deel 1: algemeen overzicht · 2020. 8. 14. · deel 1: algemeen overzicht 1. inleiding in 2009 werd...
Post on 01-Sep-2021
0 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Deel 1: Algemeen overzicht
1. Inleiding
In 2009 werd het strategisch project ‘Fortengordels rond Antwerpen’ goedgekeurd door
de Vlaamse minister voor Ruimtelijke Ordening. De periode van het strategisch project
Fortengordel liep van september 2009 tot september 2012. Huidig werkingsverslag is
nodig voor het afronden van de project- en subsidieperiode.
Dit Strategisch project is één van de geïntegreerde gebiedsgericht projecten van de
Provincie Antwerpen en spreidt zich over het grondgebied van 26 gemeenten en al de
stedelijke districten.
Het is een uitvoering van de visie in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) en
dat van de provincie Antwerpen (RSPA). Binnen de gewenste ruimtelijk-landschappelijke
structuur worden de fortengordel(s) rond Antwerpen aangeduid als bakens in de groene
gordel rond de stad. De meeste gemeentebesturen hebben deze visie in hun eigen
gemeentelijke ruimtelijke structuurplannen verder verfijnd, uitgewerkt en afgestemd op
de lokale behoeften.
De verankering in de ruimtelijke plannen op de verschillende beleidsniveaus en de
selectie als een (Vlaams gesubsidieerd) strategisch project, betekent onder meer dat de
provincie een bovenlokale visie kan ontwikkelen en als gebiedsregisseur kan coördineren,
ondersteunen en uitvoeren. Niet de projecten rond de individuele forten op zich, maar
wel een gedragen globale visie vanuit een geïntegreerde aanpak, vormt de doelstelling.
Samenwerking en overleg, afstemming en ondersteunen zijn hierbij de sleutelbegrippen.
Rond structurerende landschapselementen in het buitengebied stelt het RSV een
geïntegreerde aanpak voorop. Wat zich binnen de dienst Gebiedsgericht Beleid vertaald
heeft in oa. het strategisch project, enkele Europese projecten, een overlegstructuur,
projectcoördinatie en –afstemming, ondersteunen en uitvoeren van acties.
2. Doelstellingen van het strategisch project
In haar Ruimtelijk structuurplan selecteerde de provincie de binnenste en de buitenste
fortengordel als bakenreeksen, met nadruk op de samenhang tussen de verschillende
forten. Samen met enkele rivier– en beekvalleien en de Antitankgracht vormen de twee
fortengordels de ruggengraat van de ‘Antwerpse gordel’, een groenstructuur van
grootstedelijk niveau.
De concrete doelstellingen van het strategisch project zijn:
versterken van de ruimtelijke samenhang van de beide fortengordels;
behouden en versterken van de ecologisch-landschappelijke waarde van de
fortengordels;
behouden en versterken van de cultuurhistorische waarde van de fortengordels;
zoeken naar een optimale invulling van de fortengordels;
verhogen van de toegankelijkheid van de fortengordels;
3. Projectgebied:
Betrokken gemeenten:
Binnenste fortengordel: Antwerpen (districten Hoboken, Wilrijk en Merksem),
Wommelgem, Borsbeek, Mortsel, Edegem, Zwijndrecht, Kruibeke, Beveren.
Buitenste fortengordel: Stabroek, Kapellen, Brasschaat, Brecht, Schilde, Schoten, Ranst,
Nijlen, Bornem, Duffel, Lier, Mechelen, Puurs, Ranst, Sint-Katelijne-Waver, Willebroek,
Temse, Haasdonk.
Overzichtskaart van het projectgebied
4. Project coördinatie
Op 1 september 2009 nam het project een effectieve start met de indiensttreding van de
projectcoördinator. De werking van de projectcoördinator werd voor 80% gesubsidieerd
door de Vlaamse overheid gedurende 3 jaar en jaarlijks verantwoord in een jaarverslag.
Huidig verslag is een werkingsverslag als evaluatie aan de subsidiërende overheid op het
einde van de projectperiode van het strategisch project.
De rol van de projectcoördinator bestaat momenteel uit visievorming en inhoudelijk werk
(kaderplan), het realiseren van acties, het organiseren en sturen van het (overleg)
proces, van samenwerkingsverbanden en financiële middelen (EU). De projectcoördinator
functioneert de facto als programmaleider binnen het projectgebied en dit op
verschillende sporen. De projectcoördinator beoogt en bewaakt tevens de afstemming
tussen de verschillende ideeën, projecten en partners.
Daarnaast vormt het opzetten van een duidelijke project- en overlegstructuur, waarbij
een goed evenwicht nagestreefd wordt tussen volledigheid (verschillende partners,
betrokkenen) en werkbaarheid (krachtdadig) een belangrijke organisatorische
doelstelling.
Omwille van de geïntegreerde gebiedsgerichte aanpak is ook interne de samenwerking
en afstemming een essentieel onderdeel van het project, en worden meerdere diensten
betrokken, o.a. via de provinciale werkgroep.
De Europese projecten lopen nog verder door, respectievelijk tot maart 2013 (Forten en
Linies in Grensbreed Perspectief) en tot januari 2014 (At Fort, trekker dienst
Gebiedsgericht Beleid en Great War, trekker dienst Erfgoed).
Het project ‘De Fortengordels rond Antwerpen’ werd op 19 april 2012 door deputatie
omgezet van project in reguliere werking van de provincie.
Fort 8 te Hoboken
5. Interactieve methodiek, samenwerken en afstemmen
Het strategisch project fortengordels heeft een voorbeeld- en signaalfunctie naar het
samenwerken rond grote structurerende landschappelijke gehelen op Vlaams niveau en
de uitbouw van het provinciaal geïntegreerd gebiedsgericht beleid. Er zijn
samenwerkingsverbanden opgezet met Vlaamse, bovenlokale en lokale actoren die
blijvend een dynamiek betekenen voor de ontwikkeling van de fortengordels. Het
project wordt ook mee gedragen door vele provinciale diensten, vertegenwoordigd in de
Provinciale Werkgroep Fortengordels, de kleinere teams die samenwerken rond het
evenement, communicatie, planopmaak, enz …
Op 30 juni 2011 keurde de deputatie de ‘dynamische overlegstructuur’ goed. (zie
schema).
Er wordt geopteerd voor een ruime participatieve aanpak, van gidsen tot beleidsmensen,
van lokale tot internationale partners. Met het organiseren van grote overlegdagen, een
colloquium, een linieconferentie en tal van workshops werd een gevarieerd en breed
publiek uitgenodigd om actief mee te denken. Een gemiddelde opkomst van 120
deelnemers op de overlegdagen, van enkele duizenden deelnemers aan het jaarlijkse
evenement ‘de Fortengordel’, tonen betrokkenheid en engagement aan.
Daarnaast wordt via thematische expertengroepen kennis opgebouwd en gedeeld op de
domeinen erfgoed en landschap, ecologie en vleermuizen, mobiliteit en ontsluiting,
benutting en (her)bestemming. Uitdaging hierbij blijft het afstemmen van adviezen en
het toepassen van het correcte instrumentarium.
De besluitvorming wordt door de fortengordel-commissie (stuurgroep) gedragen, de
fortengordel-adviesgroep is verantwoordelijk voor kwaliteitsbewaking en functioneert
daarnaast ook als denktank en netwerk. De provinciale werkgroep moet de
geïntegreerde aanpak in de provinciale organisatie helpen uitbouwen, inhoudelijk
ondersteunen, projecten afstemmen, taakafspraken maken.
Thematische/gebiedsgerichte projectgroepen zoals de Brialmontwerkgroep, projectgroep
Anti-tankgracht dragen bij aan de visievorming, het uitvoeren van acties, het afstemmen
van beleid en administraties, eigenaars en beheerders.
De projectcoördinator trekt deze laatste groepen, de stuurgroep wordt voorgezeten door
de bevoegde gedeputeerde, de adviesgroep door een extern expert. De
projectcoördinator vervult bij deze overlegmomenten een inhoudelijke, organisatorische
en administratieve taak.
De uitvoerende projectgroepen (microniveau) worden getrokken door lokale overheden,
prov.diensten, vzw’s, enz … de projectcoördinator trekt hier de provinciale
(voorbeeld)acties en de EU-acties.
Plaatsbezoek Nieuw Hollandse Waterlinie 2012
Colloquium 2009
Dagelijks bestuur / projectbureau - Projectcoördinator fortengordels, dienst
Gebiedsgericht Beleid - Administratief medewerker (1/2 C), dienst
Gebiedsgericht Beleid - Communicatiemedewerker (1/2 B), dienst
Gebiedsgericht Beleid - Ondersteuning door coördinator dienst
Gebiedsgericht Beleid - Ondersteuning door dienst Ruimtelijke Planning - Ondersteuning door dienst Erfgoed - Ondersteuning door financieel medewerker en
Floris Stafdienst DROM Fortengordel-commissie (macro-niveau) - Beleidsmatig en ambtelijk niveau - Voorzitter: gedeputeerde voor Ruimtelijke
Ordening en Planning - 2 ondervoorzitters:
o gedeputeerde voor Cultuur en Europese samenwerking
o gedeputeerde voor Mobiliteit en Toerisme - Vlaamse overheid:
o Kabinetten o Departementen: o Agentschappen: Natuur en Bos, Vlaamse
Land Maatschappij, Ruimte & Erfgoed, Vlaamse Milieu Maatschappij
- Departementshoofden:
o Departement Ruimtelijke Ordening en Mobiliteit
o Departement Recreatie, Sport en Toerisme
o Departement Leefmilieu o Departement Cultuur
- Steden en gemeenten (cbs en diensthoofden) - Provinciebestuur Oost Vlaanderen
Fortengordel-adviesgroep - Denktank en netwerk - Voorzitter: Piet Lombaerde (Artesis Hogeschool,
UA, SSVVC, voormalig voorzitter PROCORO) - Vertegenwoordiging uit verschillende sectoren
(Erfgoed, natuur, landschap, planning, toerisme, recreatie…)
- Vertegenwoordiging van andere linies en gordels - Deskundigen
Provinciale werkgroep - vertaling naar beleid - Interne communicatie - Afstemming departementen en diensten - Interne verantwoording en opvolging - Advies aan deputatie
Projectgroepen (meso-niveau of thematisch) - projectfiches in bijlage - Beleid en administraties - Eigenaars, beheerders - Externe deskundigen, studiebureau’s
Uitvoerende projectengroepen (Micro-niveau) - projectfiches in bijlage - trekker= eigenaar, overheid, vzw, Reg.L, … - relevante actoren - deskundige(n)
Algemene thematische
expertengroepen: Vleermuizen en ecologie - Vleermuizenwerkgroep (Natuurpunt) - Agentschap Natuur en Bos - Dienst Milieu en Natuureducatie - Fauna en flora (gezonde habitat …) - Externe deskundige(n) vb. Nieuw Hollandse
Water Linie; Interregpartners At Fort
Erfgoed en landschap - Agentschap Ruimte & Erfgoed - Simon Stevin Vestingbouwkundig Centrum - Dienst Milieu en Natuureducatie - Dienst Erfgoed - Stad Antwerpen, dienst Archeologie - Kempens Landschap vzw - Regionaal Landschap de Voorkempen - Andere Regionaal Landschappen - Externe deskundige(n): studiebureau
Mobiliteit en ontsluiting - Dienst Mobiliteit (functioneel) - Toerisme Provincie Antwerpen (recreatief)
- Externe deskundige(n): studiebureau
Benutting - Economisch (ondernemers) - Cultureel:oa Stad Mortsel (‘Kreatieve Kazerne’ en
Interreg III-project ‘Manoeuvres’) - Toeristisch: Toerisme Provincie Antwerpen, Stad
Antwerpen (dienst Toerisme en Congres) - Recreatief: DRST - Ecologisch (natuur-terugverdienmodellen) - externe experte(n) : projectbureau Nieuw
Hollandse Waterlinie; partners At Fort, studiebureau
Processtructuur : Dynamisch overlegschema
Projectbureau
- Projectcoördinator fortengordels, dienst Gebiedsgericht Beleid
- Financieel medewerker, financiële Cel DROM
- Administratief medewerker, dienst Gebiedsgericht Beleid
- Communicatiemedewerker, communicatiedienst
- Coördinator dienst Gebiedsgericht Beleid
Provinciale werkgroep
- Organisatiebreed: alle relevante provinciale diensten, APB’s en vzw’s
- vertaling naar beleid
- Interne communicatie
- Afstemming departementen en diensten
- Interne verantwoording en opvolging
- Advies aan deputatie
Fortengordel-commissie (macro-niveau)
Beleidsmatig en ambtelijk niveau:
- Deputatie: voorzitter en 2 ondervoorzitters
- Departementshoofden
- Vlaamse overheid (relevante kabinetten, departementen en Agentschappen)
- Steden en gemeenten (cbs en diensthoofden)
- Provinciebestuur Oost-Vlaanderen (deel van de fortengordel op grondgebied)
- …
Mobiliteit en ontsluiting
- Dienst Mobiliteit (functioneel)
- Toerisme Provincie Antwerpen (recreatief)
- Externe deskundige(n)
- …
Europa: habitat,
Interreg
Federale
Overheid (Defensie)
Vlaamse Overheid
(strategisch
project)
Provincies
(Antwerpen, Oost-Vlaanderen)
Gemeenten
(forten, schansen, Anti-tankgracht)
Eigenaars en
beheerders
Proje
ctg
roep
Prod
ucto
ntw
ikkelin
g,
prom
oti
e e
n c
om
mu
nic
ati
e
Proje
ctg
roep
Defe
nsie
ve D
ijk
Zw
ijn
drech
t
Proje
ctg
roep
zu
idelijk
e s
ecti
e (
werkti
tel)
Proje
ctg
roep
Sch
eld
efo
rte
n
Proje
ctg
roep
An
ti-t
an
kg
rach
t
Fortengordel-adviesgroep
- Adviesgroep/denktank/kennisuitwisseling
- Leden geselecteerd omwille van hun expertise en netwerk
- Voorzitter: Piet Lombaerde
- Vertegenwoordiging uit verschillende sectoren (Erfgoed, natuur, landschap, planning, toerisme,
recreatie…)
- Vertegenwoordiging van andere linies en gordels
- …
Benutting
- Economisch (ondernemers)
- Cultureel vb. Kreatieve Kazerne Mortsel
- Toeristisch
- Recreatief
- Externe deskundige(n)
- …
Erfgoed en landschap
- Dienst Milieu en Natuurbehoud
- Dienst Erfgoed
- Agentschap Ruimte & Erfgoed
- Externe deskundige(n): vb. Simon Stevin
Vestingbouwkundig Centrum
- …
Vleermuizen en ecologie
- Vleermuizenwerkgroep (Natuurpunt)
- Agentschap Natuur en Bos
- Dienst Milieu en Natuurbeleid
- Externe deskundige(n) vb. Nieuw Hollandse
Waterlinie
- …
(Micro-niveau)
- Uitvoeren actie
- trekker=
eigenaar, overheid, vzw,
Reg.L, …
- relevante actoren
- deskundige(n)
On
thaalp
oort
Sta
broek
On
thaalp
oort
Oele
gem
Acti
ef
Doe-c
en
tru
m
Lie
fken
sh
oek
Maste
rp
lan
Lillo
Herd
en
kin
g W
O I
On
thaalp
oort
sp
oorw
eg
fort
Du
ffel
Fie
ts-o
-str
ad
e
Morts
el-
Du
ffel
Resta
urati
e h
alv
e m
aan
Lan
dsch
ap
sb
eh
eersp
lan
FO
RT A
RT/
AR
T F
OR
T
Projectgroep (meso-niveau of thema)
- Visievorming en acties
- Beleid en administraties
- Eigenaars, beheerders
- Fysiek (deelgebied) of thematisch
- Externe deskundig(en) - …
Kaarte
nb
ox
Even
em
en
t
‘De F
orte
ng
ord
el’
In
fom
od
ule
s
Foto
grafi
eop
drach
t
Lin
iecon
feren
tie
Broch
ures,
pu
blicati
es
Verm
arkti
ng
stu
die
Forte
ng
ord
elb
ier
Habitat
vleermuizen
Interreg IV-A
Forten en
Linies
Interreg IV-C AtFort
Interreg 2Seas Muren en Tuinen
Hu
issti
jl
Web
sit
e
In
teg
raals
tud
ie ‘Leven
de
An
ti-t
an
kgrach
t b
ele
ven
’
Wate
rb
ou
wku
nd
ige s
tud
ie
Proje
ctg
roep
Bria
lmon
t
Fort
4 M
orts
el
RU
P ‘K
reati
eve k
azern
e’
Fort
2 W
om
melg
em
:
resta
urati
e
Fort
8 H
ob
oken
maste
rp
lan
Fort
5 E
deg
em
6. Middelen
In het kader van de erkenning het strategische project “Fortengordels rond Antwerpen”
zijn er naast subsidies voor projectcoördinatie en werkingskosten ook subsidies voor de
verwerving van gronden, constructies of gebouwen. Deze subsidie is bedoeld voor de
verwerving van gronden, constructies of gebouwen waarvan het gebruik noodzakelijk is
voor de realisatie van het strategische project, en waarbij de verwerving gebeurt met het
oog op de verwezenlijking van een ruimtelijk uitvoeringsplan of een plan van aanleg. Het
subsidiebedrag bedraagt 40 procent van de verwervingskosten, van maximaal 500.000
euro.
In die optiek werd het fort van Duffel aangekocht door Kempens Landschap vzw, die zich
als erfgoedbeheerder actief inzet, in opdracht voor het provinciebestuur en in nauwe
samenwerking met de lokale overheden. De aanvraag voor subsidie voor het fort van
Kapellen en de oude militaire spoorlijn tussen Kapellen en Brasschaat (project ‘Sporen
naar 2014) werd ingediend en wacht op goedkeuring.
De aanvragen werden door de projectcoördinator van de fortengordels gemotiveerd
vanuit het globale strategische project, meer bepaald vanuit de visie aangaande
onthaalpoorten die in het kaderplan geïntegreerd wordt en in aanzet in het bestek
omschreven werd.
Kempens Landschap organiseerde aanvullende subsidiering met lokale partners. Inbreng
van EU-middelen gebeurde via ‘Forten en Linies in Grensbreed perspectief’ en ‘Muren en
Tuinen’. De verankering van het fort van Duffel als onthaalpoort voor de fortengordels,
vormde eveneens de motivatie tot het bekomen van een budget van Toerisme
Vlaanderen.
Voor de onthaalpoort bij het Fort van Stabroek werd een regeling getroffen tussen het
provinciebestuur en de Vlaamse Landmaatschappij in het kader van een ruilverkaveling.
