dokuz eylül Üniversitesi yazarweb.deu.edu.tr/ilyas/courses/bilimsel_arastirma_notlari.pdf ·...
Post on 24-Jan-2020
10 Views
Preview:
TRANSCRIPT
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
YAZAR©
Dr. İlyas YAZARwww.ilyasyazar.com
Dokuz Eylül Üniversitesi
Bilmehem bilgisizliğin farkında olmayı,
hem de onu yenme isteğinin varlığını gerektirir.
UYARILAR:
• Bu slaytlarda yer alan bilgiler Bilimsel Araştırma Yöntemleri dersi için hazırlanmıştır.
• Slaytlarda atıf yapılan kaynakların okuma listesinde tam bibliyografik bilgileri verilmektedir.
• Tüm alıntılar için spesifik olarak her zaman kaynak gösterilmemiştir.
YAZAR©
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ (BAY)
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BİLİM:
• “Evrenin ya da olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneysel yöntemlere ve gerçekliğe dayanarak yasalar çıkarmaya çalışan düzenli bilgi, ilim.”
• “Bilgi dallarından her biri: Sosyal bilimler, Fen bilimleri”
• Belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkan, belli bir ereğe yönelen bir bilgi edinme ve yöntemli araştırma süreci” (Türkçe Sözlük)
• “…sistemli ve organize edilmiş bilgiler bütünü (Kaptan, 1977, s. 3)
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 1
YAZA
R
YAZAR©
BİLİM:
• “Nesnel dünyaya ve bu dünyada yer alan olgulara ilişkin tarafsız gözlem ve sistematik deneye dayalı zihinsel etkinliklerin ortak adı.
• Bütün bilimlerin amacı genel doğruların ya da temel yasaların bilgisine ulaşmaktır.”
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
BİLİMİN NİTELİKLERİ:
• Bilim mutlak hakikate götürmez• Herkese açık ve yoklanabilirdir• Kültürün içinde belli bir yer tutar.• İzafidir (görecelidir). • Akla ve deneye dayanır.• Olmuşu veya olanı tasvir etme, ilişkileri açıklama ve bunlardan
yararlanma imkanı verir.• Bilimsel bilgi güvenilirdir; ancak değişmez değildir.• Elde ettiği bilgiler sistemlidir.• Varsayımlara dayanır.• Bilimsel bilgi denetlenebilir.• Tarafsızdır.• Bilim gelişigüzel veri toplamaz.
YAZAR©
BİLİMSEL BİLGİ NEDİR?BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
Yeni olgusal buluşlar yeni teorilere yol açtığı gibi, yeni teorilerde yeni gözlem ve deneylere kapı açarak yeni buluşların koşullarını hazırlarlar.
Bu yolla, bilim insanlığın ortaya çıkışından başlayıp binlerce yıldır süren bilimsel bilgi üretme sürecinde, kendi niteliğini, geleneklerini ve standartlarını oluşturmuştur. Bu süreçte çağdaş bilimin dört önemli niteliği ortaya çıkmıştır.
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 2
YAZA
R
YAZAR©
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
1.Çeşitlilik: Bilimsel çalışmalar bireylerin veya toplumların tekelinde olmayıp tüm insanlığa açıktır.
2.Süreklilik: Bilimsel bilgi üretme süreci insanlığın var oluşundan bu yana hiçbir zaman durmadan devam etmektedir.
3.Yenilik: Her gün yeni bilimsel bilgiler ve yeni bilim alanları ortaya çıkmaktadır.
4.Ayıklama: Yanlış olduğu ispatlanan bilgiler ayıklanıp yerine yeni bilgiler konulur.
ÇAĞDAŞ BİLİMİN NİTELİKLERİ:
YAZAR©
OLGU:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
• Birçok defa doğrulanmış ve üzerinde fikir birliğine varılmış olan deneysel gözlem olarak tanımlanabilir. Olgular tektir, tartışılmaz, basit gözlemlerin bir ürünüdür ve yaşadığımız dünyadan elde edilen verilerdir.
• Volkanik patlamalar, güneş tutulması ve gece-gündüz olgulara örnek olarak verilebilir.
YAZAR©
BİLİMSEL DÜŞÜNCE:
• “Bilim temeline dayanan, özgür, eleştirici, araştırıcı ve bağımsız düşünce” (Türkçe Sözlük)
• “yaratıcı, sistemli ve problem çözmeye yönelik amaçlı düşünce” (Kaptan, 1977, s. 2)
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 3
YAZA
R
YAZAR©
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
Bilme, öğrenme süreci ve işleminin konusu ya da nesne
ve olaylara yüklemler vererek varılan yargı.
BİLGİ EDİNME YOLLARI:
YAZAR©
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
BİLGİ EDİNME YOLLARI:
KARAR VERMEDE OTORİTE KULLANMANIN
AVANTAJLARI
ÇABUK
BASİT
UCUZ
DEZAVANTAJLARI
OTORİTE
DOĞRULUK
YANLIŞ YÖNLENDİRME
Kaynaktan alınan bilgileri doğru kabul ettiğinizde bilgi kaynağı
YAZAR©
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
BİLGİ EDİNME YOLLARI:
Gelenekler mesleki güçlükler, kararlar için yararlı mıdır?
• önyargılar içerir.• zamanla geçerliklerini yitirebilir.
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 4
YAZA
R
YAZAR©
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
BİLGİ EDİNME YOLLARI:
Sağduyu• Herkesin inandığı ve anlamlı (mantıklı) gelen bir şeye
inanmak karar vermede sağduyudan yararlanmak.
• Günlük yaşamda yararlı ama genelde;– çelişkili fikirler – hatalar – yanlış bilgiler – önyargılariçerir
YAZAR©
BİLİMİN ÖZELLİKLERİ:
1. Gözlemsel:
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
• Bilimin konusu gözlenebilir olaylar.
• Gözlem sonucu elde edilen verilerle doğrulanmayan bilgilerden kuşku duyulur.
• Bilim sadece akla dayanmayı reddeder.
• Bilim “pozitif”tir. Olması gerekeni değil, olmakta olanı inceler.
• “Pozitivizm” sorunları olgulardan hareket ederek ve bilimsel yöntemler kullanarak çözmeye çalışır.
• Bilim “olgu”larla ilgilenir, “değer”lerle değil.
