eğitim bilimleri 8
Post on 26-Jan-2015
140 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
-EĞİTİM BİLİMLERİ-
İç Gerilimin Kaynağı: İhtiyaçlarınkarşılanmaması
İhtiyaçların karşılanmaması engellenme ve çatışma durumuna düşme olarak iki ana sebepten
kaynaklanır. Engellenme, herhangi bir davranışın içsel ya da çevresel bir nedenle bloke edilmesidir.
Memleketine gitmek isteyen bir öğrencinin otobüs bileti bulamaması gibi.
Çatışma ve Çatışma Türleri
Organizma içinden gelen ve bireyi aynı zamanda birbirine zıt iki ayrı yöne çeken güdülerin birbiriyle çelişmesine çatışma adı verilir.
Üç tip çatışma vardır:
a) Yanaşma-yanaşma
b) Kaçınma-kaçınma
c) Yanaşma-kaçınma
Yanaşma-yanaşma: İkisi de aynı derecede çekici iki seçeneğin etkisinde kalma. Örn: Hangisini seçsem?
Hafta sonu sinemaya mı gitsem yoksa oturup ders mi çalışsam?
Organizma
Kaçınma-kaçınma; İkisi de aynı derecede itici iki seçeneğin etkisinde kalma. Örn: Dişimin ağrımasını
istemiyorum ama dişçiden de korkuyorum.
GELİŞIM PSIKOLOJISI | Savunma Mekanizmaları
cazıp cazıp
çn "o£C LU
o"ccUJ_J
ŞE
Yanaşma-kaçınma: Aynı nesne ya da duruma ilişkin zıt ikizli duyguların etkisinde kalma. Örn :
Şişmanlamaktan korkuyorum ama pastayı da yemek istiyorum!
Organizma Cazip olmayan
SAVUNMA MEKANİZMALARI
Savunma mekanizmaları psikanalitik kuramın psikolojiye ilişkin en önemli katkılarından biridir. Pek çok
davranışı ve davranışların altında yatan psişik faktörleri anlamada önemli bir araç durumundadıriar. Kısaca
tanımlayalım:
? Kendini engellenmiş hisseden kişileringüdülerinin farkına varmalarını ve kaygılarınakarşı savunmalarını sağlayan bir reaksiyontürüdür.
? Doyurulamamış temel ihtiyaçların yarattığı iç
huzursuzlukları gidermek üzere, insanın
kendini aldatması pahasına başvurduğu
davranış örüntüleridir.
nilgi Notu /
Cazip
Cazip olmayan
Organizma Cazip olmayan
Savunma mekanizmaları egoyu korurlar, bu
nedenle "ego savunma mekanizmalan" olarak da
n i te lenebi l i r ler . Her b i rey savunma
mekanizmalarını kullanmaktadır. Ancak fazla
kullanımı kişiyi gerçeklerden uzaklaştırdığı için
ruh sağlığına zarar vermektedir.
-GELİŞİM PSİKOLOJİSL
Bazı savunma mekanizmaları
» Hayal Kurma Yolu ile Avunma
>> Bastırma (Repression)
»Mantığa Bürüme (Rationalization)
» Pollyanna (Tatlı Limon) Davranışı
»Yansıtma (Projection)
»Ödünleme (Compensation)
»Özdeşim (Identification)
» Karşıt Tepki Geliştirme (Reaction Formation)
»Yer Değiştirme (Displacement)
»Gerileme (Regression)
Hayal Kurma Yolu ile Avunma
İnsanın arzu ve isteklerini gerçekleştiremediği, iç ve dış nedenlerle ihtiyaçlarının doyumsuz kaldığı durumlarda hayal kurarak doyum sağlama yoluna gitmesidir. Günlük hayatta tatminsiz kalan istekler, rüya veya hayal aleminde gerçekleşebilir.
llımlı kullanılması durumunda hem bireyi teselli etmesi hem de doyum için alternatif yolların belirlenebilmesi açısından iyidir. Ancak aşırı şekilde kullanılması, bireyin hayal dünyasında gerçek kimliğini kaybetmesi ile sonuçlanabilir.
? Aç tavuk kendini buğday ambarındazanneder.
? Ticarete yeni atılan biri, kendini şöhretli birzengin olarak hayal eder.
Bastırma
Engellenme ya da çatışma nedeniyle doyumsuz kalan bir güdünün ya da ihtiyacın meydana getirdiği sıkıntılı durumdan kurtulabilmek için bireyin bu ihtiyacını görmezlikten gelmesi, düşünmemeye ve inkar etmeye çalışarak bunu bilinç dışına itmeye çalışmasıdır. Bilinçli olarak bastırılması supresyon, bilinçsizce bastırılması represyon adını alır.
Hiçbir güdü tam olarak baskı altına alınamaz, rüyalarla ya da uyumsuz davranışlara sürükleyen etkilerle kendini belli eder. İleri vakalarda terapiye ihtiyaç duyulur.
♦ Birinciliği başkasına kaptıran bir öğrencinin,birinci olan arkadaşına karşı hissettiğikıskançlığı inkar etmesi ya da bilinçaltınaatması.
o oi
Mantığa Bürüme (Bahane bulma)
Bireyin, özellikle kişisel yetersizlikleri nedeniyle gerçekleştiremediği istek ve emelleri karşısında, başarısızlıklarını mazur göstermek adına akla uygun fakat doğru olmayan nedenler üretmesidir. Bu mekanizma kişinin davranışını haklı gösterme veya ulaşılamayan amaçlara düş kırıklığını örtme amacıyla kullanılır.
Aşırı kullanılması bireyin benlik duygularını zedeler.
? Kedinin uzanamadığı ciğere mundar demesi.
? "Sağlığa iyi geldiği için içiyorum abi!"
? "Sınavları başaramıyorum, çünkü sistemkötü hocam."
? "Ben çocuğumu döverim ama onun iyiliğiiçin!"
Pollyanna Davranışı
Mantığa bürümenin bir başka biçimi olarak, hayal kırıklığı yaratan her durumda iyi bir taraf görme şeklindeki uyum mekanizmasıdır. Aşırı kullanılması bireyi pasif duruma sokabileceği gibi, herşeyi kabul eden bir duruma da getirebilir.
? "Cüzdanımı çarptılar ama olsun, bu bana birders oldu!"
? "Çocuğumuz grip oldu, çok şükür zatürreolmadı!"
? "Başaramadım ama olsun, sınav tecrübemarttı".
? "Düştüm ama bir avuç toprak alıp kalktım!"
Yansıtma (Başkalarını suçlama)
Bireyin kendi taşıdığı hoş görülmeyen duyguları başkalarına atfetmesi.
kendilerine? "Çevremdeki insanlar
güvenmiyor."
? "Sürekli beni küçümsüyorlar!"
Ödünleme (Telafi)
Bireylerin kendisini zayıf gördüğü bir alandaki eksikliğini başka bir alandaki başarısıyla telafi etmeye çalışmasıdır.
? Bedensel sakatlığı olan bir öğrencinin buözelliğini kapatmak için üstün başarıgöstermeyeçalışması.
? İşinde başarısız olan bir işadamının başkanıolduğu derneği çok iyi yönetmesi.
-EĞİTİM BİLİMLERİ-
Yüceltme
İlkel nitelikteki istek ve eğilimlerin doğal amaçlarından çevrilerek toplumun istediği davranışlara yönlendirilmesidir.
? Çocukluktaki yıkıcılık ve saldırganlıkeğiliminin, yetişkinlikte polis, asker, patlayıcımadde uzmanı gibi meslekleredönüştürülmesi.
? Saldırganlığa ilişkin enerjiyi kişinin spordabaşarıyla sürdürmesi.
Özdeşim Kurma
Hayatta türlü başarısızlıklar, engellenmeler ve yılgınlıklar nedeniyle bireyin herhangi bir alanda başarılı bir kişi ya da kişilerle kendini bir sayması, kendini onlara yakın hissederek doyum sağlamasıdır.
Özdeşim kurduğumuz bireylerle aynı duyguları hissetmekle kalmaz aynı zamanda onlar gibi davranma eğilimine gireriz.
? Futbolda yenilen çocuğun: "Benim ağabeyimGalatasaray'da oynuyordu..." demesi.
? Akademik başarısızlık yaşayan bir çocuğun,okulun bilgi yarışmasında aldığı dereceleri(sanki kendisi almışçasına) heyecanlaanlatması.
Karşıt Tepki Geliştirme
Bireylerin bazen çatışan güdülerden toplumca "^ beğenilmeyeni inkar etmek için böyle bir güdünün :E onları sevkettiği davranışın tam tersinin sergilenmesidir. Aşırı kullanım biçimleri toplumca garip karşılanır ve bazen bireyin aleyhine sonuç verir.
? Kardeşini kıskanan bir çocuğun aşırıderecede iyi bir abla veya ağabey olmayaçalışması.
? Cinsiyet güdüsünü yenmek için bazıkimselerin karşı cinse düşman kesilmeleri.
? İnsanlardan nefret eden birinin, bunun tamtersi olarak herkese çok iyi davranıyorolması.
Yer/Yön Değiştirme
Bireylerin çeşitli engellemeler karşısında, engelleyici konumdaki kişiye/nesneye gösteremedikleri tepkiyi egemenlik kurabileceği başka birinin/nesnenin üzerinde gerçekleştirmesidir.
? Telefonda kötü bir haber alan bireyin ahizeyifırlatması.
? Kıyafeti istediği gibi dikilmemiş birinin terziyeolan tepkisini elbiseyi parçalayarakgöstermesi.
? İşyerinde patronuna sinirlenen bir işçininöfkesini evde çocuğundan alması.
? Öğretmeni tarafından dersten atılan biröğrencinin sınıftan çıkarken kapıyı çarpması.
Gerileme
Temel ihtiyaçların ve isteklerin karşılanmaması sonucu meydana gelen doyumsuzluk veya kaygı hallerinde, bireyin bulunduğu durumdan daha ilkel bir olgunluk düzeyinde davranmasıdır.
? Dört yaşındaki bir çocuğun korktuğunda altınııslatması.
? 10 yaşındaki bir çocuğun kaygılandığında dörtyaşındaki bir çocuk gibi mızmızlanması.
? Bir gencin, 10 yaşındaki bir çocuk gibi bağırıpçağırması veya ağlaması.
? Bir yetişkinin kaygılandığında kekelemesi,kızarması veya utanması vb.
Savunma Mekanizmalarının Kullanımı ve Sonuçları
? Engellemelerin ve çatışmaların meydanagetirdiği gerginlikleri geçici de olsa azaltır.
? Engelleme durumlarında daha gerçekçi veetkili çözümler üretebilmek için bireye zamankazandırır.
? Bireyin çatışmalara ve engellemelere karşıdirencini artırır.
? Bazı savunma mekanizmaları (yüceltme gibi)sosyal olarak değerli sonuçlar (sanat eserlerigibi) doğurur.
? Bazı savunma mekanizmaları (ödünleme gibi)olağanüstü başarılarda aracılık yapar.
Savunma Mekanizmalarının Yetersizlikleri
? Bireye zaman kazandırır ama sorunu tam olarakçözmez. (Belirtileri yok eden ama tedavietmeyen ilaçlar gibi)
? Sosyal anlamda olumlu sonuçlar doğursa dakişiyi asla tam doyuma ulaştırmaz.