Onthaalpoorten Stabroek en Oelegem, verbonden door de Anti-tankgracht Onthaalpoorten Duffel en Mortsel, verbonden door de Fiets-o-strade
Stabroek
Oelegem
Mortsel
Duffel
7. Overzicht van de belangrijkste realisaties 2009-2012
Trekker Ondersteuning Subsidie stava opmerking
kaderplan DGB DE, DMN, DRP strat,proj+FLGP projectleiding bij Grontmij werd op orde gesteld (na aangetekend schrijven); interne kwaliteitstoets bij grontmij blijft aandachtspunt, doc werd
structureel fel aangepast en verbeterd, maar bevat nog zeer veel fouten
integraalstudie Anti-tankgracht TPA DGB/RLdV PDPO opgestart door DGB, overgedragen aan TPA deputatiebesluit
masterplan fort Lillo
dienst Archeologie stad Antwerpen/ W&Z DGB/DE FLGP
provinciale architectuurprijs gewonnen
structuurvisie onthaalpoort fort van Stabroek-Ravenhof DGB DRP FLGP
huisstijlhandboek DGB GB FLGP
website staf/DGB GB FLGP launch 19 september 2012
recreatieve kaartenbox DGB/DRST DE FLGP
belevingsbox Anti-tankgracht TPA DGB ?
toeristisch recreatieve ontsluiting (uitvoering kleine informatiepunten) RLdV DGB ?
moeilijk om aannemer te vinden
onthaalpoort fort van Stabroek (sted,aanvraag) DIN DGB FLGP
aanvraag geweigerd, overleg met GSA van RO 14 septmebre 2012 gunstig voor nieuwe aanvraag, parking voor Stafort (gem, RUP 2009) blijft moeilijk punt voor GSA
onthaalpoort fort van Oelegem - Vrieselhof (sted,aanvraag) DIN DGB FLGP
vergund 21 augustus 2012
onthaalpunt ATG/KDST (sted,aanvraag) DIN DGB FLGP vergund 17 augustus 2012
onthaalpoorten Stabroek, ATG/KDST/Oelegem (beheersovereenkomsten) DGB DIN FLGP
vooroverleg met gemeentebesturen en scheepvaart ok
onthaalpoorten Stabroek, ATG/KDST/Oelegem (uitvoering) DIN DGB FLGP
engagement mbt actieplan van cbs vragen (stuurgroep en/of cbs-besluit)
vermarktingsstudie DGB stad Antwerpen FLGP dienst Toerisme en Congres stad Antwerpen, (TPA eerst gevraagd, maar fortengordels niet binnen hun doelstelling)
ontwerp infomodules DGB DIN FLGP
fotografieproject DGB GB FLGP
educatieve pakketten DGB ? FLGP producten: lespakket en educ film - interne trekker niet duidelijk (overleg met DOVJ ?)
ATG: fietsroute (sted,aanvraag) DMN DGB PDPO afstemming adviezen Vlaamse Administraties in orde
ATG: uitvoering fietsroute DMN DMOB/DGB PDPO sted, aanvragen
fort Kapellen en 'sporen naar 2014 gemeente Kapellen/KL DE/DGB Great War
MB ivm aankoopsubsidie strat, project; stuurgroep 21 september 2012
link fiets-o-strade met toeristisch-recreatieve ontwikkeling DMOB DGB
onthaalpoort niet weerhouden door deputatie
onthaalpoort fort van Duffel - Roosendael Kempens Landschap DGB FLGP
restauratie in uitvoering
Fort 4 te Mortsel (masterplan) stad Mortsel DGB afstemming met ANB via DMN
Fort 4 te Mortsel (parkbeheerplan) stad Mortsel DMN DGB knelpuntenanalyse ANB
Fort 4 'kreatieve kazerne' (RUP) stad Mortsel DRP/DGB moeilijke evenwichtsoefening tussen natuur (vleermuizen), erfgoed en bestemming
Fort 2 te Wommelgem (restauratiedossier) gemeente Wommelgem DGB OE
afstemming adviezen Vlaamse overheid - DGB bemiddelaar
Fort 5: Edegem (herbestemmingsproject - Lindenhof )
gemeente Edegem /KL DGB
informeel advies a kabinet Vl,minister
Fort 6: Wilrijk (topsportschool) stad Antwerpen DGB ism. universiteit Antwerpen : afstemmen advisering Vlaamse overheid
Brialmontomwalling (wolvenberg) stad Antwerpen DGB beslissing federale overheid
fort Merksem: open ruimte aanpak stad Antwerpen DGB
Fort 8 Hoboken: masterplan stad Antwerpen DGB
fiets-o-strade tussen fort 4 - fort van Duffel DMOB
strategische aankopen 2010 DGB vastgoed Duffel
strategische aankopen 2011 DGB vastgoed Ministrieel besluit
RUP "campus Vesta" fort van Broechem DRP DGB gem. RUP is goedgekeurd
Fort Art / Art Fort 2011 DGB DE
Fort Art / Art Fort 2012 cultuurspreiding DGB voorbereiding 2012
project: Zimmerman collectie DE DGB
At Fort (Europees project) DGB DE goedgekeurd, eerste partnermeeting eind maart/begin april
the Great War DE DGB voorstel interne organisatie goedgekeurd door deputatie
projectorganisatie (programmacoördinatie) DGB
evenement 'de fortengordel 2011 DRST DGB APB Sport belangrijke partner
evenement 'de fortengordel 2012 DRST stuurgroep deputatiebesluit wordt voorbereid
FLGP: colloquium 'Fortengordels Nu' DE DGB
FLGP:colloquium 'FLGP' (slotcolloquium) provincie Oost-Vlaanderen DE
internationale kennisuitwisseling: stelling amsterdam en NHWL DGB
samenwerkingsovereenkomsten DIN DGB bilateraal overleg met CBS Ranst, Johan Kuipers nv Scheepvaart en Stafort; opmaak overeenkomsten door dienst portefeuillebeheer
linieconferentie dec 2010 DGB FLGP
expertengroep ecologie en vleermuizen DGB
expertengroep erfgoed en landschap DGB
overlegdag dec 2011 DGB Grontmij
overlegdag maart 2012 DGB Grontmij
afstemming adviezen Vlaamse overheid - DGB bemiddelaar DGB ARP?
case LO/havengebied
3 persmomenten: eerste spadesteek onthaalpoorten DGB CD
25/4 Stabroek
speelweide bij infopunt ATG/KDST gemeente Brecht DGB gemeente
Brecht
PRUP Fort van Oelegem-Vrieselhof DRP DGB FLGP Ranst
aankoop fort van Duffel 2010 KL/DGB strat,project
aankoop fort van kapellen en militaire spoorlijn KL/DGB strat,project
persmoment structuurvisie fort van Stabroek DGB
persmomenten en publicaties evenement Fortengordel 2011 CD/APB Sport DGB
artikel in tijdschrift 'Ruimte' DGB
publicatie 'Antwerpen Versterkt 2' DGB/DE
Europa in je buurt Europa Direct DGB
projectaanvraag At Fort DGB
projectaanvraag Great War DGB DE/KL/SSVVC
nota aankoopstrategie DGB vastgoed
verslagboek Fortengordels Nu! 2009 DE DGB FLGP
projectbrochure Forten en Linies in Grensbreed Perspectief staf DGB FLGP
presentatie op colloquium Fortengordels Nu! 2009 DGB FLGP
presentatie studiedag Openbare Ruimte 2010 DGB FLGP
presentatie slotevenement Interreg 'Manoevers' 2012 DGB manoeuvers
diverse presentaties partnermeetings en workshops At Fort 2011-2012 AT Fort
presentatie partnermeeting Great War (eng en fr) 2011 Great War
1
8. Aanpak
Om de complexiteit van het project hanteerbaar en beheersbaar te krijgen wordt gewerkt
via 3 sporen:
Spoor 1: de opbouw van een algemene, gedragen visie o.a. via de opmaak van een
kaderplan en ondersteunende studies;
Spoor 2: de realisatie van concrete (voorbeeld) projecten en acties op het terrein,
Spoor 3: een wervende communicatie rond en betrokkenheid bij de toekomst van het
gebied, waarbij getracht wordt om maximale afstemming met actoren, sectoren en
beleidsdomeinen te bereiken.
Deze sporen lopen niet apart, maar zijn integendeel sterk met elkaar verweven.
9. Enkele voorbeelden van realisaties
Kader- en actieplan
Spoor 1: de opbouw van een algemene, gedragen visie
De twee fortengordels, de binnenste zgn. ‘Brialmont-fortengordel’ en de buitenste
pantser-fortengordel vormen het onderwerp van een provinciaal kaderplan met
uitvoeringsgericht actieplan. In zitting van 26 augustus 2010 werd de opdracht gegund
aan studiebureau Grontmij in samenwerking met Cluster Landscape en Beek&Kooiman.
Hiermee willen we de zichtbaarheid en het hergebruik van de beide fortengordels rond de
stad Antwerpen verbeteren. Daarom werken we een visie uit voor de forten en een plan
voor acties op het terrein. Uiteraard is het ook de bedoeling in een volgende fase deze
acties concreet op het terrein te realiseren.
Het kaderplan bestaat uit drie delen en een bijlage met figurenbundel en toolkit:
1. analyse van de bestaande toestand.
2. uitwerken van een globale visie.
3. Opmaken van een concreet en uitvoeringsgericht actieplan.
Het is van belang dat de verschillende betrokken overheden, externe actoren, zoals
eigenaars en beheerders tijdens elke fase de nodige input kunnen geven.
Een uitgebreid actieplan (met aangeven van actie, termijn, trekker, partners,
knelpunten, financiële raming, …) wordt opgesteld op basis van de globale visie. Het
actieplan dient aan te geven welke acties nodig zijn om de uitgewerkte visie tot
uitvoering te brengen, en dit op de drie niveaus. Bij elke actie dient duidelijk te worden
aangegeven welk overheidsniveau of instantie dit moet doen, en wanneer welke
instrumenten hiervoor moeten ingezet worden.
De actieprogramma’s omvatten zowel acties die kunnen worden uitgevoerd door de
gemeenten, eigenaars, beheerders, externe partners als door de provincie Antwerpen.
Voor de opmaak van dit kaderplan wordt een bepaalde werk- en overlegmethodiek
gevolgd. Er is een opdeling te maken tussen de studie en het proces. Grootste
onderscheid is dat het studiewerk in dit kaderplan een bepaald einde heeft en dat het
proces zal blijven verder lopen.
Het kaderplan moet een vlot hanteerbaar en overzichtelijk werkdocument worden,
begrijpbaar voor een ruime doelgroep (verenigingen, lokale overheden, eigenaars,
beheerders, planners …). Het document wordt afgeleverd in begrijpelijke taal voor leken.
Teksten moeten zo beknopt mogelijk gehouden worden, voorkeur wordt gegeven aan
kaart- en beeldmateriaal met legenda en oplijsting.
2
Stand van zaken:
Deel 1: ‘analyse bestaande toestand’ werd afgerond als werkdocument en heeft reeds
een aftoetsing bij de relevante actoren gekregen. Naast een algemeen overzicht
werden in een aparte bundel informatiefiches per site verzameld.
Deel 2 ‘visievorming’ is opgemaakt en wordt op 18 december besproken met de
provinciale diensten en vervolgens met de Vlaamse overheid (RWO). In januari 2013
wordt dit deel voorgelegd aan de deputatie.
Deel 3 ‘uitvoeringsgericht actieplan’ is in voorbereiding.
Integraalstudie Anti-tankgracht en uitvoering onthaalpoorten en infopunten
Spoor 1: ondersteunende studies
Spoor 2: realisatie van concrete projecten en acties op het terrein
De projecten langs de anti-tankgracht en op de onthaalpoorten zijn een voorbeeld van de
geïntegreerde aanpak bij zowel studie als bij de effectieve uitvoering op het terrein.
Afstemming, coördinatie en monitoring rust bij de dienst gebiedsgericht beleid (in casus
de projectcoördinator) Andere diensten, vzw’s en autonome provincie bedrijven worden
maximaal betrokken en ingezet vanuit hun eigen reguliere werking en middelen, wat zich
ook vertaalt naar de beleidsbevoegdheden en -verantwoordelijken.
Deze geïntegreerde methodiek bij uitvoering van acties willen we in de toekomst verder
ontwikkelen en verankeren. Meer voorbeelden op het vlak van geïntegreerde aanpak zijn
weergegeven in de fiches (zie werkingsverslag bijlage)
Integraalstudie Anti-tankgracht
3
Linieconferentie en overlegdagen
Spoor 3: Communicatie, afstemming, draagvlak en betrokkenheid
De overlegdagen worden op regelmatige tijdsstippen georganiseerd met als doel om
iedereen ruim en dezelfde info te kunnen aanbieden, op de hoogte te houden en actief te
betrekken.
Mede door de grote opkomst van telkens ca 120 zeer geëngageerde actoren., was het
mogelijk om hieruit zeer veel materiaal te puren, knelpunten zichtbaar te maken en de
dynamiek/kwaliteiten van betrokkenen duidelijk te krijgen.
Evenement ‘de Fortengordel’
Spoor 3: Communicatie en draagvlak
Om de fortengordels en alle acties die er rond gebeuren bekend te maken bij een ruim
publiek, werd reeds drie maal een evenement georganiseerd ‘De Fortengordel’ waarbij
duizenden bezoekers bereikt werden.
evenement 'de Fortengordel 2010'
website
Spoor 3: Communicatie, draagvlak, vermarkting
In het kader van het Europese project FLGP, werd ook nog een vermarktingsstudie, een
fotografieproject, de ontwikkeling van een recreatieve kaartenbox, een website afgerond.
website www.fortengordels.be
4
Infomodules
Spoor 2: realisatie van concrete projecten en acties op het terrein
Provincie Antwerpen plaatst momenteel infrastructuur bij de forten die geselecteerd
werden als onthaalpoorten. Het betreffen nu grote infomodules en in latere fase worden
bij elk fort kleinere infoborden, infobanken enz …. voorzien. Het ontwerp van deze
informatiemodules was een gezamenlijke opdracht binnen het Europese project ‘Forten
en Linies in Grensbreed Perspectief’.
Onthaalpoort fort van Stabroek-Ravenhofinrichting onthaalpoort 2011-2012
Ruimtelijke visie en ontwerp onthaalpoort fort van Stabroek
10. Evaluatie
Timing
Vanaf de start van het project werd ingezet op communicatie en overleg; de
overlegstructuur die na een eerste periode van verkenning van het ‘veld’ werd
opgemaakt, toont de complexiteit van het project.
Door overleg en afstemming werd gedurende deze projectperiode al zeer veel
informatie verzameld, (beleids)visies van anderen bekomen, kennis en ervaring
gedeeld, het draagvlak en engagement opgebouwd.
De projectperiode van 3 jaar was echter slechts voldoende voor een eerste opstart,
waarbinnen wel resultaten behaald werden, maar die te kort is om met alle actoren
een gedragen visie uit te werken.
Wat betreft het kaderplan blijkt dat de voorziene termijn van 18 maanden duidelijk te
kort is, om tot een voldoende gedragen en uit gepuurde visie te komen.
Projectorganisatie
Gedurende de eerste twee jaren van de projectperiode vervulde de projectcoördinator
een éénvrouws-positie (1VTE), die gezien de complexiteit van het project niet langer
houdbaar is. Daarom werd vanuit het project zelf verder gezocht naar extra middelen
voor zowel interne ondersteuning maar ook uitvoering van deeltaken door externen
(bv. redactiewerk informatiemodules).
Deze middelen werden gevonden in Europese structuurfondsen. Vanaf april 2012 kon
hiermee de dienst Gebiedsgericht Beleid versterkt met een projectmedewerkster, die
deeltijds voor het strategisch project Fortengordels ondersteuning zal bieden op het
vlak van communicatie, administratie en organisatie.
5
Aanbevelingen
Door de complexiteit van het project is een langere timing, met een langzame
besluitvorming, noodzakelijk om een breed gedragen visie te kunnen uitwerken.
Overleg en afstemming op alle niveau’s blijven noodzakelijk. Het actieplan zal, eens
door alle actoren aanvaard, met een realistische maar efficiënte timing uitgevoerd
moeten worden.
Acties op korte termijn zouden groot voordeel halen uit een geïntegreerde aanpak,
waarbij adviezen op elkaar worden afgestemd en procedures vlot kunnen verlopen.
Het hanteren van een gebiedsportefeuille kan ervoor zorgen dat subsidies tijdig
kunnen doorstromen.
Een kwaliteitscontrole moet garanderen dat efficiënt en volgens afgesproken regels
gewerkt wordt, dat projecten op elkaar afgestemd worden, dat alle sectoren en
aspecten evenwichtig aan bod komen.
Een vervolg op het strategisch project, met focus op het verder optimaliseren van
programmaregie en -organisatie, het onderzoeken van instrumentarium op maat en
schaal binnen het bestaande wettelijke kader, het opbouwen van
gebiedsportefeuilles, het afstemmen van administraties, enz … , is meer dan
wenselijk om de geleverde inspanningen en de investeringen niet te laten teniet
gaan.
Uitdagingen
De schaal van het projectgebied is buitengewoon groot; wat niet enkel zijn weerslag
kent op de projectorganisatie en de programmacoördinatie. Ook de diversiteit van
actoren maakt dat communicatie en afstemming op verschillende manieren en met
een andere taal gevoerd moet worden. Dat gezocht moet worden naar het juiste
instrumentarium op de juiste schaal: maatwerk blijkt noodzakelijk.
Het bewaken van de programmatische samenhang tussen de verschillende projecten
binnen het projectgebied, het afstemmen van visies op verschillende niveau’s, op
deelprojecten en acties, het zoeken naar de noodzakelijke financiële middelen, het
inhoudelijk ondersteunen, het opbouwen van kennis, de kwaliteitstoets, enz… zijn de
grote uitdagingen die zullen bepalen of de fortengordels een toekomst als geheel, als
som der delen, tegemoet kunnen gaan.
Beleidsmatige verankering door middel van samenwerkingsovereenkomsten, een
gedragen kaderplan, samenwerken om uitvoerings- en beheersplannen te realiseren,
acties uit te voeren, vormen de basis van (rechts)zekerheid waarbinnen de
investeringen gerealiseerd moeten worden.