YAZAR©
BİLİMİN ÖZELLİKLERİ:
2. Aklî:
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
Bilim aklidir, çünkü gözlemler, olgular ve ilişkiler akıl yoluyla analize, senteze, betimlemeye, açıklamaya ve değerlendirmeye tabi tutulur
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 5
YAZA
R
YAZAR©
BACON – DESCARTES:
• Doğanın düzenli ve yöntemli bir biçimde araştırılması ve gözlem ve deneyler aracılığıyla kavranan olgulara dayalı bir bilim sisteminin kurulması (Bacon)
• Yalnızca akıl tarafından “açık ve seçik” olarak kavranan bilgiler güvenilirdir. Açık ve seçik bilgileri sağlayan sezgi yanılmaz yargının önkoşuludur. (Descartes)
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
DENEYCİ / AKILCI:
• Deneyci gelenek: Francis Bacon, John Locke, George Berkeley, David Hume
• Akılcı gelenek: Rene Descartes, Baruch Spinoza, Gottfried Wilhelm von Leibniz
• Immanuel Kant iki geleneği tek sistemde birleştirdi: “Bütün bilgi deneyle başlar, ama bütünüyle deneyden çıkmaz.”
• Georg Wilhelm Friedrich Hegel: “mutlak idealizm” – “akılcı olan her şey gerçektir, gerçek olan her şey de akılcıdır.”
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BİLİMİN TEMELİ:
• Tecrübe• Deney• Araştırma
Bilim var olan ama henüz bilmediğimiz bir düzeni araştırır.
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 6
YAZA
R
YAZAR©
BİLİMLERİN SINIFLANDIRILMASI:
• Francis Bacon bilimleri zihin yetenekleri ile olan ilişkilerine göre sınıflandırır• Belleğe (nakle) dayalı bilimler (tarih)• Hayale dayalı bilimler (güzel sanatlar)• Muhakemeye dayalı bilimler (felsefe, fizik, vs.) “akli” bilimler
• August Comte• kronolojik sıraya • ve soyut-somut olmasına göre sınıflandırır • (aritmetik, astronomi, fizik, kimya, biyoloji, sosyoloji…vb)
• Bozkurt Güvenç (matematik ve felsefe dışında) üç sınıfa ayırır:• Doğal bilimler (fizik, kimya, biyoloji)• Sosyal bilimler (ekonomi, sosyoloji, psikoloji)• İnsan bilimleri (tarih, arkeoloji, dilbilim)
• M. Sencer• Aksiyomatik bilimler (matematik, mantık)• Pozitif bilimler
• Doğa bilimleri (fizik, kimya, biyoloji, jeoloji, fiziki antropoloji, astronomi)• Toplum bilimleri (sosyoloji, psikoloji, tarih, etnoloji, siyaset bilimi)
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BİLİM TARİHİ:
• Bilimin ortaya çıkışı yazının bulunmasından önceye dayanır.
• İlk kayıtlar eski Mısırlılarda görülmektedir. (Nil Nehrinin alçalıp yükselmesi, takvim, geometri, haritacılık, piramitler…vb)
• Çinliler, takvim yaparak takım yıldızlarının konumunu belirlemede;
• Hindliler, güneş ve ayın hareketlerinde; Hint numaralama sisteminde
• Mayalar, takvimde,
• Ortadoğu – Mısır ve Mezopotamya’da da matematik ve astronomi çalışmalarında bilimden yararlanmışlardır.
• Babilli matematikçilerin 2. derece denklem ve bileşik faiz hesaplarını çözebilmeleri bunun kanıtıdır.
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
BİLİM TARİHİ:
• Antik Yunan • – Miletli Thales (M.Ö. 6. yy) M.Ö. 585’teki güneş tutulmasını
önceden biliyor; geometriyi buluyor; bütün doğa olaylarını suyun 3 haliyle açıklıyor;
• Pisagor (M.Ö. 6. yy) matematiksel fizik: titreşen tellerde tel boyuyla çıkan sesin yüksekliği arasındaki ilişkiyi buluyor;
• Aristoteles: Deniz hayvanları ve biyoloji; • Arşimed: Daire ve koniklerin alanı; kaldıraç yasası, özgül
ağırlık; • Hipokrat (M.Ö. 5. yy): hastalıkların doğa üstü olaylardan
kaynaklanmadığını gösterdi.
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 7
YAZA
R
YAZAR©
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
BİLİM TARİHİ:
• İslamda Bilim (7. yy) Tıp, astronomi, astroloji; Ebubekir Razi, İbni Sina, Cabir, İbni Rüşd, Biruni, El Harizmi
• Çağdaş Bilimin Doğuşu (15. yy)• Leonardo da Vinci• Kopernik (güneş merkezli evren)• Denizcilik, matematik• Tycho Brahe, Kepler, Galile (Yerin Güneş ve kendi etrafında dönmesi)• Descartes• Newton – 1687-Doğa Felsefesinin Matematik İlkeleri (Principia); Newton mekaniği;
evrensel kütle çekimi
• Bilim ve Sanayi Devrimi – 18.-19. yy
• 20. yy Devrimi• Newton mekaniği Einstein’ın görelilik kuramı• Bilim Felsefesi: “varsayımsal tümdengelim”: deneysel olguların en az sayıda genel ilke ve
tanımdan yola çıkarak tümdengelim yoluyla açıklandığı matematiksel bir sistem• Karl Popper: Bilimselliğin temel ölçütü doğrulanabilirlik değil, yanlışlanabilirliktir
YAZAR©
BİLİMİN KAYNAKLARI:
• Doğa üstücülük (olayların kaynağını başka şeylerde arama)
• Bireysel yaşantılar (yaşantıların toplanması, kaydedilmesi, sistemli hale getirilmesi ve bunlarla ilgili genel ilkelerin keşfedilmesi)
• Nicelik (ölçme) • Evrende meydana gelen her şey nicel ve ölçülebilir
(Thorndike)
• İlişkilerin keşfi (neden-sonuç ilişkisi)• Gerçeğe yaklaşıklık (“mutlak” doğrular, “değişmez”
gerçekler)
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
RASYONALİZM / AMPİRİZM:
• Rasyonalizm aklı duygusal algılardan bağımsız olarak bir bilgi kaynağı olarak görür, “mana”yı öne çıkarır.
• Ampirizm duygu ve deneyimleri bilgi kaynağı olarak görür, “madde”yi ilk veri olarak kabul eder. Ampirizmde metafiziğe yer yoktur.
