dar kanallar sığ su ve dar sularda seyir

Narrow channelsNarrow channels Geminin altındaki sınırlı alandan geçen su Geminin altındaki sınırlı alandan geçen su

miktarı geminin etrafında dalgalar miktarı geminin etrafında dalgalar oluşmasına sebep oluroluşmasına sebep olur

Bu dalga profili baş tarafta dalga Bu dalga profili baş tarafta dalga tepesi ,vasatlarda derinleşmiş dalga çukuru tepesi ,vasatlarda derinleşmiş dalga çukuru ve kıçta dalga tepesi olarak devam ederve kıçta dalga tepesi olarak devam eder

Longitudinal resistance hız kaybına sebepLongitudinal resistance hız kaybına sebep Dalga çukuru gemiyi dibe yaklaştırır Dalga çukuru gemiyi dibe yaklaştırır

(squat)(squat) ,su akışının sınırlı bir alanda ,su akışının sınırlı bir alanda olmasını sağlar,ani hız düşmesine sebep olurolmasını sağlar,ani hız düşmesine sebep olur

Derin suda ileri yol alan bir geminin Derin suda ileri yol alan bir geminin oluşturduğu dalgalar ve su akım oluşturduğu dalgalar ve su akım

çizgileriçizgileri

-------------------------------------------------

-------------------------------------------------

------------------------------------------------

------------------------------------------------

-------------------------------------------------

-------------------------------------------------

------------------------------------------------

------------------------------------------------

Kıç dalgası

Baş

dalgası

Dalga çukuru

emmepüskürtme

Su yüzeyindeki seviye Su yüzeyindeki seviye değişimi(cm)değişimi(cm)

-18 -19

-25

-36-38

-40-38

-40

-25

0

5

0

5

-8

-18

-35

-43-45

-52

-58

-40

18

10

0

-60

-40

-20

0

20

275 250 225 200 175 150 125 100 75 50 25 0

Dış Taraf

İç Taraf

Loa:219

B:30

Kanal:152 m

Speed:11 knt

18 m

-18 -19

-25

-36-38

-40-38

-40

-25

0

5

0

5

-8

-18

-35

-43-45

-52

-58

-40

18

10

0

-60

-40

-20

0

20

275 250 225 200 175 150 125 100 75 50 25 0

Dış Taraf

İç Taraf

Bank effectBank effect

Bu batma geminin hızı ve eniyle Bu batma geminin hızı ve eniyle orantılıdırorantılıdır

Su akışının daralması dar Su akışının daralması dar kanallarda da görülür ve bu sadece kanallarda da görülür ve bu sadece geminin altında değil yan taraflarda geminin altında değil yan taraflarda da olur;bernoulli basınç farkları da olur;bernoulli basınç farkları oluşuroluşur

Bernoulli effect:water flow restriction between ship and Bernoulli effect:water flow restriction between ship and nearest bank results in increased flow rate and lower nearest bank results in increased flow rate and lower

water levelwater level

...............Bank effect and pivot point.............

++

+

Gemi yakın banka doğru bayılır

Dipte ve banklarda Dipte ve banklarda düzensizlik varsadüzensizlik varsa

A gemisi sancağaA gemisi sancağa B gemisi iskeleye gelmeliB gemisi iskeleye gelmeli

A B

Yana etki kuvvetinin merkezi center Yana etki kuvvetinin merkezi center of gravity of the shipof gravity of the ship

Transverse force su seviyesi ve gemi Transverse force su seviyesi ve gemi hızıyla orantılıhızıyla orantılı

Pivot point baş taraftadırPivot point baş taraftadır Transverse force sebebiyle+pivot Transverse force sebebiyle+pivot

point=kıç banka giderpoint=kıç banka gider

Bundan başka Gemi yüksek süratlerde Bundan başka Gemi yüksek süratlerde giderken baş tarafla bank arasında su giderken baş tarafla bank arasında su yoğunluğu oluşuryoğunluğu oluşur

Bank tarafındaki baş ile açıktaki baş arasında Bank tarafındaki baş ile açıktaki baş arasında basınç farkı oluşur ve bu kuvvet başı iterek basınç farkı oluşur ve bu kuvvet başı iterek banktan uzaklaştırır.banktan uzaklaştırır.