? Bazı durumlarda, bazı kimselerdemekanizmalar, bireyin gerçek durumu farketmelerini engeller.
? Aşırı durumlarda ciddi uyumsuzluk ve ruhhastalıkları meydana gelebilir.
♦ Psişik enerjinin gerçek olmayan davranışlar içinharcanmasına neden olur.
-GELİŞİM PSİKOLOJİSl
1. I. Trafik kazası yapan ve arabası hurdaya
dönen birinin "cana gelen mala gelsin" demesi
II. Kazada kolu kırılan birinin "iyi ki kafam
kırılmadı" demesi
III. Cüzdanı çalınan birinin, "bu bana iyi bir ders
oldu" demesi
Yukarıdaki örnekler aşağıdaki savunma
mekanizmalarından hangisiyle açıklanabilir?
A) Yüceltme
B) Polyanna (tatlı limon) davranışı
C) Bastırma
D) Telafi etme
E) Karşıt tepki geliştirme
I ve IV. örnekte birey bir alandaki eksikliğini yani
beğenilme ve üstün olma ihtiyacını, kusur ve
başarısızlığını başka bir alanda aşırı çaba
göstererek gidermeye çalışıyor, yani ödünleme
(telafi etme) savunma mekanizmasını kullanıyor. II.
ve III. örnek ise yüceltme savunma mekanizmasına
verilecek bir örnektir. Yani doyurulmamış güdüleri
toplumca kabul gören eylemlerle doyurulması söz
konusudur.
(Cevap B)
ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TESTİ
Yukarıdaki örneklerde bireyin her olumsuz durum ve
başarısızlıkta olumlu bir taraf görmeye çalışması söz
konusudur.
(Cevap B) "i
>
2. I. Kısa boylu birinin halter çalışması yaparak
kendini göstermesi
II. Okumamış zengin bir iş adamının fakir
öğrencilere yardım etmesi
III. Kendisi okumamış bir babanın çocuklarını en
iyi şekilde okutmak istemesi
IV. Kendini çirkin bulan bir kızın el becerilerini
geliştirmesi
Yukarıdaki ömeklerden hangisi yüceltme
savunma mekanizmasına örnek alarak
gösterilebilir?
A)l- l l B) II-III
C) III- IV D)l-l l l
E) II - IV
3. Akraba çocuklarımn kendi çocuklarından daha
başarılı olduğunu görerek kıskanan anne-
babanın "Ne de olsa hayatta her şey okumak
değildir. Dünyada okumadan daha önemli şeyler
var." demesi aşağıdaki savunma
mekanizmalarından hangisine örnek oluşturur?
A) Ödünleme
B) Mantığa bürünme
C) Yansıtma
D) Yüceltme
E) Karşıt tepki geliştirme
Yukarıdaki örnekte anne-baba kendi çocuklarının
başarısızlıklarını hayatta her şey okumak değildir
diyerek akla uygun hale getirmiş ve mantığa
bürümüştür.
(Cevap B)
-EĞİTİM BİLİMLERİ-
4. "Kedi ulaşamadığı ciğere pis der."
"Tilki ulaşamadığı üzüme korukder."
Yukarıdaki sözlere en uygun savunma
mekanizması aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ödünleme
B) Karşıt tepki geliştirme
C) Bahane bulma
D) Yön değiştirme
E) Özdeşim kurma
6. Bir futbol karşılaşmasında, gol yiyen takımın
kalecisinin kale direklerini tekmelediği gözlenmiştir.
Kalecinin bu davranışı. aşağıdakilerden
hangisinde belirtilen savunma mekanizmasına
ömektir?
A) Hatasına kabul edilebilir gerekçeler bulma
B) Hoş olmayan yaşantıları hatırlamaktan kaçınıma
C) Kendisinin hatasız olduğunu belirtme
D) Karşısındakilerin başarısını küçümseme
E) Tepkisini başka nesnelere yönetme
Yukarıdaki örnekte bir alandaki başarısızlığı
kendince haklı göstermeye çalışma yani olaya
bahane bulma söz konusudur.
(Cevap C)
Kalecinin gerçek hedefe yöneltemediği öfke
tepkilerini, başka nesnelere yöneltmesi söz
konusudur. Bu durumda kaleci yön değiştirme
mekanizmasına başvurmuştur.
(Cevap E)
"o cr aıQ
"ctUJ
os
5. Bir yarışmada başarısız olan bir sporcu, beslenme
koşullarının yetersiz olduğunu, çalışmak için uygun
salon ve malzeme bulunmadığını, çalıştırıcısının
deneyimsiz olduğunu ileri sürmektedir.
Bu sporcunun sergilediği savunma
mekanizması aşağıdakilerden hangisidir?
A) Her başarısızlıkta başarılı yanlar arama
B) Başarıya duyulan ihtiyacı görmezden gelme
C) Başarısızlıktan duyulan rahatsızlığı unutma
D) Başarısızlığın nedenini kendi dışında arama
E) Başarılı olanları kendinden küçük görme
Başarısız olan sporcu başarısızlığının nedenini,
salon ve malzemenin eksikliği, çalıştırıcının
deneyimsizliği gibi nedenlerle bağlayarak kendi
dışında aramaktadır.
(Cevap D)
"5UJ
"Mal canın yongasıdır. Fakat cana geleceğin^
mala geisin" sözü aşağıdakilerden hangisine
örnekolur?
A) Bastırma
B) Polyannacılık
C) Ödünleme
D) Yüceltme
E) Bahane bulma
Polyannacılık, hayal kırıklığı yaratan her durumda
iyi bir taraf görme şeklindeki uyum mekanizmasıdır.
Verilen söz polyannacılığa örnek olur.
(Cevap B)
-GELİŞİM PSİKOLOJİSİ-
8. Atletizmde birinci gelen bir sporcu başka bir yarışta ikinci geliyor. Neden aynı performansı göstermediği sorulduğunda ise "Ayağımı incittim de ondan." cevabını verir.
Bu sporcu aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisini kullanmıştır?
A) YansıtmaB) Bahane bulmaC) KaçmaD) PolyannaE) Yüceltme
ÇÖZÜM:
Bireyin, özellikle kişisel yetersizlikleri nedeniyle gerçekleştiremediği istek ve emelleri karşısında, başarısızlıklarını mazur göstermek adına akla uygun fakat doğru olmayan nedenler üretmesine bahane bulma denir. Verilen örnekte buna örnektir.
(Cevap B)
10. Mahalle maçlarında en çok sevdiği futbolcunun forma numarasını giyen ve onun hareketlerini yapmaya çalışan birey hangi savunma mekanizmasını kullanmaktadır?
A) BastırmaB) Hayal KurmaC) Yön DeğiştirmeD) Özdeşim KurmaE) Yüceltme
Bireyin herhangi bir alanda başarılı bir kişi ya da kişilerle kendini bir sayması, kendini onlara yakın hissederek doyum sağlamasıdır. Özdeşim kurulan bireylerle aynı duyguları hissetmekle kalmaz aynı zamanda onlar gibi davranma eğilimine girer.
(Cevap D)
>Çff
s: o >
9. Bazı durumlarda saldırgan eylem gerçek hedefi §yerine masum bir kişi ya da nesneye yönelebilir. —işinde azar işitmiş bir kişi, ifade edememiş olduğu «Söfkesini ailesinden alabilir.
Yukarıda başvurulan savunma mekanizması aşağıdakilerden hangisidir?
A) KaçmaB) BastırmaC) Yön değiştirmeD) Özdeşim kurmaE) Bahane bulma
Bireylerin çeşitii engellemeler karşısında, engelleyici konumdaki kişiye/nesneye gösteremedikleri tepkiyi egemenlik kurabileceği başka birinin/nesnenin üzerinde gerçekleştirmesi şeklindeki savunma mekanizmasına yön değiştirme denir. Verilen örnekte yön değiştirme ile ilgilidir.
(Cevap C)
-EĞİTİM BİLİMLERİ-
1. "Öğretmeninin kendisini kasıtlı olarak sınıfta bıraktığını düşünen ve bunu içine sindiremeyen bir genç, ders kitabını tahtaya fırlatarak sınıfı terk etmiştir."
Söz konusu olayda öğrenci hangi savunma mekanizmasını kullanmış olabilir?
A) Yön değiştirmeB) ÖzdeşimC) Hayal kurmaD) Karşıt tepki geliştirmeE) Pollyannacılık
4. "Kızını dövmeyen dizini döver.", "Eşeğini dövmeyen semerini döver." sözleri aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisine örnek oluşturur?
A) YansıtmaB) Karşı tepki oluşturmaC) Akla uygun durum oluşturmakD) Neden uydurmaE) Yön değiştirme
CEVAPLIKAVRAMA
Bir araştırmada çocukların, olası bir nükleer patlamadan korktukları halde bunu söylemedikleri saptanmıştır.
Çocukların bu durumu, aşağıdaki savunma
2. Olumsuz benlik algısına sahip olan bir gencin, bununla başetmek adına sık sık babasının meslek alanındaki başarılarından bahsetmesi, hangi savunma mekanizmasını kullandığını göstermektedir?
A) YansıtmaB) ÖzdeşimC) Hayal KurmaD) Karşıt tepki geliştirmeE) Pollyanna
Üj mel (anizmalaıyj A) Gerileme
_J B) Yansıtma
Bİ
L C) BastırmaD) Yüceltme
EGI
" E) Ödünleme
EDIII
3. "Aç tavuk kendini darı ambarında görür." atasözü insan için kullanıldığında aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisi için uygun bir örnek oluşturur?
A) BastırmaB) ÖzdeşimC) Hayal kurmaD) GerilemeE) Güdüleri çarpıtma
6. -Bir kişinin gitmek istemediği bir doğum günü partisini unutması
-Babasıyla tartışan bir gencin elindeki nesneyi fırlatıp yere atması
Yukarıdaki davranışlar sırasıyla aşağıdaki hanği savunma mekanizmalarını örneklendirir?
A) Yadsıma - Yön DeğiştirmeB) Kaçma - Karşı tepki geliştirmeC) Bastırma - Yön DeğiştirmeD) Ödünleme - YüceltmeE) Kaçma - Kendini yöneltme
-GELİŞİM PSİKOLOJİSL
7. Savaşta düşmanla göğüs göğse çarpışan bir asker, yanındaki arkadaşının yaralandığını görünce silahını eline alır ve düşman cephelerine karşı saldırır. Ancak cepheleri boş bulunca etraftaki ağaçlara ve taşlara rastgele ateş eder.
Asker bu durumda aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisini kullanmıştır?
A) Karşı tepki geliştirmeB) ÖdünlemeC) KaçmaD) Yön değiştirmeE) Yadsıma
10. "Sınıf başkanlığı seçimini az bir farkla kaybeden bir i lköğret im 8. s ını f öğrencis i , seçimi kaybetmesinden dolayı yaşadığı hayal kırıklığını yadsımakta, seçimi kaybetmesinin onu hayal kırıklığına uğratıp uğratmadığına ilişkin bir soru sorulduğunda da bunu reddetmektedir."
Aşağıdakilerden hangisi bu öğrencinin kullandığı savunma mekanizması olabilir?