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 8
YAZA
R
YAZAR©
SORUN ÇÖZMENİN DAYANAKLARI:
• Gelenekler (önceki uygulamalar, emsal gösterme, vd.)
• Hukuk
• Otorite
• Bireysel deneyimler
• Bilim
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
AKIL YÜRÜTME HATALARI:
• Aşırı genelleme• Seçmeci ya da yanlış gözlem
• Duygularla ilgili sinyaller beyne akıl yürütmeyle ilgili sinyallerden daha kısa sürede gidiyor
• Mantıksız akıl yürütme• “Evsizler çalışmak istemiyor.” (Ya iş yoksa?, ya hastaysalar?)
• Değişime direnme• Egoya dayalı adanmışlıklar• Geleneğe aşırı bağlılık• Otoritenin görüşlerini sorgulamadan kabullenme
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BİLİMSEL ARAŞTIRMADA TEMEL KAVRAMLAR:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
• Hipotez
• Değişken
• Tümdengelim ve Tümevarım
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 9
YAZA
R
YAZAR©
DENENCE (HİPOTEZ):
• Değişkenler arasındaki ilişkileri belirten, test edilebilir önermelerdir (ifadelerdir).
• Ampirik gerçeklik hakkında geçici bir ifade
• Araştırmada test edilen önerme
• İki ya da daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi ifade eden önerme.
• Denencenin gerçeği açıklayıp açıklamadığı araştırma sonunda ortaya çıkar.
• Aksiyom/postüla: Doğruluğu hemen herkesçe kabul edilen sav.
• Varsayım: Araştırma sırasında doğruluğunun ispatlanması gerekmeyen önerme.
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
İYİ BİR HİPOTEZİN ÖZELLİKLERİ:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
• Kuramsal bir temele dayanmalıdır.
• Bilinenlerle ciddi çelişkisinin olmaması gerekir.
• Değişkenler arasındaki ilişkiyi tanımlamalıdır.
• Test edilebilir olmalıdır.
YAZAR©
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
DENENCE (HİPOTEZ) ÖRNEKLERİ:
• Bir toplumda fakirlik oranı arttıkça evsizlerin oranı da artar.
• Gelir arttıkça vergi kaçırma riski de artar.
• Gelir arttıkça hırsızlık riski azalır.
• Eğitim düzeyi azaldıkça gelir düzeyi de azalır.
• Gelir arttıkça siyasi muhafazakarlık artar.
• Kentlerde hırsızlık varoşlardakinden daha yüksektir.
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 10
YAZA
R
YAZAR©
DEĞİŞKEN:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
• Herhangi bir olgu ya da şeye ait, birden çok değer alabilen birözellik veya kavrama değişken denir.
• Her değişken süreksiz değişken gibi işlem görür.
DEĞ
İŞKE
NLE
R Bağımsız değişken
Araştırma problemini ve kişi özellikleri etkileyen, değişmez çevre
Bağımlı değişken
Bağımsız değişkenin etkisinin araştırıldığı, ona göre değişen özellikler
Ara değişken
Gözlenebilir değişkenlerin gerisinde kalan değişkenler
YAZAR©
BAĞIMLI / BAĞIMSIZ DEĞİŞKEN:
• Bağımlı değişken • Açıklanan değişken; sonuç; araştırmacıyı rahatsız eden, açıklanması istenen
durum;
• “öğrenci başarısını etkileyen nedenler”
• Bağımsız değişken• Açıklayan değişken veya ara değişken; neden
• Bağımlı değişken üzerindeki etkisinin öğrenilmek istendiği uyarıcı değişken
• “zeka ve çalışma alışkanlıkları öğrenci başarısını etkileyen etmenlerdir.
• Aktif bağımsız değişkenler araştırmacı denetiminde (ör., ışık)
• Pasif bağımsız değişkenler değil (ör., zeka)
• Bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisi çoğu zaman dolaylıdır. Asıl etki “ara değişken” denen kavramsal bir yapı ile açıklanır. “televizyon destekli öğretim” gibi.
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
ARA DEĞİŞKEN:Gözlenebilir değişkenlerin gerisinde kalan değişkenler
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
• Evrene ilişkin ara değişkenler
• Araştırma sürecine ilişkin ara değişkenler
• Ölçüm aracına ilişkin ara değişkenler
• Araştırma ortamına ilişkin ara değişkenler
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 11
YAZA
R
YAZAR©
SAYILTI:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
Doğruluğu peşinen kabul edilen, varsayılan, kanıtlanmaya gerek olmayan
SINIRLILIK:
Araştırma çerçevesi
YAZAR©
TÜMDENGELİM – TÜMEVARIM:
• Genel önermelerden (doğrulardan) hareket ederek özel durumlar için akıl yürüterek sonuç çıkarma (Aristo)
• Tek tek yapılan gözlem ve deneylerin sistemli bir biçimde incelenmesiyle elde edilen genellemeler (Bacon)
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
TÜMDENGELİM – TÜMEVARIM:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
Kuramlar
Denenceler
Gözlemler
Ampirik genellemeler
TÜ
ME
VA
RIM
TÜ
MD
EN
GE
LİM
Kaynak: Babbie
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 12
YAZA
R
YAZAR©
BİLİMİN TEMEL İŞLEVİ:
• Anlama• Açıklama
• İdiografik: Spesifik bir olayın açıklanması (sınavda başarısız olma örneği)
• Nomotetik: Daha çok olayın genel olarak açıklanması (futbol takımlarının kendi sahasında daha başarılı sonuçlar alması)
• Kontrol
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
KURAM:
• Birtakım olguları veya olgusal ilişkileri açıklayan kavramsal sistem
• Ampirik gerçeklik hakkında mantıksal olarak birbiriyle ilişkili bir dizi önerme
• Kuramlar değişkenlerin diliyle yazılır• Felsefe ya da inançla karıştırılmamalı• Sosyal bilimler toplumsal yaşamdaki düzenlilikleri araştırır• Sosyal bilimciler bireyleri değil, grupları, toplulukları
açıklamaya çalışır• Kuram paradigmayı tanımlıyor, gördüğümüzü açıklamayı
amaçlıyor
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
KURAM ÖRNEĞİ:
• Aile içi şiddet • Polisin seçenekleri / bakış açıları (kuram değil)
• Kısa dönem barış için zorunlu ayrılık (ailevi sorun)• Arabuluculuk (danışmanlık)• Tutuklama (suç)
• Caydırma kuramı (suçun cezalandırılması – böylece bir daha aynı suçu işlemek isteyenler de caydırılmış oluyor)
• Damgalama kuramı (Suçluyu cezalandırarak damgalarsanız bu kişi gene aynı suçu işler)
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 13
YAZA
R
YAZAR©
PARADİGMA: (Değerler Dizisi)BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
Gözlemlerimizi ya da akıl yürütmemizi düzenlemek için kullandığımız temel modeller, genel çerçeveler ya da bakış açıları
Yerkürenin Güneş etrafında dönmesi (Kopernik); Darwin’in evrim kuramı; Newton mekaniği; Einstein’ın görelilik kuramı
Sosyal bilimciler toplumsal davranışları anlamak için paradigmalar geliştirirler
İnsan hakları –bireysel ya da toplumsal paradigmalarla açıklanması
Doğa bilimlerinde paradigmaların değişmesi gelişme anlamına geliyor
Sosyal bilimlerde bazı paradigmalar gözden düşer, bazıları popüler olur, ama asla tamamen terkedilmez
Paradigmalar doğru ya da yanlış diye değil; az yararlı ya da çok yararlı olarak sınıflanabilir
İKİ KURAMIN AİLE İÇİ ŞİDDETE YAKLAŞIMI:
Rasyonel Seçenek Simgesel EtkileşimcilikKuramsal varsayım
İnsanların davranışı hareketlerinin maliyet/yararıyla şekillenir
Caydırma kuramı: Yararı zararından fazlaysa insanlar suç işliyor.
