-2010), Farukahin(1950), brahim Kocaolu(1953), Meliha Cokun, SreyyaOksay(1961), smail Yiit(1963), smail Hakk Oygar(1908-1975),
Vedat Ar(1907-2001), Hakk zet(1909-1977), Freya Koral(1910-1997), Sabit Karamani(1916-1993), Mediha Akarsu(1918-1976),Seniye Fenmen(1918-1996), Nasip yem(1921), HakkKarayiitolu1926-2007), Sadi Diren(1927), Melike Abasyank(1930),
Grnt 12 Grnt 13 Grnt 14
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
13/17
Grnt 15: Erdin Baklann 1998 senesinde yapt Zafer Tanras Nike isimli seri almalarndan
bir rnek.Grnt 16: lgi Adalann 1992de Freya Korala Sayg Sergisi iin hazrlad
ku figrl seramik pano almas.
Grnt 17: Hamiye olakolunun vefat eden kardei iin 1986 senesinde yapt ve halen
Hacettepe niversitesi Beytepe Kamps giriinde bulunan Derman emesi isimli almas.
89
Mfide alk(1930), Ayfer Karamani (1933), Hamiye olakolu(1933),Binay Kaya(1934), nal Cimit(1934-1993), lgi Adalan(1936), AtillaGalatal(1936-1994), Candeer Furtun(1936), Erdoan Ersen, Cevdet
Altu, Alev Ebzziya(1938), Bingl Baarr(1938), Filiz zgvenGalatal(1938-2009), Erdin Bakla(1939), Tlin Ayta(1939),FerhanTaylan Erder(1939), Jale Ylmabaar(1939), Tzm Kzlcan(1941),Mustafa Tunalp(1941), Gngr Gner(1941), Haluk Tezonar(1942-1994), Beril Anlanmert(1942), Trker zdoan(1944), FehmiErdodu(1948), der nsal(1952), Sevim izer(1951), TufanDastanl(1952), Sadettin Aygn(1954), Sakine il(1956), Zerrin ErsoyBilir(1956), Cemalettin Sevim(1957), Ayla Yce(1957), Zehra
obanl(1958), Gl zturanl(1958), Mehmet Kutlu(1959), eymaBobarolu(1959), Candan Dizdar Terwiel(1960), Emel lenay(1960),Ayegl Tredi zen(1961), Reyhan Grses(1961), Lerzan zer(1962),Bilgehan Uzuner(1963), Enver Gner(1963), Halil Yoleri(1963), SonerGen(1964), Hseyin zelik(1964), Temel Kseler(1964), YavuzPilevneli(1964), Nalan Danaba(1965), Aysun lbayr(1965), PemraPilevneli(1965), Oya Uzuner(1966), Pnar Gen(1966), Fsunvenliolu(1966), Sibel Sevim(1966), Kemal Uluda(1966), MeltemKaya(1967), mer Grkem(1967), Yasemin Varol(1968), CandanGngr(1969), Fazl Ercan(1969), Mutlu Bakaya(1969), smailYardmc(1969), Kaan Canduran(1969), Emre Feyzolu(1971), KemalTizgl(1973), Kamuran Ak(1975), Burcu ztrk Karabey(1975), Hasanahbaz(1975),Hasan Bakrkan(1975), Feyza akr zgndodu(1976),Deniz Onur Erman(1978), Egemen Ik Aslan(1978), OlguSmengen(1978), Ezgi Hakan(1979), Nizam Orun nal(1979), PnarBaklan nal(1986) (Bakla, 2010, s:30-302) (Grnt: 15-16-17)
Grnt 15 Grnt 16 Grnt 17
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
14/17
90
Trk sanatnn, bu kadar ksa bir srede Avrupa toplum ve
ekonomisinin koullandrd Bat kltr ve sanat aamasna
ulaabilmesini beklemek mmkn deildir. Bu nedenle adalama
srecinde almalar yapan nc sanatlarmzn batdan Trk sanatna
aktarm olduklar yenilikleri biimsel anlamda azmsamamak gerekir.