A) BastırmaB) Mantığa bürümeC) Hayal KurmaD) GerilemeE) Pollyannacılık
8. I. Bir genç kızın sürekli olarak beyaz atlı prensinin gelip kendisini götürmesini düşünmesi
II. Fiziksel özürlü bir gencin el sanatlannda ünlü birkişi olaraktanınması
III.Başbakan olmaya şartlanan bir çocuğun sınıftabaşbakan rolünü oynaması
Aşağıdakilerden hangisinde yukarda örneği verilen savunma mekanizmalarının doğru sıralaması verilmiştir?
A) Hayal kurma, özdeşim, ödünlemeB) Hayal kurma, ödünleme, özdeşimC) Özdeşim, ödünleme, hayal kurmaD) Ödünleme, özdeşim, hayal kurmaE) Özdeşim, hayal kurma, ödünleme
H.Aşağıdaki yaklaşımlardan hangisi, sık sık bastırma mekanizmasını uyguladığı gözlenen bir öğrencinin durumuna en uygun öğretmen davramşıdır?
A) Ailesini okula çağırmaB) Çocuğu psikiyatra göndermeC) Durumu müdüre bildirmeD) Koşulsuzca dinleme ve kendini ifade etmesini
sağlamaE) Daha etkili mekanizmalar kullanmasını önerme
9. "Eşiyle şiddetli geçimsizlik yaşayan Ayşe Hanım, eşine karşı yoğun olumsuz duygular yaşadığı dönemlerde eşiyle geçirdiği güzel anları hatırlamasının kendisini rahatlattığını ifade etmektedir."
Ayşe Hanım hangi savunma mekanizmasını kullanmaktadır?
A) BastırmaB) Mantığa bürümeC) Hayal KurmaD) GerilemeE) Pollyannacılık
12. "KPSS Deneme sınavlarında istediği puanı yakalayamayan bir öğretmen adayı, daha önce böyle bir yakınması gözlenmediği halde başansızlığını yaşamakta olduğunu iddia ettiği "sınav kaygısf'na bağlamaktadır."
Bu durum adayın hangi savunma mekanizmasını kullandığını düşündürmektedir?
A) BastırmaB) Mantığa bürümeC) Hayal kurmaD) GerilemeE) Yadsıma
-EĞİTİM BİLİMLERİ-
13. "Fikret'in, sevmediği ya da hoş olmayan biryaşantı geçirdiği arkadaşının adını unutması" aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisine örnektir?
A) BastırmaB) ÖdünlemeC) GerilemeD) ÖzdeşimE) Yansıtma
16. "Daha önce kardeşini trafik kazasında kaybeden bir gencin, otogara yolcusunu beklemek için gitmeyi unutması" aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisiyle ilgilidir?
A) Yön değiştirmeB) Bahane bulmaC) Özdeşim kurmaD) BastırmaE) Karşıt tepkiler geliştirme
14. İnsanın stres, hayal kırıklığı, çatışma ve bunları doğuran nedenlerden kurtulmak amacıyla, bilinçli veya bilinçsiz olarak davranışlara ne ad verilir?
A) Yön değiştirmeB) Savunma mekanizmalarıC) Hayal kurmaD) Sosyal uyumsuzlukE) Çatışma
17. Suçluya kızan avukat, kalemini kırarak öfkesini yatıştırıyor.
Avukatın bu davranışı hangi savunma me-kanizmasına bir örnektir?
A) KaçmaB) YansıtmaC) BastırmaD) Yön değiştirmeE) Pollyanna
geliştirdiği ■§
d
SJJ
15. İstekleri yerine getirilmeyen bir çocuğun bebekler gibi emeklemesi ya da altını kirletmesi" hangi savunma mekanizmasıyla ilgilidir?
A) YüceltmeB) GerilemeC) BastırmaD) PollyannaE) Ödünleme
18. Aynı sınıfta bulunan bir kızdan hoşlanan erkek öğrenci kızla yakınlaşmak ister, bu nedenle çeşitli girişimlerde bulunur. Fakat gence bu isteğinin asıl nedeni sorulduğunda "onunla ders çalışmak istiyorum, ev ödevi ile ilgili konuşuyorum, sinemaya gidip gidemeyeceğini sordum" gibi nedenler ileri sürmektedir. Böylece başkaları tarafından bilinmesini istemediği isteklerini akla uygun bir biçimde temellendirmeye çalışmaktadır.
Erkek öğrencinin böyle davranmasını en iyi açıklayan savunma mekanizması hangisidir?
A) Bahane bulmaB) Özdeşim kurmaC) YansıtmaD) UnutmaE) Yön değiştirme
10- -GELİŞİM PSİKOLOJİSİ.
19. Aşağıdakilerden hangisinde mekanizmasın"dan söz edilemez?
A) Okuyamayan babanın çocuğunu okutmakistemesi.
B) Okuyamamış babanın, okumuş çocuğu ile sıksıkövünmesi.
C) Okumak isteyen fakat çalışmayı sevmeyenöğrencinin durumu.
D) Cüzdanını çaldıran yaşlı amcanın "bu bana dersoldu, bundan sonra çok iyi korurum" demesi.
E) Sevmediği arkadaşına söz verdiği oyuncağıunutan, Ayşe'nin durumu.
22. Bir çocuğun sevmediği arkadaşının ismini uygunsuz kelimelerle duvara yazması aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisine bir örnek olabilir?
A) KaçmaB) Bahane bulmaC) YansıtmaD) BastırmaE) Yön değiştirme
savunma
20. "Babasından azar işiten kardeşine çıkışması" mekanizmasma örnektir?
A) ÖdünlemeB) Yön değiştirmeC) BahanebulmaD) Özdeşim kurmaE) Karşıt tepkiler geliştirme
Mustafa'nın küçük hangi savunma
oCNİ
23. Çok istemesine rağmen çocuğu olmayan birisinin, çocuk yuvası açmak veya bir çocuk yuvasında çalışmak suretiyle kendisini tatmin etmesi, aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisine örnektir?
A) ÖdünlemeB) KaçmaC) YüceltmeD) Yön değiştirmeE) Bahane bulma
21. Aşağıdakilerden hangisimekanizmasına örnek deâildir?
savunma
A) Sıkılgan bir gencin arkadaşlarını şımarık olaraknitelendirmesi
B) Evin borçlarını ödeyemeyen bir çiftin, ailesindenyardım istemesi
C) İşsiz olduğu için sinirli olan bir babanın, işlerininyoğunluğundan şikayet etmesi
D) Dedikodu yapan kadının herkes yapıyor demesiE) Hızlı araba kullandığı için kaza yapan sürücünün
yolların bozuk olduğunu söylemesi
-EGITIM BILIMLERI- 11
24. "Müşterilerin, ünlü kişilere benzeme eğilimlerinden
yararlanma amacıyla, bazı reklamlarda sanatçılara
yerverilir."
Reklamcıların bu uygulaması hangi psikolojik
mekanizmaya dayanır?
A) Pekiştirme
B) Yön değiştirme
C) Yansıtma
D) Özdeşim kurma
E) Ödünleme
1. Bir çocuk doktor olan ablası gibi giyinmiş ablasının
steteskopunu boynuna takmıştır.
Bu çocuğun ablası gibi davranması
aşağıdakilerden hangisine örnektir? (2004
KPSS)
A) Özdeşim
B) Taklit
C) Yüceltme
D) Yansıtma
E) Baskı
ÇIKMIŞ SÖRIILAR ve ÇÖZÜMLERİ
£2 "ö tc yj o"cc m
H tz 'OUJ
Buradaki çocuğun davranışı ne kadar ablasını
taklit gibi görünse de basit bir davranışın taklidi
değil ailesi tarafından sevilen değer verilen ablası
gibi olma çabasıdır. Birey kendinde bulunan
özellikleri özenilir bulmadığı zaman kendisi gibi
olmaktan çıkıp kendini istediği gibi bir kişiymiş gibi
algılamaya ve onun gibi davranmaya başlar. Bu
duruma özdeşleşme (özdeşim kurma) denir.
(Cevap A)
llllllilli iliivillll1.A 7.D 13.A 19.C
2. B 8.B 14.B 20. B
3. C 9.C 15.B 21.B
4. E 10.A 16.D 22. E
5.C 11.D 17.D 23.C
6.C 12.B 18.A 24. D
ÜJ
12- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSL
Edvvard Chace Tolman, 'öğrenme' ve 'motivasyon' alanlarında önemli çalışmalar yapmış Amerikalı bir bilim adamıdır ve psikoloji alanına birçok önemli katkıda bulunmuştur. California Berkeley Üniversitesi'nde çalışırken ortaya attığı "Öğrenmenin Bilişsel Kuramı" ile kendi davranışçı ekolünü geliştirmiştir.
Tolman, yöntem bakımından davranışçı, metafizik yönünden bilişsel bir kuramcıdır.
Tolman; öğrenmenin, organizmanın çevresi hakkındaki bilgi ve bilişleri ve bunlarla kendi arasında nasıl bir ilişki kurduğu ile ilgili oiarak gerçekleştiğini söylemiştir. Tolman'ın bu kuramı, Thorndike ve HulPın öğrenmenin sıkı bir uyaran -tepki eşleşmesiyle gerçekleştiğini öne sürdükleri kuramlarının karşısındadır.
Tolman'ın Bilişsel Davranışçılığı
1. Odak noktası, bilinç yerine davranıştır ve içgörüyerine nesnel gözlemdir.
2. İnsan ve hayvan davranışının en çok göze çarpanönemli özelliklerinden biri, amaca yönelik olmasıdır.
3. Amaçsal niteliğe sahiptir ve ayrıca bilişsel veuysaldır. Bu iki terim bütünsel davranışı, değişmez,dönüşlü mekanik davranışlardan farklı kılar.Bütünsel davranış, reflekslerden farklıdır.
4. Bütünsel davranış pek çok nedene dayanır;öğretilebilir niteliğe sahiptir.
5. Ara Değişkenler: Davranışı yönlendiren veçevresel uyaran ile gözlemlenebilen tepkilerarasında arabuluculuk eden psikolojik süreçleritanımlamaktadır. Ara değişken ömekleri; bilişleri,beklentileri, amaçları, varsayımları ve isteklerikapsar. Tolman'a göre bir beklenti, her bir başarılıtepkiyi bir ödül takip ettiğinde ortaya çıkar. İnsanlar
Amaçlı DavranışçılıkOGRENME PSIKOLOJISI
ve hayvanlar, tepkiler ve çevresel uyaranlar arasında düzenli ilişkilerin olduğu her zaman beklenti oluştururlar. Bir beklenti bir kere ortaya çıktığı zaman, davranışın yön bulmasında ve kontrolünde rol oynar.
6. Gizil Öğrenme: Pekiştireç motivasyonu ve bunedenle performansı etkiler. Ancak öğrenme kendibaşına bağımsız bir süreçtir. Pratik amaçlar içinpekiştireç kullanırız çünkü motivasyon üzerindeönemli bir.rolü vardır. Gizli öğrenme (Tolman)organizmanın öğrendiğinin bilincinde olmadanyaptığı öğrenmedir. Kendiliğinden, farkına varmadangerçekleşir. Bir yerin zihinsel haritasını çıkardığımızöğrenme biçimi, yani bilişsel harita ve bir işin otoplumda nasıl yapıldığını öğrendiğimiz bilişselsenaryo öğrenmesi böyledir. Bir bireyin dikkatetmediği halde bir şarkının sözlerini öğrenmesi yada bir mağazanın yerini bilmesi gizil öğrenmeyeörnek verilebilir.