Şiddet uygulayan bunun maliyetini (tutuklama) gördükten sonra tekrar yapmamaya karar verir.
Kriminolojikbileşen
Kestirim(tutuklamanın aile içi şiddete etkisi)
İnsanlar nesnelere, davranışlara ve diğer insanlarasimgesel anlamlar yüklerler
Damgalama kuramı: Suç işleyenin damgalanması daha fazla suç işlenmesineneden oluyor.
Şiddet uygulayan bir kez damgalandıktan sonra daha sık bu suçu işler.
Kaynak: Schutt
YAZAR©
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
Bilimsel Yöntem
Bilimsel Düşünme Yöntemi
Bilimsel Araştırma Yöntemi
Olaylara Dayanma
Tarafsızlık
Dogmatizmi Reddetme
Eleştiriye açık olma
Yanılma olasılığını kabul etme
Sorunu belirleme
Gözlem
Hipotez kurma
Hipotezi test etme
Teori ve genel kanunlara ulaşma
(Araştırmaya dayanır)
(Akla dayanır)
BİLİMSEL YÖNTEM:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 14
YAZA
R
YAZAR©
BİLİMSEL YÖNTEM:
• Açık seçik, denetlenebilir, yansız, eleştirici, düzeltici, deneyici, seçici, akla uygun, duyarlığı yüksek, olgusal düzeyde, bilinen en güvenli sorun çözme yöntemi
• Bilim üretme yolu
• Kanıtlanmış bilgi elde etmek için izlenen yol
• Sorun çözmek için izlenen düzenli yol
• Bilimsel yöntem tümdengelim ve tümevarımın bir sentezidir.
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BİLİMSEL YÖNTEMİN DAYANDIĞI TEMEL VARSAYIMLAR:
• Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi olması
• Olayların incelenmesi
• Tümevarım/tümdengelim ile geçerli/güvenilir bilgi toplanabilmesi
• Olayların metafiziğe dayanmadan açıklanabilmesi
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BİLİMSEL YÖNTEMİN AŞAMALARI:
1. Güçlüğün sezilmesi
2. Sorunun tanımlanması
3. Çözümün tahmin edilmesi
4. Gözlenebilir sınayıcıların belirlenmesi
5. Deneme ve değerlendirmelerin yapılması
6. Raporlaştırma
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 15
YAZA
R
YAZAR©
DİYALEKTİK YÖNTEM
• Yöntemli ve doğru düşünme, doğru bilgiye varma sanatı
• Her şey birbiriyle ilgilidir.
• Her şey oluş (değişme) halindedir.
• Nicel değişmeler nitel değişmeyi yaratır.
• Gerçek, içsel çelişkiler içerir.
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
ARAŞTIRMA:
• Olayların incelenmesi, bilgilerin toplanması, düzenlenmesi, analiz ve senteze tabi tutulması, yorumlanması, değerlendirilmesi ve anlamlı bilgiler bütünü haline getirilmesi.
• “Problemlere güvenilir çözüm yolları bulma süreci”
• Güvenilir çözüm yolları bulunması “doğru” kararlar alınabilmesine, “doğru” kararların alınabilmesi “doğru” bilgilerin kullanılmasına bağlıdır.
