de molenvriend 33

Uitgave van de verenigingMolenvrienden Land van Cuijk

Nr. 33

VERENIGING MOLENVRIENDEN LAND VAN CUIJKBESTUUR

VOORZITTER Ben Verheijen Moleneind 4Tel. 0485-313298 5431 HW Cuijk

SECRETARIS Don Werts Straatkantseweg 28Tel. 0485-315362 5443 NC HAPS

PENNINGMEESTER Perry Hendriks De Vang 20Tel. 0485-322872 5437 BP BEERS

BESTUURSLEDEN Frits Harteman Bilderbeekstraat 23Tel. 0485-572271 5831 CW BOXMEERHans Heijs Bilderbeekstraat 26Tel. 0485-571463 5831 CX BOXMEER

COMMISSIES

ARCHIEFCOMMISSIE Tel. 0485-371622 Hoogeindse Kampen 55447 PS RIJKEVOORT

LEDENADMINISTRATIE Tel. 0485-315362 Straatkantseweg 285443 NC HAPS

GIRONUMMER: 4008385 onder vermelding adres penningmeester

MOLENARCHIEF Tel. 0485-313647 Isabellalaan 30LAND VAN CUIJK 5431 GW CUIJK

Eenieder kan na afspraak het archief raadplegen

BIOTOOPWACHT Tel. 0485-313298 Moleneind 4LAND VAN CUIJK 5431 HW CUIJK

DE MOLENVRIEND 33

ColofonJaargang 12, nummer 3, november 1996 (verschijningsdatum december 1996 / januari 1997)Lijfblad van de vereniging Molenvrienden Land van Cuijk, opgericht in 1984. De Molenvriend wordt gratistoegezonden aan de leden van de vereniging. De contributie hiervoor is ƒ 20,-. Men kan ook voor ƒ 10,-begunstiger worden. In dat geval krijgt men periodiek een nieuwsbrief. Aanmelding kan geschieden door hetbewuste bedrag te storten op de girorekening van de vereniging. De Molenvriend is een advertentie-medium.

REDACTIE Frits Harteman Ben VerheijenDon Werts

REDACTIEADRES Bilderbeekstraat 23 5831 CW BOXMEER

VERDER WERKTE(N) MEE John Houben

ILLUSTRATIES Frits Harteman en Don Werts

VOORPAGINA Sambeek, Grotestraat. Eens een stoere berg-molen, nu een keukencentrum (foto F. Harteman).

De Molenvriend 33, november 1996 pagina 3

Het is al weer even geleden toen de vorigeMolenvriend verscheen. Helaas traden er in hetkopieerproces wat storingen op en dientengevolgeontstonden enige vouwen. Onze excuses hiervoor.Tja, als je afhankelijk bent van één, koppigkopieerapparaat, dan kan zoiets helaas gebeuren.

Gelukkig kunnen we aan deze afhankelijkheid ietsdoen, want inmiddels hebben we subsidie gekregenvoor de aanschaf van een A3-laserprinter. Nu deprinter gekocht en geïnstalleerd is, kunnen we “DeMolenvriend” voortaan in eigen beheer gaanuitgeven. Een luxe mogen we wel zeggen! En hetresultaat mag er ook wezen, want het papier wat unu in handen heeft, komt rechtstreeks uit de printer.Zodoende wordt er één stap in het procesovergeslagen en ligt de kwaliteit een niveau hoger!

De artikelen die het geluk kennen deze primeur meete maken, bevatten uiteenlopende onderwerpen. Zowordt er verslag gedaan van de zo succesvol

verlopen Molenaarscontactdag; wordt u mee-genomen op het Internet; haalt onze voorzitter enigejeugherinneringen op en kunnen we leren hoe eendendrochronologisch onderzoek plaatsvindt. Ten-slotte wordt er natuurlijk aandacht besteed aan demolens in het Land van Cuijk.

Ondanks onze ironische opmerkingen over deaanlevering van kopij in vorige edities van “Van deRedactie”, blijkt helaas het tegenovergestelde tegebeuren. Er komt weinig tot niets aan kopij binnenen “De Molenvriend” wordt steeds hoofdzakelijkvolgeschreven door de redactieleden zelf. Eendirect gevolg hiervan is dat er in 1996 slechts drienummers zijn verschenen en dat is jammer, daar onsstreven op vier exemplaren ligt. We doen daaromnog eens een dringend beroep op u om een bijdrage(ongeacht de grootte) te leveren.

Tenslotte wenst de redactie u een gezond engelukkig 1997 met veel kopij toe!

pagina 3 In dit nummerVan de Redactie

pagina 4 Mededelingen van het Bestuurpagina 5 15e Brabantse/Vlaamse Molenaarscontactdag

verslag van deze succesvol verlopen dag in oktober in onze regiodoor: John Houben

pagina 7 Molens Land van Cuijk over de hele Wereldde molens in onze streek en onze vereniging nu wereldwijd bekend

door: Don Wertspagina 9 Nostalgie rond de “Luctor et Emergo”

jeugdherrinneringen in en om de molen van Rijkevoortdoor: Ben Verheijen

pagina 11 Boom, Hoekstijl, Spilbalkhet resultaat van een dendrochronologisch onderzoek in de molen van Beugen

door: Frits Hartemanpagina 13 Wat is er van hen geworden?