Bizim hayal-meyal hatırlıyorum dediğimiz veya bir yerden aklımda kalmış dediğimiz şeyler mahallenin marketinin - kasabının - berberinin yerlerini bilinç olarak öğrenmesek de onların ismi ve yerleri sorulduğunda öğrenmiş olduğumuzu anlarız.
7. Deneysel Sönme: Sönme, büyük orandabeklentilerdeki değişiklikler nedeniyle ortaya çıkar.Tepkinin gücü, koşullu uyaran bir işaret olarakhizmet etmeye devam ettiği sürece yüksektir.Uyaran artık daha fazla işaret olarak değer sahibiolmadığı zaman, beklentiler ve dolayısıyla tepkilerde değişir. Tolman'ın kuramına göre bu, eğer birorganizma bir işaretin artık bir pekiştirece kılavuzluketmeyeceğinin kesin olarak farkındaysa sönmegerçekleşir ve bu sönmenin nedeni, organizmanınartık o davranışa ihtiyacının olmamasıdır.
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 13
Tolman'a Göre Öğrenme Türleri (Senemoğlu, 2004)
Kateksis: Belli dürtü durumlarıyla belli nesneleri ilişkilendirme eğiliminin öğrenilmesine işaret etmektir. Örneğin; belli bir ülkedeki bireyler açlık dürtüsünü belli yiyeceklerle giderebilirler: Adana'da yaşayan bir birey geneüikle açlığını Adana kebabı yiyerek, Karadeniz bölgesinde yaşayan bir birey ise açlığını hamsi yiyerek giderme eğiliminde olabilir.
Eşdeğer inançlar: Alt amaç, esas amaçla aynı etkiye sahip olduğunda, alt amaç eşdeğer inanç oluşturmaktadır.
Alan Beklentileri: Burada organizma neyinney9 götüreceğini öğrenir. Yani bir işaretigördüğünde bir sonrakinin onu izlsyeceğiniöğrenir.
Alan biliş yolları: Bir problem çözme stratejisi ya da yaklaşımdır. Belli durumlarda algısal alanı düz9nleme eğilimidir.
Dürtü ayrımları: Organizmanın kendi dürtü durumunu belirlemesini ve buna uygun tepkide bulunmasını kapsamaktadır.
Hareket biçimleri: Tolman kuramlarında esas olarak fikirlerin ilişkilendirilmesiyle ilgilenmiştir. Bu nedenle har9k9t biçimini öğrenm^, bir eksiği gidermeye dönüktür.
gş"co ü
TARİHLERLE TOLMAN
1886 —> Nevvton, Massachusetts'de doğdu.
1911 —»• Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden Elektrokimya alanında lisans derecesini aldı.
1911 —> Felsefe ve psikoloji öğrencisi olarak Harvard Okulu'na girdi.
1912 —> Doktora derecesi için Almanya'nın Giessen kentine gitti; Gestalt Psikolojisi ile ilgilenmeye başladı.
1912 —> Hugo Munsterberg and Langfeld ile birlikte "anlamsız hece öğrenmesi" üzerinde çalıştı.
1915 —> Geriye dönük ket vurma üzerine hazırladığı tezinden sonra Harvard'tan doktora derecesi aldı.
1930 —> Farelerle labirent deneylerinde ödülün ve pekiştirecin rolleri üzerinde çalıştı.
1932 —> "Hayvanlarda ve İnsanlarda Amaçlı Davranış" kitabını yazdı.
1949 —> Öğrenme motor becerilerinin ve problem çözmenin farklı kanunlar tarafından yönetildiğini belirttiği "Bir Çeşit Öğrenmeden Daha Fazlası Var"ı yazdı.
1959 —> 19Kasım'daöldü.
14- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ.
1. Tolman'ın işaret öğrenme kuramma göre
aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Tolman, öğrenmeyi bireyin içerisinde yaşamış
olduğu çevreyi keşfetme süreci olarak ele
almış, bu keşif süreci içerisinde bilişsel
süreçlerin etkili olduğunu vurgulamıştır.
B) Tolman, işaret öğrenme kuramını davranışçı
öğrenme kuramlarının bulguları ile Gestalt
öğrenme yaklaşımının bulgularını birleştirerek
oluşturmuştur.
C) Tolman, öğrenme üzerinde şartlanmanın etkili
olduğunu, bilişsel süreçlerin ise herhangi bir
etkide bulunmadığını ileri sürerek bilişsel
öğrenme kuramlarının karşısında yer almıştır.
D) Tolman'a göre öğrenciler öğrenme ortamında
öğrenme faaliyetini bilinçli, niyetli ve aktif
olarak katılım gösterirler. Böylece öğrenciler
öğrenme ortamına ve okula uyum davranışları
gösterirler.
E) Tolman, öğrenme süreci ile ilgili olarak gizil
öğrenme ve işaret (yer) öğrenme kavramlarını
geliştirmiş ve öğrenmenin bu iki kavram ile
gerçekleştiğini vurgulamıştır.
"Çorumlular çay ile birlikte leblebi yemeyi tercih
ederlerken, Kayserililer ise yemeklerde daha
ziyade pastırma ve sucuk yemeyi diğer besin
maddelerine tercih ederler" ifadesini kullanan bir
kişi, Tolman'ın işaret öğrenme kuramında dile
getirilen hangi kavramı vurgulamaya
çalışmaktadır?
A) Kateksis
B) Eşdeğer inançlar
C) Alan beklentileri
D) Alan-biliş yolları
E) Dürtü ayırımı
Kateksis, Tolman'ın işaret öğrenme kuramının
temel kavramlarından birisidir ve içerisinde
bulunulan sosyo-kültürel özelliklerin bireyin
öğrenmesi ve davranışları üzerinde etkisini ifade
eden bir kavramdır. Yine Trabzonluların
acıktıklarında açlıklarını hamsi yiyerek gidermeye
çalışmaları da Kateksis olgusuna örnek teşkil
etmektedir.
(Cevap A)
ÇOZUMLU KAVRAMA TESTİ
Tolman, öğrenmeyi bilişsel süreçler ile açıklayan
ilk bilişsel temelii davranışçı öğrenme
kuramcısıdır. Bu nedenle ona göre öğrenme
üzerinde bilişsel faktörler etkili olup, koşullanma
süreçleri öğrenme üzerinde herhangi bir etkide
bulunmamaktadır.
(Cevap C)
Halk dilinde kullanılan "Karnı aç ama ağzından
kürdanı hiç düşürmüyor" tabiri Tolman'ın
işaret öğrenme kurammda hangi kavramı dile
getiren bir örnektir?
A) Alan beklentisi
B) Dürtü ayarımı
C) İşaret öğrenme
D) Eşdeğer inançlar
E) Alan-biliş yolları
Tolman'a göre eşdeğer inançlar, fizyolojik
güdülerden daha ziyade sosyal güdülerin doyuma
ulaştırılması anlamına gelmektedir. Yukarıda
verilen örnekte birey, karnı aç olmasına rağmen
karnı tokmuş gibi ağzında kürdan ile gezmekte
böylece saygınlık ve önemsenme ihtiyacını
fizyolojik ihtilacı olan açlıktan daha fazla
önemsemektedir.
(Cevap D)
-EGİTİM BİÜMLERİ- 15
4. "Müslümanlar aç olduklarında domuz eti
yemezlerken, Hindular ise inek eti yemeyi doğru
olarak kabul etmezler."
Tolman'a göre Müslümanların ve Hinduların bu
davranışlarının temelinde ne tür öğrenmeler
yatmaktadır?
A) Eşdeğer inançlar
B) Olumsuz kateksis
C) Alan beklentileri
D) Alan-biliş yoliarı
E) Dürtü ayırımları
6. "Size o ana kadar farkında olmadığınız
bir yerin adresi sorulsa, hemen adresi
soran kişiye sormuş olduğu adrese
nasıl gidebileceğini en ince ayrıntısına
kadar tarif edebilirsiniz" sözlerini
söyleyen bir kimse, Tolman'ın işaret
öğrenme kuramında hangi kavramın
niteliğinden bahsetmektedir?
A) Kavrama
B) Bilişsel harita
C) Bilişsel senaryo
D) Anlamlandırma
E) Kodlama
5.Tolman'a göre bir bireyin belirli durumlarda belirli
nesnelerden kaçınmayı öğrenmesine, yani
inançların öğrenmeler ve davranışlar üzerindeki
etkisine olumsuz kateksis denilmektedir.
(Cevap B)
"Gazete okurken aynı zamanda televizyonda bir
müzik parçasının söylendiğini duyan bir birey, tüm
dikkatini gazeteye verdiğinden televizyonda
söylenen şarkının sözlerine dikkat etmemiş, fakat
gazetesini okuduktan belli bir süre sonra gazete
okurken televizyonda söylenen şarkıyı
kendiliğinden söylemeye başiamıştır."
Tolman'a göre bu bireyin şarkının sözlerini
kendiliğinden tekrarlaması ne tür bir
öğrenmedir?
A) Kavrama yoluyla öğrenme
B) Sezgi yoluyla öğrenme
C) Koşullanma yoluyla öğrenme
D) Anlamlı öğrenme
E) Gizil (örtük) öğrenme
ç "ocrLU O
'E 7UJ '■
Tolman'a göre gizil öğrenme sürecinde
iki faktörden yararlanılır. Bunlar; bilişsel
harita ve bilişsel senaryodur. Bilişsel harita,
bireylerin zihinlerinde içerisinde
yaşadıkları çevrenin haritasını, krokisini
zihinlerine kaydetmeleri, sorulunca bu
çevrenin adresini tarif etmeleridir.
(Cevap B)
"Yolculuğa çıkacak bir insan otobüs ya da
tren ile nasıl yolculuk yapacağını bilir. Yine
arkadaşları ile güzel bir lokantaya giden bir
birey de masaya oturduklarında nasıl yemek
yeneceğini, insanlarla nasıl konuşulacağını
önceden bilir. Çünkü bireylerin zihinierinde
bir işin, eylemin nasıl yapılacağına ilişkin
imgeler, kodlamalar önceden mevcuttur"
ifadesini kullanan bir birey, Tolman'ın
işaret öğrenme kuramında dile getirdiği
hangi kavramı ifade etmeye
çalışmaktadır?
A) Genelleme
B) Bilişsel harita
C) Bilişsel senaryo
D) Anlamlandırma
E) Farklılaştırma
Tolman'a göre gizil öğrenme; bireyin farkında
olmadan bilinçsiz bir şekilde yapmış olduğu
öğrenmelerdir.Yukarıda verilen örnekte de birey
gazete okurken duyduğu fakat o an dikkat
etmediği şarkının sözlerini gazete okuduktan belli
b i r süre sonra melodis i i le bir l ik te
tekrarlamaktadır.
(Cevap E)
Tolman'a göre gizil öğrenme sürecinde insanların
yararlandığı faktörlerden - birisi de bilişsel
senaryolardır. Bilişsel senaryo; bir olayın, bir işin
nasıl gerçekleştiğine ilişkin imgelerin, olguların,
bilinçsiz bir şekilde zihne yerleştirilmesi, yeri ve
zamanı geldiğinde de bu senaryoiarın
kullanılmasıdır.