• Araştırmaya ilgi ile bilim ve teknolojide geri kalmışlık arasındaki ilişki
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
ARAŞTIRMA TÜRLERİ:
• Temel araştırmalar
• Kuram geliştirmeye yönelik bilgi üretmek
• Varolan bilgiye yenilerini katmak
• Açıklama -> Ayrıntı saptama -> Neden-sonuç ilişkisi saptama -> Kuram geliştirme
• Uygulamalı araştırmalar
• Üretilen bilgilerin değerlendirilmesiyle sorunların fiili çözümü (aksiyon araştırmaları, AR-GE araştırmaları)
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 16
YAZA
R
YAZAR©
ARAŞTIRMA TÜRLERİ - I:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
• Temel araştırmalar • Kuram geliştirmeye
yönelik bilgi üretmek• Varolan bilgiye yenilerini
katmak• Açıklama -> Ayrıntı
saptama -> Neden-sonuç ilişkisi saptama -> Kuram geliştirme
• Uygulamalı araştırmalar• Üretilen bilgilerin
değerlendirilmesiyle sorunların fiili çözümü (aksiyon araştırmaları, AR-GE araştırmaları)
• Türleri: Değerlendirme, aksiyon, toplumsal etki ölçümü
YAZAR©
ARAŞTIRMA TÜRLERİ - II:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
• Niceliksel Araştırmalar• Maddi olguların
ölçümü• Değişkenler üzerine
odaklanır• Güvenilirlik önemli• Değerden arındırılmış• Bağlamdan bağımsız• Denek sayısı çok• Araştırmacı olayın
dışında
• Niteliksel Araştırmalar• Sosyal gerçekliğin,
kültürel anlamın yapısı• Etkileşimli süreçlere,
olaylara odaklanır• Gerçeğe uygunluk önemli• Değerler var ve açık• Durumla sınırlı• Denek sayısı az• Tematik analiz• Araştırmacı olayın içinde
YAZAR©
NİCEL ARAŞTIRMA SÜRECİNİN AŞAMALARI:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
Kuram
1 Konu seç
2 Soruya odaklan
3 Araştırmayı tasarla
4 Veri topla5 Verileri analiz et
6 Verileriyorumla
7 Başkalarınıbilgilendir
Kaynak: Neuman, 2006, s. 15
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 17
YAZA
R
YAZAR©
NİTEL ARAŞTIRMA SÜRECİNİN AŞAMALARIBAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
Kuram
1 Toplumsal benliği kabul et
2 Bakış açısı benimse
3 Araştırmayı tasarla
4 Veri topla5 Verileri analiz et
6 Verileriyorumla
7 Başkalarınıbilgilendir
Kaynak: Neuman, 2006, s. 15
YAZAR©
ARAŞTIRMA TÜRLERİ - III:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
Keşfedici
•Temel maddi verilerle aşinalık sağla•Koşulların genel bir zihni resmini yarat•Gelecekte yapılacak araştırmaların sorularını formüle et •Yeni fikirler, hipotezler geliştir•Araştırma yapılıp yapılamayacağını kararlaştır•Yeni veri bulma ve ölçme teknikleri geliştir
Tanımlayıcı
•Detaylı, doğru bir resim oluştur•Eski verilerle çelişen yeni veri bul•Yeni bir dizi kategori yarat ya da türleri sınıfla•Nedensel bir süreci ya da mekanizmayı belgele•Bir durumun arka planını ya da bağlamını rapor et
Açıklayıcı
•Bir kuramın kestirimlerini ya da ilkelerini sına•Bir kuramın açıklamasını detaylandır ya da zenginleştir•Bir kuramı yeni sorunlara ya da konulara uygula•Bir kestirim ya da açıklamayı destekle ya da çürüt•Sorun ya da konuları genel bir ilkeyle ilişkilendir•Hangi açıklamaların en iyisi olduğunu kararlaştır
YAZAR©
ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
Araştırma sürecini (sorun belirleme, veri toplama, veri analizi
ve sonuçları yorumlama) incelemek, belli başlı bilimsel
araştırma yöntemlerini (deneysel yöntem, betimleme
yöntemi, tarihi yöntem vb.) gözden geçirmek ve belirli bir
konu hakkında araştırma yapabilmek için gereken literatür
bulma, veri toplama, verileri değerlendirme ve rapor yazma
tekniklerini uygulayabilme.
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 18
YAZA
R
YAZAR©
ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
• Araştırma yapılacak konuda, amacı ortaya tam koyabilmek,
çalışmanın önemini vurgulamak,
• Bilimsel araştırma teknikleri doğrultusunda, seçilen konu
üzerinde araştırma yaparak, değişik kaynaklardan veri
toplamak ve elde edilen verileri doğru olarak analiz
edebilmek.
YAZAR©
ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
Seçtiği konuyla ilgili kaynak taraması yapabilmek
1. Konuyla ilgili kaynak eser ve kişileri belirleyip yazma
2. Kaynak taraması için uygun bir plân hazırlama
3. Kütüphane çalışmalarında katalog kullanma
4. Yararlandığı kaynak ve kişilerden elde ettiği bilgileri not vefişlere yazma
5. Basın yayın organlarını takip ederek konuya ilişkin bilgileritoplama
6- İnternetten araştırma yapma
YAZAR©
ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
Araştırma konusuna uygun amaç, önem, varsayım, sınırlılık vetanımları yazabilmek
1. Araştırma konusuna uygun olarak araştırmanın amacını yazma
2. Araştırma konusuna göre araştırmanın önemini yazma
3. Araştırmanın dayandığı temelleri yazma
4. Araştırma konusunun sınırlılıklarını yazma
5. Araştırma konusuna uygun tanımları yazma
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 19
YAZA
R
YAZAR©
ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
Araştırma verileri üzerinde temel istatistiksel işlemler veçözümlemeler yapabilmek
1. Elde ettiği verileri amacına uygun olarak sınıflayıp yazma
2.Sınıflandırdığı veriler üzerinde gerekli olan istatistikselişlemleri yapma
3. Verileri tablo halinde gösterme
4. Sonuçları kontrol etme
YAZAR©
ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
• Bulguların yorumlanması ile ilgili özellikleri açıklayabilmek
• 1. Bulguların nasıl yorumlanacağını yazma
• 2. Yorumlamada dikkat edilmesi gereken özellikleri yazma
• 3. Bulguların yorumlanmasını örnek vererek açıklama
• Araştırmada elde ettiği bulguları yorumlayabilmek
• 1. İstatistiksel tekniklerle elde ettiği bulguları yazma
• 2. Bulgular doğrultusunda yorumunu yazma
• 3. Yaptığı yorumun doğruluğunu tabloya göre kontrol ederek yazma
YAZAR©
ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
• Araştırma sonucuna göre öneriler geliştirebilmek
1.Araştırma sonuçlarına dayalı olarak gerçekleştirilebileceköneriler yazma
2. Bu önerileri önemine göre sıralayıp yazma
• Yaptığı araştırmayla ilgili özet yazabilmek
1. Araştırmanın tüm aşamalarını özetleyerek yazma
2. Yazdığı özeti, araştırmanın ilgili bölümüne yerleştirme
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 20
YAZA
R
YAZAR©
SORUN:
• “Bireyi fiziksel ya da düşünsel yönden rahatsız eden, kararsızlık ve birden çok çözüm yolu olasılığı görünen her durum”
• Sorun kaynakları: Özel çaba, merak, duyarlılık, daha önce yapılan araştırmalar, tezler, vs.
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
SORUN SEÇİMİ VE ÖLÇÜTLERİ
• Genel ölçütler:• çözülebilirlik, • önemlilik, • yenilik, • etik kurallara uygun olarak araştırılabilirlik (gizlilik, sağlık,
fiziksel/psikolojik baskı, vd.)
• Özel ölçütler:• yeterlilik, • yöntem ve teknik bilgisi, • veri toplama izni, • zaman ve olanaklar, • ilgi
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
ARAŞTIRMA SORUNUNUN TANIMLANMASI:
• Bütünleştirme
• Sınırlandırma
• Tanımlama
Tanımlama
Araştırma amaçlarının belirlenmesi
Bütünleştirme
Araştırılacaksorun dilimi
Kaynak: Karasar
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 21
YAZA
R
YAZAR©
SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA:
• Tanımlayıcı araştırma• “Evsiz kimdir?” “Gereksinimleri nelerdir?” “Kaç kişi evsiz?”
