cüzzamhanesi (1514) · 2015-05-13 · •her ne kadar hipokratik galenik tıp bulaşıcı...

• Edirne Cüzzamhanesi (II Murat 1421-1451) • Fatih Darüşşifası (1470) • Edirne Darüşşifası (1488) • Karacaahmed Cüzzamhanesi (1514) • Manisa Hafsa Sultan Bimarhanesi (1539) • Haseki Darüşşifası (1550) • Süleymaniye Darüşşifası (1556) • Toptaşı veya Atikvalide Bimarhanesi (1583) • Sultanahmet Darüşşifası (1617)

Edirne Bayezid Darüşşifası

• Bayezid külliyesinin bir bölümü

• Elimizde 3 adet vakfiyesi var

• Evliya Çelebi burayı ziyaret etmiş ve bazı gözlemlerini kitabına yazmış. Burada hastaların yattığını, hekimlerin vizit yaptıklarını, akıl hastalarının varlığını ve bunlara müzikle tedavi yapıldığını anlatmış.

Edirne Bayezid Darüşşifası

• Toplam 12 kadrosu var, 2 hekim, 2 kehhal, 2 cerrah, 2 ilaç hazırlayıcısı, 4 hastabakıcı

• “Bimaristanda, her maraza tutulmuş dindar fukaraya hizmet etmek için üç şefkatli tabip tayin edilip biri reis seçile. Hekimbaşı maharetli ve becerikli, tababet hizmetinin âdâbını bilen, olgun, edepli ve mahir ola. Uhdesindeki hizmetleri emniyetle yapıp karşılığında günde 30 akçe ayda 900 akçe verile.”

Edirne Bayezid Darüşşifası

• “İki hekim kendilerine verilen hizmetleri reislerine müracaat edip danışarak, doğruluk ve emniyetle yerine getirmekle uğraşıp ihanetten sakınalar , karşılığında günde 10'ar akçe ki her birine ayda 300 akçe verile.”

• “İki kâmil kehhal, göz tabakalarını çok iyi bilen, gözdeki hastalıklı perdeyi (görmeyi zorlaştıracak tarzda yüzeysel damarlaşma, pannus ) izale edebilen, mil aletlerini kullanma melekesine sahip, bütün göz hastalıklarında maharetli ola, hizmetleri karşılığında her birine günlük 7 akçe, ayda 210 akçe verile.”

Edirne Bayezid Darüşşifası

• “Cerrahlıkta becerileri meşhur ve maharetleri bilinen iki üstat cerrah ki cerahat tımarında (yaraların tedavisinde) ihmalsiz ve eli çabuk ola, karşılığında günde 7'şer akçe, ayda 210'ar akçe verile.”

• “İlaca muhtaç olan dertliler ile Dârüşşifada kalan hastaların hizmetlerini doğrulukla yapmak için dört hizmetkâr/kayyum, hastalara gönül rızasıyla iyi davrana, her hastayla bazen gizlice bazen açıkça konuşa, gece ve gündüz gereken hizmetleriasla sakınıp çekinmeden iman ve doğrulukla kusursuz olarak yapa, her birine günlük 3 akçe, ayda 90 akçe verile.”

Edirne Bayezid Darüşşifası

• 1617 yılında kadroyu genişlemiş olarak görüyoruz:

-Seretıbba -Katip -İbrikçi

-Tabib-i Sani -Vekilharç -Tabbah

-Tabib-i Salis -Ferraş -Buhuri

-Sercerrah -Gassal

-Cerrah -Bevvab

-Şerbetçi, Havancı -Hadim

Edirne Bayezid Darüşşifası

- Şuruphane

- Meacin karhanesi: Haftada iki kere burası halka açılır ve hastalar şifa bulmak için dağıtılan bu macundan alırlar