(Cevap C)
16- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSL
8. "Tolman'a gire bireyler, bir problemi çözerlerken
kullanmış oldukları yolları, bu probİ9me benzeyen
diğer sorunların çözümünde de kullanmaktadırlar.
Örneğin Fizik problemi çözen bir bireyin burada
kullanmış olduğu bir formülü, kimya problemi
çözerken de kullanmaktadırlar."
Bireylerin birbirlerine benzeyen konularda
çözüm için aynı ya da benzer yolları
kullanmaları, işaret öğrenme kuramında hangi
kavram ile açıklanmaktadır?
A) Eşdeğer inançlar
B) Olumsuz Kateksis
C) Alan beklentileri
D) Alan-biliş yolları
E) Dürtü ayırımları
Tolman, davranışçı öğrenme kuramları iie
Gestalt öğrenme kuramının görüşlerini
birleştirdiği için öğrenmelerin bütünden
parçaya doğru amaçlı bir şekilde
yapılmasının daha doğru olduğunu ileri
sürmüştür.
(Cevap B)
9.
Tolman'a göre alan-biliş yolları kavramı bireylerin
bir problemi çözerlerken kullanmış oldukları
yolları, bu probleme benzeyen diğer sorunların
çözümünde de kullanmaları anlamına
gelmektedir.
(Cevap D)
Aşağıdakilerden hangisi Tolman'ın işaret
öğrenme kuramına göre yanlış bir ifadedir?
A) İnsan davranışlarının en çok göze çarpan
yönü, davranışların amaca dönük olmasıdır.
B) Tolman'a göre öğrenmeler parçadan bütüne
doru olmakta, yani basitten zora doğru bir
seyirtakip etmektedir.
C) Birey amacına ulaşabilmek için ipuçlarını ve
ihtiyaç kaynaklarını kullanarak öğrenmesini
gerçekleştirmektedir.
D) Bireyler , öğrenmelerini farkına varmadan
bilinçsiz bir şekilde de gerçekleştirebilirler.
E) Tolman, öğrenmede bilişsel faktörlerin etkisine
önem verdiği için ve davranışçı öğrenme
kuramlarının bulgularından da yararlandığı için
bilişsel temelli davranışçı öğrenme kuramcısı
olarak bilinmektedir.
10. "Televizyonda bir film seyreden Kaan Bey,
filmi seyrederken eşi ile arkadaşının
telefonda konuştuğunu duymuş, eşinin
arkadaşlarından birisinin vefat ettiğinden
bahsettiğini işitmiş fakat o an filme daldığı
için bu konuşmanın üzerinde bilinçli olarak
hiç durmamıştır. Ertesi gün işyerine gittiğinde
arkadaşları ile konuşken, konu vefat eden o
kişiye geldiğinde Kaan Bey, o kişinin
öldüğünü ifade etmiştir."
Kaan Bey'in bu öğrenmesi Tolman'ın
işaret öğrenme kuramında hangi
öğrenme kavramı ile açıklanmaktadır?
A) Gizil (örtük) öğrenme
B) Sezgi yoluyla öğrenme
C) Koşullanma yoluyla öğrenme
D) Anlamlı öğrenme
E) Kavrama yoluyla öğrenme
ÇÖZÜM:
Tolman'a göre gizil öğrenme; bireyin
farkında olmadan bilinçsiz bir şekilde yapmış
olduğu öğrenmelerdir.
(Cevap A)
-EĞİTİM BİLİMLERİ. 17
11. Aşağıdakilerden hangisi Tolman'ın amaçlı
davranışçılık kuramı için söylenemez?
A) Deneylerinde davranışçı kuramların yöntemlerini
kullanmıştır
B) Davranışların açıkça ötçülmesi gerektiğini
savunmuştur
C) İnsan davranışlarının küçük birimlere ayrılarak
gözlenmesi gerektiğini söylemiştir
D) Sadece amaca yönelik etkinlikleri davranış
olarak kabul etmiştir
E) Tolman'a göre davranışı organizmanın ulaşmayı
hedeflediği amaçları belirler
Tolman'ın amaçlı davranışçılık kuramı yöntem
bakımından davranışçı, düşünsel yönden ise bilişsel bir
kuramdır. Tolman sadece organizmanın amaca yönelik
etkinliklerini davranış olarak kabul eder. Klasik
davranışçı kuramcıların aksine davranışları küçük
birimlere bölmek yerine bütünlük içerisinde incelemeyi
savunur. Tolman'a göre anlamlı •§
Davranış amaca yöneliktir. Davranışlar aynı
zamanda amaca götürecek şekilde değişen çevre
koşullarına göre değişir uyum sağlar. Tolman'a göre
davranışlar refleksif tepkiler değildir, amaçlıdır.
(Cevap A)
13. "Organizma eğitildikten sonra en kısa sürede
amaca götürecek davranışı sergiler. Hull bu
kavramı alışkanlık hiyerarşisi kavramı ile
açıklamaktadır."
Yukarıda bahsedilen kavram jçin Tolman'ın
kuramında kullandığı kavram aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Kateksis
B) Alan beklentileri
C) Alan biüş yolları
D) En az çaba ilkesi
E) Eşdeğer inançlar
ffibütünlüğü olan amaca yönelik davranışlar üzerinde ffi
çalışmak gerekir.
(Cevap C)
12. "Bir kişi yağmurdan kaçmak için şemsiyesini 'UJ
açabilir, yoksa bir saçak altına sığınır ya da -zı
hızlıca koşar. Organizma değişen koşuliarda :E
kendi bilgisini kullanarak en uygun davranışı >
seçer ve uygular."
Tolman'ın kuramına göre aşağıdaki
seçeneklerde verilenlerden hangisi yukarıdaki
açıklamaları destekler nitelikte değildir?
A) Organizmanın gösterdiği davranışlar durumlara
göre değişen refkelsif tepkilerdir
B) Davranış amaca ulaşmak için çevre koşullarına
göre değişir
C) Davranış amaca yönelik olduğundan bazı
şeylerden kaçmak yada bazı şeyleri elde etmek
içindir
D) Davranışlar çevre koşullarına göre uyum
sağlayabilir bir niteliğe sahiptir
E) Organizma sadece uyarıcılara tepkide
bulunmaz, inançlarıyla tutumlarıyla etkinlikte
bulunur
Tolman'ın 'en az çaba ilkesi' ile Hull'un 'alışkanlık
hiyerarşisi' önermesi arasında büyük benzerlik
vardır. (N. Senemoğlu, Gelişim Öğrenme ve
Öğretim, s.202) Kişi eğitildikten sonra kendini amaca
götürecek alternatiflerden en kısa olanı seçerek
amaca ulaşmaya çalışır.
(Cevap D)
14. Tolman'ın amaçlı davranış kuramı temele
alınarak düzenlenecek bir öğretme öğrenme
etkinliği için öğretim hedefleri aşağıdaki
niteliklerden öncelikli olarak hangisine sahip
olmalıdır?
A) Öğretmen yeterliklerine uygunluk
B) Aşamalılık
C) Öğrenci ihtiyaç ve ilgilerine uygunluk
D) Toplum beklentilerine uygunluk
E) Kullanılacak öğretim yöntem ve araçlarına
uygunluk
18- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSl
Tolman'a göre kişinin tüm davranışları amaca
yöneliktir V9 çevreyi tanıma süreci öğrenmenin
temeiîdir. Eğer kişinin davranışları belli bir amaca
yönelik değil ise kişi öğrenmeden vazgeçer.
Öğrencinin öğrenme çabasını sürdürebilmesi için de
öğretim amaçlarının öğrencinin amaçlarıyla tutarlı
olması gerekmekt9dir.
(C9vap C)
Öğrenme p^rformansa dönüşen^ kadar bellekte
saklanır. P^rformansa dönüşm^y^n öğrenmeyi
Tolman örtük öğrenme olarak tanımlamaktadır.
(Cevap B)
15. "Tolman öğrenmenin bağımsız değişkenleri olarak
çevre ve bireysel farklılıkları ele almıştır. Ayrıca
bunların haricinde ara değişken kavramını da
getirmiştir."
Tolman'ın kuramına göre öğrenme sürecinin
ara değişkeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Biliş
B) Pekiştireç
C) Önceki öğrenmeler
D) Uyarıcılar
E) Kalıtım
o
17. "Öğrenme organizmanın çevreyi
keşfetme sürecidir. Eğer kişiye çevreyi
keşfetme imkanı verilirse çok sayıda
uyarıcı bağlaşımları kazanabilir."
Tolman'ın kuramında organizmanın
çevreden edindiği organize edilmiş bilgi
türüne ne ad verilir?
A) Bilişsel harita
B) Bütüncül davranış
C) Y9röğrenm9
D) Örtük bilgi
E) Ödül beklentisi
Organizma amaca tek bir yolu kullanarak değil çok
çeşitli yolları değerlendirerek ulaşır. Amaca ulaşmak
için kullanılan davranış çeşitliliğinin nedenlerini
Tolman ara değişken kavramı ile açıklamaktadır.
Tolman ara değişken olarak bilişi göstermektedir.
Biliş h9m uyarıcıyı h9m de tepkiyi etkileyen bir
öğedir.
(C^vap A)
Organizma ç^vreden edindiği bilgiyi birbirinden
bağımsız, parçalı bir şekilde değil organize edilmiş
bir halde saklar. Organizmanın ç^vreye ilişkin
organize edilmiş bilgi türüne bilişsel harita denir.
(Hatırlatma! Sunuş yoluyla öğrenme stratejisinde d9
bilişsel haritalar yer alır. Birbiriyle paralellik
gösteriyor. 0 konuda da öğrenctlere konunun genel
yapısının organiz9 bir şekilde kavratılması söz
konusu)
(Cevap A)
16. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi Tolman'a
göre örtük öğrenmeyi tanımlamaktadır?
A) Den^meyanılmayoluylaöğrenme
B) Performansa dönüştürülmeyen öğrenm^
C) Korku tepkilerinin öğrenilmesr
D) Bireyin bilinçsiz öğrenm9İ9ri
E) Zamanla unutulan öğrenmeler
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 19
1. "Bir Alman için bira susuzluğunu gidermek için
uygun bir içecek iken Amerikalı bir kimse
susuzluğunu kola içerek gidermeyi tercih eder."
Organizmanın yukarıdaki belirtilen durumdaki
gibi belli dürtü durumlarını belli nesnelerle
ilişkilendirme eğilimini öğrenmesi aşağıdaki
kavramlardan hangisi ile açıklanabilir?
A) Alan biliş yolları
B) Alan beklentileri
C) Eşdeğer inançlar
D) Örtük öğrenme
E) Kateksis
4. "Sabah okula bisikletiyle gitmeyi alışkanlık
haline getiren bir öğrenci sabah bisikletinin
tekerleğinin patlak olduğunu görünce okula
yürüyerek yada başka bir araçla gider. Eğer
davranışlarımız davranışçıların dediği gibi
salt tepkisel olsaydı çocuk sabah okula
gidemezdi."
Yukarıdaki parçada bahsedilen durum
Tolman'ın kuramına göre aşağıdaki
kavramlardan hangisi ile açıklanabilir?
