duyu organları

Canlılarda bazı tepkilerin alınmasını sağlayan hücreler vardır.Bu hücreler duyu organlarını meydana getirir. Bu duyu organları beyinden kontrol edilir. Her duyu organı almış olduğu uyartıyı beyinde değerlendirip, tepkisini ilgili organda gösterir.

DUYU ORGANLARI

Her duyu organı farklı bir uyartıyı alabilir. Örneğin göz ışığa duyarlıdır, kulak titreşime duyarlıdır, burun ve dil suda çözünen maddelere duyarlıdır, deri dokunmaya duyarlıdır.

İnsanda dış ortama açık 5 duyu organı vardır.

DUYU ORGANLARI

İnsanda dış ortama açık 5 duyu organı vardır.

1. GÖZ

2.KULAK

3.BURUN

4.DİL

5.DERİ

GÖZ

Işığa duyarlıdır. Kafatasının göz çukuruna yerleşmişlerdir. Gözü dıştan kaşlar, kirpikler, göz kapakları ve gözyaşı korur.

a) Sert tabaka

b) Damar tabaka

c)Ağ tabaka

Dıştan içe doğru 3 tabakadan oluşmuştur.

Sert tabakaDamar tabaka

Ağ tabaka

Sarı leke

Kör nokta

Kaslar

Göz merceği

İris

Gözbebeği

Saydam tabaka

Kirpikler

Göz kapağı

a) Sert tabaka :Bağ dokudan yapılıdır. Gözü dış etkilerdenkorur ve gözün şeklinin bozulmasını önler.

Rengi parlak beyazdır. Gözün ön tarafında saydamlaşarak “saydam tabaka”yı oluşturur. Saydam tabaka(=kornea) göze gelen ışığı kırarak gözün iç bölgesindeki göz bebeğine geçirir.

b) Damar tabaka : Gözü besleyen kan damarları burada bulu-nur. Damar tabakada melanin pigmenti birikerek gözün içini karanlık oda haline getirir. Damar tabaka gözün önünde “iris”i oluşturur. İris göze rengini verir. İrisin ortasındaki deliğe de“göz bebeği” denir. İris büzülüp gevşeyerek göz bebeğinin genişleyip daralmasını sağlar. Böylece göze giren ışık miktarıayarlanır. Kuvvetli ışıkta göz bebeği küçülür, az ışıkta büyür.İris fotoğraf makinesinin diyaframına benzer.

c)Ağ tabaka : En içteki tabakadır. Görme sinirleri burada ağ gibi yayılmıştır. Ağ tabaka üzerinde göz bebeğinin tam karşısında “SARI LEKE bulunur. Görüntü sarı lekede meydana gelir.Görme sinirlerinin gözden çıktığı nokta ışığa duyarlı değildir.

Buraya “kör nokta” denir. Ağ tabaka gözün önünde ince kenarlı(yakınsak) bir mercek olan “göz merceği” ni oluşturur.Göz merceği ışığı kırarak görüntüyü sarı leke üzerine düşürür.

Göz uyumu : Uzağa veya yakına baktığımızda göz merceği yassılaşıp şişkinleşerek odak uzaklığını ayarlar. Böylece görüntü net olarak retinaya(ağ tabaka) düşer. Buna göz uyumu denir.

Cismin görüntüsü sarı lekeye ters ve cisimden küçük olarak düşer. Görme sinirleri uyartıyı beyine gönderir. Beyindegörüntü düz ve cisme eşit olarak algılanır.

Mercek gözü iki bölüme ayırır. Saydam tabaka ile mercek arasına “ön oda” , mercek ile ağ tabaka arasındaki geniş boşluğa”arka oda” denir. Göz yuvarlağının içi ışığı kırma özelliği olan “göz sıvısı” ile doludur. Arka odayı dolduran sıvıya “camsı cisim” denir.

Sarı lekedeki hücrelerin iyi görev yapabilmesi için “A” vitamini gereklidir. A vitamini eksikliğinde “gece körlüğü” hastalığı ortaya çıkar.

GÖZ KUSURLARI

GÖZ KUSURLARI

Göz, görüntüyü ağ tabaka(retina) üzerine normal olarak düşürebiliyorsa bu göze normal (emetrop) göz denir.

Ancak merceğin normal göz uyumunu sağlayamaması veya gözün yuvarlaklığının bozulması durumlarında göz kusurları ortaya çıkar.