11. Verwachtingen
Het verder kunnen uitwerken van de projectorganisatie met zowel interne als externe
partners, vanuit een organisatorisch ruimere aanpak;
Opbouwen van gebiedsportefeuilles en onderzoek naar een optimaal instrumentarium
binnen het bestaande wettelijke kader, en dit in samenwerking met de Vlaamse
administraties;
De interne samenwerking verder uitbouwen en formaliseren, verdere afstemming en
verweving van de fortengordels binnen de reguliere werking van alle relevante
departementen;
Uitbreiden van de mankracht bij dienst gebiedsgericht beleid of aanvullen met
externe expertise;
Afstemmen van strategische projecten (vb logistiek park schijns, Scheldekaaien);
masterplannen (vb. fort Lillo), uitvoerings- en beheersplannen (vb. RUP fort 4);
Uitbouwen van een samenwerking met private sector (ondernemers, eigenaars,
beheerders);
Nieuwe Europese fondsen en samenwerkingsverbanden aangaan;
6
Een kennis- en ervaringscentrum uitbouwen voor de fortengordels is met oa.
Provinciale diensten, Vlaamse administraties, Natuurpunt, SSVVC, Kempens
Landschap, enz …;
Kaderplan (laten) uitvoeren
Sensibilisering; fortengordels in de hoofden en harten …
Samenwerkingsovereenkomsten, engagementsverklaringen, uitvoeren van het
actieplan …
Constructieve samenwerking, engagement, actie !!!
12. Tot slot
Het ontwerp-werkingsverslag werd in oktober toegelicht aan de subsidiërende Vlaamse
overheid (departement Ruimte)n met positief gevolg en de aanbeveling om een nieuw
strategisch project in te dienen in het voorjaar van 2013. Het ontwerp-verslag werd
vervolgens aangepast en ter kennisname voorgelegd aan de deputatie op 13 december
2012.
Dit werkingsverslag zal teruggekoppeld worden aan de provinciale raadscommissie, de
provinciale werkgroep fortengordels, en vervolgens verspreid worden in de vorm van een
brochure voor een breder publiek.
Het strategisch project heeft een positieve dynamiek op gang gebracht bij zeer veel
actoren. In deel 2 van dit verslag wordt een globaal overzicht gegeven van de vele acties
en deelprojecten en dit aan de hand van fiches. Hierin staat een beknopte opsomming
van de samenwerkingsverbanden, de middelen en de werkinstrumenten per spoor en per
project. Niet alle projecten hebben reeds een volledig uitgewerkte fiche gekregen.
7
Deel 2: Samenvattende overzichtsfiches
Project coördinatie
Doelstelling Een optimale afstemming tussen de verschillende acties, beleidslijnen en projecten in het projectgebied voor een vlotte uitvoering van het strategisch project. Een duidelijke rolverdeling en een globaal zicht op de inspanningen van de verschillende partners in het project moeten steeds bewaakt worden. Afstemming tussen de verschillende onderdelen en deelprojecten van alle partners.
Inhoud Het begeleiden, structureren en opvolgen van het proces, op alle drie de sporen. Het opzetten van een duidelijke projectstructuur waarbij een goed evenwicht nagestreefd wordt tussen volledigheid (verschillende partners, betrokkenen) en werkbaarheid (krachtdadig). Rol projectcoördinator: de rol van de projectcoördinator bestaat enerzijds uit het visievorming en inhoudelijk werk (kaderplan), het realiseren van acties, het organiseren en sturen van het (overleg) proces, van samenwerkingsverbanden en financiële middelen (EU). Hij beoogt tevens de afstemming tussen de verschillende ideeën, projecten en partners. De projectcoördinator functioneert de facto als programmaleider binnen het projectgebied en dit op de verschillende sporen.
Stand van zaken
Vanaf maart 2012 werd de dienst Gebiedsgericht Beleid versterkt door de aanwerving van projectmedewerkster Kaat Mertens (via Maxigreen en At Fort subsidie), die ook voor het strategisch project Fortengordels ondersteuning zal bieden.
Organisatie structuur
Projectleider Karen Gysen
Initiatief nemer
Dienst Gebiedsgericht Beleid, provincie Antwerpen
Partners provincie
- Departement Ruimtelijke Ordening en Mobiliteit - Departement Cultuur - Departement Milieu en Natuur - Departement Recreatie, Sport en Toerisme
Project partners Partners extern
- Vlaamse Overheid - Lokale verenigingen en organisaties - Eigenaars en beheerders - Eu-projectpartners
Timing - Dynamische Project- en overlegstructuur goedgekeurd 30 juni 2011
Financiering - Projectsubsidie Vlaanderen (80%) 2009-2012 - Reguliere middelen provincie (20%) - Vanaf 2012 regulieren middelen provincie (100%)
8
9
Spoor 1: Ondersteunende studies Spoor 3: communicatie en overleg Actorenanalyse
Doelstelling Databank met alle relevante actoren, overheidsinstanties, eigenaars, beheerders, verenigingen, studiebureaus …
Organisatie structuur
Projectleider Karen Gysen, dienst Gebiedsgericht Beleid (dGB), Provinciebestuur Antwerpen, DROM
Initiatief nemer
Karen Gysen, dienst Gebiedsgericht Beleid (dGB), Provinciebestuur Antwerpen, DROM
Partners intern
- Kaat Mertens, projectmedewerker, DGB - Stafdienst DROM - Provinciale werkgroep fortengordels
Partners extern
Timing
Huidige fase - Ontwerp databank
Tussenstappen - Updaten - Corrigeren - structureren
Voorziene eindfase
- eind 2013
Financiering Reguliere werking
10
Instrumenten - excell
11
Spoor 3: communicatie, afstemming en overleg Gestructureerd dynamisch overleg
Doelstelling Een optimale afstemming tussen de verschillende acties, beleidslijnen en projecten in het projectgebied voor een vlotte uitvoering van het strategisch project
Inhoud Het opzetten van een duidelijke projectstructuur waarbij een goed evenwicht nagestreefd wordt tussen volledigheid (verschillende partners, betrokkenen) en werkbaarheid (krachtdadig). Er werd een projectstructuur opgezet om het gehele project te begeleiden, die er als volgt uit ziet: zie bijlage - fortengordel-commissie (stuurgroep) - adviesgroep - projectbureau - Provinciale werkgroep - Expertengroepen - Projectgroepen (deelgebieden of thematisch) - Project-werkgroepen Daarnaast wordt afgestemd, overlegd en samengewerkt met overheidsinstanties op verschillende niveaus, alsook de Interreg partners waarmee kennis wordt gedeeld, projecten worden uitgevoerd enz …
Stand van
zaken
De initiële projectstructuur wordt best verfijnd en lichtjes aangepast om de verschillende
uitdagingen beter te kunnen aangaan. De nieuwe projectstructuur wordt tegen voorjaar 2013 herwerkt en geoperationaliseerd.
Organisatie structuur
Projectleider Karen Gysen
Initiatief nemer
Dienst Gebiedsgericht Beleid, Provincie Antwerpen
Partners intern
- Departement Cultuur, Dienst Erfgoed - Dienst Infrastructuur - Departement Recreatie, Sport en Toerisme - Departement Ruimtelijke Ordening en Mobiliteit
12
Partners extern
- Verschillende Vlaamse administraties - Talrijke lokale verenigingen en organisaties
Timing Permanente opdracht voor projectcoördinatie
Financiering - Projectsubsidie Vlaanderen 2009-2012 - Reguliere middelen (cofinanciering, studiekosten, drukwerk, vergader accommodatie,
evenementenwerking…) - vanaf 2012 personeel via reguliere middelen
13
Spoor 1: visievorming Kaderplan met uitvoeringsgericht actieplan
Doelstelling Een globale visie voor de beide fortengordels in een kaderplan, gekoppeld aan een uitvoeringsgericht actieplan dat bepaalt wie welke acties gaat nemen om deze visie uit te voeren.
Organisatie structuur
organogram en samenstelling overlegstructuur (goedgekeurd door 30 juni 2011)
Projectleider Karen Gysen, dienst Gebiedsgericht Beleid (dGB), departement Ruimtelijke Ordening en
Mobiliteit (DROM)
Initiatief nemer
Provinciebestuur Antwerpen, DROM, dGB
Partners intern
- dagelijks bestuur kaderplan: DGB, DRP, DE, DMN, studiebureau (ca 1/week) - Provinciale werkgroep fortengordels (1/kwartaal)
Partners extern
- Fortengordel-commissie (beleid, andere overheden …) - Fortengordel-overleg (gemeenten, eigenaars, verenigingen …) - Adviesgroep (denktank) - Thematische expertengroepen - Gebiedsgerichte en thematische projectgroepen (meso-niveau) - Projectgroepen (microniveau) - Studiebureau Grontmij, Cluster Landscape, Beek&Kooiman Cultuurhistorie - EU: Interreg IV-A: Forten en Linies in Grensbreed Perspectief (FLGP) - Simon Stevin Vlaams Vestingbouwkundig Centrum (SSVVC)
Timing Deel 1: ‘analyse van de bestaande situatie’ is grotendeels klaar en heeft al enkele correctie en informatierondes doorlopen. Het is echter nog geen definitief document. Deel 2: ‘visievorming’ wordt momenteel voorbereid. Ook hierover werd al overlegd en gecommuniceerd, workshops georganiseerd. De structuur werd bijgestuurd tijdens de zomermaanden, waarna nu verder aan de inhoud gewerkt kan worden. Planning is om deel 2 begin 2013 klaar te hebben. Deel 3: ‘uitvoeringsgericht actieplan’ wordt langs de zijlijn reeds opgebouwd, maar zal pas begin 2013 vaste vorm kunnen aannemen.
Huidige fase - deel II ‘visievorming’ en deel III ‘uitvoeringsgericht actieplan’ in voorbereiding - verdere organisatie van overleg (conform organogram en procesnota) - ontwerpend onderzoek meso-niveau
Tussenstap - 19 aug.2010: gunning opmaak kaderplan en uitvoeringsgericht actieplan - Startvergadering begin september 2010 - 13 sept.2010: agendapunt op prov. werkgroep fortengordels - 9 nov.2010: Linieconferentie, eerste presentatie actoren
14
- 30 juni 2011 Goedkeuring overlegstructuur deputatie - Oktober 2011 Deel I: analyse klaar voor bredere verspreiding (actoren) - 12 okt 2011 Brialmontwerkgroep (meso-niveau) - 19 nov 2011 fortengordel-commissie (stuurgroep) - 9 nov 2011 fortengordel-overlegdag - 23 november 2011 expertengroep ecologie en vleermuizen - 6 december 2011: interne workshop studiebureau - 14 december 2011 expertengroep ecologie en vleermuizen - 15 februari 2012 Expertengroep erfgoed en landschap - Opmerkingen actoren op deel I tegen 17/12 doorgegeven voor aanpassing en verwerking. - 18 april 2012 fortengordel-overlegdag incl expertengroepen benutting en mobiliteitt, +
Aangepast document toegelicht op diverse overlegmomenten
Voorziene eindfase
Deel 1 analyse en deel 2 visie: februari 2013 Deel 3 juni 2013
Financiering
Budget DGB 2009-2012
reguliere werking
Budget DRP 2010
170.000 € waarvan
Interreg IV-A FLGP
85.000 € wordt gesubsidieerd door de EU.
Instrumenten - Kaderplan - Uitvoeringsgericht actieplan - Workshops, colloquia, linieconferentie, studiereizen en overleg - samenwerkingsovereenkomsten
Communicatie - Persbericht September 2010 (na goedkeuring gunning door deputatie) - Maart 2010 Onthaalpoort Stabroek; - Radio 2 ‘ de ochtend’: interview over o.a. strategisch project en kaderplan Nov. 2010
n.a.v. linieconferentie - Brochure ‘Forten en Linies in Grensbreed Perspectief’ - Artikel in ‘Ruimte’ VRP - Folder ‘De provincie en de fortengordels rond Antwerpen’ - Brochure ‘Fortengordels rond Antwerpen’ - erfgoedbrochure ‘Een harnas van baksteen en beton’ - Colloquium ‘Fortengordels nu!’ - Dag van de openbare ruimte - april 2010: toelichting in lunet te Utrecht n.a.v. studiereis met het prov. Vredescentrum - www.fortengordels.be - http://rsv.vlaanderen.be/nl/strategischeProjecten/fortengordels.html - ‘De fortengordel’ 17 mei 2009 (4500 geregistreerde deelnemers, ? effectieve deelnemers) - ‘De fortengordel’ 23 mei 2010 (6500 geregistreerde deelnemers, >10000 effectieve
deelnemers) - ‘De fortengordel’ 22 mei 2011 - 9 december 2010 Linieconferentie - 9 november 2011 fortengordel-overlegdag - 14 november 2011 Presentatie in Kunstfort te Vijfhuizen (stelling van Amsterdam) - 2011 ‘Antwerpen Verstrekt 2’, publicatie ism Artesis Hogeschool en UA
15
Spoor 1: Ondersteunende studies Spoor 2: projecten en acties Onthaalpoort Fort van Stabroek-Ravenhof Onthaalpoort fort Stabroek-Ravenhof
structuurvisie en actieplan 2010-2011
Onthaalpoort fort van Stabroek-Ravenhofinrichting onthaalpoort 2011-2012
Doelstelling Op strategische locaties van de beide fortengordels worden onthaalpoorten uitgebouwd waar informatie wordt verstrekt en onthaalinfrastructuur wordt voorzien. Rond deze poorten kunnen nu reeds acties worden aangevat die bij de opmaak van het kaderplan meegenomen zullen worden in de totaalvisie. De grote opportuniteit in Stabroek ligt in de complementaire en versterkende relatie tussen het fort, het nabijgelegen kasteeldomein Ravenhof en de Anti-Tankgracht. Voor deze onthaalpoort wordt een structuurvisie en inrichtingsplan opgemaakt en een infopunt met fietsenstalling en parking aangelegd. Fort Stabroek en Ravenhof bieden ook de mogelijkheid tot verbindingen met het Opstalvalleigebied en Grenspark De Zoom - Kalmthoutse Heide.
Organisatie structuur
Projectleider Karen Gysen, projectcoördinator fortengordels, provinciebestuur Antwerpen, dienst Gebiedsgericht Beleid (dGB); Provincie Antwerpen, Departement Ruimtelijke Ordening en Mobiliteit (DROM)
Initiatief nemer
Karen Gysen
Partners intern
- Rita Ceenaeme en Johan Vonck, Dienst Infrastructuur (DIN), Provincie Antwerpen - Huguette Jeuninckx, dienst Vastgoed (aankoop perceel en begeleiding beheercontracten) - Project(werk)groep ‘onthaalpoort fort van Stabroek-Ravenhof’ (mix met externe partners) - Provinciale werkgroep fortengordels - Projectgroep inrichting onthaalpoorten (DIN, DGB, DRP, DSTV, TPA, RLdV)
Partners extern
- Gemeentebestuur Stabroek - Fortbeheerder/eigenaar Stafort - VLM: grondeigenaar - VMM: beheerder Antitank-gracht - Onroerend Erfgoed (landschapsbeheerplan) - Natuur en Bos (habitat en landschapsbeheersplan) - Simon Stevin Vestingbouwkundig Centrum (SSVC) - Regionaal Landschap de Voorkempen (RLdV) - Stuurgroep (beleid, andere overheden …) - Project(werk)groep ‘onthaalpoort fort van Stabroek-Ravenhof’ - Studiebureau Stramien - EU: Interreg IV-A: Forten en Linies in Grensbreed Perspectief (FLGP)
16
Timing
Historiek
- 2009: gemeentelijk RUP voor het fort goedgekeurd - Gemeentelijk RUP Ravenhof loopt nog. (R.v.St.) - 13 sept.2010: agendapunt op prov.werkgroep fortengordels - opmaak offertevraag voor uitvoeringsopdracht infopunten FLGP (sept 2010) - kernteam + eigenaar en cbs (eind sept.) - Project(werk)groep (eind sept.) - 7 juli 2010: derde project(werk)groep - Nov 2010 ontwerp structuurvisie, actieplan, detailontwerpen met nota - 9 dec. 2010: Linieconferentie, presentatie ontwerp - 9 dec 2010 ontwerp structuurvisie deputatie - 22 juni 2011 stuurgroep onthaalpoort (structuurvisie en actieplan) - januari 2011 start voorbereidingen inrichting onthaalpoorten - maart agendapunt deputatie inrichting onthaalpoorten - juni 2011 goedkeuring deputatie inrichting onthaalpoorten - 24 nov 2011 indienen offertes inrichtingswerken onthaalpoorten - Geen offertes - Aanpassing aanbestedingsbundel - Goedkeuring aanbesteding door deputatie en provincieraad februari 2012 - Heraanbesteding; offerten tegen 16 april 2012 - gunning van de werken 26 juli 2012 aan Verbruggen uit Temse - 17 augustus 2012 Sted vergunning met voorwaarden Brecht - 21 augustus 2012 sted. Vergunning Ranst
Huidige fase - Startvergadering 6 september 2012 - 7 september overleg met dienst portefeuillebeheer - Samenwerkingsovereenkomsten @ Stabroek, Ranst en nv de Scheepvaart - Stedenbouwkundige vergunningen voor Brecht en Ranst ok - 13 september overleg met Vicky Peeters ivm weigering sted. Vergunning Stabroek - Nieuwe sted.aanvraag met bijkomende motivering ivm parking Stafort en RUP
To do - Beleidsoverleg 9 oktober 2012 (karen) - Deputatie (Karen) - Productie infomodules 10-12 weken (werf en adm opvolging DIN, Rita) - Uitvoering op terrein ca 14 dagen - Oplevering voorzien december 2012 of januari 2013 (ifv winterweer) - Infopanelen via meerwerken Stramien (karen volgt op, Rita vraagt na bij DIN) - Offerte vraag bij stramien (art 17) gevraagd - Inhoud i.s.m. RLdV, ANB, VMM, eigenaars, beheerders, gemeenten
Voorziene eindfase
- Oplevering inrichtingswerken januari-februari 2013 - declaratie ikv FLGP voor maart 2013
Financiering
Budget DGB 2009-2012
reguliere werking
Budget DRP
2010
Structuurvisie en actieplan 36.663 € waarvan
Interreg IV-A FLGP
10.000 € wordt gesubsidieerd door de EU.
Budget DIN 2011
Inrichting onthaalinfrastructuur 42.500 € waarvan
Interreg IV-A FLGP
21.250 € wordt gesubsidieerd door de EU.