A) Amaçlılık
B) Bütüncü davranış
C) Eşdeğer inançlar
D) Örtük öğrenme
E) Kateksis
CEVAPLI KAVRAMA
2. "Öğrendiğimiz çoğu biigiyi kullanmayız, hatta3
bazılarını kuilanana kadar öğrendiğimizin bile 3
farkına varmayız. Bazı bilgilerde hiç kullanılmadan -3
unutulup gider." | !
İU
Yukarıda açıklanan kavram aşağıdakilerden &hangisidir? .5:
'5ULJ
A) Tekrar
B) Ayırtetme
C) Örtüksönme
D) Genelleme
E) Eşdeğer inançlar
5.
öğrenme türlerinden
hangisi tanımladığı
öğrenmelerden biri
A) Hareket biçimleri
B) Dürtü ayırımları
C) Kateksis
D) Eşdeğer inançlar
E) Gözlem yoluyla öğrenme
Aşağıdaki
Tolman'ın
değildir?
3. Aşağıdaki seçeneklerde verilen iadelerden
hangisi Tolman'ın işaret-beklenti kuramı için
doğru bir ifade degildir?
A) Öğrenme bireyin çevreyi keşfetme sürecidir
B) Güdülenme organizmanın çevrede dikkat
edeceği olayları belirler
C) Öğrenme organizmanın algılarından bağımsızdır
D) Organizmanın amaçlı davranışı için öncelikle
ihtiyacının tam ayrımına varması gerekir
E) Davranışlar bir bütünlük içerisinde incelenmelidir
1.E
CEVAPANAHTAR!3.C
5.E2.C 4.A
20- -OGRENME PSIKOLOJISL
Kibrit kutularıyla şekiller oluşturma oyununu çok seven bir çocuk, kendisine verilen aynı renk ve büyüklükte, fakat farklı bir marka (yazı) taşıyan kibrit kutusunu "bu farklı" diyerek kabul etmemiştir.
Bu durum, aşağıdakilerden hangisine bir örnektir? (2002 KPSS)
A) Uyarıcı - tepki bağı kurarak öğrenmeB) Gizil (örtük) öğrenmeC) Uyarıcı - tepki zinciri oluşturmaD) Kavrama yoluyla öğrenmeE) Yeröğrenme
Tolman'a göre örtük (gizil) öğrenme performansa dönüştürülmeyen öğrenmedir ve performansa dönüşene kadar gizli kalır. Öğrenme performansa dönüşene kadar bellekte saklı kalır. Kişi reklamlara dikkat etmemesine karşın müziğini öğrenmiştir ancak bu daha sonra per formansa dönüştürülmüştür. İnsanlar bu şekilde aşırı bir çaba ve dikkat harcamadan da öğrenebilir. Tolman'a göre pekiştirme öğrenme değil performans değişkenidir. Yani öğrenme için pekiştirme gerekmez.
(Cevap D)
ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ
2.
Gizil öğrenme süreç devam ederken kendini göstermediği, fakat daha sonra bir anda öğrenilen davranışın çıktığı durumlara verilen addır. Çocuk kibritlerle oynarken kibritin markasına dikkat etmemesine rağmen farklı bir kibrit kutusuyla karşılaştığında diğer kibriti öğrenme davranışı ortaya çıkmıştır.
(Cevap B)
Televizyondaki reklamları hiçbir zaman dikkatle izlemeyen bir kişi, bir gün durup dururken bir reklamın filminin müziğini sözleriyle birlikte tekrarlamaya başlamıştır.
Bu kişinin reklam müziğini sözleriyle birlikte tekrarlayabilmesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? (2003 KPSS)
A) Yetişkinlik döneminde öğrenmenin çok hızlı birbiçimde gerçekleşebilmesiyle
B) Bazı reklam filmlerinin birçok kanaldayayınlanmasıyla
C) Reklam müziklerinin çok hareketli olmasıylaD) Bazı öğrenmelerin, bilinçli bir çaba
gösterilmeden gerçekleşebilmesiyleE) Reklamların çoğunun müzikli olmasıyla
Bir piknik sırasında arkadaşlarının ısrarı üzerine, sözlerini tam olarak bilmediğini düşündüğü, son günlerin popüler bir türküsünü onlarla birlikte söylenen Tarık, şarkı bitince şarkının sözlerini baştan sona kadar eksiksiz söyleyebildiğini hayretle fark eder.
Tarık'ın şarkımn sözlerini eksiksiz söylemesiaşağıdaki kavramların
hangisiyleaçıklanabilir? (2004 KPSS)
A) Örtük (gizil) öğrenmeB) Algısal öğrenmeC) HatırlamaD) BilinçaltıE) Öğrenmenin aktarılması
Belirli zamanlarda öğrenmeler amacı olmaksızın ve kişi tarafından farkında olmadan gerçekleştirilir. Bireyler çeşitli nedenlerden dolayı bir çok bilgyii bilinçsiz bir şekilde ve farkında olmadan öğrenirler.
Bu soruda birey öğrenme amacı olmadan ve farkında olmadan bilmediğini düşündüğü bir konuyu (popüler bir türküyü sonuna kadar söyleme) öğrendiğine vurgu yapılmıştır.
(Cevap A)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 21
4. Boş zamanlarında otobüs terminalinde dolaşmayı
seven bir kişi bir gün iş gereği bir ile gitmesi
gerektiğinde doğruca o ile giden otobüs
yazıhanesine gitmiştir.
Bu ne tür öğrenmedir? (2005 KPSS)
A) Kavrama yoluyla
B) Gizil öğranme
C) Sosyal öğrenme
D) Denemayanılmayoluylaöğranme
E) Edimsel öğrenme
Gizil öğrenme tarimini Edvvard Tolman ortaya
atmıştır. Tolman fareler üzerinde deneyler yapmıştır.
Tolman'a göre farenin labirent içinde amaca
ulaşması, zincirlenmiş koşullanmalardan çok kognitif
(bilişsel) bir sürecin ürünüdür. Gizil öğranma ise
öğranme sürecinin deney yapılırken kendini
göstermediği, fakat daha sonraki bir anda öğrenilen
davranışın ortaya çıktığı durumlara verilan addır.
Öğrenme sonucunda meydana galen davranış
değişikliği heman gözlenmeyebilir, öğrenme sonucu
ürün daha sonra da ortaya çıkabilir. Örnekta da
terminalde dolaşırken öğrenilenler daha sonra
kişinin ihtiyacı olduğunda ortaya çıkıyor.
(Cavap B)
LU
22- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.
Standart puan: Gözlenen puanların ortalamadan olan farklarının standart sapma cinsinden belirtilmesidir. İki farklı dersten alınan puanların veya farklı kategorilerden elde edilen ölçümlerin birbiriyle karşılaştırılması hatalı olur. Karşılaştırmanın yapılabilmesi için Z ve T puanlarının hesaplanması gerekir.
Standart puan aslında öğrencinin almış olduğu bireysel puanın (ham puanın) sınava katılan gruba (sınıfa) göre düzenlenip yorumlanmasıdır. ÖSS deneme sınavından 350 puan aldığı için çok sevinen bir öğrenciyi ele alalım. Öğrenci, sıraiamayı gözardı ederek, sadece aldığı puana bakarak çok sevinmektedir. Gerçekten de 350 puan ÖSS
için iyi bir puandır. Oysa bu öğrenci sınava giren 600 kişi arasından 597. sıradadır. Yani öğrencimiz sondan 3.
sıradadır. Sadece puana bakarak değerlendirme yapmak öğrenciyi yanıltmıştır. Sınava giren diğer adaylar içindeki sıralama bu durumda daha önemli bir göstergedir. Çok kolay sorulardan oluşan bir deneme sınavından 350 puan almak öğrenciyi yanıltmış olabilir. Bu öğrenci 597. sırada olduğuna göre grup ortalaması ("x) oldukça altında puan almıştır. Bu durumda başarılı sayılması mümkün değildir. İşte bu durumda yaptığımız değerlendirme öğrencinin ham puanını grubun başarısına göre yorumlamaktır. Standart puanda öğrencinin almış olduğu bireysel ham puanı grup başarışına göre standart hale getirmek yani öğrencinin ham puanmı grup (sınıf) ortalamasından farkının standart sapmaya bölünerek, standart sapma cinsinden ifade edilmesidir.
Öğrencinin standart puanının bilinmesi bize şu soruların cevabını verir:
a) Bir öğrenci birden fazla sınava, teste girmiş isealdığı ham puanlara göre hangi testte daha başarılıdırhangisinde başarısızdır?
b) Bir testte öğrencilerin aidıkları ham puanlara görehangi testten daha başarılıdırlar?
c) Öğrencilerin başarı sıralaması nedir?
ÖLÇME ve DEGERLENDİRME
Z =
a) Z PUANI
Yapılan ölçümler sonucu elde edilen puanların aritmetik ortalamasının sıfır (0) standart sapmasının bir (1) kabul edildiği puan dağılımıdır. Ham puanı Z puanına dönüştürerek verilen bir puanın, ortalamanın ne kadar altında veya üstünde kaldığını belirleyebiliriz. Z puanını hesaplayabilmek için;
Öğrencinin Ham puanı - Aritmetik ortalama Standart sapma
formülü kullanılır.
Örneğin: Bir KPSS hazırlık öğrencisinin eğitim bilimleri derslerinden almış olduğu ham puan, aritmetik ortalama
ve standart sapma değerleri tablodaki gibidir. Bu öğrencinin en başarılı ve başarısız olduğu dersleri bulalım.
Der
sin
Ad
ı
Ham
Pu
an x
Ari
tme
tik
Ort
ala
ma
x I
Sta
nd
art s
apm
a S
Z puanlarının hepaspanmasıX - XFormülü: Z =--------------------
Sx
Gelişim 75 60 12
Öğrenme 80 65 10 2_ X X ^80-65/ 25/ _ 2 5 s / 1O~/1O" 2 ' 5
Ölçme 65 65 5 -, x ~ x RR-fis/ n/ 0
S W /5 /5 En
küçükZpuanı
Yöntem-Teknik
90 80 4 , x ~ x 90 -8o/ 10/ 2, S ~" /4 /4 '
Program Geliştirme
60 50 6 , x " x fin_sn/ 10/ 1P
"" s w / 6 " / 6 -1'°Rehberlik 85 60 8 z= X-X^85-60/ = 25/=3]125 g
/ 0 / 8En büyük Z puanı
x-xyanı Z =
-EGITIM BILIMLERI- 23
Bulunan Z değerlerinden en büyük değer öğrencilerin
en başarılı olduğu dersi gösterirken en küçük değer
öğrencinin en başarısız olduğu dersi gösterir. Buna
göre en başarılı ders rehberlik olurken en başarısız
ders ölçme dersidir.
b) T PUANI
Aritmetik ortalamasının 50, standart sapmasının 10
kabul edildiği puanlardır. Z puanlarının negatif çıkması
(-) sıfır (0) değerini alması gibi olumsuzluklardan
dolayı Z puanı T puanına dönüştürülür. Sonuç olarak
aynı olmasına karşın T puanları pozitif değerler
aldığından anlaşılması ve yorumlanması daha
kolaydır.