Geminin banka yakın sabit gidebilmesi için Geminin banka yakın sabit gidebilmesi için dümen kuvveti,başın uzaklaşması,kıçın dümen kuvveti,başın uzaklaşması,kıçın emmesi gibi kuvvetlerle dengeli götürülmesi emmesi gibi kuvvetlerle dengeli götürülmesi gerekirgerekir

En emniyetli yol trafik izin veriyorsa kanalın En emniyetli yol trafik izin veriyorsa kanalın ortasından gitmekortasından gitmek

Stern suction and pivot Stern suction and pivot pointpoint

Bank etkisine giren gemi savulur,kıç, Bank etkisine giren gemi savulur,kıç, banka yaklaşır ve emme kuvvetlenirbanka yaklaşır ve emme kuvvetlenir

Bu savrulmayı zamanında kırmassak,daha Bu savrulmayı zamanında kırmassak,daha büyük güç harcamak gerekirbüyük güç harcamak gerekir

Hız arttır ve dümeni iskeleye bas(sakın Hız arttır ve dümeni iskeleye bas(sakın yavaşlama,çok fazla iskele dümen basma)yavaşlama,çok fazla iskele dümen basma)

Stern suction

++

+

+

Büyük tankerlerde wide beam=extra Büyük tankerlerde wide beam=extra sinkagesinkage

Lenght of the large ship=extra Lenght of the large ship=extra leverage to the suctionleverage to the suction

Tam yolla gitme:zayıf bank etkisini Tam yolla gitme:zayıf bank etkisini yenecek zaman ve mk devrini yenecek zaman ve mk devrini arttırarak extra steering kontrolarttırarak extra steering kontrol

Emme ve dümen kuvveti Emme ve dümen kuvveti ikinci sınıf ikinci sınıf kaldıraç gibidirkaldıraç gibidir

Ve pivot noktası ileri gittikçe bu Ve pivot noktası ileri gittikçe bu kaldıraç kuvvet kazanırkaldıraç kuvvet kazanır

Aruba east channel’dan Aruba east channel’dan ayrılırkenayrılırken

Tam yol,sancak alabandaTam yol,sancak alabanda Yana emiş dümen etkisini azaltırYana emiş dümen etkisini azaltır Yana hareket G noktasından etkilerYana hareket G noktasından etkiler Dümen başı sancağa döndürürDümen başı sancağa döndürür Tankerin kıçı emişten ev baştaki itmeden Tankerin kıçı emişten ev baştaki itmeden

dolayı sabit kalırdolayı sabit kalır Gemi hızlı dönerGemi hızlı döner Dönüş derecesi derin sudaki tam dönüşün Dönüş derecesi derin sudaki tam dönüşün

yarısı oluryarısı olur

Bow cushion effect east Bow cushion effect east channel,Arubachannel,Aruba

++

85.000 dwt:draft 41 feet,even keel;depth 45 feet

Transverse rudder force

Lateral motion

Full ahead

Hard right

Pivot point Abaft ship.G

Bow cushion and pivot Bow cushion and pivot pointpoint

Baş tarafta yükselmiş dalga boyuna direnci Baş tarafta yükselmiş dalga boyuna direnci arttırır,bu pivot noktasını kıça iterarttırır,bu pivot noktasını kıça iter

Banka yakın baştaki su diğer taraftaki sudan Banka yakın baştaki su diğer taraftaki sudan yüksektir ve bu başı iter uzaklaştırıryüksektir ve bu başı iter uzaklaştırır

Draftı fazla olan ve sığ sulardaki gemilerde çok Draftı fazla olan ve sığ sulardaki gemilerde çok etkilidiretkilidir