Edirne Bayezid Darüşşifası

• Dârüşşifanın odaları çeşitli hastalıklara tutulmuş zenginler, fakirler, yaşlılar ve gençlerle doludur. Hastalar kışın ateşler yakılarak ısıtılmış odalarda yumuşak döşekler ve yorganlarla ipek yuvarlak yastıklara dayanıp inlerler. Bazı odalarda delilik mevsimi olan ilkbaharda, Edirne'nin aşk deryasına düşmüş sevdalı âşıklar çoğalır. Bunlar hekimin emriyle bu tımarhaneye getirilirler, aslan gibi kükreyerek yatarlar. Kimisi havuz ve şadırvanlara bakıp Kalender hülyası sözler ederler. Bir kısmı da büyük kubbenin etrafında olan çiçek bahçesindeki kuşları dinleyip delilere mahsus ölçüsüz ve perdesiz yüksek seslerle feryad ederler. Özellikle bahar mevsiminde Edirne'nin dilberleri bimarhaneye gelip divaneleri seyrederler. O dilberleri gören bu hakir Evliya'nın deli olası geldi. O derece güzel kızları vardır. Eski hekimlere göre, güzel yüz, güzel ses, saz sesi ve güzel söz insanın içini açıp gamını dağıtır.”

•

Haseki Darüşşifası

• 1550- 1884 Darüşşifa devresi

• 1884- 1894 Yeni kısımlar eklenmesi

• 1894- günümüz Yeni Haseki Hastanesi

Süleymaniye Darüşşifası (1556)

• Bir külliye olarak planlanıyor, içinde cami, darüşşifa, eczane ,4 adet medrese, kervansaray, tabhane, okul ve çarşı dükkanları var

• Medreselerden birisi Tıp Medresesi

• Buradan 19. yüzyılın sonuna kadar hekim yetiştiğini biliyoruz.

Süleymaniye Darüşşifası (1556)

• Darüşşifa’nın vakfiyesinde çalışan hekimler, yardımcı sağlık personeli, bunların maaşları hakkında bilgiler var. Önceki darüşşifalara göre daha kapsamlı bir örgütlenme olduğu görülüyor.

• Ancak darüşşifa’da hangi hastaların yattığı, nasıl tedavi gördüklerine dair bilgimiz yok

Süleymaniye Darüşşifası (1556)

• 1827 yılında Tıphane-i Amire ve Cerrahhane-i Amire’nin kurulmasından sonra Süleymaniye Darüşşifasının akıl hastanesi olarak işlev gördüğü anlaşılıyor

• 1858-1865 yılları arasında İtalyan hekim Mongeri burada başhekimlik yapmıştır.

• 1865 yılındaki kolera salgınında bir süre karantina olarak kullanılmıştır.

Avrupa’da neler oldu ?

• 11. yüzyıldan itibaren Avrupa’da cüzzam salgınları ciddi boyutta bir atış gösterdi.

• Bu nedenle cüzzamhaneler (leper house, leprosaria, lazar house, lazaretta) Avrupa da ciddi bir artış gösterdi.

• 13. yüzyılda Avrupa 19.000 civarında cüzzamhane olduğu tahmin ediliyor !!

Avrupa’da neler oldu ?

• Cüzzama olan halk bakışı daima olumsuzdu.

• Ancak kilisenin lepraya olan bakışı bir anlamda çelişkili ve değişkendi. İncil’in bazı yerlerinde bu hastalık Tanrı’nın bir cezası olarak görülüyordu. Ancak İsa’nın lepralılardan kendini sakınmaması ve onları dokunarak tedavi etmesi Tanrı’nın bir yönden onlara yakınlık gösterdiğinin de işareti olabilirdi.

Avrupa’da neler oldu ?

• III. Lateran Konsül: 1179: Lepralılar toplumdan izole edilecek, meazrlıkları ayrı olacak ve bunların iaşeleri temin edilecek !

• Yerel kiliseler ya bu işleri kendi olanakları ile yaptılar ya da bu tür kurumları finanse ettiler

Avrupa’da neler oldu ?