1— Miyop2— Hipermetrop3— Presbitlik4— Astigmatizm5— Renk körlüğü6— Şaşılık7— Katarakt

Göz kusurları şunlardır;

1— MİYOPYakını iyi görür, uzağı göremez. Kalın kenarlı mercekle düzeltilir.

Nedeni;a) Göz üst ve alttan basıklaşarak göz ekseni uzamıştır

b) Göz merceğinin kırıcılığı artmıştır.

a) Göz üst ve alttan basıklaşarak göz ekseni uzamıştır

b) Göz merceğinin kırıcılığı artmıştır.

2— HİPERMETROP

Uzağı iyi görür, yakını göremez.

Nedeni;a) Göz ön ve arkadan basıklaşarak göz ekseni kısalmıştır.b) Göz merceğinin kırıcılığı azalmıştır.

İnce kenarlı mercekle düzeltilir.

3 — PRESBİTLİKYaşlılarda göz merceği yakına iyi uyum yapamaz. Bu durumda göz yakını iyi görmez, uzağı iyi görür. İnce kenarlı mercekle düzeltilir.(Hipermetrop’ a benzer)

Göz merceği yüzeyinin pürüzlü bir hal alması ya da saydam tabakanın kavislenmesi sonucunda görüntü sarı lekeye bulanık ve şekli bozuk olarak düşer. Silindirik camlı mercekle düzeltilir.

4— ASTİGMATİZM

5— RENK KÖRLÜĞÜ(=Daltonizm)Kırmızı ve yeşil renkleri birbirinden ayırt edemez. Kalıtsaldır.Tedavisi yoktur.

6— ŞAŞILIKRenk körlüğünde olduğu gibi doğuştandır. Şaşılıkta görme bozukluğu olmaz. Gözü hareket ettiren 3 çift kastan bir kısmının normalden uzun ya da kısa olması sonucunda göz eksenini doğrultusu değişir. Buna şaşılık denir. Ameliyatla giderilebilir.

7— KATARAKTGöz merceğinin içindeki sıvının ya da merceğin saydamlığını kaybetmesi sonucunda görüntü sarı lekeye düşemez. Buna katarakt denir. Ameliyatla düzeltilebilir.

GÖZ HASTALIKLARI

Arpacık : Mikrobiktir, göz kapaklarında görülür. Trahom : Mikrobiktir. Körlüğe neden olabilen hastalıktır. Göz tansiyonu : Ön ve arka odanın içindeki sıvının dengesinin bozulması sonucunda basıncın artmasıdır.

KULAK

İşitme ve denge organımızdır.

I.Dış kulak

Üç kısımda incelenir.

II.Orta kulak

III.İç kulak

Dış kulak Orta kulak İç kulakK u l a k

k e p ç e si

Yarım daire kanalları

İşitme Sinirleri

Salyangoz

Kulak yolu

Kulak zarı

Östaki borusuYutak

Üzengi

Örs

Çekiç

Dış Kulak : Kulak kepçesi ve kulak yolundan oluşur. Ses dalgalarının toplanarak kulak zarına iletilmesini sağlar. Kulak yolu içindeki kıllar ve kulak yolundan salgılanan sıvı kulağa yabancı toz gibi maddelerin girmesini önler. Kulak yolundan salgılanan sıvı(kulak kiri) aynı zamanda kulak zarının yumuşaklığını sağlar. Kulak zarı dış kulakla orta kulağı birbirinden ayırır.

Orta Kulak : Kulak zarı ile oval pencere denilen zar arasında küçük bir oda gibidir. Kulak zarına bağlı ilk kemik “çekiç” kemiğidir. İkinci kemik “örs” ve üçüncü kemik “üzengi” kemiğidir. Bu kemiklerin üçüne birden “kemik köprü” denir. Bu kemikler kulak zarından alınan ses dalgalarını iç kulağa iletir.Vücudumuzun en küçük kemiği üzengi kemiğidir.

Orta kulak “östaki borusu” ile yutağa açılır. Östaki borusu dış kulak ile orta kulak arasındaki hava basıncını dengeleyerek kulak zarını korur.