İleri harekette pivot point’in ileride olması İleri harekette pivot point’in ileride olması sebebiyle bow cushion,stern suction’dan daha az sebebiyle bow cushion,stern suction’dan daha az kuvvetlidir(kaldıraç=leverage)kuvvetlidir(kaldıraç=leverage)

+

+

+

Bow cushion

Başı itme kuvvetini neler Başı itme kuvvetini neler etkileretkiler

1.1. Baş taraftaki dalga yüksekliğiBaş taraftaki dalga yüksekliği

2.2. Omurga altı derinlikOmurga altı derinlik

3.3. Banktan mesafeBanktan mesafe

4.4. Draft Draft

5.5. EnEn

6.6. Hız Hız

Gemi banka yakın olmalıGemi banka yakın olmalı Banka paralel olmalıBanka paralel olmalı Belli bir hızla ilerlemeliBelli bir hızla ilerlemeli Pivot point’in önündeki geniş su altı Pivot point’in önündeki geniş su altı

alanı olmalı(özellikle başa trimli alanı olmalı(özellikle başa trimli gemilerde)gemilerde)

Baş itmesi 4 durumda Baş itmesi 4 durumda olurolur

Drop in bow wave on one Drop in bow wave on one sideside

+

++

Açık kanalda basınç dağılır diğer taraf baskın hale gelir ve açık kanala ani savrulma olur

Using bank effect to Using bank effect to advantageadvantage

Gemiyle dar bir kanalda dönüş varsaGemiyle dar bir kanalda dönüş varsa Önce merkez hattın dışına çıkmamız Önce merkez hattın dışına çıkmamız

gerekiyorgerekiyor Daha sonra 10 Daha sonra 10 °° dünem açısı dünem açısı

söyleyerek dönmeye başlandıktan söyleyerek dönmeye başlandıktan sonrasonra

Dümen ortada yada küçük dümen Dümen ortada yada küçük dümen açılarıyla geminin dönüşünü kontrol açılarıyla geminin dönüşünü kontrol altında tutabilirizaltında tutabiliriz

Bank etkisini kontrol edebilirizBank etkisini kontrol edebiliriz

Suction steers the shipSuction steers the ship

Suction on entering portSuction on entering port

_

85.000 dwt:draft 41 feet,even keel;depth 45 feet

Dümen yardımı

Sancağa dönmeye yardım

Limana varışta hızlı olmamak

N

S

Suction on the wrong Suction on the wrong quarterquarter

_

85.000 dwt:draft 41 feet,even keel;depth 45 feet

N

S

Leading line

Kıç Reef’lere yakın geçerse

Kıç sancağa,baş iskeleye savrulur

Gemiyi düzeltebilmek için full ahead,hard right,sancak romorkör full tornistan,iskele romorkör full bordadan pushing,kıç romorkör tornistan

Bu savrulma uzun sürede durdurulur

reef

Meeting and passingMeeting and passing

iki gemi de merkez hatta iki gemi de merkez hatta kalacak(mümkün olan en uzun süre)kalacak(mümkün olan en uzun süre)

Çok önceden yan yana pozisyon Çok önceden yan yana pozisyon almaktan kaçın(gemilerin önündeki almaktan kaçın(gemilerin önündeki bank etkisine maruz kalma,sancağa bank etkisine maruz kalma,sancağa savrulma riski)savrulma riski)

Doğru bir şekilde geçiş yapılırsaDoğru bir şekilde geçiş yapılırsa İlk olarak başlar iter,daha sonra kıçlar İlk olarak başlar iter,daha sonra kıçlar

çeker ve gemiler tekrar merkeze gelirçeker ve gemiler tekrar merkeze gelir

Meeting and passingMeeting and passing

Mk devrini azalt,iyi dümen dinleyecek hıza in,mümkün olduğu kadar merkezde kal

A B

A B

•Merkezde kalınmazsa bank tesiri Merkezde kalınmazsa bank tesiri çokçok

•Dar su kanallarında bu şekilde çatışmalar Dar su kanallarında bu şekilde çatışmalar olmuşturolmuştur