• Ön araştırma (exploratory research)
• “Evsiz olmak nasıl bir şey?” “Evsizler kendi durumlarını nasıl görüyorlar?” (öteleme, kucaklama, kurmaca öyküler)
• Açıklayıcı araştırma• Toplumsal olguların sebep ve sonuçlarını belirleme
• Bir olgunun diğeri üzerindeki etkisini tahmin etme
• “İnsanlar niçin evsiz kalıyor?” “İşsizlik oranı evsiz sayısını etkiliyor mu?”
• Değerlendirme araştırması• Toplumsal bir programın etkilerini araştırma
• “Hangi hizmetlerin evsizlere yardımı dokunuyor?”
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
ARAŞTIRMA SÜRECİ:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
YAZAR©
SORU BELİRLEME:
• Kişisel deneyim veya sorunlardan hareketle
• kapkaç sorunu nasıl önlenebilir?
• Başkalarının deneyimlerinden hareketle
• aile içi şiddet nasıl önlenebilir?
• Diğer araştırmacıların sordukları sorulardan hareketle
• makaleler, kitaplar, vs.
• Başka kaynaklar/kuruluşlar bazı soruların yanıtlarını bulmak istiyor olabilirler
• Araştırma sorularının temel kaynağı “toplumsal kuram”dır.
• Rasyonel seçenek kuramı toplumsal davranışları açıklamak için yararlı bir yaklaşım olabilir mi?
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 22
YAZA
R
YAZAR©
SORULARI DEĞERLENDİRME:
•Olurluk (fizibilite)•Toplumsal önem
•Evsizlik, cezai adalet, cinsiyet rolleri, vs.
•Bilimsel ilgililik•Sosyal bilimler literatürü
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
RAPOR YAZMA TEKNİKLERİ :
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
ARAŞTIRMA RAPORUNUN YAZILMASINDA TEMEL KURALLAR
1-Bilimsel kurallar2-İçerik ile ilgili kurallar
a-Alıntıların kullanılmasıb-Dipnotların yazılması
-Kaynak belirtme amaçlı dipnot-Ek bilgi verme amaçlı dipnot
YAZAR©
ARAŞTIRMA RAPORUNUN YAZILMASI:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
1-Ön Bölüm
a-Başlık sayfasıb-Önsözc-içindekilerd-Listeler
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 23
YAZA
R
YAZAR©
ANA BÖLÜM / METİN:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
Özeta- Giriş
-Problem-Amaç-Önem -Sınırlılıklar-Tanımlar
b- Kaynak araştırması
c- Materyal ve yöntem
-Evren ve örneklem
-Araştırma modeli
-Veriler ve toplanması
-Verilerin işlenmesi
d- Araştırma sonuçları
e- Tartışma
f- Sonuç
g- Öneriler
YAZAR©
ARKA BÖLÜM:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
a- Ekler
b- Kaynaklar listesi
YAZAR©
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
ARAŞTIRMALARDA KAYNAK GÖSTERME TEKNİKLERİ
• Alıntı Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar
• Kaynak Göstermenin Zorunlu Olduğu/Olmadığı Durumlar
• Metin İçerisinde Kaynak Gösterme
• Kaynakça Listesini Sıralama veya Gruplama
• Kaynakça Gösterme Yöntemleri
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 24
YAZA
R
YAZAR©
KAYNAK GÖSTERME:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
• Niçin kaynak gösterilmeli?– Başkalarının emeğine saygı– Atıfta bulunacak diğer araştırmacıları yanlış yönlendirmeme
– Yasal zorunluluklar
YAZAR©
YARARLANILACAK BİLGİ KAYNAKLARIBAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
• Basılı bilgi kaynakları• Kitaplar• Dergiler• Tezler• Raporlar vb.
• Elektronik bilgi kaynakları• Tam metin veri tabanları• Bibliyografik veri tabanları
YAZAR©
ALINTI YAPILIRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR :
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
• Doğrudan Alıntılar• Kelimesi kelimesine aynen yapılan alıntılardır ve çift tırnak
( “......” ) işareti içerisine metin yazılır.• Örnek: Yıldırım (1966, 21)’a göre, hipotez “araştırmacıya
bir nevi ışık tutma niteliği taşıyorsa değerli sayılmalıdır.”
• Dolaylı Alıntılar• Alıntı yapılan metin eğer birebir kaynakla aynı değilse,
yazar kendi cümleleriyle ifade ediyorsa, alıntı yapılan kısım tırnak içine alınmaz ya da sıkıştırılmış paragraf gibi özel biçimler kullanılmaz; ancak kaynak göstermek zorunludur.
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 25
YAZA
R
Örnek
Doğrudan Alıntı
Kaynakça
Gönderme/Atıf
YAZAR©
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
KAYNAK GÖSTERMENİN ZORUNLU OLDUĞU DURUMLAR:
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
• Başkasının eserinden bir aktarma yapılmış ise,
• Başkasının bulduğu yöntem, sonuç veya amaçtan faydalanılmış ise,
• Başkasının eserinden rakam, katsayı, şekil, grafik, resim vb. alınarak kullanılmış ise,
• Az veya çok başkasının eserinden esinlenilmiş ise,
• Yukarıdakilerin dışında başkasının eserinden doğrudan ve dolaylı olarak faydalanılmış ise yararlanılan kaynakların bildirilmesi zorunludur.
YAZAR©
KAYNAK GÖSTERMEYİ GEREKTİRMEYEN DURUMLAR:
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
• Genel kurallar, prensipler veya uygulamalar konusunda kaynak göstermeye gerek yoktur.
• Örneğin, “yardımseverlik bir erdemdir” ifadesinde kaynak göstermeye gerek yoktur.
• Herkesin bildiği, açık ve seçik olarak fark edilen bilgiler için kaynak göstermeye gerek yoktur.
• Örneğin, “Almanya Avrupa Birliğinin en güçlü ekonomisine sahip ülkelerinden biridir” ifadesinde kaynak göstermeye gerek yoktur.