Ancak batdan renilen bu tekniklerin altnda kendi kltrmz, alt
yapmz ve z benliimizi aramak hakl bir tutumdur. Kurtulu Savann
ardndan Cumhuriyetin ve Atatrk devrimlerinin coku ve davurumu
iinde baz sanatlarmzn toplumsal bir ze sahip eserler verme abalar
grlmtr. Dier yandan toplumumuzun yenileme sreci iinde
sanatlarmzn batdaki sanat akmlarndan etkilenmeleri ve ilikilerkurmalar bilinli bir aratrma ve yorumlama sonucu, toplumsal ada
Trk Sanatnn yaratlmasnda nemli bir gayret olarak gsterilebilir.
Sanat, neminin kavranmas sonucunda toplum tarafndan benimsenir.
Sonraki nesillere aktarlarak geliir ve sreklilie ular. Ancak bu sayede
sanat eserlerini tanyan, sanata nem veren, bir lkenin sanat ile o
lkenin tarihini badatrarak tarihsel deerlerini koruyan bilinli bir
toplum oluturulabilir. Sanat eitimi sz konusu olduunda niversite
eitiminin nemi ok byktr. niversiteler bnyesinde yer alan GzelSanatlar Fakltelerinin Anasanat dallarnda verilen sanat eitimi ile
sanatn her alannda yeni ve zgn dnceler gelime ortam
bulabilmektedir. Okullarda okutulacak nitelikli bir sanat eitiminin,
lkeye ve lkenin gelimesine olan byk katks kanlmazdr.
Sonu
Dnyada 18.yzyln sonlarnda, el sanatlarna olan duyarlln
arttrlmas amal faaliyetlerle balayan ada Seramik oluumu hzl ve
etkin bir ekilde gelierek yaygnlamtr. Trkiyede Cumhuriyetle
birlikte 1950lere kadar erken dnemini yaayan seramik sanatnda
adalama sreci, 1950lerden sonra endstrileme, uluslararas
etkileimler ve eitim paylamlarnn paraleliinde ivme kazanmtr. Bir
anlamda Cumhuriyet sonras seramiin geliimi; seramik sanayinin
gelimesi, yksek retime ve sanat eitimine nem verilmesi, zgn
sanatlarca gerekletirilen serbest sanatsal almalarn artmas ile g
kazanmtr. Kkl Anadolu kltrnn temellendirdii gnmz
ada Trk Seramik Sanat zgn yorumlaryla eserler ortaya koyan
ada seramik sanatlar tarafndan ekillendirilmeye devam
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
15/17
91
etmektedir. ada Trk Seramik Sanatnn geliimi gnmzde de yeni
seramik atlyelerinin kurulmas, akademik ortamda artan eitim kalitesi,
srekli yaratc abann rn olan zgn eserlerin uluslararas sanat
ortamlarnda sergilenmesi, yarma, grup sergilerinin ve eitli
etkinliklerin artmas ile byk bir hzla devam edecektir.
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
16/17
92
Kaynaka
Aatekin, Mustafa, Cumhuriyet Sonras ada Trk Seramik
Sanatnn Geliimi Ve Anlatm Dili Ynnden Deerlendirilmesi,Yaynlanm Yksek Lisans Tezi, Anadolu niversitesi Gzel SanatlarFakltesi, Eskiehir, 1993.
Aatekin, Mustafa, Dnyada ve Trkiyede ada SeramikSanatnn Oluum Sreci, Anadolu Sanat, Say:12, Mart, Eskiehir, 2002.
Cezar, Mustafa, Sanatta Batya Al Ve Osman Hamdi, DergahYaynlar, stanbul,1971.
Cezar, Mustafa, Gzel Sanatlar Akademisinden 100 Ylda MimarSinana. Gzel Sanatlar Eitiminde 100 Yl, stanbul, 1983.