Her iki gemi sancağa dümen basacak

A B

Kıçı neta geçirmek için İskele dümen,pruva dalgaları,baş tarafları iter

AB

Emmeyi önlemek için sancak dümen

A

B

Emmeyi önlemek için sancak dümen

A

B

Her iki gemi de iskeleye savrulma eğilimindedir,A sancak dümenle bu savrulmayı önler ve bu A yı sıkıntıya sokar

A

B

•A , B’nin emişini hisseder ve dümeni iskeleye basar

•B’nin başı kanalın merkezine gelir,B’nin kıçı A’nın emişiyle merkeze gelir

A

B

•A banka çok yaklaşmıştır,bank etkisini çok hisseder.

•B kanalın merkezine gelmiştir,hızını dümen kontrolü için arttırabilir

A

B

•Sancak alabandayla savrulmayı durduramaz,burada B avantajlı olmuştur

AB

Overtaking Overtaking

Geçmek karşılaşmaktan tehlikelidirGeçmek karşılaşmaktan tehlikelidir Çünkü uzun sürerÇünkü uzun sürer Düşük süratle geçmeli!!!Düşük süratle geçmeli!!!

OvertakingOvertaking

B,A’yı baş dalgasıyla iter ve A’nın kıçını banka savurur(A’nın üzerindeki bank etkisini dahada arttırır.

A

B

A bu seferde sancağa savrulma eğilimindedir

A

B

Baş tafaflar birbirini iter,kıçlar çeker,A’nın hızı belirgin olarak yavaşlar

A düşük hızla banka savrulur,sıkıntıya düşer

A

B

En tehlikeli durum A’nın B’nin dümen suyuyla hızlanması

B’nin kıçının A’nın başını çekmesi ve bununla birlikte

A’nın üzerindeki kıç bank etkisi kuvvetli dönme çifti oluşturur

B gemisi burada sadece bank etkisini yenmekle uğraşır.A kadar etkilenmez

A

B

Dar sularda seyrin Bağlı Dar sularda seyrin Bağlı gemilere etkisigemilere etkisi

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

-

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

-

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

A

B

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

-

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

-

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

AB

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

-

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

-

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

A

B

Squat Squat

•Gemi suda yol almaya başladığında altından geçen sular(deplasmana eşit) albandalara ve kıça

•Altta basınç düşmesi ve geminin batmasına sebep= sinkage

•Bu batma başa,kıça yada eşit =squat

B

b

H

T

b.T

B.Hfb=

Blokaj faktör aşağıdakilere bağlıdır

•Sudaki hızı

•Blok katsayısı(bc=∆/L.B.D---yüksek bc sığ su etkisini arttırır)

•Deplasman

•Gemi eninin kanal genişliğine oranı

•Draftın kanal derinliğine oranı

VLCC’nin kullandığı açık VLCC’nin kullandığı açık deniz batma miktarıdeniz batma miktarı

S(metre)=Cb x VS(metre)=Cb x V²²/100 veya/100 veya S(feet)=Cb x VS(feet)=Cb x V²²/30/30 Sığ suda bu değer iki katıdır=2 x S Sığ suda bu değer iki katıdır=2 x S

tirtir CB=0,8 olan bir gemi sığ suda 10 CB=0,8 olan bir gemi sığ suda 10

knt la ilerlerse 1.6 m batarknt la ilerlerse 1.6 m batar Aynı gemi 5 knt’a inerse 0.4 m batarAynı gemi 5 knt’a inerse 0.4 m batar

Açık denizde 80 rpm’le 16 knt yapan Açık denizde 80 rpm’le 16 knt yapan bir gemibir gemi

Sığ suda aynı rpm’le 9-10 knt ancak Sığ suda aynı rpm’le 9-10 knt ancak yaparyapar

Sarsıntı artarSarsıntı artar Kıç tarafta büyük dalga oluştururKıç tarafta büyük dalga oluşturur

Squat başamı kıçamı?Squat başamı kıçamı?