İç Kulak : İşitmeyi sağlayan yerdir. İçinde işitme sinirleri ve duyu hücreleri bulunur. Orta kulaktan itibaren “oval pencere”ile başlar. İç kulaktaki “dalız” oval pencere yoluyla gelen ses dalgalarını sıvı dalgalanması halinde “salyangoz” a iletir. Salyangozun içinde işitme duyu hücrelerinin bulunduğu “korti organı” bulunur. Buradan da işitme duyu sinirleriyle alınan uyartı beyine taşınır ve ses beyin tarafından algılanır.

Salyangozun üst kısmında “üç yarım daire kanalı” bulunur. Bu kanalların içindeki sıvı ile vücudun dengesi algılanarak beyine bildirilir.

Vücudun dengesini “beyincik” sağlar.

Ses dalgalarının izlediği yol :Ses K.yolu K.zarıKemik köprüDalızSalyangoz

DİL

Ekşi

Tuzlu

TatlıTatlı

Tuzlu

Ekşi

AcıAcı

Tat alma organımızdır. Ancak tat dışında sindirim ve konuşma gibi olaylarda da görev alır. Dil kaslardan yapılıdır. Üzerinde girintili çıkıntılı tat alma cisimcikleri (= tat memecikleri = papilla) bulunur. Dilimiz suda çözünebilen maddelerin tadını alabilir.

Dilimiz dört farklı tada duyarlıdır. Dilin farklı bölgeleri farklı tatlara duyarlıdır. Ucu tatlı, orta kenarları tuzlu, arka kenarları ekşi ve arkası acı tatları algılar.

Burun koku alma organıdır. Uç kısmı kıkırdak, arka kısmı kemikten yapılıdır. Burun boşluğu “sapan” kemiği ile ikiye ayrılır.Boşluklardan ortaya doğru üçer tane kemik çıkıntı iner. Aralarında hava dolaşan bu kemiklere “boynuzcuk kemikleri” denir.Bu kemiklerin arasındaki boşluklara “sinüs” denir. Sinüslerin iltihaplanmasına “sinüzit” denir.

Burun boşluğu mukus salgısı yapan epitel hücreleriyle döşenmiştir. Burun içindeki kıllar ve mukus kirli havayı temizler, mukus havayı nemlendirir, burun içindeki kıvrımlar havayı ısıtır.

Koku alma sinirleri burun boşluğunun üst tarafındaki “sarı bölge” de bulunur. Havaya karışan koku zerrecikleri mukus içinde çözünerek koklama sinirlerini uyarır. Duyu sinirleri bu uyartıyı beyine taşır. Böylece koku algılanır.

Koklama ve tatma duyuları suda çözünebilen maddelere duyarlıdır. Bu nedenle birbiriyle yakından ilgilidir. Örneğin nezle olduğumuzda koku ve tat alma duyularımız iyi çalışmaz.

Dokunma duyu organımız deridir. Ancak derinin duyu dışında başka görevleri de vardır.

DERİ

Dıştan içe doğru ölü tabaka, üst deri, alt deri ve yağ tabakalarından oluşur. Üst derinin canlı olan alt kısmında deriye rengini veren renk tanecikleri (melanin pigmenti) bulunur.

Alt deri üst deriden daha kalındır. Alt deride kıl kökleri, yağbezleri, ter bezleri, duyu cisimcikleri, kılcal kan damarları, duyu sinirleri bulunur.

a) Dokunma duyu organıdır. Basınç, sıcak-soğuk, ağrı ve sertlik-yumuşaklık, düzlük- pürüzlülük gibi duyuları algılar.b)Terleme yaparak boşaltıma yardım eder.c)Gaz alışverişi yaparak solunuma yardım eder.

DERİNİN GÖREVLERİ

DERİNİN GÖREVLERİ

d) Vücudumuzu dış etkilerden(çarpma, mikroplar vb.) korur.e) Vücudumuza desteklik sağlar. Estetik ve güzellik verir.f) Vücut ısısının ayarlanmasına yardım eder.

1.Kulağımızın hangi kısmı, oval pencere yoluyla gelenses dalgalarını salyangoza iletir?(1992-FL)

A) Yarım daire kanalları B) Östaki borusu

C) Üzengi D) Dalız

2.Aşağıdaki vitaminlerden hangisi göz hastalıklarını önler?(1993-FL)

A) D B) A C) B D) C

3. Aşağıdakilerden hangisi kulakta bulunan kemik dolam-bacın kısımlarından değildir? (1994-FL)

A) Yarım daire kanalları B) Salyangoz

C) Dalız D) Örs

4. I.Göz ekseninin normalden uzun olmasıII.Göz merceğinin kırma indisinin büyük olmasıIII.Göz merceği yüzeyinin pürüzlü olması

(1995-FL/AÖL)Yukarıdakilerden hangileri miyopluğa sebep olur?