Instrumenten - RUP - Structuurvisie en actieplan - Inrichtingsplan
17
- Aanbesteding - Stedenbouwkundige aanvraag - Samenwerkingsovereenkomst VLM-VMM-Gemeente-Provincie - Samenwerkingsovereenkomst met Stafort ivm onthaalpoort maart 2012 - Bouwrecht/aankoop perceel onthaalpoort VLM maart 2012
Communicatie
Pers - Persbericht maart 2010 (na gunning opdracht door deputatie) - Persmoment 10 maart 2010 Onthaalpoort Stabroek, interview Radio 2 ‘ de ochtend’ - Nov. 2010 n.a.v. Linieconferentie - 25 april 2012: eerste spadesteek
Publicaties - Brochure ‘Forten en Linies in Grensbreed Perspectief’ - Artikel in ‘Ruimte’ VRP - Folder ‘De provincie en de fortengordels rond Antwerpen’ - Brochure ‘fortengordels rond Antwerpen’ - erfgoedbrochure ‘Een harnas van baksteen en beton’ - ‘Antwerpen versterkt 2’
Presentaties - Colloquium ‘Fortengordels nu!’ - Dag van de openbare ruimte - Evenement ‘de fortengordel 2010’ - april 2010: toelichting in lunet te Utrecht n.a.v. studiereis met het prov. vredescentrum
Websites - www.fortengordels.be - http://www.provant.be/bestuur/grondgebied/gebiedsgericht_belei/fortengordels/index.jsp - http://rsv.vlaanderen.be/nl/strategischeProjecten/fortengordels.html - www.stabroek.be - www.stafort.be
Evenementen - ‘De fortengordel’ 23 mei 2010 - Voorevenement ‘De fortengordel’ 15 mei 2011 - ‘De fortengordel’ 5 of 6 mei 2012
18
19
Spoor 1: Ondersteunende studies Spoor 2: projecten en acties Onthaalpoort Fort van Oelegem-Vrieselhof
Onthaalpoort fort van Oelegem – Vrieselhofstructuurvisie en actieplan 2010-2011
Onthaalpoort fort van Oelegem – Vrieselhofinrichting onthaalpoort 2011-2012
Doelstelling Op strategische locaties van de beide fortengordels worden onthaalpoorten uitgebouwd waar informatie wordt verstrekt en onthaalinfrastructuur wordt voorzien. Rond deze poorten kunnen nu reeds acties worden aangevat die bij de opmaak van het kaderplan meegenomen zullen worden in de totaalvisie. De grote opportuniteit in Oelegem ligt in de complementaire en versterkende relatie tussen het fort, het naastgelegen kasteeldomein Vrieselhof en de Anti-tankgracht. Voor deze onthaalpoort wordt een structuurvisie opgemaakt, die vertaald zal worden in een PRUP, en een infopunt met fietsenstalling aangelegd.
Organisatie structuur
Projectleider - Els Stevens, provinciebestuur Antwerpen, DRP: globale visie omtrent provinciaal domein Vrieselhof en fort van Oelegem
- Karen Gysen, dGB: inrichting onthaalpoort, sted.aanvragen, samenwerkingsovereenkomsten
- Rita Ceenaeme, DIN, aanbesteding en uitvoering inrichtingswerken onthaalpoort
Initiatief nemer
Provinciebestuur Antwerpen, Departement Ruimtelijke Ordening en Mobiliteit (DROM)
Partners intern
- Groendomeinen (beheer domein Vrieselhof) - Dienst Infrastructuur (DIN) - Dienst Milieu en Natuur (DMN) - Dienst Patrimonium - Provinciale werkgroep fortengordels
Partners extern
- Stuurgroep (beleid, andere overheden …) - Natuur 2000 (beheren het fort i.o.v. de private eigenaar) - Projectgroep ‘onthaalpoort fort van Oelegem-Vrieselhof’ - EU: Interreg IV-A: Forten en Linies in Grensbreed Perspectief (FLGP) - Studiebureau D+A - Simon Stevin Vestingbouwkundig Centrum (SSVC)
- Regionaal Landschap de Voorkempen (RLdV)
20
Timing
Huidige fase - structuurvisie goedgekeurd door deputatie voorjaar 2012 - Uitvoering inrichtingswerken onthaalpoort: loopt, startvergadering 6 september 2012 - Samenwerkingsovereenkomsten: opgemaakt met dienst portefeuillebeheer, verstuurd @
Stabroek, Ranst en nv de Scheepvaart - Stedenbouwkundige vergunningen voor Brecht en Ranst ok - 13 september overleg met Vicky Peeters ivm weigering sted. Vergunning Stabroek - Nieuwe sted.aanvraag met bijkomende motivering ivm parking Stafort en RUP
Tussenstappen - 13 sept. 2010: agendapunt op prov. werkgroep fortengordels - Opmaak offertevraag voor uitvoeringsopdracht infopunten FLGP (sept 2010) - Deputatie: begin oktober 2010 - Bilaterale overleggen: oktober-november 2010 - 9 dec. 2010: Linieconferentie, presentatie tussentijds resultaat - Projectgroep: eind november 2010 - december 2010 principiële goedkeuring - januari 2011 start voorbereidingen inrichting onthaalpoorten - maart agendapunt deputatie inrichting onthaalpoorten - 30 juni 2011 goedkeuring deputatie inrichting onthaalpoorten - 10 november 2011 deputatie: goedkeuring ontwerp structuurvisie en overlegplanning - Goedkeuring heraanbesteding deputatie en provincieraad februari 2012
- Toelichting op schepencollege 1 februari 2012 - Offerten inrichting onthaalpoort tegen 16 april 2012
Voorziene eindfase
- Uitvoering inrichtingswerken onthaalpoort december 2012-januari 2013
Financiering
Budget DGB 2009-2012
reguliere werking
Budget DRP 2010
Structuurvisie 90.000 € waarvan
Interreg IV-A FLGP
45.000 € wordt gesubsidieerd door de EU.
Budget DIN 2011
Inrichting onthaalpoort 42.500 € waarvan
Interreg IV-A FLGP
21.250 € wordt gesubsidieerd door de EU.
Instrumenten - Structuurvisie en actieplan - Inrichtingsplan - Aanbesteding - Stedenbouwkundige aanvraag - Samenwerkingsovereenkomst VLM-VMM-Gemeente-Provincie - PRUP (MER?)
Communicatie
Pers - Persbericht oktober 2010 (na deputatie) - Persmoment Nov. 2010 n.a.v. linieconferentie - presentatie structuurvisie en inrichting onthaalpoort 22 juni 2012
Publicaties - Brochure ‘Forten en linies in Grensbreed Perspectief’ - Artikel in ‘Ruimte’ VRP - Folder ‘De provincie en de fortengordels rond Antwerpen’ - Brochure ‘fortengordels rond Antwerpen’ - erfgoedbrochure ‘Een harnas van baksteen en beton’ - 2011 ‘Antwerpen Verstrekt 2’, publicatie ism Artesis Hogeschool en UA
21
Presentaties - Colloquium ‘Fortengordels nu!’ - Dag van de openbare ruimte - Evenement ‘de fortengordel 2010’ - Linieconferentie 9 dec 2010 - Fortengordel-overleg
Websites - www.fortengordels.be - http://www.provant.be/bestuur/grondgebied/gebiedsgericht_belei/fortengordels/index.jsp - http://rsv.vlaanderen.be/nl/strategischeProjecten/fortengordels.html - www.natuur2000.be
Evenementen - ‘De fortengordel’ 23 mei 2010 - ‘De fortengordel’ 22 mei 2011 - ‘De fortengordel’ 5 of 6 mei 2012
22
23
Spoor 1: Ondersteunende studies Spoor 2: projecten en acties Onthaalpoort Anti-Tankgracht
Studie en analyseIntegraalstudie 2010-2011: Recreatieve en educatieve ontsluiting
Infopunt Anti-tankgrachtInrichting infopunt op de kruising Anti-tankgracht en kanaal Schoten-Dessel-Turnhout
Doelstelling De Antitankgracht als ecologisch-landschappelijke en toeristisch-recreatieve verbinding tussen meerdere forten in het noorden van de buitenste fortengordel.
Organisatie structuur
Projectleider - Karen Gysen; Dienst Gebiedsgericht Beleid, provincie Antwerpen
Initiatief nemer
- Provinciebestuur Antwerpen, DROM, dienst Gebiedsgericht Beleid (dGB)
Partners intern
- Herman Depauw, dGB - Liesbet Dewit, TPA (project gps-beleving) - Chris Brouwers, Dienst Mobiliteit (DMOB), landbouwverkeer - Marieke Verreeth, Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid (DMN) - Kris Rockelé, DRST (recreatieve ontsluiting) - Prov.werkgroep fortengordels
Partners extern
- Gemeente Brecht (infopunt op kruising met kanaal DST) - Regionaal Landschap de Voorkempen (infopunten) - Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM), eigenaar Anti-Tankgracht - Projectgroep (Vlaamse administraties, gemeenten, dagelijks bestuur …) - Beleidsmatige stuurgroep (gedeputeerde mobiliteit & toerisme, colleges, TPA, DROM,
DRST, Vlaamse overheid, dagelijks bestuur (excl. studiebureau) - Simon Stevin Vestingbouwkundig Centrum - Militaire overheid Kamp van Brasschaat - Studiebureau Antea (integraalstudie)
Timing
Huidige fase - Stedenbouwkundige procedure missing link recreatieve fietsverbinding te Schoten en Brecht loopt
- Uitvoering inrichtingswerken onthaalpoort: loopt, startvergadering 6 september 2012 - Samenwerkingsovereenkomsten: opgemaakt met dienst portefeuillebeheer, verstuurd @
Stabroek, Ranst en nv de Scheepvaart - Stedenbouwkundige vergunningen voor Brecht en Ranst ok - Afstemming inhoud en uitvoering informatieborden met RLdV
24
Tussenstappen - Integraalstudie (najaar 2010 - begin 2011) - onthaalpoorten: opmaak bestek uitvoeringsopdracht najaar 2010, uitvoering 2011 - Uiterste datum indiening sted. Aanvragen (missing links fietspad): 15 oktober 2010 - Uiterste datum indiening PDPO-dossier: 15 november 2010. - Goedkeuring procesnota integraalstudie, deputatie 26 aug. 2010 - Goedkeuring integraalstudie okt 2011 - Studieopdracht en aanbesteding onthaalpoorten start sept 2011 - 24 nov 2011 geen offertes inrichting onthaalpoorten - Ontwerp inrichting onthaalpoorten goedkeuring deputatie nov. 2011 - Verdere asftemming met gemeente Brecht ivm samenwerking in uitvoering infopunt
maart 2012
Voorziene eindfase
- 2012 uitvoering onthaalpoorten (DGB) en info-punten (RLdV) - 2012 uitvoering fietspad deel Schoten/Brecht
Financiering
Budget DGB 2009-2012
reguliere werking
Budget DIN 2011
- Inrichting onthaalpoort fort van Stabroek-Ravenhof 42.500€ - Inrichting onthaalpoort fort van Oelegem-Vrieselhof 42.500€ - Inrichting onthaalpoort Antitankgracht en Kanaal Dessel-Schoten-Turnhout 30.000 € - Waarvan 50 % gesubsidieerd door
Interreg IV-A FLGP
- 21.250 € - 21.250 € - 15.000 €
Budget DMOB - integraalstudie - fietspad Stabroek en Schoten/Brecht
Gemeenten Stabroek, Brecht en Schoten
- sted. aanvragen en uitvoering fietspad
Gemeente Brecht
- 12.000 € inrichting onthaalpunt ATG/Kanaal DST + groenaanleg en groenonderhoud
PDPO …
Toerisme Vlaanderen
…
Instrumenten - studie ‘Toeristisch-recreatieve ontsluiting’ met actieplan - Inrichtingsplannen onthaalpoorten - Aanbesteding onthaalpoorten - Stedenbouwkundige aanvragen fietspad en inrichting onthaalpoorten - Samenwerkings- en beheersovereenkomsten VLM-VMM-Gemeenten-eigenaars-Provincie - Landschapsbeheersplan
Communicatie
Pers - persbericht februari 2010 n.a.v. integraalstudie - 24 nov 2011 persbericht Inga Verhaert n.a.v. Interreg Great War (spoorlijn kapellen-
Brasschaat) - Persmoment met gemeente Brecht
Publicaties - Brochure ‘Forten en linies in Grensbreed Perspectief’ - Artikel in ‘Ruimte’ VRP - Folder ‘De provincie en de fortengordels rond Antwerpen’ - Brochure ‘fortengordels rond Antwerpen’ - Erfgoedbrochure ‘Een harnas van baksteen en beton’ - 2011, ‘Antwerpen Verstrekt 2’, publicatie ism Artesis Hogeschool en UA
25
Presentaties - Dag van de openbare ruimte - Evenement ‘de fortengordel 2010’ - 9 dec 2010 Linieconferentie - Nov 2011 Fortengordel-overlegdag
Websites - www.fortengordels.be - http://www.provant.be/bestuur/grondgebied/gebiedsgericht_belei/fortengordels/index.jsp - http://rsv.vlaanderen.be/nl/strategischeProjecten/fortengordels.html
Evenementen - BAT (kunstproject van enkele gemeenten) - ‘De fortengordel 2011’, voorevenement te Stabroek - ‘De fortengordel 2010 en 2011’ te Oelegem
26
27
Spoor 1: Ondersteunende studies Spoor 2: projecten en acties Onthaalpoort Fort van Duffel-Roosendael
Doelstelling Op strategische locaties van de beide fortengordels worden onthaalpoorten uitgebouwd waar informatie wordt verstrekt en onthaalinfrastructuur wordt voorzien. Rond deze poorten kunnen nu reeds acties worden aangevat die bij de opmaak van het kaderplan meegenomen zullen worden in de totaalvisie. Een grote opportuniteit ligt in de complementaire en versterkende relatie tussen het fort van Duffel, het nabijgelegen abdijdomein Roosendael en Fort 4 te Mortsel. De fiets-o-strade vormt hierbij de verbinding
met Fort 4, en de link tussen de binnenste en de buitenste fortengordel. De restauratie, (fin) beheer, ontsluiting van dit fort vormen een case om een methodiek te ontwikkelen. Oa het werken met een geïntegreerd beheerplan als instrument is interessant. Deze methodiek zal verwerkt worden in het kaderplan (actiepunt) en een voorbeeld vormen voor andere forten.
Organisatie structuur
Projectleider - Annemie Nagels, vzw Kempens Landschap
Initiatief nemer
- Kempens landschap vzw (aankoop, restauratie en beheer fort) - Dienst gebiedsgericht beleid (aankoopsubsidie, kaderplan, onthaalpoort) - Dienst Mobiliteit (fiets-o-strade)
Partners intern
- Provinciale werkgroep fortengordels - Prov. Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid (DMN: beheersplan) - Prov. Dient Mobiliteit (DMOB: fiets-o-strade) - Departement Recreatie, Sport en Toerisme (DRST)
Partners extern
- Agentschap Ruimte en Planning: aankoopsubsidie - Gemeentebestuur Duffel - Toerisme Vlaanderen: subsidie inrichting onthaalpoort - Studiebureau Erfgoed & Visie - Natuurpunt vzw - Agentschap Natuur en Bos (Life-Bat project) - EU: Interreg IV-A: Forten en Linies in Grensbreed Perspectief (FLGP) - EU: Interreg 2 Zeeën: Muren en Tuinen - EU: PDPO 2007-2013 as 3 gebiedsgerichte werking - Simon Stevin Vestingbouwkundig Centrum (SSVC)
Timing
28
Huidige fase - Restauratie en ontsluiting in uitvoering
Tussenstappen - Educatieve ontsluiting als mogelijke deelactie in ‘Great War’ - Indienen projectaanvraag bij Toerisme Vlaanderen i.k.v. WO I herdenking
Voorziene
eindfase
- Restauratie: 2014
- Educatieve ontsluiting 2014 - Fiets-o-strade 2012
Financiering
Budget DGB 2009-2012
reguliere werking
Kempens Landschap en Duffel
- Restfinanciering restauratie fort - Restfinanciering natuurinrichting fort - Restfinanciering belevingstentoonstelling
Strategisch Project
- Aankoopsubsidie 2010
PDPO 2007-2013
- Herstel toegangsbrug
Interreg IV-A FLGP
- Restauratie fort - Natuurinrichting fort
Interreg 2 Zeeën M&T
- Ontsluiting fort - Natuurinrichting fort
Toerisme Vlaanderen
- Belevingstentoonstelling - Onthaal en ontsluiting
Instrumenten - Geïntegreerd beheersplan - Stedenbouwkundige aanvragen - Uitvoeringsdossier: plans en bestek - Samenwerkingsovereenkomsten - Nota strategische aankopen - Projectaanvragen Toerisme Vlaanderen - Projectaanvragen Interreg
Communicatie
Pers - Persbericht augustus 2010 - Diverse persberichten n.a.v. concrete acties die op het fort ondernomen worden
Publicaties - Interreg-krant Fort van Duffel - Brochure ‘Forten en linies in Grensbreed Perspectief’ - Artikel in ‘Ruimte’ VRP - Folder ‘De provincie en de fortengordels rond Antwerpen’ - Brochure ‘fortengordels rond Antwerpen’ - Erfgoedbrochure Een harnas van baksteen en beton’
Presentaties - Dag van de openbare ruimte - Evenement ‘de fortengordel 2010’ - 9 dec 2010 Linieconferentie - Nov 2011 Fortengordel-overlegdag
Websites - www.fortengordels.be - www.kempenslandschap.be
Evenementen
29
Spoor 1: Ondersteunende studies Spoor 2: projecten en acties Deelproject: fort 4 ‘Kreatieve Kazerne’ (Mortsel)
Een methodiek voor planning, beheer, middelenvoorbeeld fort 4 te Mortsel – masterplan - ruimtelijk uitvoeringsplan - marketingplan
Doelstelling Op strategische locaties van de beide fortengordels worden onthaalpoorten uitgebouwd waar informatie wordt verstrekt en onthaalinfrastructuur wordt voorzien. Rond deze poorten kunnen nu reeds acties worden aangevat die bij de opmaak van het kaderplan meegenomen zullen worden in de totaalvisie. Het fort werd in de provinciale studie ‘Herover de fortengordel’ uit 2002 geselecteerd als “basisfort’. Sindsdien is er een dynamische kruisbestuiving en samenwerking ontstaan tussen stad Mortsel (eigenaar van het fort) en de provincie Antwerpen. Een grote opportuniteit ligt in de complementaire en versterkende relatie tussen Fort 4 en het fort van Duffel, die de verbinding vormt (via o.a. de fiets-o-strade) tussen de binnenste en de buitenste fortengordel. Fort 4 is een voorbeeldcase m.b.t. planning, beheer, werking en middelen: o.a. als lead-partner van het Interreg-project ‘Manoeuvres’ en een structurele verankering in het stadsbestuur (eigen diensten, cultuurprogrammatie …).