• 15. yüzyıla doğru cüzzam sıklığı azalınca bu kuruluşlar, sivil otoritelerin kontrolu altında akıl hastalarının ya da diğer ateşli salgın enfeksiyon hastalıkları olan insanların yatırıldığı kurumlar şekline dönüştüler. En yaygın rastlanan ateşli hastalık da Avrupa için yaklaşık 250- 300 yıl boyunca veba idi.

• Bundan başka yaşlı, yoksul ve bakıma muhtaçlar için sığınma evleri vardı (Infirmary).

Avrupa’da neler oldu ?

• Veba salgınının Avrupa’nın telem sorunu haline gelmesi ile birlikte Avrupa şehirlerinde Lazaretto adı verilen büyükçe hastaneler kurulmaya başlandı.

• Veba olduğunda şüphe edilenler Şehir senatolarının atadığı komisyonlarca muayene ediliyor ve veba olduğuna karar verilenler Lazaretto’lara gönderiliyordu.

Avrupa’da neler oldu ?

• Frankfurt 1494

• Nürnberg 1498

• Venedik 1423, 1468

• Floransa 1463

• Genova 1467

• Milan 1488

Avrupa’da neler oldu ?

• 16. yüzyılda kurula Lazarettolar ise çok daha büyük yatak kapasitesine sahipti: 200-300

• 1630 veba salgınında Milan Lazarettosunda aynı anda 16.000 kişinin bulunduğu söylenir.

• O zamana kadar rastlanmayan hekim kadrolarına bu Lazaretto’larda sınırlı da olsa artık rastlanmaktadır.

Avrupa’da neler oldu ?

• Uygulanan tedaviler elbette başarılı olmaktan uzaktı. Ancak Lazaretto’ya yatan hastaların hepsi de ölmüyordu, mortalite % 50-80 civarlarında idi.

• Her ne kadar Hipokratik Galenik Tıp bulaşıcı hastalık tanımını kabul etmiyorsa da insanlar vebanın bir şekilde bulaştığını anlamışlardı ve bulaşmayı engellemek için bugünküne benzer önlemler alıyorlardı.

Avrupa’da neler oldu ?

• Veba’nın bulaşıcı olduğunun anlaşılması ile birlikte ilk defa karantina kavramı bu dönemde ortaya çıkıyordu.

• Şüpheli yerlerden gelen tacirler, elçiler, gezginler belli bir süre, genellikle 40 gün karantina evlerinde bekletiliyor (pesthouse), bu süre sonunda muayane edilip eğer hastalık belirtileri bulunmazsa şehire girmelerine izin veriliyordu.

Avrupa’da neler oldu ?

• Avrupa’da modern bir hastanenin kurulmasına dair ilk hareket İngiltere’den geldi. İngiltere’de kıta Avrupasının aksine yeterli sayıda lazaretto veya sığınma mekanları yoktu.

• Bu eksikliği hem yerel otoriteler hem de halk hissediyordu. Buna serbest çalışan hekimler de eklenince, hekimlerin de içinde çalıştığı bir hastane fikri merkezi otoritelerce de kabul edildi.

Avrupa’da neler oldu ?

• Londra -Westminster Infirmary 1720

-Guy’s Hospital 1726

• Edinburgh -Royal Edinburgh Infimary 1729

• Londra -St. George’s Hospital 1733

• Winchester -Winchester Infirmary 1736

• Bristol -Bristol Infirmary 1737

• Londra -Londra Hastanesi 1740

• Londra -Middlesex Hastanesi 1745

Avrupa’da neler oldu ?

• Hastanelerin kurulmasına zemin hazırlayan kapitalist ideoloji idi. Zamanın merkantilist düşünürleri halkın daha verimli çalışması için sağlık sorunlarının çözülmesi gerektiğini söylüyorlardı. Nüfus’un sağlıklı olması daha fazla gelir anlamına geliyordu.

• Hekimler de hem kendileri hem de Tıp öğrencileri için bir uygulama alanının bulunmasını önemsiyorlardı.