T puanını hesaplamak veya Z puanına dönüştürmek
için;
formülü kullanılır.
kullanılan
hesaplayalım ve .S2trLLİ û
*2eUü
Der
sin
Ad
ı
X X
Z D
eğer
i
T D
eğer
i
(Z.1
0 +
50)
Baş
arı s
ıras
ı
Gelişim 75 60 12 1,25 (1,25x10)+ 50 = 62,5 4
Öğrenme 80 65 10 2,5 (2,5x10)+ 50 = 75 2
Ölçme 65 65 5 0 (0x10)+ 50 = 50 5*
Yöntem-
Teknik
90 80 4 2,5 (2,5x10)+ 50 = 75 2
Program
Geliştir
60 50 6 1,6 (1,6x10)+ 50 = 66,6 3
Rehberlik 85 60 8 3,125 (3,125x10)+ 50 = 81,25 1"
* En
başarıs **
En başarı
z olunan ders ı
olunan ders
Z puanı hesaplamasında olduğu gibi T puanı
hesaplamasında da en başarılı ders Rehberlik en
başarısız ders Ölçme dersi olarak bulunmuştur.
nilgi Notu /
Eğer soruda öğrencinin başarısı yani öğrencinin birden fazla ders içerisindeki başarısı ya da diğer öğrenciler arasındaki başarısı isteniyorsa mutlaka Z ve T puanını hesaplamak gerekmektedir. Çünkü bir öğrencinin başarısı isteniyorsa standart puanının bilinmesi gerekir. Ancak sınıfın ya da grubun başarısı, başarısızlığı soruluyorsa o zaman sınıfın (grubun) aritmetik ortalaması, Mod, Standart sapmasını bilmemiz gerekir.
ÖRNEKSORU1. Öğrenme psikolojisi öğretmeni Salih Bey
yaptığı 41 soruluk final sınavında sınıfın
ortalamasını 60, standart sapmasını 4 olarak
hesaplanmıştır. Öğrenme psikolojisi sınavına
girip sınavdan 68 alan Elif'in başarısı ile ilgili
olarak;
a) Elif'in başarısı ile ilgili olarak ne söylenebilir?
b) Elif, sınıfın yüzde kaçından başarısızolmuştur?
c) Elif ile aynı sınıfta olan Yusuf'un z puanı -1,5
ise Yusuf testten kaç puan almıştır?
ÇÖZÜM:
Bir öğrencinin başarısı ve başarısızlığı
sorulduğuna göre yapılacak ilk işlem öğrencinin
standart puanını bulmaktır.
>7 x-7 68-60 8 _cu t— — — — — c
Sx 4 4
x =60
Elifin ham puanı = 68
Elif'in standart puanı yani z puanı 2'dir. Bu puanla
Elif öğrenme psikolojisinden başarılı bir öğrencidir
diyebiliriz. Yani Elif öğrenme psikolojisi dersinde
sınıf ortalamasının üstünde puan alarak başarılı
olmuştur.
b) Elif'in sınıfın yüzde kaçından başarılı olduğu
anlamak için normal dağılım eğrisindeki oranları
bilmemiz gerekir.
.10 + 50
T =
Örneğin: Z puanı hesaplamasında
değerlerin aynısı ile T puanını
öğrencinin tüm derslerindeki başarı sırasını bulalım.
'O
"QİÜ>
24- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME-
-3& -25* -5x x" 15x 25X 35X
-3Z -2Z -1z 1z 2z 3Z
1, 2, 3, 4 ve 5. soruları aşağıdaki tabloya göre
yanıtlayınız.
ÇOZUMLU KAVRAMA TESTİ
Elif'in z puanı 2 olduğuna göre Elif 2z puanın
altında kalan öğrencilerden başarılıdır. Bu da 50 +
34,13 + 13,59 = 98 Yani Elif Sınıfın % 98'inden
daha başarılıdır.
c) Yusuf'un z puanı -1,5 ise x = ?
Sınıf ortalaması Y = 60
Sınıfın puan dağılımının standart sapması: Sx = 4
Öyleyse formüldeki yerine koyarak Yusuf'un aldığı
puanı (x) bulabiliriz.
Z ?2 =X-60 = -1,5x4
x = 54
Yusuf'un testten almış olduğu ham puanı 54'tür.
o ço
Öğrenciler Öğrenme Psiko.
Tarih Mat. Fizik Coğrafya
Abuzer 60 70 30 50 70
Fatoş 50 50 60 60 80
Ömer 60 70 60 30 70
Elif 85 60 60 50 90
~x 70 50 40 30 80
Sx 5 8 10 4 6
Yukarıdaki tabloda verilen bilgilere
göre Ömer'in en başarılı olduğu ders
hangisidir?
A) Öğrenme Psikolojisi
B) Tarih
C) Matematik
D) Fizik
E) Coğrafya
ise-1,5=
Z= Sx= x-60 =
O4
O Ömer'in tüm derslerden z puanını
hesaplarız. Ömer z (Öğrenme Psikolojisi)
2 x - x 60-70 -10
Sx
~
A /T. ... ^ 70-50 20 nrOmerz(Tarıh) Z=-----------= — = 2,5
Ömerz(Matematik)
Ömerz(Fizik) Z=
Omer z (Coğrafya) Z =
10 10
^ = - = 0 4 4
70-80 -10
Bu durumda Ömer'in Z puanının en yüksek
olduğu ders tarih olduğuna göre (Z = 2,5) en
başarılı olduğu dersde tarihtir.
(Cevap B)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 25
2. Abuzer'in en başarısız olduğu ders hangisidir?
A) Öğrenme Psikolojisi
B) Tarih
C) Matematik
D) Fizik
E) Coğrafya
4. Coğrafya dersinde en başarılı kim olmuştur?
A) Ömer
B) Abuzer
C) Elif
D) Fatoş
E) FatoşveÖmer
Abuzer'in derslerden Z puanını hesaplamamız
gerekir. Ancak Abuzer'in başarısız olduğu ders
sorulduğuna göre Abuzer'in sınıf ortalamasının
üstünde puan aidığı Tarih ve Fizik derslerinden Z
puanını hesaplamamıza gerek yok.
Abuzer Z puanı (Öğrenme Psikolojisi)
60-70 -10
Abuzer Z puanı (Matematik)
30-40 -10
10 10 Abuzer Z
puanı (Coğrafya) z 70-80
-10
10
trLUQ
Yukarıdaki öğrenciler Coğrafyadan aynı sınava
girdiğine göre Coğrafya dersinden sınav
sonuçlarına göre,
sınıfın ortalaması x":80 sınıfın
standart sapması Sx: 6
olduğuna göre en yüksek puanı olan öğrenci en
başarılı öğrencidir. Çünkü en yüksek puanı alan
öğrencinin Z puanı da en yüksek olacaktır. En
yüksek puanı alan öğrenci 90 ile Elif'tir.
(Cevap C)
Z-
=-1Z =
6
Bu durumda Abuzer'in Z puanının en düşük
olduğu ders en başarısız olduğu derstir. Bu da Z:
-2 ile öğrenme psikolojisi dersidir.
(Cevap A)
3. Ömer'in Fizik dersindeki başarısı ile ilgili
aşağıdaki söylenenlerden hangisi doğrudur?
A) Ömer ortalamanın üstünde puan almıştır.
B) Ömer sınıfın % 70'inden başarılıdır.
C) Ömer'in Z puanı -1 olarak çıkar.
D) Ömer sınıfın % 50'sinden başarısızdır.
E) Ömer sınıfın en başarısız öğrencisidir.
Fizik dersinden Ömer'in Z puanı Z: 0 olduğuna
göre Ömer sınıfın ortalamasına eşit bir puan
almıştır. Yani Ömer tam olarak sınıf
ortalamasındadır. O zaman sınıfın % 50'sinden
başarısız % 50'sinden de başarılı olduğu
söylenebilir.
(Cevap D)
EOÖğrenme psikolojisi dersinden Elif'in başarısı
ile ilgili yapılan yorumlardan hangisi en
doğrudur?
A) Elif sınıfın bu dersten en
başarılı
öğrencilerinden biridir.
B) Elif sınıfın % 10'undan başarısızdır.
C) Elif bu dersten başarılı sayılamaz.
D) Elif sınıfın % 50'sinden daha başarılıdır.
E) Elif in T puanı 85'dir.
Elif'in Öğrenme Psikolojisi dersinden Z puanı
, 85-70 15 o l . . .Z:----------= —= 3 dur.
5 5
Elif'in T puanı ise T: (10.Z) + 50 = (10 • 3) + 50 = 80'dir.
Elif en yüksek Z puanı elde ederek sınıfın en
başarılı öğrencilerinden birisi olduğunu
göstermiştir. Yani Elif bu dersten (Öğrenme
Psikolojisi) sınıfın % 99'undan başarılıdır.
(Cevap A)
26- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME-
9. Recep Bey'in yaptığı final sınavından T
standart puanları 50 olan grup A'nın
öğrencilerinden Fatma, Yasemin, Canan ve
Hayriye'nin başarıları ile ilgili aşağıdaki
yorumlardan hangisi en doğrudur?
A) Sınıf ortalamasına çok yakın puan almıştır.
B) Sınıfın genelinde daha başarıli olmuştur.
C) Sınıfın genelinden daha başarısız olmuşlardır.
D) Bu puanla yorum yapılamaz.
E) Sınıfın % 68'den başarılıdır.
Grup A'nın öğrencilerinin T standart puanları 50
olduğuna göre Z puanları da bulunabilir.
T = (10.7) + 50 50 =
(10.7) + 50
10.7 = 50-50 = Z= — = O'dır. 10
Z puanları sıfır olduğuna göre bu öğrenciler sınıf
ortalamasına çok yakın puan almışlardır.
(Cevap A)
o ço"QUJ
1. Z puanı -2 bulunan bir öğrencinin ortalama 60
ve standart sapması 15 ile bulunan standart
puanı kaçtır?
A) 90 B)70 C) 30
D)20 E) 18,5
2. Z puanı -2 olan Mustafa'nın ortalaması 40
ve standart sapması 20 olan Fizik
dersindeki final sınavındaki başarısı ile
ilgili ne söylenebilir?
A) Mustafa orta düzeyde başarılıdır.
B) Sınıfın başarılı grubunda yer alır.
C) Tpuanı 40'dır.
D) Bu bilgilere yorum yapılamaz.
E) Mustafa Fizik dersi final sınavından
sıfıra
yakın puan almıştır.
CEVAPLIK A V R A M A
3. Standart sapması 10, ortalaması 50 olan bir
test puanları dağılımında; puanı grubun %
95'inden yüksek olan Ali'nin puanı kaçtır?
A) 70 B) 74 C) 90 D) 40 E) 30
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 27
4 ve 5. SORULARI TABLOYA GORE
CEVAPLAYIN!
Aşağıdaki tabloda 1-B ve 1-C sınıflarına ait
Fizik dersine ilişkin istatistikse! sonuçlar
verilmiştir.
7. 6. sorudaki açıklamaya en uygun grafik
aşağıdakilerden hangisidir?
(Mod> Ortanca> 7)
A) B) C)
Sınıf X Sx
1-B 50 5
1-C 40 6
1-B sınıfında olan Ahmet dersten 60 puan
almıştır.
1-C sınıfında olan Ahmet Bey'in eşi Fatoş Hanım
ise aynı dersten 52 puan almıştır.
D)
4. Tabloya göre Ahmet Bey ve Fatoş
Hanım'ın T puanları kaçtır?