Organisatie structuur
Projectleider - stad Mortsel: - dienst Fort 4 (restauratie fort en dagdagelijks beheer) dienst wordt geintegreerd in
grondgebiedzaken vanaf 1/1/12 - projectcoördinator Manoeuvres (EU)
- dienst cultuur (Kreatieve Kazerne) - Dienst RO (RUP)
- provincie dienst Gebiedgericht Beleid (kaderplan)
Initiatief nemer
- stad Mortsel, (‘Kreatieve Kazerne’) - DROM, dGB (kaderplan en onthaalpoort)
Partners intern
- Provinciale werkgroep fortengordels - Prov. Dient Mobilitait (DMOB: fiets-o-strade) - Prov. Dienst Infrastructuur (DIN; infokiosk) - Prov. Dienst Ruimtelijke Planning (RUP ‘Kreatieve Kazerne’)
Partners extern
- Stad Mortsel - EU: Interreg IV-A: Manoeuvers - Simon Stevin Vestingbouwkundig Centrum (SSVC) - Studiebureau Erfgoed & Visie (masterplan - restauratiedossiers)
- Idea Consult (opmaak businessplan – klaar voorjaar 2012)
Timing
30
Huidige fase - Restauratie in gefaseerde uitvoering - Openbaar onderzoek RUP 1 dec 2011-29 jan 2012 - Parkbeheersplan in opmaak – klaar medio 2012
Tussenstappen - Opening bezoekerscentrum 13 september 2009 - Goedgekeurd masterplan - 18 maart 2011 plenaire RUP - 25 oktober 2011 voorlopige vaststelling RUP door gemeenteraad - Case op Brialmontwerkgroep 19 november 2011 - Overleg RUP en businessplan jan 2012 en feb 2012
Voorziene eindfase
-
Financiering
Budget DGB en DRP 2009-2012
reguliere werking
Stad Mortsel Masterplan, RUP, restauratie en beheer
Interreg IV-A manoeuvers
Restauratie, personeelskosten, studiekosten en inrichtingswerken
Instrumenten - Masterplan (inrichtingsplan) - Ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) - businessplan - parkbeheerplan - cultuurbeleidsplan - projectaanvragen Interreg - kunstprojecten - Fort-Bom (familiedag)
Communicatie
Pers - 23 mei 2010 VIP-moment op ‘de fortengordel 2010’
Publicaties - Brochure ‘Forten en linies in Grensbreed Perspectief’ - Artikel in ‘Ruimte’ VRP - Folder ‘De provincie en de fortengordels rond Antwerpen’
- Brochure ‘fortengordels rond Antwerpen’
Presentaties - Colloquium ‘Fortengordels nu!’ - Dag van de openbare ruimte - Evenement ‘de fortengordel 2010’
Websites - www.fortengordels.be - http://www.provant.be/bestuur/grondgebied/gebiedsgericht_belei/fortengordels/index.jsp - http://rsv.vlaanderen.be/nl/strategischeProjecten/fortengordels.html - www.mortsel.be - www.fort4mortsel.be
Evenementen - ‘De fortengordel’ 17 mei 2009 - ‘De fortengordel’ 23 mei 2010 (+ VIP-moment) - ‘De fortengordel’ 22 mei 2011 - ‘De fortengordel 5/6 mei 2012 - Fort Art/Art Fort 2011 en 2012 - FortBOM, Fort 4 Klassiek, … (gemeentelijke initiatieven)
31
Spoor 2: projecten en acties Ontsluiting en bereikbaarheid: Fiets-o-strade Mortsel - Duffel
Doelstelling Vanaf 2000 heeft de provincie Antwerpen het gedeelte Berchem-Kontich van de fiets-o-strade Antwerpen - Mechelen (langs de spoorlijn) aangelegd als “demonstratie-fiets-o-strade”. Het is de bedoeling om woonkernen en attractiepolen die buiten de kernen liggen met elkaar te verbinden. Vanaf 2009 heeft de provincie Antwerpen beslist om de fiets-o-strades Antwerpen – Mechelen en Antwerpen – Essen versneld aan te leggen om te zorgen voor een duurzame verplaatsingsmogelijkheid voor functionele fietsers (woon-werk en woon-schoolverkeer). De fiets-o-strade Antwerpen – Mechelen vormt tevens de (recreatieve) fietsverbinding tussen de binnenste fortengordel (fort 4 te Mortsel) en de buitenste fortengordel (fort van Duffel).
Organisatie structuur
Projectleider Geert Soenen, adviseur fietsainfrastructuur, dienst Mobiliteit, Departement Ruimtelijke Ordening en Mobiliteit, provinciebestuur Antwerpen
Initiatief nemer
dienst Mobiliteit, Departement Ruimtelijke Ordening en Mobiliteit, provinciebestuur Antwerpen
Partners intern
- Prov. Werkgroep fortengordels
Partners extern
- gemeenten Mortsel, Hove, Kontich, Duffel - Fietsersbond - Natuurpunt - Infrabel - NMBS Holding - Eandis - studiebureau Mebumar
Timing
Huidige fase
- fietspaden en -bruggen in Duffel in uitvoering (1) - fietspaden in Kontich gepland (uitvoering 2012) (2)
Tussenstap
32
Voorziene eindfase
Einde 2013 (1) Einde 2012 (2)
Financiering
Budget provincie DMOB
totaal budget = 4.850.000 EUR (voor alle investeringen in fietsinfrastructuur op het BFF)
Fietsfonds beperkte subsidie van de Vlaamse overheid
Instrumenten - bovenlokaal functioneel fietsroutenetwerk provincie Antwerpen
Communicatie
Pers - Augustus 2010 (via Kempens Landschap)
Publicaties
Presentaties - Dag van de openbare ruimte - Evenement ‘de fortengordel 2010’ - Informatieavond over fiets-o-strade Antwerpen – Mechelen in Duffel (9 september 2010) - Informatieavond over fiets-o-strade Antwerpen – Mechelen in Kontich (21 september
2010)
Websites - www.fortengordels.be - http://www.provant.be/bestuur/grondgebied/gebiedsgericht_belei/fortengordels/index.jsp - http://rsv.vlaanderen.be/nl/strategischeProjecten/fortengordels.html - http://www.provant.be/mobiliteit/fietsen/aanleg_fietspaden/eigen_projecten/fiets-o-
strades/antwerpen-mechelen/
Evenementen - ‘De fortengordel’ 18 mei 2009 (uitgebreide deelname DMOB) - ‘De fortengordel’ 23 mei 2010 (fort 4, presentatie)
33
Spoor 2: projecten en acties Ontsluiting en bereikbaarheid: ‘Sporen naar 2014’
Doelstelling De vzw Kempens Landschap werd begin 2011 door Provincie Antwerpen, de gemeenten Brasschaat en Kapellen benaderd om de verwerving, het herstel en de ingebruikname van de oude militaire spoorlijn tussen Kapellen en Brasschaat voor toeristisch-recreatieve doeleinden te onderzoeken. Over deze strategische spoorlijn van 6 km, die tijdens de Eerste Wereldoorlog gebouwd werd door de Duitsers en zeer waardevol is door zijn vrijwel uniek geworden keerdriehoek, liepen destijds treinen met spoorweggeschut, munitiewagens en gepantserde wagens met schietsleuven. De herdenking van WOI vormt de impuls voor het starten van het project ‘Sporen naar 2014’, maar het project wordt op een duurzame en structurele wijze verankerd in het kaderplan voor de Fortengordels. Vanuit het strategisch project van de Fortengordels wordt een subsidie van 40% voor de aankoop van de spoorlijn zelf en het begin- en eindpunt ervan door vzw Kempens Landschap ondersteund. Het militaire spoor en de Anti-tankgracht met nabijgelegen forten, kunnen zo een samenhangend geheel gaan vormen.
Organisatie structuur
Project leider
-Kempens Landschap vzw
Initiatief nemer
-gemeente Brasschaat
Partners intern
- Prov. Werkgroep fortengordels - DRST
Partners extern
- Gemeenten Brasschaat en Kapellen - Vlaamse Overheid: ARP (strategisch project), ANB, OE, Ruimte - Toerisme Vlaanderen
Timing
Huidige fase - Procedure aankoopsubsidie loopt - Procedure RUP loopt
Tussenstappen
34
Voorziene eindfase
Financiering
Budget provincie
reguliere werking DGB
Strategisch project Fortengordels
40% van het geraamde aankoopbedrag
Toerisme Vlaanderen
Instrumenten - RUP - samenwerkingsovereenkomsten
Communicatie
Pers - december 2011 (ikv EU projecten)
Publicaties -
Presentaties -
Websites - www.fortengordels.be - www.kempenslandschap.be
Evenementen -
35
Spoor 1: Ondersteunende studies Spoor 2: projecten en acties Onthaalpoort Fort Lillo – fort Liefkenshoek
Doelstelling Cultuurhistorisch vormt Lillo een tweelingfort met het Fort Liefkenshoek aan de overzijde van de Schelde; hun oorsprong gaat terug tot de Tachtigjarige Oorlog (einde van de 16de eeuw). De grote opportuniteit ligt dan ook in de complementaire en versterkende relatie tussen beide forten en hun relatie met de Schelde en de haven. Deze onthaalpoort vormt een belangrijke knooppunt met de Staats Spaanse Linies en de fysieke verbinding van de fortengordels tussen rechter- en linkeroever.
Organisatie structuur
Projectleider - Sandra Vanveldhoven, Stad Antwerpen, dienst Stadsontwikkeling/ruimte en mobiliteit/ruimtelijke planning
- gemeente Beveren (Inrichting Fort van Liefkenshoek) - karen Gysen, dGB (kaderplan, advies masterplan)
Initiatief nemer
- Karen Minsaer, Stad Antwerpen, dienst Archeologie (FLGP) - Gemeente Beveren (Liefkenshoekactief-doe-centrum) - Provinciebestuur Antwerpen, DGB (concept onthaalpoorten, project fortengordels)
Partners intern
- Lynn, DMOB, projectaanvraag Interreg-2 zeeën: fietsen door de haven en aanlegsteiger Liefkenshoek
- Serge Migom, Dienst Erfgoed, DCUL - Prov.werkgroep fortengordels - Havencentrum Lillo
Partners extern
- Stad Antwerpen (fort Lillo) - Gemeente Beveren (fort Liefkenshoek) - EU: Interreg IV-A: Forten en Linies in Grensbreed Perspectief (FLGP) - Simon Stevin Vestingbouwkundig Centrum (SSVC) - Studiebureau Grontmij & Cluster Landscape (masterplan Lillo) - Waterwegen en Zeekanaal NV - Studiebureau (restauratie en inrichting fort Liefkenshoek)
Timing
Huidige fase - Goedkeuring van masterplan Lillo door college op 3 december 2010 - Belevingscentrum Liefkenshoek: Officiële opening is voorzien op 20 april 2012
36
Tussenstappen - onthaalpoorten: voorbereidend overleg intern en met de partners - attenderen Scheldeforten (FLGP-actie Waterwegen en zeekanaal en stad Antwerpen) - herziening projectaanvraag Interreg-2 zeeën
Voorziene eindfase
- masterplan: goedgekeurd door college op … - actief-doe-centrum 2012 - attenderen Scheldeforten 2012 - projectaanvraag Interreg-2 zeeën: fietsen door de haven en aanlegsteiger Liefkenshoek
Financiering
Budget DGB - reguliere werking
Stad Antwerpen
- masterplan Lillo waarvan helft gesubsidieerd wordt door FLGP
Gemeente Beveren
- actief-Doe-centrum Liefkenshoek waarvan helft gesubsidieerd wordt door FLGP
Interreg IV-A FLGP
- masterplan Lillo - actief-Doe-centrum Liefkenshoek - ontwerp infomodules FLGP - attenderen Scheldeforten FLGP
Instrumenten - Masterplan fort Lillo - Vermarktingsstudie FLGP - Beheerplan fort Liefkenshoek
Communicatie
Pers - juni 2010 n.a.v. masterplan Lillo - Reportage Staats-Spaanse Linies in Vlaanderen Vakantieland van 9 september 2011 - reportage TV Oost 14 september 2011. - Provinciale architectuurprijs
Publicaties - Brochure ‘Forten en linies in Grensbreed Perspectief’ - Artikel in ‘Ruimte’ VRP - Folder ‘De provincie en de fortengordels rond Antwerpen’ - Brochure ‘fortengordels rond Antwerpen’ - ‘Een harnas van baksteen en beton’ erfgoedbrochure
Presentaties - In de aanloop van de opmaak van het masterplan werd de bevolking van Lillo geïnformeerd en werd de pers verwittigd (o.a. op radio 2 een kort verslag) op 15 juni 2009.
- Inspraakvergadering mei 2010 participatie, juni 2010 feedback - Dag van de openbare ruimte - Evenement ‘de fortengordel 2010’
Websites - www.fortengordels.be - http://www.provant.be/bestuur/grondgebied/gebiedsgericht_belei/fortengordels/index.jsp - http://rsv.vlaanderen.be/nl/strategischeProjecten/fortengordels.html - www.antwerpen.be
Evenementen - Evenementen: Fortennacht op 10 september 2011
37
Spoor 1: Ondersteunende studies Spoor 2: projecten en acties Spoor 3: communicatie en overleg Interreg IV A ‘Forten en linies in grensbreed perspectief
Doelstelling De fortengordels rond Antwerpen zijn een onderdeel van het project ‘Forten en Linies in Grensbreed Perspectief’ (FLGP). De Europese Unie subsidieert dit project van 2009 tot en met 2012, met middelen van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO), via het programma INTERREG IVA Vlaanderen - Nederland. Dit project omvat de Staats-Spaanse Linies (in de provincies Zeeland, West- en Oost-
Vlaanderen en Antwerpen), de Fortengordels rond Antwerpen (in de provincies Antwerpen en Oost-Vlaanderen) en de Zuiderwaterlinie in de provincie Noord-Brabant.
Organisatie structuur
Projectleider Karen Gysen, dienst Gebiedsgericht Beleid (dGB), Provincie Antwerpen, DROM
Initiatief nemer
Herman Depauw en Veerle De Bock (inhoudelijke voorbereiding projectaanvraag), dienst Ruimtelijke Planning, DROM
Partners intern
- Luc Wellens (financiële voorbereiding projectaanvraag), provincie Antwerpen, stafdienst DROM
- Nico Demey, financiële cel DROM, financiële declaratie - vzw Kempens Landschap - provinciale werkgroep Fortengordels - APB-sport
Partners extern
- provincie Zeeland (NDL) - provincie West-Vlaanderen (BE) - provincie Oost-Vlaanderen (BE) - provincie Noord-Brabant (NDL) - stad Antwerpen - Waterwegen en Zeekanaal nv - gemeente Beveren - Agentschap Natuur en Bos - Stad Damme - Artesis Hogeschool - Gemeente Maldegem
Timing
38
Afgeronde deelprojecten
- structuurvisie en actieplan voor de onthaalpoort Vrieselhof – fort van Oelegem (Goedkeuring deputatie 9 februari 2012)
- structuurvisie en actieplan voor de onthaalpoort Ravenhof – fort van Stabroek (met ontwerp van een fietspoort en fietsverbinding)
- huisstijl - website www.fortengordels.be - colloquium ‘Fortengordels Nu!’ op 25 en 26 september 2009 - recreatieve kaarten in een box - publieksevenement de ‘Fortengordel’ 2009, 2010, 2011, 2012 (APB-sport, provincie
Antwerpen en deelnemende gemeentebesturen, verenigingen, vrijwilligers, Simon Stevin Vlaams Vestingbouwkundig Centrum)
- geïntegreerd beheersplan voor het fort van Duffel (door de vzw Kempens Landschap) - kaderplan met uitvoeringsgericht actieplan: deel 1 analyse bestaande situatie - activiteiten rond 150 jaar Brialmontomwalling (door de stad Antwerpen) - masterplannen voor het fort van Lillo en fort 8 in Hoboken, en de voorbereiding van een
implementatie in een ruimtelijk uitvoeringsplan (door de stad Antwerpen) - de inrichting van acht lokalen in de kat van het fort Liefkenshoek als actief doe-centrum
over de linies (door de gemeente Beveren) - de productie en verspreiding van de projectbrochure (2009) - fotoreportage (met lucht-, grond- en promotionele foto’s) 2009-2010 - de ontwikkeling van een modulair systeem voor informatiekiosken (die onder andere
geplaatst worden aan de forten van Stabroek en Oelegem) - de Fortennacht op 10 september 2011 - publicatie ‘Antwerpen Versterkt’ (door Artesis Hogeschool met bijdragen van de partners) - Vermarktingsstudie ‘Komt dat zien’
Lopende deelprojecten
- onthaalpoort Vrieselhof – fort van Oelegem : provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan (plan-Mer na Mer-screening)
- kaderplan met uitvoeringsgericht actieplan (oplevering deel 2 strategsiche nota/visie; voorzien februari 2013)
- onthaalinfrastructuur en informatievoorzieningen bij het fort van Oelegem, fort van Stabroek en kruising Anti-tankgracht/kanaal Dessel-Schoten-Turnhout (start sept. 2012,
oplevering voorzien januari 2013) - productie van een algemene folder over de realisaties (voorzien dec 2012) - restauratie, natuur- en museale ontwikkeling van het fort van Duffel (in uitvoering, door
de vzw Kempens Landschap) - het aanwijzen van de Scheldeforten en de aanleg van een recreatief pad ‘Scheldeforten’
door Waterwegen en Zeekanaal nv - educatieve film over de linies en een algemeen lespakket - inrichting van het Sint-Jorisbastion in Antwerpen als onthaalruimte voor de stadsomwalling
en de linies (door de stad Antwerpen) - een concrete inrichtingsvisie over de integratie van de Antwerpse stadsomwalling in
openbaar domein (door de Artesis Hogeschool) - de productie van twee FLGP-infohoekjes per provincie
Voorziene eindfase
verlenging goedgekeurd tot maart 2013
Financiering
Budget provant
- Dienst Gebiedsgericht Beleid - Dienst Infrastructuur (onthaalpoorten) - APB-Sport (evenement de Fortengordel)
subsidie 30 Partners voorzien voor dit project een budget van € 6.805.622,34 om 69 deelprojecten uit te voeren. Van dit budget wordt 45,75% gesubsidieerd door EFRO. De provincie West-Vlaanderen coördineert het project, samen met de provincies Antwerpen, Noord-Brabant, Oost-Vlaanderen en Zeeland.