Cb’ları büyük olan gemilerde(0.75 Cb’ları büyük olan gemilerde(0.75 ten büyük) squat başa olurten büyük) squat başa olur

Tankerler ve büyük dökmeciler Tankerler ve büyük dökmeciler baştarafları daha doludurbaştarafları daha doludur

SIĞ SIĞ ve DARve DARSUSULARDALARDAMANEVRAMANEVRA

Direnç, hız ve manevra gibi Direnç, hız ve manevra gibi değerlerde değişiklik yapardeğerlerde değişiklik yapar

Sığ su: h= su derinliğiSığ su: h= su derinliği

Lw= dalga boyuLw= dalga boyu

Dalga boyuna kıyasla sığ su:Dalga boyuna kıyasla sığ su:

h/Lw ≤ 1/20 --h/Lw ≤ 1/20 -- sığ su sığ su

Pratik olarak:Pratik olarak:

gemi omurgasının altındaki su gemi gemi omurgasının altındaki su gemi draftının yarısına eşit veya daha az draftının yarısına eşit veya daha az

ise sığ su adını alır.ise sığ su adını alır.

SIĞ SU:SIĞ SU:

SIĞ SU SIĞ SU

OMURGA ALTI MESAFE = < 1/2 x OMURGA ALTI MESAFE = < 1/2 x DRAFTDRAFT

VEYAVEYA

DERİNLİK = < 1.5 x DRAFTDERİNLİK = < 1.5 x DRAFT

ÇÖKME (SQUAT):ÇÖKME (SQUAT):

S = CS = CB B x Vx V2 2 // 100 (Açık deniz)100 (Açık deniz)

S = 2CS = 2CB B x Vx V2 2 // 100 (Sığ su)100 (Sığ su)

GEMi DiRENCiGEMi DiRENCi

Sığ su ve kanallardaki direnç değeri:Sığ su ve kanallardaki direnç değeri:

A-) direnç bileşenlerindeki artışA-) direnç bileşenlerindeki artış

B-) hız azalmasıdır. B-) hız azalmasıdır.

GEMi DiRENCiNiN GEMi DiRENCiNiN OLUŞMASIOLUŞMASI

Akım hatları hızında değişme sığ su Akım hatları hızında değişme sığ su halinde gemi direncini arttırır.halinde gemi direncini arttırır.

Sığ suda toplam direnç aynı hızda Sığ suda toplam direnç aynı hızda derin sudaki dirençten fazladır.derin sudaki dirençten fazladır.

Deney HavuzlarındaDeney HavuzlarındaModel TestlerindeModel Testlerinde

Gemi sabit, su hareketli Gemi sabit, su hareketli ise :ise :

(TERS AKIM ETKiSi)(TERS AKIM ETKiSi) Akım kesitindeki daralma nedeniyle Akım kesitindeki daralma nedeniyle

su derin suya göre daha hızlı geçer.su derin suya göre daha hızlı geçer. Sürtünme artar, gemi dibinde basınç Sürtünme artar, gemi dibinde basınç

azalır.azalır. Gemi fazla suya girer, trim oluşur ve Gemi fazla suya girer, trim oluşur ve

direnç artar.direnç artar.

YAVAŞLATMA ETKiSiYAVAŞLATMA ETKiSi

Gemi ile birlikte hareket eden Gemi ile birlikte hareket eden dalgaların boy, şekil ve yüksekliğine dalgaların boy, şekil ve yüksekliğine eşit olan başka dalgaların sığ suda eşit olan başka dalgaların sığ suda seyir esnasında daha düşük hıza seyir esnasında daha düşük hıza sahip olduğu kabul edilir.sahip olduğu kabul edilir.