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 26
YAZA
R
YAZAR©
KAYNAK NEREDE GÖSTERİLİR?BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
• DİPNOT şeklinde aynı sayfanın sonunda,• Cümle içerisinde veya cümle sonunda,• Kitap veya makalenin sonunda ,• Bölüm sonlarında Kaynakça Listesi,• Kitap veya makalenin sonunda Kaynakça Listesi,
Bu alternatiflerden bir veya bir kaçı yazının yayınlanacağı derginin veya kitabın yayın politikaları tercihleri doğrultusunda yapılır.
YAZAR©
METİN İÇERİSİNDE KAYNAK GÖSTERME ŞEKİLLERİ:
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
• Dipnotu Yöntemi
• Soyadı, Tarih ve Sayfa Yöntemi
• Soyadı ve Tarih Yöntemi
• Numaralama Yöntemi
YAZAR©
DİPNOTU HALİNDE KAYNAK GÖSTERME YÖNTEMİ:
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
Dipnotu halinde kaynak gösterirken, ilgili kısma veya cümle sonuna parantez içerisinde bir rakam yazılır ve aşağıda sayfanın en altına çizgi ile ayrılmış bölgeye metinde verilen numaranın aynısı eklenerek yazarın soyadı, adı, kitap/makale başlığı, yayıncı, yayın yeri, yayın tarihi ve sayfa numarası gibi tüm bilgiler verilir1.
Örnek_____________
1 Arıkan, Rauf, (2005), Araştırma Teknikleri ve Rapor Hazırlama, Asil Yayın Dağıtım, 5. Baskı, Ankara.
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 27
YAZA
R
YAZAR©
KAYNAKÇA LİSTESİNİ SIRALAMA VEYA GRUPLAMA :
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
1. Yazarın Soyadına Göre Sıralama
2. Kaynak Türlerine Göre Sıralama (Kitaplar,Dergiler, Tezler vb. şeklinde)
Örnek
Numerik sistem
Yazar tarih sistemi
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
KAYNAK GÖSTERME BİÇİMLERİ
• APA (American Psychological Association)• Chicago/Turabian• MHRA (Modern Humanities Research Association)• MLA (Modern Language Association)• Vancouver• . . .
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 28
YAZA
R
KAYNAKÇA HAZIRLAMA (ÖRNEK: KİTAP)
• APATonta, Y., Bitirim, Y. ve Sever, H. (2002). Türkçe arama
motorlarında performans değerlendirme. Ankara: Total Bilişim.
• MLATonta, Yaşar, Yıltan Bitirim ve Hayri Sever. Türkçe Arama Motorlarında Performans Değerlendirme. Ankara: Total Bilişim, 2002.
• Chicago/TurabianTonta, Yaşar, Yıltan Bitirim ve Hayri Sever. Türkçe Arama Motorlarında Performans Değerlendirme. Ankara: Total Bilişim, 2002.
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
GÖNDERME (ÖRNEK - KİTAP)
• APATonta, Bitirim ve Sever, 2002, s. 121
• MLATonta, Bitirim ve Sever 121
• Chicago/TurabianTonta, Bitirim ve Sever 2002, 121
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
KAYNAKÇA HAZIRLAMA (ÖRNEK: MAKALE)
• APATonta, Y. (2009). Dijital yerliler, sosyal ağlar ve kütüphanelerin geleceği. Türk Kütüphaneciliği, 23, 742-768.
• MLATonta, Yaşar. “Dijital Yerliler, Sosyal Ağlar ve Kütüphanelerin Geleceği.” Türk Kütüphaneciliği, 23 (2009): 742-768.
• Chicago/TurabianTonta, Yaşar. “Dijital Yerliler, Sosyal Ağlar ve Kütüphanelerin Geleceği.” Türk Kütüphaneciliği 23 (2009): 742-768.
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 29
YAZA
R
GÖNDERME (ÖRNEK - MAKALE)
• APA(Tonta, 2009, s. 747)
• MLA(Tonta 747)
• Chicago/Turabian(Tonta 2009, 747)
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
KAYNAKÇA HAZIRLARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KONULAR
• Metin içinde atıf yapılan her kaynak kaynakçada yer almalı
• Kaynakçada olan her kaynak metinde geçmeli• Kaynakçadaki künyelerin doğruluğu kontrol edilmeli• Künye bilgilerinde eksiklik olmamalı• Biçim açısından tüm künyeler tutarlı olmalı• Kaynakça alfabetik yapıya sahip ise alfabetik düzene
uyulmalı
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
KAYNAKÇA YÖNETİM ARAÇLARI
• Ücretsiz– BibDesk => http://bibdesk.sourceforge.net/
– CiteULike => http://www.citeulike.org/
– Zotero => http://www.zotero.org/
• Ücretli
– Biblioscape => http://www.biblioscape.com/
– EndNote => http://www.endnote.com/
– Reference Manager => http://www.refman.com/
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 30
YAZA
R
ETİK İHLALLER
• Uydurma• Çarpıtma• Aşırma• Duplikasyon• Dilimleme• Desteklenerek yürütülen çalışmalarda desteğin
belirtilmemesi• Katkısı olan kişilerin yazar listesine eklenmemesi /
olmayanların eklenmesiKaynak: TÜBİTAK, 2006 (http://journals.tubitak.gov.tr/genel/brosur.pdf)
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
İNTİHAL - TANIM
• “başkalarının yazılarından bölümler, dizeler alıp kendisininmiş gibi gösterme veya başkalarının konularını benimseyip değişik biçimde anlatma, aşırma” (TDK, 2005, s. 138, 975)
• “birisinin başka bir kişinin çalışmasını kendi çalışması olarak öne sürmesi veya sunmasına dayanan akademik bir yanlış ya da ayıp” (Gordon, Simmons ve Wynn, 1999’dan aktaran Köklü 2002, s. 93)
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
İNTİHAL TÜRLERİ
• Tamamen aşırma• “bir yazar tarafından bir eserin kopya edilmesi
veya bir başkası tarafından yeniden düzenlenmesi ve orijinal bir çalışma gibi sunulması” (Köklü, 2002, s. 93)
• Kısmen aşırma• “genellikle dikkatsiz araştırma sonucu, zamanı
kötü kullanma ve kendi eleştirel düşüncenize güvenmeme gibi nedenlerden kaynaklanan aşırma türü” (Köklü, 2002, s. 93)
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 31
YAZA
R
FARKLI AŞIRMA ŞEKİLLERİ
• Farklı kaynaklardaki ifadeleri, cümleleri alıp başka bir çalışmada birleştirme (parça parça aşırma)
• Kaynak belirtmeme• Başkasının düşüncesini kendi düşüncesiymiş gibi
sunma• Başkasının dipnotlarını aşırma
Kaynak: Köklü, 2002, s. 94; http://www.arts.ubc.ca/arts-students/plagiarism-avoided.html
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
ÖRNEK-I
Orijinal metin“Araştırma yazarken, kaynaklara iki sebeple atıfta bulunulur: Bilgi aldığınız kaynakları okuyucuya tanıtmak ve kelimelerini ve fikirlerini ödünç aldığınız yazarlara kredi vermek.” (Hacker, 1995, s. 260).