Instrumenten - Studies: kaderplan, onthaalpoorten, vermarktingsstudie, integratie van de Antwerpse stadsomwalling in het openbaar domein
- Ontwerpen: infomodules, huisstijl, website - Uitvoering: onthaalinfrastructuur te Stabroek, Oelegem, Brecht, Antwerpen (Sint-
Jorisbastion) - Beleidsdocumenten: (provinciale en gemeentelijke) ruimtelijke uitvoeringsplannen - masterplannen ter voorbereiding van een implementatie in een ruimtelijk uitvoeringsplan - Geïntegreerde (bos of park)beheersplannen - huisstijlhandboek - website www.fortengordels.be
39
- lezingen, overlegdagen, colloquium (overheid, eigenaars en beheerders, ondernemers, verenigingen, (internationale)partners)
- kaarten(box): recreatieve kaartenbox, beleefbox Antitankgracht - publicaties: Antwerpen Versterkt, projectbrochure, projectenboek Interreg) - samenwerkingsovereenkomsten: onthaalpoorten (provincie, gemeenten, nv Scheepvaart),
Anti-tankgracht (TPA, VMM, gemeentebesturen) - aankoop terrein voor onthaalpoort Stabroek (strategisch project, via VLM), - publieksevenementen: 150 jaar Brialmontomwalling, de Fortengordel (jaarlijks sinds
2009) - restauratie, natuur- en museale ontwikkeling van het fort van Duffel - fotoreportage (met lucht-, grond- en promotionele foto’s) - educatieve film en een algemeen lespakket - FLGP-infohoekjes (beursstanden)
Communicatie - Brochure van het project 'Forten en Linies in Grensbreed Perspectief' - Kaart van het project 'Forten en Linies in Grensbreed Perspectief' - Vermarktingsstudie Forten en Linies in Grensbreed Perspectief: visieboek - Vermarktingsstudie Forten en Linies in Grensbreed Perspectief: zakelijke rapportage
Evaluatie -
To do -
40
41
Spoor 3: communicatie en overleg Publicaties: projectbrochure FLGP
Doelstelling In deze projectbrochure voor het Interreg-project ‘Forten en Linies in Grensbreed Perspectief’, vindt u de gemeenschappelijke visie, een overzicht van de deelprojecten en een overzichtskaart met alle acties die kaderen binnen het project. De brochure is gericht aan iedereen die nu of in de toekomst wil meewerken aan de uitvoering van het project en de verschillende activiteiten. Van beleidsvertegenwoordigers van gemeenten, provincies en de Vlaamse overheid tot ambtenaren van de verschillende overheidsniveaus en beleidsdomeinen. Ook beheerders, verenigingen, eigenaars en ondernemers worden aangesproken.
Organisatie structuur
Projectleider Luc Wellens, stafdienst DROM, Provinciebestuur Antwerpen
Initiatief nemer
Mathieu Demeyer, projectcoördinator FLGP (West-Vlaanderen)
Partners intern
- Provinciale werkgroep fortengordels - Karen Gysen, dGB
Partners extern
- Kernteam FLGP
Timing
Huidige fase - afgerond
Financiering
Budget DGB - Reguliere werking - Cofinanciering door provincie oost- en West-Vlaanderen, zeeland en Noord-Brabant
42
Interreg IV-A FLGP
40 % subsidie
Instrumenten - Gratis brochure, verkrijgbaar via dienst Gebiedsgericht beleid van het provinciebestuur
Communicatie - Provincie Antwerpen: op evenementen, overlegdagen, persmomenten - Via alle FLGP-partners
43
Spoor 1: Ondersteunende studies Ontwerp van infomodules
Doelstelling - Informatiepunt, rustpunt, infoborden, picnic-infopunt, uitkijktrap - Herkenbaarheid binnen de linies in Zeeland, West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen,
Antwerpen en Noord-Holland - Productie en plaatsing van één infopaneel aan elk fort van beide gordels - Inrichting onthaalpoorten en info-punten
Organisatie structuur
Projectleider - Karen Gysen, DROM, dGB (kaderplan en onthaalpoorten)
Initiatief nemer
Interreg IV-A Forten en Linies in Grensbreed Perspectief (FLGP)
Partners intern
- Dienst Infrastructuur (DIN) - Provinciale werkgroep fortengordels
Partners extern
- Projectgroep infokiosken FLGP (provincies Zeeland, West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en Noord-Holland)
- Simon Stevin Vestingbouwkundig Centrum (SSVC) - Studiebureau Landinzicht (ontwerp infokiosken) - Regionaal Landschap de Voorkempen (ATG) - Toerisme Provincie Antwerpen (ATG) en Toerisme Vlaanderen (Fort Duffel)
Timing
Huidige fase aanbesteding
Tussenstappen - 13 sept.2010: agendapunt op prov.werkgroep fortengordels - sept. 2010: deputatie - 9 nov.2010: linieconferentie, presentatie eindresultaat
Voorziene eindfase
Afgerond 2010
44
Financiering
Budget DGB - reguliere werking
Budget DIN
2011
- Infopunt kruising ATG en kanaal SDT 30.000 €
- Inrichting onthaalpoort fort van Stabroek-Ravenhof 42.000€ - Inrichting onthaalpoort fort van Oelegem-Vrieselhof 42.000€
Interreg IV-A FLGP
Waarvan wordt gesubsidieerd: - Infopaneel aan elk fort van beide gordels 15.000 € - Inrichting onthaalpoort fort van Stabroek-Ravenhof 21.000€ - Inrichting onthaalpoort fort van Oelegem-Vrieselhof 21.000€
Instrumenten - inrichtingsplan - ontwerpend onderzoek - uitvoeringsdossier: plans en bestek
Communicatie
Pers - 10 maart 2010 persmoment onthaalpoort Stabroek (meerdere artikels) - ATV-nieuws item 10 maart 2010 - Interview op radio 2 ‘ de ochtend’ en nieuwsitem 10 maart 2010 - Nov. 2010 n.a.v. linieconferentie
Publicaties - Brochure ‘Forten en linies in Grensbreed Perspectief’ - Artikel in ‘Ruimte’ VRP - Folder ‘De provincie en de fortengordels rond Antwerpen’ - Brochure ‘fortengordels rond Antwerpen’ - Erfgoedbrochure ‘Een harnas van baksteen en beton’
Presentaties - Dag van de openbare ruimte - Evenement ‘de fortengordel 2010’
Websites - www.fortengordels.be - http://www.provant.be/bestuur/grondgebied/gebiedsgericht_belei/fortengordels/index.jsp - http://rsv.vlaanderen.be/nl/strategischeProjecten/fortengordels.html
Evenementen - ‘De fortengordel’ 17 mei 2009 - ‘De fortengordel’ 23 mei 2010
45
Spoor 3: communicatie en overleg Colloquium ‘Fortengordels nu!’
Doelstelling - een aanzet geven om het denkproces rondom forten en linies, het erfgoed van militaire verdedigingswerken, de ruimtelijke context en de hedendaagse bestemming ervan, op gang te trekken.
- Op basis van de verschillende bijdragen, vandaag en morgen, de discussie op gang trekken en inspiratie geven aan de actoren die in onze regio bij dit erfgoed worden betrokken.
- Een inspirerend tweedaagse met mogelijkheid tot netwerken en plaatsbezoeken.
Organisatie structuur
Projectleider Serge Migom, dienst Erfgoed, Departement Cultuur (DCUL), provinciebestuur Antwerpen
Initiatief nemer
Interreg IV-A project ‘Forten en Linies in Grensbreed Perspectief’ (FLGP)
Partners intern
- Prov. Werkgroep Fortengordels - Dienst Erfgoed
Partners extern
- FLGP-partners - Simon Stevin Vestingbouwkundig Centrum (SSVC) - gemeenten Mortsel en Beveren - de verantwoordelijken van de forten Lillo en Kessel - sprekers: - Mathieu de Meyer, projectcoördinator Interreg IVA-project FLGP - Robert Gils, voorzitter SSVC - Piet Lombaerde, SSVC - Karl Blokland, accountmanager projectbureau ‘Nieuwe Hollandse Waterlinie’ - Marc Dewilde, Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed - Tim Vanderbeken, Intergemeentelijk archeoloog, Zuid-Oost-Limburgse Archeologische
Dienst - Birger Stichelbaut, Jean Bourgeois, Universiteit Gent – Vakgroep Archeologie - Huibert Crijns, Stadsbestuur ’s Hertogenbosch - Maartje van de Ven, Themacoördinator Economische Benutting, Stelling van Amsterdam - Koen Demarsin, werkgroep K.W.-stelling - Koen Berwaerts, Regionaal Landschap Dijleland - Julien Cannaerts, Simon Stevin Stichting - Tim Deleu, Student geschiedenis K.U.Leuven - Tom Sels, SSVC - Piet Veldeman, Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis - Diederik Willems, Agentschap voor Natuur & Bos, Natuurpunt - Philippe Bragard, Université Catholique de Louvain; ICOMOS
46
- Evgeniy Grigorievich Grishko, director of the St.Petersburg State Enterprise - “Historical Architectural and Arts Museum of the Town of Kronstadt”
Timing
Datum
25 en 26 september 2009
Financiering
Budget dienst Erfgoed 2009
- 7069€ (uitnodigingsfolder en catering) waarvan
Interreg IV-A FLGP
- … € gesubsidieerd door EU.
Budget DROM-stafdienst dGB
- 12.915 € (brochure FLGP) waarvan
Interreg IV-A FLGP
- … € gesubsidieerd door EU.
Communicatie
Pers - pers uitgenodigd op slotzitting colloquium (persmap)
Publicaties - Uitnodiging Fortengordels NU! (bijlage) - Brochure ‘Forten en linies in Grensbreed Perspectief’ (bijlage)
- Websites, nieuwsbrieven, pers … - Verslagboek najaar 2010
Presentaties - ‘de Fortengordels rond Antwerpen’ (bijlage)
Websites - www.fortengordels.be - http://www.provant.be/bestuur/grondgebied/gebiedsgericht_belei/fortengordels/index.jsp - http://rsv.vlaanderen.be/nl/strategischeProjecten/fortengordels.html
1
Spoor 2: projecten en acties Fotografieproject
Doelstelling Een databank van professionele foto’s voor de 3 linies in het FLGP-project. - Staats-Spaanse Linies: 100 luchtfoto’s, 60 landschapsfoto’s en 60 promotionele foto’s - Zuiderwaterlinie Noord-Brabant: 40 luchtfoto’s, 20 landschapsfoto’s en 20 promotionele
foto’s
- Fortengordels Antwerpen: 60 luchtfoto’s, 20 landschapsfoto’s en 20 promotionele foto’s
De opdracht wordt in 3 loten onderverdeeld. - Lot 1: 200 luchtfoto’s - Lot 2: 100 landschapsfoto’s - Lot 3: 100 promotionele foto’s
Organisatie structuur
Projectleider - Chris Timmerman, Provincie West-vlaanderen (trekker FLGP) - Karen Gysen, dienst Gebiedsgericht Beleid (dGB), Provinciebestuur Antwerpen, DROM
Initiatief nemer
Kernteam Interreg project Forten en Linies in Grensbreed Perspectief (FLGP)
Partners intern
- Annemie Druyts, Grafisch Bureau, dienst Communicatie, provincie Antwerpen - Provinciale werkgroep fortengordels
Partners extern
- Kernteam FLGP - Yves Adams, Vilda fotografen
Timing
Huidige fase - afgerond
Tussenstappen - overleg ivm aanbesteding - jury en selectie - doorgeven locaties en aandachtspunten
- tussentijdse evaluatie van de resultaten - selectie foto’s binnen FLGP opdracht - bijkomende selectie foto’s specifiek voor provincie (20)
Voorziene eindfase
- december 2010 - verlengd tot december 2011
2
Financiering
Budget DGB - Reguliere werking - 3.42,80€ (48) - Begroting 2012 (extra 20 foto’s)
Interreg IV-A FLGP
- luchtfoto’s: 27.485€ verdeeld over de 5 provincies en waarvan 50% terugbetaald wordt via EU-subsidie
- landschapsfoto’s: 9.910€ verdeeld over de 5 provincies en waarvan 50% terugbetaald wordt via EU-subsidie
Instrumenten - Offertevraag - Gebruik van de foto’s in verschillende toepassingen: canvascollectie, publicatie Antwerpen
Versterkt 2, folders en brochures, website
Communicatie -
3
Spoor 3: communicatie en overleg Recreatieve kaartenbox
Doelstelling Met de recreatieve kaart kunnen fietsers en wandelaars kennis maken met de vroegere verdedigingswerken in en rond Antwerpen. De kaart bevat historische informatie en uitgestippelde routes voor ontdekkingstochten langs de fortengordels. De ontwikkeling van de kaarten kadert in het Europees INTERREG IVA-project Forten en Linies in Grensbreed Perspectief, een samenwerking van Nederlandse en Vlaamse partners rond forten, versterkte steden en linies in de grensstreek van Vlaanderen en Nederland, met subsidie van de Europese Unie.
Organisatie structuur
Projectleider - Chris Timmerman, Provincie West-vlaanderen (trekker FLGP) - Karen Gysen, dienst Gebiedsgericht Beleid (dGB), Provinciebestuur Antwerpen, DROM
Initiatief nemer
Kernteam Interreg project Forten en Linies in Grensbreed Perspectief (FLGP)
Partners intern
Kris Rockelé, Dienst Toerisme en Recreatie, Provinciale werkgroep fortengordels
Partners extern
Kernteam FLGP
Timing
Huidige fase - opgeleverd
Financiering
Budget DGB 11 000 € Reguliere werking
Interreg IV-A FLGP
40 % subsidie
4
Instrumenten - kaartenbox
Communicatie - persmoment 25 september 2012 - www.fortengordels.be
5
Spoor 3: communicatie en overleg Jaarlijks evenement ‘De Fortengordel’
Doelstelling Een jaarlijks provinciaal evenement om de forten(gordels) aan het grote publiek kenbaar te maken, ze educatief-cultureel en landschappelijk-ecologisch in het daglicht te stellen en sportief met elkaar te verbinden. Het provinciebestuur werkt als overkoepelende organisatie samen met lokale overheden, verenigingen, eigenaars, domeinbeheerders, …, uit verschillende sectoren. - 17 mei 2009 (4500 geregistreerde deelnemers, ca 10000 effectieve deelnemers) - 23 mei 2010 (6500 geregistreerde deelnemers, meer dan 10000 effectieve deelnemers) - 8, 15 en 22 mei 2011’ ca 3500 geregistreerde deelnemers - 5 en 6 mei 2012
Organisatie structuur
Projectleider - Jef Mertens, departementshoofd DRST
Initiatief nemer
Provinciebestuur Antwerpen
Partners intern
- Bart Verheyen, DRST - Griet Schoutteten en Els Hectors, APB-sport, Provinciebestuur Antwerpen - Karen Gysen, dGB, DROM, Provinciebestuur Antwerpen - Serge Migom, Dienst Erfgoed, DCUL
- Bert Hellemans, Dienst Communicatie, Departement van de Provinciegriffier - Wouter Van Dyck, Dienst Mediaservice, Departement van de Provinciegriffier - Marleen Henderickx, Facilitaire Dienst, Departement Logistiek
Partners extern
- Mediapartner Gazet van Antwerpen 2009-2012 - Evenementenbureau Golazo 2009-2012 - Gemeenten met deelnemende forten - Forteigenaars en –beheerders - socio-culturele verenigingen
Timing
Huidige fase Voorbereiding ‘de fortengordel 2013’
6
Tussenstap - Uitwerken voorstellen stuurgroep - Overleg met co-organisatoren najaar 2012 - Vorostel deputatie december 2012 - Programma klaar begin 2013
Voorziene eindfase
- 19 mei 2013
Financiering Reguliere werking provinciale diensten
Budget DGB - Reguliere werking
Budget DROM - Reguliere werking
Budget APB-sport
- Reguliere werking
Interreg IV-A FLGP
- 6000 € werd in 2009 gesubsidieerd via FLGP (EU)
Budget andere prov.diensten
- Inzet personeel deelnemende diensten (voorbereiding en dag zelf) - Eigen budgetten deelnemende diensten: jaarlijks te voorzien op eigen begroting - Promotiemateriaal, tentjes, publibogen, starshades - receptie, persmomenten
Gemeenten districten
- Personeel - Eigen budgetten deelnemende diensten - Materiaal
Communicatie - Persmomenten - Radio, krant en flyers - www.fortengordel.be - www.fortengordels.be
7
Spoor 1: Ondersteunende studies Spoor 2: projecten en acties Strategische aankopen 2010
Doelstelling De Vlaamse overheid subsidieert sinds 2005 de projectcoördinatie van strategische projecten. Deze projecten moeten bijdragen aan de uitvoering van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Ze moeten een impact hebben op Vlaams niveau, vertrekken vanuit bestaande visies en de samenwerking van ruimtelijke actoren in een gebied stimuleren.
Geselecteerde strategische projecten krijgen een subsidie voor de loonkosten en werkingskosten van een professionele projectcoördinatie. Sinds vorig jaar kunnen vanuit deze strategische projecten ook aanvragen worden ingediend voor een bijkomende bijdrage in de verwerving van gronden of constructies die bij de realisatie van het project een publieke functie krijgen. Voorwaarde is dat er samen met de partners duidelijke afspraken werden gemaakt voor het grondbeleid in het gebied.
Organisatie Structuur
Projectleider Karen Gysen, dGB, DROM, Provinciebestuur Antwerpen
Initiatief
nemer
Vlaamse Overheid, Departement Ruimtelijk Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed,
Afdeling Ruimtelijke Planning
Partners intern
- Prov.werkgroep fortengordels - Prov. Dienst Vastgoedbeheer - Prov. Dienst Groendomeinen - Kempens Landschap
Partners extern
- Vlaamse Overheid, Departement Ruimtelijk Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed, Afdeling Ruimtelijke Planning
- Studiebureau Soresma (ontwerpnota verweving fort van Duffel)
Timing
Huidige fase - Aankoopsubsidie fort van Duffel goedgekeurd - Prospectie andere strategische aankopen
Tussenstap - Overleg ivm andere strategische aankopen - Opmaak motivatienota - Deputatievoorstel
8
- Aanvraag in te dienen voor 1 november 2010
Voorziene eindfase
2012
Financiering
Budget vastgoed groendomein
- 60 % van de aankoopsom
Strategisch project
- 40 % van de aankoopsom
Instrumenten - motiveringsnota
Communicatie
Pers - Augustus 2010 (via kempens Landschap)
Publicaties - Brochure ‘Forten en linies in Grensbreed Perspectief’ - Artikel in ‘Ruimte’ VRP
- Folder ‘De provincie en de fortengordels rond Antwerpen’ - Brochure ‘fortengordels rond Antwerpen’ - Een harnas van baksteen en beton’ erfgoedbrochure
Presentaties - Dag van de openbare ruimte - Evenement ‘de fortengordel 2010’
Websites - www.fortengordels.be - http://www.provant.be/bestuur/grondgebied/gebiedsgericht_belei/fortengordels/index.jsp - http://rsv.vlaanderen.be/nl/strategischeProjecten/fortengordels.html
Evenementen
9
Spoor 1: Ondersteunende studies Vermarktingstudie
Doelstelling - Een centraal thema per linie ontwikkelen dat de basis vormt voor marketing en productontwikkeling per linie.