een rubriek over molenrompen- en restanten in het Land van Cuijkdoor: Frits Harteman

pagina 14 Molens in de Regiode stand van zaken omtrent onze 13 molens

door: Ben Verheijen

In dit nummer

Van de Redactie

pagina 4 De Molenvriend 33, november 1996

Zoals wellicht bekend wil de vereniging graag eenA3-laserprinter aanschaffen om het vermenig-vuldigingsproces van “De Molenvriend” in eigenbeheer te kunnen uitvoeren. Omdat deze aanschafons financieel draagvlak te boven zou gaan, is sub-sidie aangevraagd bij de Industriële Kring Land vanCuijk. De reactie was zeer positief: de verenigingkreeg zonder blikken of blozen ƒ 3500,-. Hetbestuur heeft als blijk van dank een dankbriefgestuurd. Tevens zal tezijnertijd in een kranten-artikel deze gulle gave vermeld worden.Onze plannen kunnen nu dus doorgang vinden enhet bestuur is nu druk zoekende naar een gunstigadres voor de aanschaf. Wellicht wordt deaankomende editie van “De Molenvriend” reeds opde A3-printer gemaakt.

Sinds kort is de vereniging Molenvrienden Landvan Cuijk (en de molens in het gelijknamigegebied) te vinden op het wereldwijde netwerk vancomputers: Internet. Een artikel elders in dezeuitgave gaat uitgebreider in op deze materie.Inmiddels is het digitale adres reeds meermalengeraadpleegd en ook mondeling zijn reeds reactiesgekomen van mensen uit het buitenland.

Verder is het bestuur druk geweest met het leggenvan de laatste hand aan de organisatie van de 15eBrabants-Vlaamse Molenaarscontactdag. Er is eenartikel voor de media geschreven en verzonden naarde weekbladen en het dagblad “De Gelderlander”.De verenigingsstand werd van stal gehaald enaangevuld en er werden in eigen beheeransichtkaarten gemaakt.De dag zelf werd een groot succes. Het was mooiweer (wind en zon), er was veel belangstelling en deorganisatie verliep vlekkeloos. De verenigingsstandwas compleet met beursvloer en panelen aanwezigin de zaal van het avondprogramma en de

koffiemaaltijd. De setjes met ansichtkaarten gingenals warme broodjes over de toonbank en blekenuiteindelijk uitverkocht. Tevens werd off-line(zonder de feitelijke telefonische verbinding) desindskort operationele Internet-site gepresenteerd.Elke deelnemer kreeg een consumptiebonaangeboden namens de vereniging, waarvanmassaal gebruik gemaakt werd. Desondanks is devereniging er financieel niet bij in geschoten.

Ons lid John Houben is onlangs geslaagd voor hetexamen “Vrijwillig Molenaar”, wat hopelijk eenmooie aanwinst betekent voor (een van) de molensin onze streek. Het bestuur stuurde een felicitatie.

De stichting Molen “De Hoop” te Beers is nieuwleven ingeblazen door enkele bestuurswisselingen.Voorzitter Wim Blankespoor werd opgevolgd doorBen Verheijen en in de vacature van Frits Hartemanwerd voorzien door Theo van Bergen(initiatiefnemer van de restauratie van de molen-romp te Oeffelt).Het bestuur heeft zich nu ten doel gesteld eenrestauratieplan (begroting) te maken, eventueel aande hand van soortgelijke restauraties in Ravensteinen Deurne. Bovendien wil het bestuur frequentergaan vergaderen.

Even leek het erop dat de vereniging een eigenruimte kreeg toegewezen voor het organiseren vanmolenaarsvergaderingen. Het handelde zich om deruimte onderin de molen van Oeffelt waarin vroegereen dieselmotor stond opgesteld. Na beraad heeftmolenaar Theo van Bergen toch besloten de ruimtealleen aan te wenden voor instructie-doeleinden.Als iemand een bescheiden (vergader)ruimte voorde vereniging weet, dan hoort het bestuur dat graag!

de secretaris

Mededelingenvan het Bestuur

Bij overname van artikelen en/of foto's, auteur eneventuele bron(nen) vermelden. Tevens hiervanmelding maken bij de uitgeefster of redactie vandit blad.

De redactie stelt zich niet aansprakelijk vooreventueel gemaakte fouten of anderszins ontstaneongemakken.

De 15e molenaarscontactdag is dit jaar georga-niseerd door vereniging “Molenvrienden Land vanCuijk” op 5 oktober 1996.De organisatie van deze dag is verder opgenomendoor een werkgroep bestaande uit: Valerie Aben,John Houben, Jan Selten, Robbert Verkerk en DonWerts.

Er waren vooraf 102 aanmeldingen uit Nederlanden België, enkele zijn nog nagekomen. De geheledag is samengevat in een fraaie kleurenfolder annexprogrammaboekje, verzorgd door Don Werts enRobbert Verkerk.

Als begin van de contactdag werden de molenaars

ontvangen door het gemeentebestuur van SintAnthonis. Diny van Vliet van de afdelingVoorlichting toonde zich hierbij als perfecte gast-vrouw. De Nederlandse en Belgische gasten kregeneen zeer goede indruk van de gemeente SintAnthonis in de vorm van 10.000 bunder broodjes eneen infomap (alle lof voor eerdergenoemde Diny).