Aşırılmış biçimi (aynı kelimeler kullanılmış ama tırnak içinde verilmemiş):Araştırma yazarken, kaynaklar bilgi aldığınız kaynakları okuyucuya tanıtmak ve kelimelerini ve fikirlerini aldığınız yazarlara kredi vermek için gösterilir.Burada öğrenci yazarın tüm kelimelerini, tırnak içine almadan ve kaynak göstermeden sadece bir cümleye vermiştir.
Kaynak: Köklü, 2002, s. 97
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
ÖRNEK-II
Aşırma (yanlış açıklama)
Araştırma yazarken, bir çift sebepten kaynaklara atıfta bulunuruz: Bilgi kaynaklarımızı okuyuculara göstermek ve ödünç aldıklarımıza kredi vermek. (Hacker).
Öğrenci burada bazı kelimelerde ufak değişiklikler yapmış ve metin içinde kaynak göstermeyi de eksik yapmıştır. Kaynağa ilişkin yıl ve tarih bilgisi eksiktir.
Uygun çözüm
Bir araştırmacı okuyucusunun bilgi aldığı yeri bilmesini sağlamak, ve tanıtmak ve orijinal çalışmaya kredi vermek üzere kaynaklarına atıfta bulunur (Hacker, 1995, s.260).
Kaynak: Köklü, 2002, s. 97
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 32
YAZA
R
ÖRNEK-III
Ka
yna
k: K
ökl
ü, 2
00
2, s
. 9
8
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
ÖRNEK-IV BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
İNTİHAL TESPİT ARAÇLARI
• Ücretsiz• Chimpsky => http://chimpsky.uwaterloo.ca/
• Plagium => http://plagium.com/
• Plagiarism Checker => http://www.dustball.com/cs/plagiarism.checker/
• Ücretli• Plagiarismdetect =>http://www.plagiarismdetect.com/
• PlagScan => http://www.plagscan.com/
• Turnitin => https://turnitin.com/
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 33
YAZA
R
İNTİHALİN OLASI SONUÇLARI
• Öğrenciler açısından;• Dersten kalmak• Disiplin cezası almak• Üniversiteden atılmak
• Akademisyenler açısından;• Makalelerin geri çekilmesi• İmaj zedelenmesi ve dışlanmak• Derece ya da unvanların geri alınması• Görevden alınmak
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
İNTİHALDEN KAÇINMANIN YOLLARI
• “Kullanılabilecek bilgi ve fikirlerle birlikte kaynağını not etmek
• Kullanılan kaynakların künyelerini eksiksiz kaydetmek
• Not alırken kendi ifadelerinizi kullanmak• Başkalarının cümlelerini aynen kopyaladığınız zaman
tırnak işareti kullanmak• Her kullanımda kaynaklara gerekli göndermeyi
yapmak” (HÜBO, 2010)
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
İNTİHAL NASIL ANLAŞILIR?
• Bağlam değişikliği• Eklektik metin yapısı• Eksik / yanlış dipnotlar• Yanlış dipnotlar• İfade farklılıkları, dil tutarsızlığı
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 34
YAZA
R
İNTİHAL NASIL ÖNLENİR?
• Öncesinde• Eğitim• Yaptırımların belirlenmesi• Yaptırımların uygulandığının gösterilmesi
• Sonrasında• Editörlük/hakemlik/danışmanlık sürecinin dikkatli
yürütülmesi• Şüphe duyulduğunda araştırma yapmaktan
kaçınılmaması• İntihal tespit araçlarının kullanılması
BAYBilimsel
Araştırma Yöntemleri
YAZAR©
YAZAR©
ARAŞTIRMA ÖNERİSİ HAZIRLANMASI:BAY
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
Araştırma planının yazılı dökümüne araştırma önerisi denir.1. Araştırmanın adı2. Problem ve alt problemleri3. Araştırmanın amacı4. Araştırmanın önemi5. Varsayımlar (ön kabuller) 6. Sınırlılıklar7. Tanımlar8. Yöntem9. Süre ve olanaklar10. Ekler 11. kaynakça
• Arlı, M. ve Nazik, H. (2001). Bilimsel Araştırmaya Giriş. Ankara: Gazi Kitabevi
• Arıkan, R. (2004). Araştırma Teknikleri ve Rapor Hazırlama. Ankara: Asil Yayın.
• Bal, H. ( 2001 ). Bilimsel Araştırma Yöntem ve Teknikleri. IspartaSüleyman Demirel Üniversitesi Yayınları
• Balcı, A. (2005). Sosyal Bilimlerde Araştırma. Ankara: Pegema Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E.,Akgün,Ö.E.,Karadeniz,Ş. Ve Demirel,F.(2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
• Ekiz, D ( 2009 ). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayınları
• Karasar, N ( 2000 ).Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık
• Özmen, A. ( 1999 ) Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları
• Sencer, M. ( 1989 ) Toplum Bilimlerde Yöntem. İstanbul: Beta Yayıncılık
• Tatlıdil, Ercan ( 1993 ) Toplum Eğitim ve Öğretmen İzmir: E.Ü. E.F. Yay,,
• Ural, A ve Kılıç, İ ( 2004 ) Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık
• Yıldırım, A & Şimşek, H ( 2000 ) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları
• Young, P. V. (1968). Bilimsel Sosyal İncelemeler ve Araştırma (Çev. G. Bingöl ve N. İşçil). Ankara: Ege Matbaası.
• Ayrıca yukarıdaki kaynaklar dışında Serkan Hazar, Yaşar Tonta, Bülent Turan, Kazım Develioğlu, Ayşe Hilal Batı, Serkan Hazar, Necla Şen Güler ile TUBA Açık Ders sunumlarından yararlanılmıştır.
KAYNAKÇA:
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
www.ilyasyazar.com 35
YAZA
R
top related