- Verbindingen laten zien tussen drie thema’s: - Verbindingen leggen tussen de linies, internationale samenwerking en
kennisuitwisseling - Bevorderen; - Inspireren, zichtbaar maken van kansen; - Innoveren: op een vernieuwende wijze de mogelijkheden van de linies benutten.
- Hierbij spelen ook andere disciplines een rol.
Organisatie structuur
projectleider - Winant Halfwerk, provinciebestuur Zeeland (trekker voor FLGP) - Karen Gysen, dGB, DROM, Provinciebestuur Antwerpen (deel fortengordels)
Initiatief nemer
Interreg IV-A ‘Forten en Linies in Grensbreed Perspectief’
Partners intern
Prov. Werkgroep Fortengordels
Partners extern
- provincie Zeeland - provincie West-Vlaanderen - Westtoer - provincie Oost-Vlaanderen - provincie Noord-Brabant - Stad Antwerpen, dienst Toerisme en Congres - bureau Tinker & Leisure Result
Timing
Huidige fase - stakeholdersbijeenkomst fortengordels 23 sept. 2010 - Conceptnota’s nalezen - 8 september studiereis Staats Spaanse Linies (oa. fort Liefkenshoek) - 16 sept. 2010 begeleidingscommissie
Tussenstap - Expertenpanels - Ondernemersbijeenkomsten - Stakeholdersbijeenkomsten - Studiereizen - Begeleidingscommissies
10
Voorziene eindfase
Linieconferentie 9 nov. 2010 (voor provincie Antwerpen wordt dit breder opengetrokken: officiële start kaderplan, presentaties van lopende projecten, netwerken …)
Financiering
Budget DROM - 13.028 € (prov. Antwerpen is cofinancierder) - De totale opdracht kost 140.000€, verdeeld onder de 5 provincies - de helft wordt gesubsidieerd door EU.
Interreg IV-A FLGP
- 70.000€
Communicatie - 9 november 2010 Linieconferentie met persmoment - www.fortengordels.be
11
Spoor 1: Ondersteunende studies Deelproject: ‘Campus Vesta’ fort van Broechem (Ranst)
Doelstelling Volgende doelstellingen liggen aan de basis van het RUP:
- De ontwikkeling en uitbreiding van het lokaal bedrijventerrein - Herziening en uitbreiding van de bestaande infrastructuur op het terrein van de PIBA, in
functie van de vestiging van de Provinciale Politieschool - Het integreren van het fort van Broechem in Campus Vesta
Organisatie structuur
Projectleider Guy Celis, Dienst Infrastructuur (DIN), provinciebestuur Antwerpen
Initiatief nemer
- Gemeentebestuur Ranst - Provinciebestuur Antwerpen, DIN
Partners intern
- Dienst Ruimtelijke Planning (DRP), provinciebestuur Antwerpen - Prov. Werkgroep Fortengordels - Dienst Gebiedsgericht Beleid
Partners extern
- Gemeentebestuur Ranst - IGEAN (RUP) - Stramien (ontwerpend Onderzoek)
Timing
Huidige fase - 22 juni 2011: goedkeuring RUP verschenen in Belgisch staatsblad
Tussenstap - 10 december 2009: gunstig advies deputatie - 18 december 2009: plenaire vergadering - 26 april 2010: voorlopige vaststelling door de gemeenteraad van Ranst - 7 juni 2010 tot en met 5 augustus 2010: openbaar onderzoek - 15 juli 2010: gunstig advies deputatie ikv openbaar onderzoek - 17 januari 2011: definitieve vaststelling gemeenteraad - 21 april 2011: goedkeuring met 2 schrappingen door deputatie - 22 juni 2011: goedkeuring RUP verschenen in Belgisch staatsblad
Voorziene eindfase
- April 2011
12
Financiering
Budget DIN Campus vesta
Gemeente
bestuur Ranst
Opmaak RUP
Instrumenten - Ontwerpend onderzoek - Ruimtelijk Uitvoeringsplan
Communicatie www.fortengordels.be
13
Spoor 2: projecten en acties Interreg ‘Great War between the lines’
Doelstelling Continuïteit voor het fortengordelproject, zowel qua inhoud als qua personeel, en de
uitvoering van acties uit het kaderplan voor de fortengordels die nu al gekend zijn. - Het verder uitbouwen van de onthaalpoorten voor de fortengordels die momenteel
kleinschalig ingericht worden, maar waar een verder ontwikkeling in onthaal en informatieaanbod noodzakelijk is (trekker DGB);
- Organiseren van systematisch overleg in verderzetting van de overlegstructuur voor de Fortengordels (bijlage organogram, trekker DGB)
- Reizende tentoonstelling die na de programmaperiode permanent op de onthaalpoorten geplaatst, uitgebreid en aangepast kan worden. (trekker DE ism SSVVC)
- ‘Sporen naar 2014’: Ontsluiting van het militaire spoor Kapellen-Brasschaat, aankoop en beheer door Kempens Landschap vzw met inhoudelijke ondersteuning DGB en subsidie vanuit het strategisch Project Fortengordels (40%). Partners zijn verder :gemeenten Kapellen en Brasschaat, DRP; DMOB, TPA)
- Het onderzoek naar de ruimtelijke ontwikkelingen op basis van historisch materiaal. (Zimmermann), nodig voor het uitwerken van de 3 onthaalpoorten en informatiepunten in het noordelijk segment van de fortengordel (langs de Antitankgracht) (trekker DE, ism DGB); Op basis van dit onderzoek kunnen dan later meerdere acties uitgewerkt worden zoals bv: advies in kader van planningsprocessen (DRP), recreatieve ontwikkelingen (DRST) bv bunkerdorpen te Stabroek, aanpassen fiets- en wandelknooppuntennetwerk (TPA)
- Het verder uitbouwen van het draagvlak en het netwerk voor de fortengordels dmv. workshops, studiereizen, colloquia, linieconferenties, fortengordel-evenementen, publicaties enz … (taakverdeling tussen DGB, DE, APB-sport, TPA, KL en SSVVC vanuit de eigen werking, subsidiekanalen en bevoegdheden)
- Het organiseren van een specifiek en hoogstaand WO I-evenement, bij voorkeur gekoppeld aan het jaarlijkse evenement 'de fortengordel 2014' in het zuidelijke segment van de gevechtslinie 1914 (Kessel-St-katelijne-Waver-Duffel) (trekker = KL, ism DRST, APB-sport, inhoudelijke ondersteuning DGB en DE), oa inhuldiging gerestaureerde fort van Duffel als onthaalpoort voor de Fortengordels en aangekocht met subsidies van het strategisch project ‘Fortengordels rond Antwerpen’;
- Bestendigen Projectcoördinator Fortengordels rond Antwerpen (niveau A) voor de periode 2012-2014 om de continuïteit voor het project van de Fortengordels te garanderen; indien dit voorzien kan worden binnen de reguliere personeelssamenstelling DGB, biedt een extra medewerker (B) in het personeelsbestand van DGB of DE een gefundeerde meerwaarde om deze acties concreet mee uit te werken;
- …
Organisatie structuur
14
Projectleider - Provinciebestuur Antwerpen : Dienst Gebiedsgericht Beleid (DGB) + Dienst Erfgoed (DE) volgens taakafspraken
Initiatief nemer
- Karen Gysen, projectcoördinator Fortengordels rond Antwerpen
Partners ‘intern’
- Serge Migom en Joke Bungeneers, Dienst Erfgoed - Gert Willems, Dep. Welzijn, Econ. Platt.bel, PS Europese structuurfondsen - Phillippe Debacker, Kempens Landschap vzw (KL) - Toerisme Provincie Antwerpen (TPA)
Partners extern
- Luc Olyslaeger, Simon Stevin Vlaamse Vestingbouwkundig Centrum - Lead partner: Conseil général du Pas-de-Calais (CG62) - Province de Flandre Occidentale (PFO) (the part of the city of Poperinge has been
incorporated in the proposal of the PFO) - Westtoer - Pas-de-Calais Tourism board (Comité départemental de tourisme du Pas-de-Calais –
CDT62) - Ville de Montreuil (Pas de Calais) - Historial de Péronne (Somme) - CDT Somme (CDT80) - Ville d’Etaples (Pas-de-Calais) - Province d’Anvers - ADRT de l’Aisne ? (ARDT02) - Conseil général du Nord ? (CG59) - CDT du Nord ? (CDT59) - Musée de Brighton? - County council Essex? - Conseil general de la Somme? (CG80)
Timing
Huidige fase - 22 november 2011: Goedkeuring van het project
Tussenstap - Beleidsoverleg maart 2011: toelichting eerste aanzet project à Koen Helsen en Wim Lux - Partnermeeting 2-3 mei 2011 in (Fr) en 14 mei 2011 in Diksmuide - Partnermeeting Chelmsford (GB) 30 mei 2011 - beleidsoverleg juni 2011: stava en hoe verder? - Deputatie besluit ivm principieel akkoord deelname - 8 juli 2011 indienen application o.l.v. franse partner Nord pas de Calais - Beslissing EU december 2011 - Start 2012
Voorziene eindfase
- 2014
Financiering
Budget - Totaal ca 550.000€ - 50% cofinanciering provinciebestuur - Meerjarenplan: begroting 2012, 2013 en 2014
Interreg 2-Seas
- 50% subsidie gespreid 2012-2014 (volgens laatste info zou subsidie tot 40% beperkt worden)
Instrumenten Interreg IV-A project
Communicatie Januari 2012: Persmoment bij de start van de programmaperiode (provinciebestuur: DE, DGB, CD)
15
Spoor 3: communicatie en overleg Linieconferentie 2010
Doelstelling Uitbouwen netwerk, kennisuitwisseling, contactmoment actoren
Organisatie structuur
Project leider
- Karen Gysen, projectcoördinator fortengordels rond Antwerpen
Initiatief nemer
- Karen Gysen, projectcoördinator fortengordels rond Antwerpen
Partners intern - Serge Migom, dienst Erfgoed - Wouter Van Dijck, communicatiedienst - Isolde Aelvoet, dienst Milieu en Natuureducatie - Marleen Henderickx, dienst Logistiek (zalen en catering)
Partners extern - Maarten Pluym, Regionaal landschap de Voorkempen/TPA - Phillippe Debacker, Kempens Landschap vzw - Peter Vermeulen, studiebureau Stramien - Sofie Depauw, studiebureau Grontmij - Tinker & Leisure (vermarktingsstudie)
Timing
- 15 december 2010
Financiering
Budget - DROM/dGB
16
subsidies - Forten en Linies in Grensbreed Perspectief
Communicatie - VRT-Radio nieuwsitem en item in ‘ de ochtend’ over o.a. strategisch project en kaderplan Nov. 2010 n.a.v. linieconferentie
- www.fortengordels.be
17
Spoor 1: Ondersteunende studies Huisstijl
Doelstelling Herkenbare en uniforme grafische vormgeving van drukwerk, presentaties, gadgets enz …
Organisatie structuur
projectleider - Karen Gysen, projectcoördinator fortengordels rond Antwerpen
Initiatief nemer
- Herman De Pauw, coördinator dienst Gebiedsgericht Beleid
Partners intern
- Hans Joris, Grafisch Bureau - Luc Wellens, Florismedewerker DROM
Partners extern
- Milk & Cookies, ontwerpbureau
Timing
Stava opgeleverd
Eindfase - Goedkeuring 12 mei 2011
Financiering
Budget - Dienst Gebiedsgericht Beleid, DROM
18
subsidies - Forten en Linies in Grensbreed Perspectief
Instrumenten - offertevraag
Communicatie - Officiële presentatie op VIP evenement ‘de Fortengordel 2011’ te Edegem - www.fortengordels.be - ‘De fortengordel’ 22 mei 2011
19
Spoor 1: Ondersteunende studies Spoor 3: communicatie en overleg Interreg-IV C ‘At Fort’
Doelstelling The project’s main aim is to increase the policy capacity regarding fortresses revitalisation by capitalizing on existing policies, at local and regional level within the partnership, by means of exchange of knowledge and experiences and by identifying best practices in this field, between experienced and less experienced partners. The guiding principle to achieve the main goal is to use the cultural heritage of the fortresses as the main asset for regional economic development, contributing ultimately to improved quality of living and sustainable environment in the areas of partnership. Strong emphasis will be on acclimatization and energy efficiency, identification of renewable sources of energy to heat and maintain the fortresses, facilitate a multifunctional use of fortresses by preserving and protecting the environment, creation of local jobs and boosting cultural heritage.
Organisatie structuur
Project leider
- Karen Gysen, projectcoördinator fortengordels rond Antwerpen
Initiatief nemer
- Projectbureau van de Nieuw Hollandse Waterlinie (Leadpartner) - Karen Gysen, projectcoördinator fortengordels rond Antwerpen
Partners intern
- Luc Wellens, stafmedewerker Financiële cel DROM
Partners extern
- France – Vauban: Marieke Steenbergen , www.sites-vauban.org - Denmark – Copenhagen, Jørgen Frandsen , www.kulturarv.dk - Lithuania - Kaunas, Andrius Baranauskas , www.kaunas.lt - Hungary - Komarom, Varga Istvan , www.fort-monostor.hu - United Kingdom - Medway, Vincent Jasper, www.medway.gov.uk - Malta - ICOM , Malcolm Borg, www.malta.icom.museum - Italy – Venice, Daniele Sferra , www.marcopolosystem.it - Germany – Berlin/Spandau, Andrea Theissen, www.zitadelle-spandau.de
Timing
20
Stava - Indienen projectaanvraag 30 april 2011 - Beslissing goedkeuring/afkeuring december 2011
Voorziene eindfase
- December 2014
Financiering
Budget - Totaal geraamd voor provincie Antwerpen: ca 213.864€ - Waarvan Co-financiering provincie Antwerpen: ca. 53.466€
subsidies - Waarvan Interreg IV-C subsidie ca. 160.398€
Communicatie
21
Spoor 2: projecten en acties kunstproject: Fort Art/Art Fort
Doelstelling ART FORT/FORT ART zoekt de combinatie van opmerkelijke hedendaagse beeldende kunst met het merkwaardige Belgisch erfgoed dat de fortengordel onmiskenbaar is. De kunstenaars gaan in dialoog met de omgeving, de bewoners en elke passant die erdoor aangetrokken wordt. Dit met de bedoeling de mensen te laten beseffen dat de fortengordel werkelijk Belgisch erfgoed is en we dit moeten koesteren. Zowel echte kunstliefhebbers als fietsers en wandelaars kunnen van deze werken genieten. ART FORT/FORT ART is een initiatief van Orfeo producties vzw, in samenwerking met de deelnemende gemeenten en het provinciebestuur, om ons waardevol hedendaags cultuuraanbod te confronteren met het rijke historische erfgoed.
Organisatie structuur
Project leider
- Wilfried Goosens, Orfeo productions vzw
Initiatief nemer
- Wilfried Goosens, Orfeo productions vzw - Karen Gysen, projectcoördinator fortengordels rond Antwerpen
Partners intern
- dienst Cultuurspreiding (editie 2011 Jeroen Martens) - APB-Sport
Partners extern
- Orfeo productions vzw
Timing
Jaarlijks vanaf 3de weekend mei (evenement de Fortengordel) en gedurende toeristisch zomerseizoen; enkele kunstwerken editie 2012 zijn in situ permanent behouden
Financiering
Budget - DCUL - DROM - Deelnemende gemeenten
22
subsidies -
Communicatie - Algemene publicaties evenement ‘de Fortengordel 2011’ - Algemene folder evenement ‘de Fortengordel 2011’ - www.fortengordel.be - ‘De fortengordel’ 22 mei 2011
23
Spoor 2: projecten en acties Strategische aankopen 2011
Doelstelling De Vlaamse overheid subsidieert sinds 2005 de projectcoördinatie van strategische projecten. Deze projecten moeten bijdragen aan de uitvoering van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Ze moeten een impact hebben op Vlaams niveau, vertrekken vanuit bestaande visies en de samenwerking van ruimtelijke actoren in een gebied stimuleren. Geselecteerde strategische projecten krijgen een subsidie voor de loonkosten en werkingskosten van een professionele projectcoördinatie. Sinds vorig jaar kunnen vanuit deze strategische projecten ook aanvragen worden ingediend voor een bijkomende bijdrage in de verwerving van gronden of constructies die bij de realisatie van het project een publieke functie krijgen. Voorwaarde is dat er samen met de partners duidelijke afspraken werden gemaakt voor het grondbeleid in het gebied.
Organisatie structuur
Project leider
Karen Gysen, dGB, DROM, Provinciebestuur Antwerpen
Initiatief nemer
Vlaamse Overheid, Departement Ruimtelijk Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed, Afdeling Ruimtelijke Planning
Partners intern
- Prov.werkgroep fortengordels - Prov. Dienst Vastgoedbeheer - Prov. Dienst Groendomeinen - Kempens Landschap
Partners extern
- Vlaamse Overheid, Departement Ruimtelijk Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed, Afdeling Ruimtelijke Planning
- Studiebureau Soresma (ontwerpnota verweving fort van Duffel)
Timing
Huidige fase - Aankoopsubsidie fort van Duffel goedgekeurd - Prospectie andere strategische aankopen
Tussenstap - Overleg ivm andere strategische aankopen - Opmaak motivatienota - Deputatievoorstel - Aanvraag in te dienen voor 1 november 2010
24
Voorziene eindfase
2012
Financiering
Provincie
Dienst portefeuillebeheer (voorheen vastgoedbeheer)
Communicatie - Augustus 2010 (via kempens Landschap) - Brochure ‘Forten en linies in Grensbreed Perspectief’ - Artikel in ‘Ruimte’ VRP - Folder ‘De provincie en de fortengordels rond Antwerpen’ - Brochure ‘fortengordels rond Antwerpen’
- Een harnas van baksteen en beton’ erfgoedbrochure - Dag van de openbare ruimte - Evenement ‘de fortengordel 2010’ - www.fortengordels.be - http://www.rsv.vlaanderen.be/nl/strategischeProjecten/fortengordels.html
1
Spoor 1: Ondersteunende studies Defensieve dijk te Zwijndrecht
Doelstelling - Landschappelijk beheer van de defensieve dijk te Zwijndrecht - zachte recreatieve ontsluiting
Organisatie structuur
Projectleider Isolde Aelvoet, dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid
Initiatief nemer
Gemeente Zwijndrecht
Partners intern
- Provinciale werkgroep fortengordels - Projectcoördinator Fortengordels, DGB
Partners extern
- Gemeente Zwijndrecht -
Timing
Huidige fase - In uitvoering
Tussenstap -
Voorziene eindfase
Financiering
provincie Reguliere werking
2
Instrumenten - landschapsbeheersplan
Communicatie - Persbericht September 2010 (na goedkeuring gunning door deputatie) - www.fortengordels.be - http://rsv.vlaanderen.be/nl/strategischeProjecten/fortengordels.html - Presentatie op de Linieconferentie december 2010 - 2011 ‘Antwerpen Verstrekt 2’, publicatie ism Artesis Hogeschool en UA
1
Spoor 3: communicatie en overleg Website
Doelstelling De opzet van de website is laagdrempelig, speels, interactief en sterk visueel toegankelijk. Vanuit een interactieve kaart (aanklikken van icoontjes), wordt informatie per site getoond, op een heel visuele manier en in een begrijpelijke taal voor een publiek van 7 tot 77 jaar. De opdrachtgever levert de teksten, foto’s, kaarten, eventueel iconen, waarmee de ontwerper de website opbouwt. Copywriting maakt ook deel uit van de opdracht. De huisstijl van de fortengordels is reeds ontwikkeld door Milk and Cookies en geldt ook
voor de website.