Na de verwelkomingen door Diny, ondergetekendeen namens het gemeentebestuur, de wethouder Pietvan der Burgt, vertelde de voorzitter van de Stich-ting Molens van Oploo en Wanroij, Ignas Bertels,over de molensituatie in Oploo.

De voorzitter van het Gilde van Vrijwillige Mole-naars, afdeling Noord-Brabant, Hub van Erveconstateerde tot zijn groot genoegen dat wij niet 4maar 5 molens lieten zien. Ook gaf hij nog eenwarm pleidooi voor een broodnodige herzieningvan het Brabantse molenboek.

Onze Belgische vrienden, in de persoon van Waltervan den Brande haalde daarop de vriend-schapsban-den nog eens aan.

Het was stralend weer met een licht draaiwindje. Erwas zwaar weer voorspeld, maar de weergodenstonden aan onze kant.

De rondtocht langs de molens was zodanig opgezetdat naast het bekijken van de molen, er nog “ietsanders” was, wat de gasten konden bekijken.

In Rijkevoort stond zo bij de “Luctor et Emergo” demaalstoel van Jan Selten, voorzien van een antiekeLister dieselmotor te draaien en trok veel bekijks.

In Oploo kon men naast het bezoek aan destanderdmolen en de watermolen, eenwandelingetje maken tussen de twee molens en eenkopje koffie drinken.

In Beugen bij de “Martinus” werd een mobielehoutzaaginstallatie gedemonstreerd. Verder kondende mensen bij een infostand de restauratietechniekbekijken, zoals molenmaker Beijk die in deze

De Molenvriend 33, november 1996 pagina 5

15e Brabants-VlaamseMolenaarscontactdag

Centraal op de Molenaarscontactdag: gezellig metelkaar praten op de molens, zoals hier bovenin de

watermolen van Oploo.

molen heeft toegepast. Dit alles onder het genot vankoffie en een echte Beugense koek.

Zoals in het programmaboekje vermeld kon men inde molens van Rijkevoort en Beugen zien, hoevroeger tweedehands molens gebruikt werden om

een nieuwe molen te maken. Hergebruik dus.

‘s Avonds was er een gezellig samenzijn ingemeenschapshuis “De Poel” in Rijkevoort. DeBrabantse koffietafel werd alle eer aangedaan, erbleef niet veel over en niemand kwam tekort.

Voor de verdere avond hadden wij een soort quizgeorganiseerd. Met een vragenformulier overallerlei onderwerpen rondom molens, werd decreativiteit van de deelnemers geprikkeld. Dit werdzeer gewaardeerd. De prijzen vielen erg in desmaak, het waren (miniatuur) maalstenen vanHeinrich van Hees en kammen van Ben Verheijen.

Toen ik ‘s avonds bij het afscheidswoord aan dezaal vroeg of iedereen zich goed geamuseerd had,klonk er bij het buffet een spontaan “Nou en of”!

Ik denk dat dit een goede beloning is voor het werken de tijd die wij als werkgroep aan de voorberei-ding van deze dag besteed hebben. Ook later heb iknog diverse malen gehoord dat men de dag geslaagdvond.

Afsluitend wil ik, namens de vereniging en dewerkgroep, iedereen bedanken die op enige wijzebijgedragen heeft aan het welslagen van deze dag.

Onze Belgische vrienden hebben bij hun vertreklaten weten, een prachtige dag gehad te hebben endat zij zo snel mogelijk aan de slag gaan voor deorganisatie van de volgende contactdag.

Tot ziens volgend jaar in België!

Tekst: John HoubenFoto’s: Don Werts

pagina 6 De Molenvriend 33, november 1996

De mobiele houtzaaginstallatie op het terrein voorde molen van Beugen (gezien vanuit de kap), trok

veel belangstelling.

Sinds begin augustus zijn de molens van het Landvan Cuijk en onze vereniging van Reykjavik totAuckland en van Wladiwostok tot Buenos Airesbereikbaar. Over oceanen, bergketens, woestijnenof dwars door orkanen, onweders, kille nachten enstrakke zomerluchten: het maakt niet uit, als je maareen Personal Computer hebt met een Internet-aansluiting dan ligt de wereld aan je voeten en dusook de molens in het Land van Cuijk!

Het is wel even wennen: we stellen ons het behoudvan zeer oude technieken ten doel, terwijl we gaancommuniceren met de meest moderne technieken.Ik verwacht dan ook dat deze activiteit enigescepsis zal oproepen bij sommige leden. Degenendie echter al eens het geluk mochten hebben opInternet te “surfen” zullen echter beamen dat hetInternet meer is dan een “tijdverdrijving voor decomputer-hobbyisten”, want geen encyclopedie ofanderssoortige gegevensbank kan op tegen deinformatiestroom die Internet te bieden heeft. Gamaar na: op Internet vind je uittreksels van debelangrijkste kranten van een land, staan completeTV-journaals, staan de continu bijgewerkteteletekstpagina’s, kun je de actuele weerkaarten“live” op beeldscherm zien, vind je alleachtergrondinformatie over je favoriete muziek,kun je meer informatie krijgen over je favorietevakantiebestemming, kom je er achter of er meermensen met jouw (bijzondere) hobby’s bezig zijnen zo kunnen we nog pagina’s lang doorgaan. Alleswat in tekst, foto of geluid is weer te geven, kan opInternet geplaatst worden en dat gebeurt dan ook!