Avrupa’da neler oldu ?

• İngiltere’de bu yeni kurulan hastanelerden en hızlı gelişeni Edinburg Kraliyet Hastanesi oldu (Edinburgh Royal Infirmary) ve bu hastane halen faaliyetine devam etmektedir.

• 1770 yıllarında, burada 200 civarında Tıp öğrencisi pratik eğitim görüyordu ve üniversite öğretim üyeleri burada hekimlik yapıyordu.

Avrupa’da neler oldu ?

• Viyana Genel Hastanesi (Vien Allgemeines Krankenhaus), 1784

• Paris Necker Hastanesi 1778

• Massachussets Genel Hastanesi 1845

Hastaların hastanelere kabul edilmeleri ve hekimlerin yoğun bir şekilde hasta görmelerine ve onlardaki gelişme ve değişiklikleri daha yakından takip etmelerine yol açtı. Tıptaki bazı önemli gelişmeler bu ortamlarda oldu. Harvey dolaşım sistemini, Laenec steteskobu bu ortamlarda keşfettiler. Mikroskobun tıpta kullanıma girmesi bu ortamda oldu.

Avrupa’da neler oldu ?

• Asepsi ve antisepsinin öneminin anlaşılması

• Cerrahinin gelişmesi

• Anestezi tekniklerinin gelişmesi

• Antibiyotiklerin kullanıma girmesi

• Damardan sıvı ve ilaç tedavisinin kullanıma girmesi

• Görüntüleme tekniklerinin gelişmesi

• Ağrı kesici ve lokal anesteziklerin keşfi

Tekrar Osmanlı

• Osmanlı devlet 18. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Avrupa’yı belli başlı alanlarda yakından takip etmeye başladı. Tanzimat fermanı ile birlikte bu ilgi arttı.

• Bunların başında askerlik ve savaş teknolojisi geliyordu.

• Sağlık ve Tıp konusunda Tıphane-i Amire’nin kuruluşuna kadar olan zaman konusunda çok fazla bilgimiz yok

• Mevcut darüşşifalarda hangi hastaların yatırıldığını, bunlara nasıl tedviler uygulandığını bilmiyoruz.

• Tıp medresenin işlevini, müfredatını ve ne kadar hekim yetiştirdiği konusunda bilgimiz yok.

• Elimizde 16., 17. ve 18. yüzyıllara ait çok sayıda tıbbi yazma eser var, ama burada yazanların hayata nasıl geçirildiğini bilmiyoruz.

• 19. yüzyıl ortalarına doğru tıp eğitiminde köklü bir devrim yaşandı !

• Tıphane-i Amire 1827(Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi)

• Cerrahhane-i Mamure 1832

• Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane 1837

• Meclis-i Umur-i Tıbbiye 1840

• Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye 1867

Meclis-i Umur-i Tıbbiye 1840

• Üyeleri Tıp hocaları

• Devletin sivil sağlık işleri

• Zamanla değişerek Sağlık Bakanlığına dönüştü

Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye 1867

• Sivil hekim yetiştirme amacıyla kuruldu

• Eğitim dili Türkçe

• Mezunlara mecburi hizmet

Sorular

• Darüşşifalara ne oldu ?

• Hastaneler ne zaman yerleşik kurumlar halini aldılar ?

• Hastanelerin gelirleri nereden geliyordu ?

Askeri Hastaneler

• Zeytinburnu Askeri Hastanesi (1794) • Levent Çiftliği Hastanesi (1799) • Taksim Topçu Hastanesi (1809) • Hassa Askeri Hastanesi (1828) • Maltepe Askeri Hastanesi (1828) • Cebehane Hastanesi (1828) • Tophane hastanesi (1834) • Mekteb-i Harbiye Hastanesi (1834) • Humbarahene Hastanesi (1835) • İstanbul Deniz Hastanesi (1838) • Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Hastanesi (1839) • Haydarpaşa Askeri Hastanesi (1845) • Gümüşsuyu Askeri Hastanesi (1846) • Gülhane Askeri Hastanesi (1898)