Inhoud Eén van de acties binnen het INTERREG IVA-project ‘Forten en Linies in Grensbreed Perspectief’ is de nieuwe website voor de fortengordels rond Antwerpen. Op deze website www.fortengordels.be vind je onder meer: - de historiek van de fortengordels rond Antwerpen, in een gebied van Stabroek tot Walem
(Mechelen), en van Haasdonk (Beveren) tot Kessel (Nijlen) - uitgebreide informatie over de 34 resterende forten en 15 resterende schansen, maar ook
over de Defensieve Dijk in Zwijndrecht, en de Antitankgracht van Stabroek tot Oelegem - een toelichting over de lopende provinciale projecten (Fortengordels rond Antwerpen,
Forten en Linies in Grensbreed Perspectief, strategisch project, AT FORT en Great War) - achtergrondinformatie over de fortengordels en andere linies, cultuur, natuur,
ondernemen en recreatie - nieuwsberichten en activiteiten - een unieke fotogalerij bezichtigen - literatuur- en woordenlijst Stakeholders die een activiteit of nieuws over de fortengordels rond Antwerpen willen publiceren, kunnen tekst en illustraties mailen naar info@fortengordels.be.
Stand van zaken
- Opgeleverd - Afspraken interne opvolging: beheer en kwaliteitscontrole zal verder gebeuren door dGB
(Kaat en Karen) - TPA heeft gevraagd een extra pagina m.b.t. toerisme toe te voegen - Opvolging agenda, nieuwsitems, persberichten (nalezen, inkorten, kwaliteitsbewaking) zal
in de toekomst door Kaat gebeuren - Info kan aangeleverd worden door zowel internen als externen, wel zal onze focus vooral
gelegd worden op provinciale, regionale, EU projecten, overkoepelende zaken, minder op de lokale acties.
- Het aanleverden van (lokale) items loopt best via één beheerder die toegang krijgt via bv een account, veiligheidscontrole blijft noodzakelijk (voorbeeld website www.vilda.be)
- We zullen niet zelf aanschrijven of speuren naar nieuwsitems, wel screnen van aangeleverde items (bv nieuw boek over een fort OK, pensenkermis van de vissersclub niet)
- Pagina over publicaties nog verder uit te werken in overleg met Serge (dE); oa verslagboek Colloquium, zoveel mogelijk digitaal
2
- info@fortengordels.be wordt gekoppeld aan dgb@admin.provant.be - Voor projecten wordt karen als contact vermeld
Organisatie structuur
Projectleider - Opdrachtomschrijving en inhoud: Karen Gysen (dGB, DROM) - Productie en inhoud: Luc Wellens (Floris-medewerker DROM) - Opvolging: Kaat Mertens (beheer) en Karen Gysen (inhoud)
Initiatief nemer
Karen Gysen, dienst Gebiedsgericht Beleid (dGB), Provinciebestuur Antwerpen, DROM
Partners intern
- Hans Joris, Grafisch Bureau, Communicatiedienst, departement griffier - Yannick Matheussen, Webteam, Communicatiedienst, departement griffier - Provinciale werkgroep fortengordels
Partners extern
- Bureau ‘Pure Communications’ - Kernteam FLGP (jury en terugkoppeling)
Timing
Huidige fase - Opgeleverd
Tussenstap - Op 7 oktober 2011 werd een bestek verzonden naar 6 bedrijven met de vraag om een offerte in te dienen.
- Op 26 oktober 2011 vergaderde de jury, - Omdat alle ontvangen offertes duurder zijn dan 22.000,00 euro excl. btw, beslist de jury
om een nieuwe gunningsprocedure te starten voor een geraamd bedrag van 35.000,00 incl. btw en dezelfde bedrijven aan te schrijven.
- 3 november 2011 goedkeuring heraanbesteding door deputatie - 15 december 2011 gunning van de opdracht aan het bureau Pure Communications - Januari 2012 start van de opdracht
Financiering
Budget DGB - Reguliere werking - 35.000 € incl btw waarvan
Interreg IV-A FLGP
- 11.000 € subsidie - Gebruik van het beeldmateriaal van het fotografieproject - Gebruik van deel 1: analyse bestaande toestand van het kaderplan
Instrumenten - Offertevraag (2maal) met jury
Communicatie - persmoment 19 september 2012 - intranet - mailing
Evaluatie - zeer positieve feedback gekregen
To do - Aanschrijven beheerders - Bijkomende opdracht technisch onderhoud na 2012 - Kwaliteitsbewaking
1
Spoor 3: communicatie en overleg De canvascollectie
Doelstelling en aanpak
Met grote (lucht)foto’s op canvas tonen we de forten in hun omgeving zodat de vorm, monumentaliteit, de ruimtelijke context herkenbaar en begrijpbaar wordt. Deze canvassen kunnen vrijstaand voor verschillende doelen gebruikt worden; bv langs fiets- en wandelroutes, als achtergrond bij sprekers, als beursstand, bij colloquia enz… Door middel van gebruiksovereenkomsten worden de canvassen ook uitgeleend aan organisatoren van bv Open Monumentendag, Fortennacht en -dag, Interreg-beurzen enz…
Organisatie structuur
Projectleider Karen Gysen, dienst Gebiedsgericht Beleid (dGB), Provinciebestuur Antwerpen, DROM
Initiatief nemer
Karen Gysen, dienst Gebiedsgericht Beleid (dGB), Provinciebestuur Antwerpen, DROM
Partners intern
- Stafdienst DROM - Hans Joris, Grafisch Bureau, Communicatiedienst - Provinciale werkgroep fortengordels
Partners extern
- Kernteam FLGP -
Timing
Huidige fase - afgerond
Tussenstap - 1ste reeks geproduceerd in 2010 - 2de reeks geproduceerd in 2011 in nieuwe huisstijl - 3de reeks met simulaties van de onthaalpoorten geproduceerd in 2012
Financiering
Budget DGB - Reguliere werking
2
Interreg IV-A FLGP
Gebruik van het beeldmateriaal van het fotografieproject
Instrumenten - digitaal
Communicatie - 25 september 2012 launch tijdens persmoment
1
Spoor 3: communicatie en overleg Publicaties: Een gordel van beton. De Antwerpse Pantserforten
Doelstelling De reeks Erfgoedgidsen brengt vergeten patrimonium op een boeiende manier terug tot leven en is een initiatief van de dienst Erfgoed van het provinciebestuur Antwerpen, in samenwerking met Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen. Onderwerp: Tussen 1909 en 1913 werden elf nieuwe betonnen forten en twaalf betonnen schansen in een grote boog rondom de stad opgetrokken. Over een gebied van meer dan
100 kilometer, van aan de Schelde in Stabroek tot in Bornem werden volgens de modernste technieken verdedigingswerken gerealiseerd. Antwerpen werd daarmee, na Parijs, de grootste vesting van Europa. In deze erfgoedgids gaat auteur Robert Gils dieper in op de geschiedenis van deze buitenlinie rond Antwerpen.
Organisatie structuur
Projectleider Serge Migom, dienst Erfgoed, dept Cultuur, provincie Antwerpen
Initiatief nemer
Serge Migom
Partners intern
-
Partners extern
- Robert Gils, voorzitter Simon Stevin Vlaams Vestingbouwkundig Centrum
Timing
Huidige fase - Afgerond
Financiering
Budget DE - Reguliere werking
2
Instrumenten - Boekje, meerkleurendruk
Communicatie - Op alle evenementen en overlegmomenten
3
Spoor 3: communicatie en overleg Publicaties: De verzameling-Zimmermann (1918): militaire luchtfoto's van Beveren tot Oud-Turnhout
Doelstelling De dienst Erfgoed publiceert een reeks brochures over recent archeologisch onderzoek in de provincie. Onderwerp: deze brochure verscheen in de marge van het colloquium ‘Fortengordels Nu!’. De verzameling-Zimmermann is het resultaat van drie militaire vluchten die in januari 1918 werden uitgevoerd vanaf Fort Sint-Marie op de linkeroever van de Schelde tot het centrum van Turnhout. De luchtfoto’s werpen een nieuw licht op de verdedigingswerken ten noorden van Antwerpen en langs het kanaal Turnhout-Schoten net vóór en tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Organisatie structuur
Projectleider Ignace Bourgeois, dienst Erfgoed, dept Cultuur, provincie Antwerpen
Initiatief nemer
Serge Migom/Ignace Bourgeois
Partners intern
- Karen Gysen - Provinciale werkgroep fortengordels
Partners extern
- Universiteit Gent
Timing
Huidige fase - Studie Afgerond - veldonderzoek
Financiering
4
Budget DE - Reguliere werking
Instrumenten - gratis brochure, verkrijgbaar bij het Cultuurloket van provincie Antwerpen
Communicatie - colloquium ‘Fortengordels Nu!’ sept 2009
5
Spoor 3: communicatie en overleg Publicaties: Antwerpen Versterkt 2
Doelstelling Deze publicatie over visievorming over de heraanleg en het hergebruik van militaire architectuur vormt het tweede luik van een onderzoek dat uitgevoerd werd naar aanleiding van de heraanleg van de leien in Antwerpen. De Spaanse omwalling is een ‘vergeten’ constructie in het collectief geheugen van de stad en werd enkel nog ervaren als een deel van het verleden. Met de heraanleg van de leien werd deze unieke militaire constructie daterend uit de zestiende eeuw plots terug ontdekt.
Met de eerste publicatie van het onderzoek Antwerpen versterkt werd ingegaan op het historische en morfologische belang van deze constructie en van de opgegraven relicten ervan. In Antwerpen versterkt 2 wordt nagedacht over de houding die ontwerpers en de verschillende overheidsinstanties kunnen innemen tegenover deze uitdaging uit het verleden. Aan de hand van voorbeelden uit binnen- en buitenland wordt nagedacht over de rol en betekenis die ‘verloren’ gewaande relicten van omwallingen en forten vandaag in de openbare ruimte kunnen vervullen. Bovendien worden nieuwe mogelijke ontwerpen getoond voor (gedeeltelijke) oplossingen op het terrein, die zowel strategisch van aard zijn, als volwaardige ontwerpen. De wisselwerking tussen object en (stedelijke) context is het terrein waarop de ontwerper zich begeeft en een duurzame bijdrage kan leveren aan de hedendaagse en toekomstige kwaliteit van onze omgeving.
Organisatie structuur
Projectleider Piet Lombaerde, Artesis Hogeschool Antwerpen Voor provincie: Karen Gysen, dienst Gebiedsgericht Beleid (dGB), Provinciebestuur Antwerpen, DROM
Initiatief
nemer
Piet Lombaerde, Artesis hogeschool Antwerpen
Partners intern
Serge Migom, dienst Erfgoed, Dep Cultuur
Partners extern
- Karen Minsaer, dienst Archeologie, Stad Antwerpen - …
Timing
6
Huidige fase - afgerond
Financiering
Budget DGB - Reguliere werking - Aankoop boxen
Interreg IV-A FLGP
40 % subsidie via Artesis Hogeschool
Instrumenten - Boek, meerkleurendruk, onderdeel van een luxebox met deel 1
Communicatie - Presentatie gekoppeld aan overlegdag najaar 2011
7
Spoor 3: communicatie en overleg Publicaties: een harnas van baksteen en beton
Doelstelling Infobrochure die past in de brochurereeks 'Provinciaal patrimonium in de kijker', publicaties over (bouw)historisch onderzoek van het provinciaal patrimonium. Wordt gratis verspreid, doelpubliek: de geïnteresseerde leek. Naar aanleiding van de tweede sportieve Fortengordel, op 23 mei 2010, gaf de dienst Erfgoed deze nieuwe brochure uit waarin het erfgoed van de Antwerpse fortengordels,
vestingen en omwallingen in context wordt geplaatst. Onderwerp: Meer dan tien eeuwen lang had Antwerpen een strategisch belang dat de bouw van steeds nieuwe verdedigingslinies met zich mee bracht. Tot op vandaag vormen elementen hiervan een belangrijk patrimonium aan militair erfgoed.
Organisatie structuur
Projectleider Serge Migom, dienst Erfgoed, Dep Cultuur
Initiatief nemer
Serge Migom, dienst Erfgoed, Dep Cultuur
Partners intern
Karen Gysen
Partners extern
Redactiewerk extern copywriter
Timing
Huidige fase - afgerond
Financiering
Budget DE - Reguliere werking
8
Instrumenten - brochure
Communicatie - wordt gratis verspreid op evenementen, persmomenten, overlegdagen enz …
9
Spoor 3: communicatie en overleg Publicaties: verslagboek Colloquium 'Fortengordels Nu!'
Doelstelling Het verslagboek Colloquium 'Fortengordels Nu!' bundelt de verschillende bijdragen van het colloquium van 25 en 26 september 2009. Onder ruime belangstelling ging in het Antwerpse provinciehuis op vrijdag 25 en zaterdag 26 september 2009 het internationale colloquium Fortengordels Nu! door, een initiatief in het kader van het interreg-project “Forten en Linies in Grensbreed Perspectief”.
Doel was in eerste instantie duidelijk te maken welke actuele rol en maatschappelijke functie het fortenerfgoed nog kan vervullen. Voorbeelden uit binnen- en buitenland waren voor de talrijke aanwezigen een bron van ideeën en een stimulans voor de toekomstige, ook provinciale, werking rond forten, linies en verdedigingswerken. Met de uitgave van dit verslagboek wil het provinciebestuur, zoals ook het doel van het colloquium was, een aanzet geven om het denkproces rondom forten en linies, het erfgoed van militaire verdedigingswerken, de ruimtelijke context en de hedendaagse bestemming ervan, op gang te trekken. De verschillende bijdragen zullen hopelijk inspiratie geven aan de verschillende erfgoedactoren, ondernemers en overheidsdiensten die in onze regio en in de rest van Vlaanderen en Nederland dit waardevolle erfgoed een warm hart toedragen.
Organisatie structuur
Projectleider Serge Migom, dienst Erfgoed, Dep Cultuur
Initiatief nemer
Serge Migom, dienst Erfgoed, Dep Cultuur
Partners intern
Ignace Bourgeois, dienst Erfgoed Karen Gysen, dienst Gebiedsgericht beleid
Partners extern
Redactiewerk extern copywriter
Timing
Huidige fase - afgerond
10
Financiering
Budget DE - Reguliere werking
Instrumenten - Boek:178 pagina’s, 100 illustraties, kleur, ISBN 9789066251359
Communicatie - Het boek kost 10 euro (plus verzendingskosten) en is verkrijgbaar bij het cultuurloket van de provincie Antwerpen, Koningin Elisabethlei 22 in 2018 Antwerpen.
11
Spoor 3: communicatie en overleg productontwikkeling: belevingsbox ATG
Doelstelling Verzamelen van alle recreatieve en toeristische initiatieven over, langs en nabij de Antitankgracht, zodanig dat, bij aankoop van een box, er voor ieder wat wils is: twee spelen voor gezinnen met kinderen van verschillende leeftijd, zowel wandel- als fietssuggesties, een publicatie met achtergrondinfo, …
Organisatie structuur
Projectleider Liesbet Dewit, Toerisme Provincie Antwerpen (TPA)
Initiatief nemer
TPA
Partners intern
- Coördinatieteam ATG: Herman De Pauw, Marieke Verreet, Liesbet De Wit, Karen Gysen - Provinciale werkgroep fortengordels
Partners extern
- Ontwikkelaars: Mooss, LaMosca, Gekko, Karvansera, … - Vlaams Vestingbouwkundig Centrum Simon Stevin
Timing
Huidige fase - afgerond
Tussenstap - Ontwikkeling routeflyers + publicatie + … - Ontwikkeling box zelf
Financiering
Budget TPA - 16.144 euro (= actuele inschatting) - Waarvan ong. 10.000 euro subsidie
Naam subsidie
PDPO As3
12
Instrumenten - Toeristisch recreatieve kaartenbox
Communicatie - Persmoment 29 juni 2012
13
Spoor 2: projecten en acties productontwikkeling: forten-bier
Doelstelling Productontwikkeling ter bekendmaking van de fortengordels, specifiek voor het evenement gebrouwen. Ruimere verspreiding nog verder te onderzoeken (op basis van de resultaten van de vermarktingsstudie)
Organisatie structuur
projectleider - Phillippe Debacker, Kempens Landschap vzw
Initiatief nemer
- Kempens Landschap vzw
Partners intern
- Karen Gysen, dienst gebiedsgericht Beleid; projectcoördinator fortengordels - Els Hectors, APB-Sport; organisatie evenement ‘de Fortengordel 2011’ - Hans Joris, Grafisch bureau
Partners extern
- Milk & Cookies, ontwerpers huisstijl fortengordels en etiket - brouwerij …
Timing
Huidige fase - Ontwerp etiket klaar - Onderhandeling met brouwerij
Voorziene eindfase
- officiële voorstelling op VIP tijdens evenement ‘de Fortengordel’ 2014 in het gerestaureerde fort van Duffel
Financiering
Budget - Kempens Landschap (fabricage bier, drukwerk bieretiket) - Provinciebestuur Antwerpen (huisstijl fortengordels, vormgeving bieretiket) -
14
subsidies - Interreg IV-A Forten en Linies: huisstijl - Interreg IV-A Forten en Linies: drukwerk folders (en etiket)
Communicatie - Persmoment evenement ‘de Fortengordel 2012’ - VIP evenement ‘de Fortengordel 2012’ te Duffel - www.fortengordels.be - www.kempenslandschap.be
top related