Om het de gebruiker nog gemakkelijker te maken,zijn er zoekprogramma’s die je oproept en waarin jeeen trefwoord naar keuze intypt. Vervolgensverschijnt er een alle verwachtingen overtreffendaantal Internet-adressen (de zogenaamde “sites”)waarin het bewuste trefwoord voorkomt. Je kliktdan op het adres wat je het meest aanspreekt en wie

weet raadpleeg je op dat moment dan een computeruit de Verenigde Staten. Doe je dit met het woord“windmolen”, dan ben je toch al gauw enkele urenzoet om al die adressen te doorlopen (met deengelstalige variant “windmill” enkele avonden).En zeg nu zelf: over windmolens wordt niet royaalgeschreven, zeker niet op mondiaal niveau!

Sinds kort kun je bij het invoeren van het trefwoord“windmolen” (en ook nog bijvoorbeeld “Cuijk” omde selectie te verkleinen) in het Internet-zoekprogramma het adres “Molens in het Land vanCuijk” vinden. Jawel, de molens in onze streek ende vereniging staan op het wereldwijde(inter)netwerk van computers. Zo kan degeïnteresseerde Internetter erachter komen welkemolens er in het Land van Cuijk staan, hoe ze eruitzien (ook foto’s kunnen namelijk op het Internetgeplaatst worden), wanneer ze te bezoeken zijn enwat hun historie is. Daarnaast kan hij of zij van alleste weten komen over de opleiding tot vrijwilligmolenaar, de werking van een korenmolen en de(activiteiten van de) vereniging MolenvriendenLand van Cuijk. De Internetter kan zich zelfs on-line (dus tijdens de verbinding met Internet)opgeven voor een lidmaatschap. Twijfelt hij/zij nogof het tijdschrift “De Molenvriend” (wat men danviermaal per jaar ontvangt) wel aan deverwachtingen voldoet: geen probleem, klik (metde computermuis) even op “De Molenvriend” en inenkele seconden weet je wat er allemaal in zo’ntijdschrift staat!

Ook op Internet?Degenen onder u die zelf op Internet kunnenkomen, hetzij via een eigen abonnement, hetzij viahet bedrijf of de school waar men werkt/studeert,moeten maar eens snel kijken op de site van

De Molenvriend 33, november 1996 pagina 7

Molens Land van Cuijkover de Hele Wereld

“Molens in het Land van Cuijk”. Men roept deze opdoor het volgende http-adres in te typen in debrowser (Netscape, Mosaic, etc.).

HTTP://WWW.WORLDACCESS.NL/~DONWERTS

Zoals je ziet is dat mijn home-page (mijn eigenruimte op de harde schijf van de Internet-providerdie ik tot mijn beschikking heb) omdat devereniging (vooraleerst) geen geld heeft voor eeneigen Internet-abonnement.

Kun je nog niet op Internet, maar lijkt je het weliets, dan moet je goed de kranten in de gaten houdenof er advertenties verschijnen van Internet-providers. Internet-providers zijn bedrijven die eenhele grote computer hebben staan die continu isaangesloten op het grote wereldwijde (inter)-netwerk. Als je een Internet-abonnement neemt bijzo’n provider, dan kun je met je eigen PersonalComputer en modem (een kastje aan de computerwat via de PTT-telefoonlijn kan communiceren metandere modems van computers) inbellen naar deze

computer van de provider, die jou vervolgensdoorsluist naar het eigenlijke Internet. Je kunt voormeer informatie ook contact met mij opnemen.

Kun je niet op Internet en wil je het ook niet (ookniet na het lezen van dit artikel), dan vind ik dat ergjammer. De drempel naar Internet wordt gelukkigsteeds lager gemaakt. In de provincie Flevolandkunnen de burgers al een gratis Internet-abonnement krijgen. Het enigste wat je dan nodighebt is een Personal Computer en een modem. Dezelaatste is tegenwoordig in de computer-winkelsvoor een acceptabel bedrag te krijgen (voor noggeen ƒ 100,- heb je er al een die geschikt is voor hetInternet). Als je dus al wel een computer hebt: waarwacht je dan nog op?!

Don Werts

Dit krijgt men te zien als men op Internet de Molensin het Land van Cuijk oproept!

pagina 8 De Molenvriend 33, november 1996

De bovenste wiek van de Luctor et Emergo in hetdorpje Rijkevoort torent nog net boven de hogebomen uit. Het is duidelijk dat het met de windvangvan deze kranige stellingmolen niet al te bestgesteld is. Op zich is dat eigenlijk niets nieuws wantin onze jeugd hadden we al ontzag voor delindenbomen rond de school en de werkelijk reuzenvan beuken die het laantje naar de kerk vormden.Opzichzelf stond de kerk zelf ook weer vaak in deweg vooral bij oostenwind. Het ontlokte demolenaars Verbruggen soms de opmerking dat demolen het niet echt van de kerk moest hebben.