SIĞ SUYUN SIĞ SUYUN ETKİLERİETKİLERİ

Bir gemi sığ suda hareket Bir gemi sığ suda hareket etmekteyken, deniz dibi ile etmekteyken, deniz dibi ile

karinası arasında ortaya karinası arasında ortaya çıkan hidrodinamik çıkan hidrodinamik

oluşumlar, gemiyi çeşitli oluşumlar, gemiyi çeşitli açılardan etkilerler.açılardan etkilerler.

1)1) Pervane titreşimleri Pervane titreşimleri artar.artar.

Baştan kıça doğru olan su akım çizgileri derin sularda 3 boyutlu olmasına rağmen sığ sularda 2 boyutludur. Bu durum gemide titreşime neden olur.

Ayrıca, sığ suda geminin altında sıkışan sular gemiye baskı uygulayarak titreşime neden olur.

2) Pervanenin Boysal ve 2) Pervanenin Boysal ve Ensel Kuvvetlerinde Ensel Kuvvetlerinde Azalma Olur.Azalma Olur.

3) Dirençler Büyür;3) Dirençler Büyür; Bu Bu Yüzden Gemi, Derin Yüzden Gemi, Derin Sudakinden Daha Yavaş Sudakinden Daha Yavaş Hız Kazanır ve Daha Hız Kazanır ve Daha Çabuk Hız Kaybedip, Çabuk Hız Kaybedip, Yavaşlar; Su Sığlaştıkça Yavaşlar; Su Sığlaştıkça Bu Etki Daha Çok Büyür.Bu Etki Daha Çok Büyür.

4) Yine, Dirençler Büyüdüğü 4) Yine, Dirençler Büyüdüğü İçin, Derin Suda Belirli Bir İçin, Derin Suda Belirli Bir Hızda Yolalan Bir Gemi, Sığ Hızda Yolalan Bir Gemi, Sığ Suya Girdiğinde Hızında Suya Girdiğinde Hızında Azalma Olur,Azalma Olur, yaya da Bir Başka da Bir Başka Açından Söylenirse, Belirli Açından Söylenirse, Belirli Bir Gemi, Belirli Bir Makine Bir Gemi, Belirli Bir Makine Kuvvetiyle, Sığ Suda, Derin Kuvvetiyle, Sığ Suda, Derin Sudakinden Daha Az Hız Sudakinden Daha Az Hız Yapabilir.Yapabilir.

5) Dümen Yelpazesinin 5) Dümen Yelpazesinin Alışılmış Etkinliğinde Alışılmış Etkinliğinde Azalma Olur.Azalma Olur. Geminin Geminin Dümenine Yanıt Vermesi Dümenine Yanıt Vermesi Uzun Zaman Alır. Dümen Uzun Zaman Alır. Dümen Tutma, Güvensiz ve Tutma, Güvensiz ve Düzensiz Bir Duruma Düzensiz Bir Duruma Gelir.Gelir.

6) Gemide, Gezme ve 6) Gemide, Gezme ve Birdenbire Rotasından Birdenbire Rotasından Kaçıp Saparak, Aykıralama Kaçıp Saparak, Aykıralama Eğilimleri Belirir.Eğilimleri Belirir. Oluşan Oluşan Sapmaların, Makine ve Sapmaların, Makine ve Dümen Kuvvetiyle Dümen Kuvvetiyle Düzeltilmesi Oldukça Düzeltilmesi Oldukça Zordur.Zordur.

7) Geminin Dönme 7) Geminin Dönme Çemberi Büyür.Çemberi Büyür.

8) Dalga Biçimlerinde ve 8) Dalga Biçimlerinde ve Basınçlarında Ortaya Basınçlarında Ortaya Çıkan Değişiklikler, Hem Çıkan Değişiklikler, Hem Gövdesel Bir Gömülmeye Gövdesel Bir Gömülmeye Hem de Bir Eğim Hem de Bir Eğim Değişikliğine Neden Olur.Değişikliğine Neden Olur.

DAR SU:DAR SU:

BANK ETKİSİBANK ETKİSİ

KANALA AYKIRILAMAKANALA AYKIRILAMA

INTERACTIONINTERACTION