Sivil Hastaneler

• Vakıf Gureba Hastanesi (1845)

• Zeynep Kamil Hastanesi (1862)

• Kuduz (Darü’l-Kelp) hastanesi (1887)

• Tıbbiye-i Mülkiye Hastanesi (1893)

• Şişli Etfal Hastanesi (1899)

• Cerrahpaşa Hastanesi (1910)

Vakıf Gureba Hastanesi 1845

• İstanbulda 1826’da çıkan kolera ve 1843’te çıkan çiçek salgınları nedeniyle böyle bir hastane inşa etme fikrinin doğduğu söylenir.

• Sultan Abdülmecidin annesi Bezm-i Alem Sultan tarafından yaptırıldı.

• İki hekim ve iki cerrah olmak üzere 4 hekim kadrosu ile açıldı, toplam personeli 54 idi.

• Hasta yatağı sayısı 200 idi.

Vakıf Gureba Hastanesi 1845

• İlk açıldığında farklı branşlar yoktu, ama bulaşıcı hastalığı olanlar ayrı koğuşlarda yatıyorlardı.

• İlk defa 1892 yılında göz hastalıkları kliniği ve daha sonra hariciye kliniği açıldı.

• 1899 yılında asepsi antisepsi kuralları uygulandı.

• İlk laboratuar ve mikroskop 1909 yılında kullanıma girdi.

• Yönetimi 1924 yılında Sağlık Bakanlığına devredildi

Zeynep Kamil Hastanesi 1862

• Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın kızı Zeynep Hanım ile eşi sadrazam Yusuf Kamil Paşa tarafından kurulmuştur.

• Zaman zaman bakımsız kalmış, işlevi durmuş ama tekrar onarılarak hizmete sokulmuştur. Halen hizmet vermektedir.

Kuduz Hastanesi 1887

• Fransa’daki Pastör enstitüsü ile hemen hemen aynı tarihlerde kurulmuştur.

• Başhekim Zoeros Paşa burada 12 yıl başhekimlik yapmış ve modern Türk bakteriyolojsinin temelini atmıştır.

Şişli Etfal Hastanesi 1899

• Bizzat Sultan II. Abdülhamit tarafından yaptırıldı.

• 1900-1907 yılları arasındaki hasta istatistikleri düzenli bir şekilde yayımlanmıştır.

• İlk defa stetoskop bu hastanede kullanıldı.

• Halen ülkemizin en güzide sağlık kurumlarından birisidir.

Cerrahpaşa Hastanesi 1910

• Belediyeye bağlı 80 yataklı hastane olarak kurulmuştur.

• Dahiliye, Cildiye, Kulak Burun Boğaz ve Hariciye servisleri, laboratuar ve ameliyathanesiyle kuruldu.

• Yatak sayısı 1916 yılında 150’ ye, 1927 yılında 250’ye çıktı.

Türkiye Cumhuriyeti, 1925

• Numune hastaneleri açmak

• Doktor sayısını artırmak

• Ebe yetiştirmek

• Sağlık memuru yetiştirmek

• Doğum ve çocuk bakımevi açmak

• Verem sanatoryumu açmak

• Sıtma mücadelesi yapmak

Türkiye Cumhuriyeti, 1925

• Frengi ile mücadele

• Trahom ile mücadele

• Hıfzıssıha merkezinin kurulması

• Sağlık hizmetlerini köylere kadar götürmek

Numune Hastaneleri

• Ankara Numune Hastanesi

• Haydarpaşa Numune Hastanesi

• Konya Numune Hastanesi

• Adana Numune Hastanesi

• Trabzon Numune Hastanesi

• Erzurum Numune Hastanesi

• Sivas Numune Hastanesi

Tıp Fakülteleri

• Darülfünun Tıp Fakültesi 1900

• İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 1933

• Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi 1945

• Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi 1955