Op het driehoekige plein voor de molen, hetMeester van den Bergplein, stond vroeger dedorpsschool. Het was zoals gebruikelijk eengescheiden jongens- en meisjesschool, elk de helftvan het gebouw, een hek als afscheiding van despeelplaatsen, hetgeen niet altijd voorkwam dat ertoch prille romances tussen de tralies doorontstonden. De veelzijdige Meester van den Berg,de felle juffrouw Van de Ligt en de muziekalemeester Van de Kerkhof hadden de jongens onderhun hoede terwijl de Zusters van het KostbaarBloed zich over de meisjes ontfermden.

Was het zondags de kerk, door de week was demolen het centrale ontmoetingspunt. De boerenreden met hun karren af en aan en werden op dehoogte gehouden van het dorpsgebeuren terwijl demolen in de stevige wind lustig doordraaide, dewieken blinkend in de zon want de voorzomenwaren toen nog in van Bussel uitvoering. Vlak bijde molen stond het pakhuis met een mechanischgemaal wat aangedreven werd door een prachtigelangeslag Thomassen oliemotor waarvan het pittigetuf-tuf-tuf geluid in de hele centrum te horen was.Daar stond ook het molenhuis dat altijd tot een vande mooiste huizen van Rijkevoort heeft behoord.We hielpen de molenaars mee met het luien van hetmaalgoed, het vegen van de vloeren en speeldentussen de zakken welke hoog op de zolders opgetastwaren. We klommen stiekum naar de kapzolder enwaren vol bewondering voor “die grote houtenwielen” welke zo geruisloos in elkaar draaiden. Hetscheen levensgevaarlijk maar wisten wij veel en de

molenaars waren dan ook erg kwaad toen ze onsdaar een keer in weggedoken toestand aantroffen.

In de bocht bij de molen lag het bakstenen bruggetjeover de beek, een zijtak van de Raam welke in hetstadje Grave uitmondt in de Maas. Tijdens delaatste oorlog was het best wel spannend want deDuitse sodaten wilden deze brug opblazen, maar hetis toen net niet doorgegaan. Na schooltijd kropenwe vaak onder de brug en probeerden met tenenmanden en verzinkte emmers in het ondiepe watervoorntjes en meerkatten te vangen. Soms liepen wehele stukken door het water en plukten achter bij dekerk mispels die we thuis een tijdje lieten rotten enin dit stadium proefden we dan de zurige smaak vandeze vruchtjes. Verder de beek op zagen we eendenen waterhoentjes met jongen of soortgenoten dienog zaten te broeden en die helemaal niet van onzetoenaderingen gediend waren. Al wadend door hetwater was het steeds zaak om na te gaan of ermisschien bloedzuigers waren die zich aan hetbloed van onze voeten en benen tegoed wildendoen.

Wanneer we naar school gingen kwamen we langssmid Jansen, ook wel “den dikke smid genoemd”een smid van vroeger die het allemaal gemaaktkreeg. De gesprekken met zijn zoon gingen er vaakheet aan toe maar wat verwacht je anders vanmensen die permanent met het hete smidsvuuromgaan. Niet helemaal gerust ging je met je kapotteklomp naar de smidse om een nieuw bandje erom telaten leggen. “Verdomd jong” heb je je klompalweer kapotgeschopt, telkens kreeg je weer degoedbedoelde berisping. Bij het aambeeld moest jetrouwens ook uit uitkijken. Ongemerkt werd ereerst op het aambeeld gespuugd, het hete ijzer eringelegd en dan vol met de vuisthamer erop geslagen.Of er een kanon werd afgeschoten, met een enormeknal werd het vocht door de hitte van het ijzer instoom omgezet. Het is mij niet bekend of dezegrappen ook uitgehaald werden in de smedederijvan Van Tienen, waar men hoofdzakelijk werktevoor de boeren en burgers aan de andere zijde vanhet dorp.

De Molenvriend 33, november 1996 pagina 9

Nostalgie rond de“Luctor et Emergo”

Tegenover de smid lag de winkel van bakkerMeulensteen. “Thei Meulekei” sjeesde met zijnbakfiets al of niet met hulpmotor het hele dorp af enmenige boerderij-hond stond op een niet al te goedevoet met deze haastige bakker. Wat waren zijnwarme mikken lekker, vaak hadden we onderweg aleen flink stuk ervan opgepeuzeld en kreeg moedereen brood thuis waarvaan minstens de beide korstenontbraken. Midden in het dorp lagen de bakkerijenvan Verbruggen, familie van de molenaars, en vanWillems, tevens kerkkoordirigent, slechts eenvijtigtal meters van elkaar verwijderd. Hier haaldenwij het zogenaamde kantbrood wat afviel bij hetbakken van roggebrood en daar werd door deschoolgaande jongens en meisjes danig opgeknabbeld en soms de tanden op stuk gebeten. Ditlekkere harde roggebrood werd door ons overigensaangeduid als “hengstebrood” omdat het door deboeren ook aan de paarden werd gevooerd.