A) Yalnız I B) Yalnız II

C) I – II D) II – III

5.Aşağıdakilerden hangilerinin meydana getirdiği rahatsızlık giderilebilir?(1996-FL/AÖL)

I.Kulak zarındaki yırtılmanınII.Ortakulaktaki kemiklerin birbirine kaynamasınınIII.İşitme sinirlerinin görev yapmamasının

A) Yalnız I B) I – II

C) II – III D) I – II – III

6.Aşağıdaki durumlardan hangisi sağırlık meydana getirir? (1997-FL/AÖL)

A) Kulak zarının yırtılmasıB)Kulak kepçesinin kopmasıC)Yarım daire kanallarının görev yapamamasıD)İşitme sinirlerinin fonksiyonunu yitirmesi

7.Aşağıdakilerden hangisi orta kulakta yer alır? (1995-DPY)

A) Yarım daire kanallarıB) ÜzengiC)İşitme sinirleriD) Salyangoz

8.Cisimler hangi özelliklerinden dolayı görülebilirler?(1997-DPY)

I.Kendiliğinden ışık yaymaII.Işığı yansıtabilmeIII.şığı soğurabilme

A) Yalnız II B) I – II

C) I – III D) II – III

9.Aşağıdakilerden hangisi ışınların göz bebeğinde toplanmasını sağlar? (1997-DPY)

A) Saydam tabakaB) Göz merceğiC) Kör noktaD) İris

A) AstigmatlıkB) ŞaşılıkC)PresbitlikD) Miyopluk

10. Aşağıdakilerden hangisi, göz yuvarlağını hareket ettiren kasların normalden uzun veya kısa olması sonucu meydana gelir? (1999-DPY)

11. I.İrisII.KorneaIII.Sarı benekIV.Kör nokta

Yukarıdakilerden hangileri gözün ağ tabakasında bulunur?(1999-DPY)

A) I – II B) I – III

C) II – IV D) III – IV

12.Kulağın dengemizi sağlamada görevli kısmı aşağıdakilerden hangisidir? (1990-ATEML)

A) SalyangozB) Kemik köprüC) Yarım daire kanalları

D) Kulak zarı

13. Kulağın hangi kısmı işitme ile ilgili değildir?

(1991-KUR)

A) Yarım daire kanalları B) Salyangoz

C) Kulak zarı D) Kemik köprü

14. Östaki borusu hangisinde verilenlerle bağlantılıdır? (1995-ATEML)

A) Yutak – İç kulak B) Orta kulak – Yutak

C) Dış kulak – Orta kulak D) Salyangoz – Yarım daire kanalları

15. Aşağıdakilerden hangisine kornea adı verilir? (1997-ATML)

A) Damar tabakaB) Saydam tabakaC)Sert tabakaD) Ağ tabaka

16. Aşağıdakilerden hangisi derimizin görevlerinden değildir? (1998-ML)

A) Basınç ve sıcaklık duyularını almakB)Beynin verdiği emirleri kaslara iletmek

C)Vücut sıcaklığının ayarlanmasında rol oynamak D)Solunuma yardımcı olmak

1. Bütün duyu organlarının merkezleri nerede bulunur?

A) BeyindeB) Omurilik soğanındaC) Her organın kendinde

D)Beyincikte

2. Aşağıdakilerden hangisi duyu organı değildir?

A) Göz B) Böbrek

C)Deri D)Burun

3. Aşağıdakilerden hangisi göz merceği ile saydam tabakanın ortak özelliğidir?

A) Gözü dış etkilerden korumakB) Göze giren ışık miktarını ayarlamak

C)Göze gelen ışığı kırmak D)Odak uzaklığını ayarlayarak, göz uyumunu sağlamak

4. Aşağıda verilen göz kusurlarından hangileri ince kenarlı merceklerle düzeltilir?

I.HipermetropII.MiyopIII.AstigmatizmIV.Presbitlik

A) I – II B) II – III

C) II – IV D) I – IV

5. Göz ekseninin kısalması ya da göz merceğinin kırıcılığının azalmasıyla ortaya çıkan göz kusuru aşağıdakilerden hangisidir?