Diren, Sadi, 50 Ylda Seramik, 50 Ylda Cumhuriyet, 50 Ylda PlastikSanatlar, .D.G.S.A. Yaynlar, stanbul, 1974.
Erzen, Jale, Modernizm Sonras Sanat, Uluslararas Plastik SanatlarDernei Yayn Dizisi1, stanbul, 1993.
Esin, Ufuk, Sadi Diren ve Seramik, Sanat evresi, Ocak, Say:63,stanbul, 1984.
Gen, Pnar, Trkiyede Soyut Seramik Sanatnn ncelenmesi VeBaz Sorunlarnn Giderilmesi, Yaynlanm Yksek Lisans Tezi, Anadoluniversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi, Eskiehir, 1992.
Gezgin, mit, lgi Adalan, Bilim Sanat Galerisi Yaynlar, stanbul,2002.
Giray, Kymet, Trkiyede Sanat. Say:33, Mart/Nisan, stanbul,1998.
Grses, Reyhan, Gelenekten Evrensele Ulamada Trk SeramikSanatsnn Kltr Zenginliinin ada Yorumlara Yansmas,Yaynlanm Sanatta Yeterlik Tezi, Marmara niversitesi Sosyal BilimlerEnstits Seramik ve Cam Blm,stanbul, 1998.
pirolu, N. Ve M. pirolu, Sanatta Devrim, Remzi Kitapevi,
stanbul,1990.
Koral, Freyya, Freyya Koral Sanatn Anlatyor, Yeni Boyut PlastikSanatlar Dergisi,say:6, stanbul, 1982.
-
7/28/2019 Cumhuriyet Sonras Trk Seramik Sanatnn adalama Sreci- Deniz ONUR ERMAN.pdf
17/17
93
Mimar Sinan niversitesi, Gzel Sanatlar Eitiminde 100 Yl, MimarSinan niversitesi Basmevi, stanbul, 1983.
Meri, Fatma, ada Trk Seramik Sanatnda Figr Ve Kiiselneriler, Yaynlanm Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi SosyalBilimler Enstits, stanbul, 1994.
Oral, Emel, Trkiyede ada Seramik Sanatnn Geliimi, AnadoluSanat,Say:16, Eskiehir, 2005.
zsezgin, Kaya, Erdin Bakla, Bilim Sanat Galerisi Yaynlar, stanbul,2000.
zturanl, Gl, Modern Trk Seramik Sanatna Bir Bak, TrkiyedeSanat Plastik Sanatlar Dergisi, stanbul, 1998, say:33.
Tansu, Sezer, Sanatn Grsel Dili, stanbul, Remzi Kitapevi, 1988.
Turani, Adnan, Sanat Terimleri Szl, stanbul, Remzi Kitapevi,1993.
Tre, Fatma, Bir Usta, Bir Dnya: Freyya Koral, Yap Kredi KltrSanat Yaynclk, stanbul, 1997.
Uluda, Kemal, Seramik Sanatnn Kimlik Sorunu, Trkiyede SanatDergisi, Mart / Nisan, Say: 33, stanbul, 1998
http://www.yapi.com.tr/Haberler/mimarlik-muzesinde-mimarlik-egitimine-yon-verenler-i18831923-sanayii-nefise-mektebi-sergisi-acildi_28450.html (eriim) (20.09.2010)
http://www.kenthaber.com/Resimler/2004/10/15/aDXASCASCA.
jpg (eriim) (20.09.2010)
https://reader009.{domain}/reader009/html5/0405/5ac524c383627/5ac524cf6a1e3.jpg (20.09.2010)
http://www.kultur.gov.tr/TR/ Sanat Yetitirme HedefliKurumlarda Plastik Sanatlar Eitimi (eriim) (20.09.2010)
http://www.gorselsanatlar.org/seramik-ve-cam/jale-yilmabasar-atesin-ustasi/ (eriim) (14.01.2011)
top related