Er werd niet allen bij de Luctor et Emergo gemalen,ook bij de Boerenbond gebeurde dit, maar alleenmet electrisch aangedreven maalstoelen. Hetgebouw van deze instelling noemde men” hetpakhuis”. De boeren gingen met hun kar naar demulder, naar het pakhuis of naar beiden. Bij deopkomst van de Boerenbond hadden de mensen hetsoms moeilijk om een keuze te maken tussen detwee concurrenten, temeer daar in deze dorpsetijden ook meneer pastoor zijn voorkeur aangafvoor het laten malen van het graan en hetzakendoen van de boeren. Allebei zijn ze nuverdwenen, de mulder en de boerenbond, dewindmolen heeft echter alles getrotseerd.

Het oude huis waarvan de tuin tegen de molenrompaangrenst was in vroeger dagen het postkantoor. Inhet gangetje was een loket waar de kantoorhoudsterde mensen uit het dorp hielp met hun brieven,postwissels en pakketjes. Het was een vrijgezellendame die wat mank liep en in de volksmond AnnaOk werd genoemd. Vaak zat ze ook achter detelefooncentrale en was ze druk bezig met hetomsteken van de kontaktklinken om diegene diemondeling een gesprek bij haar had aangevraagdmet de gewenste persoon door te verbinden. Haarbroer, in analogie met zijn zuster vrijgezel en JanOk genoemd, was ook in dienst van de PTT en zijntaak was het om onder alle weersomstandighedenmet de fiets of te voet de dorpspost rond te brengen.Dit bijzondere vrijgezellenduo was natuurlijk bij dehele dorpsbevolking erg bekend.

Vlak bij de kerk stond de Oude School, omgedoopttot Patronaatsgebouw. Daar vonden het hele jaar

door verschillende aktiviteiten plaats. Er werdentoneeluitvoeringen gegeven, stichtelijke filmsgedraaid, indertijd populaire fany-fairs gehouden,concerten gegeven door de dorpsharmonie enSinterklaasvieringen georganiseerd. De oude schoolwerd afgebroken en vervangen door een nieuwemaar deze was na ruim tien jaar alweer versleten.Uiteindelijk werd deze plek het huidige gemeen-schapshuis “De Poel” gebouwd. Het is daar dat deVerenging Molenvrienden Land van Cuijk op 5oktober j.l. in samenwerking met het Gilde vanVrijwillige Molenaars en onder het toeziend oogvan de “Luctor et Emergo”, de 15e Brabants-Vlaamse Molenaarscontactdag heeft gehouden.

Tekst: Ben VerheijenFoto: Don Werts

pagina 10 De Molenvriend 33, november 1996

De “Luctor et Emergo” te Rijkevoort tijdens deBrabants-Vlaamse Molenaarscontactdag in

oktober dit jaar.Let op de kentekenplaten van de auto’s: deze

verraden de aanwezigheid van onze zuiderburen!

Toen na het onderzoek door Nico Jurgens naar deherkomst van oude onderdelen van de MARTINUSbleek dat een aantal hiervan afkomstig was van eenwipmolen (zie Molenvriend nr.22) kwam niet alleende vraag naar voren - welke wipmolen - doch ookwat zou de ouderdom zijn van het verwerktemateriaal. Om dit laatste te weten te komen werdhet voorstel geopperd om een dendrochronologischonderzoek te laten instellen. Dit voorstel werdmeegenomen in de begroting van de algehelerestauratie van de molen.

In april/juni van dit jaar werd dit onderzoek verrichtdoor het Instituut RING te Amersfoort.Opdrachtgever was Beijk Molenbouw B.V. of in ‘tkort Harry Beijk. Ondergetekende had hetgenoegen om samen met Harry bij het eersteonderzoek in april aanwezig te mogen zijn.

Voor hen die niet weten wat een dendro-chronologisch onderzoek inhoudt, zal ik trachten ditheel beknopt te beschrijven. Doel van dit onderzoekis te weten te komen uit welke streek de geveldeboom komt en vervolgens het bepalen van deouderdom. Bij zo’n onderzoek gaat men uit van dein het houtmonster aanwezige jaarringen. Dezejaarringen zijn voor het onderzoek essentieel en hetis bovendien noodzakelijk dat voor een betrouw-baar onderzoek uitgegaan kan worden van een goed

houtmonster wat wil zeggen voldoende jaarringenen zo mogelijk nog aanwezig spinthout.

Het houtmonster wordt eerst met een zeer scherpmesje overlangs bewerkt opdat de gaatjes die zichvoor en achter de jaarringen bevinden goedzichtbaar worden. Vervolgens gaat het monsteronder een microscoop door die de jaarringen inhonderdste van millimeters opmeet en het resultaatdoorgeeft aan de computer. Aangezien de groeionder invloed van de verschillende seizoenen, -slechte en goede, en andere invloeden - varieert,ontstaan er verschillen in de breedte van dejaarringen. Er vormt zich derhalve eenonregelmatig patroon. De meetgegevens wordenvervolgens door de computer omgezet in eengrafiek en vergeleken met de in de computeropgeslagen modellen welke zijn samengesteld uitde gegevens die verkregen zijn door metingen vandiverse jaarringpatronen uit ons land en de overigelanden in Europa. De meest bruikbare curve wordtuitgeprint en op een lichtbak vergeleken met eenreferentie-curve. Er bestaan referentie-curven dieterug gaan tot het begin van onze jaartelling en zelfsdaarvoor.