A) Miyop B) Astigmatizm

C) Şaşılık D) Hipermetrop

6.Kulakla ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur? A) İşitme sinirleri orta kulağın salyangoz kısmında bulunurB) Denge sinirleri orta kulaktaki yarım daire kanallarından çıkarC)Orta kulaktaki kemik köprü sesin iç kulağa iletilmesini sağlarD)Kulak zarının basınç değişimine karşı korunması içkulaktaki dalız tarafından sağlanır.

7.Aşağıdakilerden hangisi alt deride bulunmaz?

A) Derimize rengini veren renk tanecikleriB) Kıl kökleriC)Serbest sinir uçlarıD)Duyu cisimcikleri

8.Dilimizin ucunu kurutma kâğıdı ile kurulayarak şeker sürdüğümüzde tadını alamayız. Yukarıdaki deney aşağıdakilerden hangisini anlamak

için yapılmıştır? A) Dilimizin tat alma organı olduğunu anlamaB) Dilimizin konuşmayı nasıl sağladığıC) Dilimizin ancak suda çözünen maddelerin tadını alabildiğini anlamaD)Dilimizin sindirimdeki rolünü anlama

9.Nezle olduğumuzda, besinlerin tadını da alamayız. Yukarıdaki bilgiye dayanarak aşağıdaki sonuçlardanhangisine ulaşılabilir?

A) Koku duyusu ile tat duyusunun birbiriyle bağlantısı yoktur.B) Koku ve tat duyuları birbiriyle bağlantılı çalışır.C) Nezle mikrobik bir hastalıktırD) Nezle olan kişinin duyu organları iyi çalışmaz

10.Karanlıktan birden aydınlığa çıktığımızda, ya da aydınlıktan az ışıklı ortama girdiğimizde cisimleri bir süre seçemeyiz.

Yukarıda verilen gözlem, aşağıdaki göz kısımlarınınhangisinin çalışması ile ilgilidir?

A) İris B) Sarı leke

C)Göz merceği D)Saydam tabaka

111.Elimizi soğuk sudan çıkarıp, ılık suya soktuğumuzdasuyu “sıcak” olarak algılarız. Aynı şekilde sıcak

sudan çıkarıp ılık suya soktuğumuzda bu defa “soğuk”olarak algılarız. Bu durumun aşağıdaki özelliklerdenhangisi ile açıklanabilir?

A) Bazı duyu organlarımız çabuk yorulurB) Bazı duyu organlarımız diğerlerinden daha geniş

yüzeylidir.C) Duyu organlarımızı uyaran etkenler birbirinden

farklıdırD) Duyu organlarımız aldığı uyartıyı sinirlerle beyne

iletir

12.Gözümüzün ağ tabakasında kör nokta bulunmasına rağmen, belirli bir noktaya bakan normal bir insanın görme alanı içindeki her şeyi görmesini sağlayan nedir?

A) Göz merceğinin uyum yapmasıB) İki gözün birlikte kullanılmasıC) Göz bebeğinin büyüyüp küçülebilmesiD) Cisimlere dikkatli bakılması

13.Kulak kepçesi aşağıdaki canlı gruplarının hangisinde

bulunur?

A) Balıklar B) Sürüngenler

C) Memeliler D) Kuşlar

14.Saydam tabakanın buzlu cam gibi pürüzlü bir halalmasıyla hangi göz kusuru ortaya çıkar?

A) Astigmatizm B) Presbitlik

C) Miyop D) Hipermetrop

15.Aşağıdakilerden hangisi göz kusuru değildir?

A) Renk körlüğü B) Şaşılık

C) Presbitlik D) Trahom

16.Kulağın dengeyle ilgili kısmı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Korti organı B) Dalız

C) Yarım daire kanalları D) Kemik köprü

17.Boğaz enfeksiyonu görülen kişilerde, aynı zamanda ortakulak iltihabının da yaygın görülmesi aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?

A) Orta kulak ile yutağın östaki borusu ile birbirine bağlantılı olması

B) Enfeksiyona mikropların yol açmasıC) Önce enfeksiyonun kulakta başlayıp, sonra yutağa geçmesiD)Kişinin sağlığına dikkat etmemesi