Overigens, Nico Jurgens geeft in bovengenoemdeMolenvriend eveneens een verhandeling over

De Molenvriend 33, november 1996 pagina 11

Boom, Hoekstijl, Spilbalk

Spilbalk in de Martinus-molen te Beugen

Gaten ontstaan door het nemen vande monsters (proppen)

dendrochronologie; mocht u nog in bezit zijn vandat nummer, dan kunt u het er op naslaan.

Helaas bleken de houtmonsters die we naarAmersfoort hadden meegenomen minder geschiktte zijn. Na onderzoek hiervan bleek dat het voor deonderzoekster niet mogelijk was de monsters metzekerheid te dateren. Daarom zijn er op een latertijdstip twee proppen genomen uit de spilbalk(voormalige hoekstijl). Deze bleken gelukkig welgeschikt voor het bepalen van de ouderdom. Hetrapport van RING geeft aan dat voor de interpre-tatie van de datering o.a. de standaardkalendersOstniedersächsisches Tiefland en Ostfriesland debeste “match” opleverden en dat de veldatum vande boom vastgesteld kon worden op zomer/najaar1706 AD. Er waren 159 jaarringen in hethoutmonster hetgeen wil zeggen dat de eerstejaarring zich gevormd moet hebben in het jaar1548. Een periode waarin Karel V het nog voor hetzeggen had.

Door toepassing van een moderne techniek kon despilbalk, waarvan het oorspronkelijk de bedoelingwas om hem te vervangen, behouden blijven. Het isvoor ons vrijwillige molenaars daarom nu nietalleen interessant te weten dat wij werken op eenmolen van 128 jaar oud met onderdelen van een nogoudere molen, maar ook dat het materiaal van zekeréén van deze onderdelen een leeftijd heeft van circa448 jaar.

Tekst en foto’s: Frits HartemanGrafiek: Instituut RING, Amersfoort

pagina 12 De Molenvriend 33, november 1996

De betreffende houtmonsters (proppen)

Detail van de toegepaste referentie-curve. De ouderdom van de boom (x-as) is afgezet tegen de dikte van dejaarringen (y-as). De zo verkregen grafiek wordt vergeleken met reeds opgeslagen modellen.

Zoals bekend hebben er in het Land van Cuijk in hetverleden aanzienlijk meer molens gestaan dan de 12die op een na (Mill) nog draaivaardig zijn. Iederdorp had immers z’n molen. Echter door oorlogsge-weld en andere bekende oorzaken zoals brand en bijgebrek aan werk een optredend verval, zijn erhelaas veel verdwenen; geheel of op een restant na.Met deze bijdrage en hopelijk nog volgende, willenwij nagaan wat er met deze restanten gebeurd is.Hebben zij nog op de een of andere wijze eenfunctie of niet en wat heeft de toekomst voor hen inpetto? Een historische beschrijving zult u nietaantreffen daar dit niet de opzet van deze rubriek isen er bovendien reeds in andere publicaties overhen geschreven is. Het eerste restant dat wij zijngaan opzoeken, is de romp in Sambeek.

Gaande van Sambeek richting Vortum-Mullem netover de Jansbeek links aan de Grootestraat bevindtzich de molenromp met kapje. Deze romp is hetoverblijfsel van de voormalige bergmolen inSambeek. Wanneer de molen gebouwd is, is bijschrijver dezes niet bekend, doch hij is in de loopder tijden tot 1942 door diverse molenaars bemalen.

De molen raakte zoals zovele van zijn soortgenotenin verval en kwam uiteindelijk in eigendom van een

bouwonderneming. Een groot aantal onderdelenzou bij die gelegenheid begraven zijn onder demolen en vervolgens toegedekt met een betonnenvloer. Het resultaat was een lege romp. De volgendeeigenaar werd in 1988 de heer F. Langen, die hetgeheel met belendende gebouwen ombouwde toteen modern keukencentrum met werkplaats.

Wat nog overgebleven is van de molen, is dus eenkale romp, zowel in- als uitwendig én de naam dieerop geschilderd staat “Op Hoop van Zegen”.Hoop op een restauratie zit er niet meer in, maar hetfeit dat het hele complex economisch benut wordten de romp voor een gedeelte - de maalzolder - alskantoor gaat fungeren terwijl de entree al dienstdoet als toonkamer, en zodoende behouden zalblijven, kan ondanks alles een Zegen genoemdworden. Beter een romp dan niets meer. Hoewel denaam er op het ogenblik niet meer zo duidelijkopstaat - zwarte letters op een witte band - ligt hetin de bedoeling deze t.z.t. bij te werken.

Met medewerking van Mevrouw Langen werdenwij in de gelegenheid gesteld een aantal foto’s temaken waarvoor onze hartelijke dank. Een paarhiervan treft u in dit artikel aan.

Tekst en foto’s: Frits Harteman

De Molenvriend 33, november 1996 pagina 13

Wat is er van hengeworden?

De voormalige inrijpoort van de molenWaar eens de mo-lenberg was, wor-den nu materialenopgeslagen. Let uop de cylindrischevorm van de romp.

De Vooruitgang te OeffeltEen van de leerlingen van Theo van Bergen,namelijk John Houben is op De Neije Kreiter inVolkel geslaagd voor het diploma van VrijwilligMolenaar. We kunnen beiden feliciteren voor ditmooie resultaat en wensen John veel succes metzijn molenaarsschap (voorlopig nog in Oeffelt).Het zand boven op de dieselruimte welke gaatfunctioneren als instruktielokaal is nu verwijderd.Het ligt in de bedoeling dat er een laag dakleeroverheen gelegd wordt. Verder is men bezig met hetaanbrengen van een nieuwe schoor bij de ezel daardeze door het schuin staan van het lange sabelijzernaar voren getrokken wordt, wat mede ookveroorzaakt wordt door het ontbreken van eendergelijke schoor. De molenaars hebben een extraschaaf op de entreedeur gemaakt daar vandalenbezig zijn geweest met het scheluw drukken vandeze deur.

De Bergzicht te GasselMolenaar Jan van Haren is bijna klaar met hetschilderen van De Bergzicht. Molenmaker Beijkheeft hem hierbij geassisteerd. In het voorjaar van1997 wordt het karwei afgemaakt. Interessant is datVan Haren via de heer Walbomers afdrukken heeftgekregen van de informatie van de Molens in hetLand van Cuijk welke door Don Werts op hetInternet is gezet. Deze afdrukken zijn afkomstigvan een zekere heer Jules Loeffen uit Cuijk welkeindertijd naar Canada is geëmigreerd en op Internetdeze informatie gevonden heeft.

De Stellingmolen te KatwijkLeerling-molenaar Harry Daverveld is voorlopigwerkzaam op de molen te Katwijk. Inmiddels is derietdekker er geweest en heeft hij het riet opgekloptzodat het weer keurig vastzit. Het schilderwerkwordt in het komende voorjaar weer door molenaarPeter Simons voortgezet.

De Heimolen te Sint HubertOp een mooie zomeravond vond er een openlucht-concert plaats voor de molen o.l.v. molenaar Harry.De lage plek in het terrein voor de molen waar deoude potroede lag, is door de gemeente opgevuld.Nu is de roede beter zichtbaar en te gebruiken alspicknick-bank. De bovenkant van de berg is ge-ëgaliseerd en opnieuw met gras ingezaaid. Ook is ereen “rollenwagen” onderaan de staartbalk gemon-

teerd om over de toog heen te kunnen rijden.De molenaars bivakkeren gedurdende de winter-maanden in een in de molen opgestelde, verwarmdetent.

De Jan van Cuijk te CuijkDe firma Gelmo uit Mook heeft een prachtigeomheining rond de Jan van Cuijk geplaatst. Destaanders zijn van alluminium terwijl het gaasgeplastificeerd is en dit alles in een groeneuitvoering. Er is ook een wegneembaar deel inopgenomen zodat men toegang heeft tot de belltmet groter materiaal als dit voor onderhoud ofrestauratie nodig is. Personeel van de gemeenteCuijk heeft de picknick-tafels nagezien, opnieuwgeschilderd, ditmaal in de kleur groen en weerteruggeplaatst. Daar de vorige grasmaaierdoorgebrand was is deze vervangen door eentweedehands exemplaar van ongeveer hetzelfdetype zodat door het uitwisselen van onderdelen eenperfekte machine gemaakt kon worden.

De Korenbloem en de Watermolen te OplooDe firma Goossens uit Den Bosch heeft debliksemafleidings-installatie van De Korenbloemhelemaal nagekeken en vier nieuwe koperenaardpennen geslagen. Deze zitten tot op een dieptevan ongeveer 22 meter in de grond.

De Molenromp van De Hoop te BeersEr is inmiddels een nieuw stichtingsbestuur in hetleven geroepen wat uit de volgende personen enbetrokken functies bestaat. Voorzitter BenVerheijen, secretaris Perry Hendriks, penning-meester Marian Peters, en bestuursleden Theo vanBergen, Henk Walk & Liesbeth Doedel.Perry Hendriks heeft met mevrouw Steefels van DeHollandsche Molen gesproken over subsidies enactuele subsidie-wetgeving. Ook heeft hij het extrabedrag van 275 miljoen gulden van minister Nuijsvoor onderhoud en restauratie van monumentenvoor de komende vier jaar aan de orde gesteld. Hetligt in de bedoeling om te komen tot een totaalrestauratieplan voor molen De Hoop.

De Korenbloem te MillHet ligt nog steeds in de bedoeling om met deeigenaar, de heer Van Kuppeveld samen te komen.Inmiddels zijn de bewoners van het nieuwgebouwde huis binnengetrokken.

pagina 14 De Molenvriend 33, november 1996

Molens in de Regio

De Molenvriend 33, november 1996 pagina 15

Molenkaarten-verzamelaars opgelet:

Nu verkrijgbaar catalogus van alle Limburgse wind- enwatermolens. Als u ƒ 5,25 overmaakt op giro 2150134 of RaboHeythuysen 122297415 ontvangt u de catalogus plus gratisbestellijsten voor ansichtkaarten of foto's, want van elke molen iseen ansichtkaart of foto verkrijgbaar.Er is ook een catalogus verkrijgbaar van alle Limburgse kerken enalle Limburgse gemeentehuizen. Deze zijn op dezelfde wijze alsboven verkrijgbaar.

T. LinssenIn het Tienderveld 1376093 JK Heythuysen

(advertentie)

(advertentie)