A) 55, 60
D) 70, 60
B) 60,60
E) 65,50C) 70, 70 8, 9 VE 10. SORULARI AŞAĞIDAKİ TABLODA
VERİLEN BİLGİLERE GÖRECEVAPLANDIRINIZ.
5. Yukarıdaki göre aşağıdakilerden hangisi
doğrudur?
A) Fatoş Hanım, Ahmet Bey'den başarılıdır.
B) Ahmet Bey, eşinden daha başarılıdır.
C) AhmetBeybaşarısızdır.
D) Fatoş hanım başarısızdır.
E) Her ikisinin başarı düzeyleri aynıdır.
LU O
'EUi
aİU>
Bir sınıfta öğrencilere 5 farklı dersten test
uygulanmış ve öğrencilerden Ayşe bu
derslerden aşağıdaki puanları almıştır.
Dersin Adı X X (Sx)
Beden Eğitimi 50 40 5
Türkçe 85 90 10
Anatomi Bilgisi 80 68 4
Matematik 60 60 6
Ölçme ve Değerlendirme 30 60 15
6. Bir puan dağılımında mod ortancadan, ortanca da
aritmetik ortalamadan büyük bulunmuştur.
Bu dağılımla ilgili ne söylenirse doğru olur?
A) Puanların yarıdan fazlası aritmetik
ortalamanın altındadır.
B) Puanların yarıdan fazlası aritmetik
ortalamanın üstündedir.
C) Puanlar ortancaya göre simetrik dağılır.
D) Dağılım sağa çarpık olabilir.
E) Dağılım homojendir.
8. Ayşe'nin, sınıfındaki başarısı için
aşağıda verilen büyükten küçüğe
sıralamalardan hangisi doğrudur?
A) Beden Eğitimi > Ölçme ve
Değerlendirme >
Anatomi > Türkçe > Matematik
B) Ölçme ve Değerlendirme > Türkçe >
Anatomi
> Matematik > Beden Eğitimi
C) Anatomi > Beden Eğitimi >
Matematik >
Türkçe > Ölçme ve Değerlendirme
D) Türkçe > Anatomi >Beden Eğitimi >
Matematik
> Ölçme ve Değerlendirme
E) Türkçe > Beden Eğitimi >
Ölçme
Değerlendirme > Anatomi > Matematik
28- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.
9. Sınıf ortalaması ve Ayşe'nin ortalamasına göre değerlendirme yapıldığında, öğretmen aşağıdakilerden hangi sonuca ulaşabilir?
A) Matematik dersi en fazla başarılı olunanderstir.
B) Bu öğrenci bütün derslerden başarıyaulaşmıştır.
C) Öğrenci ölçme ve değerlendirmeden dersigeçmiştir.
A) Sınıfların kapsam geçerliği düşüktür.E) Türkçe dersinde diğer derslere göre sınıfın
ortalama öğrenmesi daha yüksektir.
o10. Bu dersler için en fazla değişkenlik (varyans) £
gösteren ders hangisidir? §uu
A) Beden Eğitimi gB) Türkçe ~C) Anatomi HD) MatematikE) Ölçme ve Değerlendirme
11. Sınıf ortalamasının 50 ve standart sapmanın 10 olduğu 6-C sınıfının Biyoloji sınavında 60 olan Barış'ın Z puanı kaçtır?
A)2 B)1 C) -1,5 D)1,5 E) 2
CEVAP ANAHTARL
1.C 6. B | 11. B
2. E 7.C |
3.A 8. C |
4. C 9. E
5. E 10. E I
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 29
A. PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİNDE İHTİYAÇ ANALİZİ YAKLAŞIMLARI
Program geliştirme sürecinde; birey, toplum, konu alanı ve doğa ile ilgili ihtiyaçlar belirlenirken çeşitli ihtiyaç analizi yaklaşımlarından yararlanılır:
1. Farklar yaklaşımı: Bireyde bir yeterliğin (bilgi-beceri-tutum), problemin varlığı ya da yokluğubelirlenerek yapılan ihtiyaç analizi yaklaşımıdır.
İhtiyaç, beklenen beceri düzeyi ile gerçek (varolan) beceri arasındaki farkla ortaya çıkarılır. Bu farkın boyutu mevcut bir problemin varlığını ya da yokluğunu ortaya koymaya yarar. Okul ortamı ve eğitim birimleri genellikle bu yöntemle ihtiyaç değerlendirmesi yaparlar. Bu yaklaşım gözlenenle beklenen başarı düzeyi arasındaki farkı ortaya çıkarır.
2. Demokratik Yaklaşım: Baskı gruplarınınisteklerinden hareketle ihtiyacın ortaya çıkmasıdır.Baskı gruplarının değiştirme ve yön verme istekleriihtiyacı belirler. İhtiyaçlar, ilgili kişilerden oluşançoğulcu grupların isteklerinden hareketle belirlenir.
3. Analitik Yaklaşım: Gelecekte ortaya çıkmasımümkün durumlardan yola çıkarak ihtiyacınbelirlenmesi sürecidir. Bir durumla ilgili bugünkümevcut duruma ait bilgilerden yararlanılır vegeleceğe yöneiik varsayımlar ortaya konur.
4. Betimsel Yaklaşım: Bir nesnenin yokluğu ile ortaya çıkan eksiklik iie o nesnenin varlığı ile ortaya çıkan fayda ortaya konur. İki olasılığın +/-varsayımından hareket edilir. Belirli olgu ya da eğitim yaşantılarından ortaya çıkan durumla ilgilenen ihtiyaç analizi yaklaşımıdır.
Belirli şeylerden veya eğitim yaşantılarından yoksunluk hallerinde ortaya çıkan durum olarak tanımlayan bir yaklaşımdır.
5. Süreç Yaklaşımı: İhtiyaç belirlemede ve değerlendirmede, gelecekte olası yönelimlerden çok varolan süreçteki ihtiyaçlara ve gerekli değişiklikleri
Program Geliştirme Sürecinde İhtiyaç Analizi Yaklaşımları Program Geliştirme ModelleriPROGRAM GELIŞTIRME
belirlemeye odaklanır. Örneğin; eğitim teknolojisi alanında meydana gelen gelişmeleri izlemek amacıyla yapılacak bir ihtiyaç belirleme çalışmasında kullanılacak en uygun yaklaşım, süreç yaklaşımıdır.
İHTİYAÇ ANALİZİNDE KULLANILANDEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ ve TEKNİKLERİ
İhtiyaç analizi; Ne? ile Ne olmalı? arasındaki farkın, kurumlar ya da bireyler açısından belirlenmesi ve bu farkın nasıl kapatılacağı yönündeki önceliklerin belirlenmesi sürecidir.
İhtiyaç Değerlendirme Teknikleri 1. Delphi Tekniği
Konu ile ilgili seçilmiş uzmanlar grubunun akılcı bir yaklaşımla ortak görüşlerinin alınması, bir anlamda ortak görüş sağlanması çabasıdır. Teknik, bir dizi anketin kontrollü dağıtımı sonucu elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi süreci olarak açıklanabilir. Bugünkü durumu ortaya koyan görüşlerin toplanmasından ziyade gelecekte nelerin, nasıl olabileceği üzerinde görüşlerin alınması temeline dayanır. Mektupla ya da bilgisayar aracılığıyla konu alanının uzmanlarına (en az 100 kişi) sorular sorulur görüşleri alınır. Örneğin; açık uçlu sorular: 2015 yılında öğrenciler nasıl ders çalışacak?. Ortak görüş oluşturulur.
Primadonna etkisinin öniemek amacıyla ankete cevap verenler hiçbir zaman yüzyüze görüşmezler.
Delphi tekniği kullanım alanları:İhtiyaç Analizi
Eğitim programının planlanması Pazararaştırması - Standartların oluşturulması Politika geliştirme Eğitim sorunları
30- -PROGRAM GEÜŞTİRME-
2. Progel-Dacum Tekniği
İş analizine benzer fakat daha kısa sürede
gerçekleştirilir. Bir iş için gerekli işlemleri söz konusu
işteki deneyimli, uzman kişilerle birlikte belirleme
sürecidir. Bir panel çalışmasıyla işi yapan kişinin
yaptığı iş ve işlemleri gerçekleştirmesidir. İş tanımı
ve iş analizine göre mesleki yeterlilikleri belirleyen
ve kısa süreli olan ihtiyaç analizi değerlendirme
yöntemidir.
Kullanım alanları:
1. Program geliştirme
2. İş tanımları
3. Beceri testleri geliştirme
4. Eğitim ihtiyacını değerlendirme
5. Öğrenci/işçi değerlendirme
1. Gözlem: Program geliştirme uzmanının
neye, hangi düşünceye daha çok önem
verdiği yönünde yoğunlaşması söz
konusudur. Gözlem formu ya da tutum
ölçekleri geliştirilir.
2. Meslek (İş) Analizi: İş ya da meslek
tanımından yola çıkarak sözkonusu işe
(mesleğe) ilişkin işlev, işlemleri belirler. İş ya
da meslek tanımı, işlem basamaklarına
ayrılır. (bilişsel-duyuşsal ve devinsel) İş
analizi/meslek analizi; genellikle iş/meslek
analizi programının ve öğretimin içeriğinin
belirleme süreçleri olarak ele alınır. Eğitimin
amaçlarını belirlemede, eğitim-öğretim
programiarının içeriklerinin belirlenmesinde
kullanılır.
1. Görüşme Toplantıları (Bireysel-Grup)-
Öğrencilerin program hakkındaki görüşleri
açık uçlu soru formu (görüşme) ile belirlenir.
4. Ölçme Araçları-Testler
4. Kaynak Tarama (Literatür tarama, raporları
değerlendirme ve mevcut programı
inceleme)
o
B. PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ
Program geliştirme modeli olarak Taba, Tyler
ve Taba-Tyler program geliştirme modelinin
aşamaları üzerinde durulacaktır.
TABA PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ
İHTÎYAÇU\RIN / GEREKSİNİMLERİN BELİRLENMESİ
AMAÇLARIÎM / HEDEFLERÎN BELİRLENMESİ
İÇERİGİN SEÇİMİ
İÇERİĞİN DÜZENLENMESİ
ÖGRENME YAŞANTILARININ SEÇİLMESİ
ÖĞRENME YAŞANTILARINİN DÜZENLENMESİ
DEGERLENDİRME
Şekil 1. Taba Program Geliştirme Modeli
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 31
TYLER PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ TABA-TYLER PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ
BİREYTOPLUM
KONU ALANI
(Bilgi)
BAŞLA
İHTİYAÇLARIN BELİRLENMESİOLASI/ADAY HEDEFLER
EGİTİM FELSEFESİ EGİTİM FELSEFESİ GEIMEL HEDEFLERİN BELİRLENMESİ
KESİN FEDEFLER
HEDEFLERIN BELİRLENMESİ
İÇERİĞİN SEÇİMİ
İÇERİGİN SEÇİMİ
İÇERİĞİN DÜZENLENMESİ
ÖĞRENME YAŞANTILARININ SEÇİLMESİ tn "o sr ujQ
"EUi
İÇERİĞİN DÜ2ENLENMESİ
ÖĞRENME YAŞANTILARININ SEÇİLMESİ
ÖĞRENME YAŞANTILARININ DÜZENLENMESİ 03
'trLU
OGRENME YAŞANTILARININ DÜZENLENMESİ
DEGERLENDIRMEQLLJ
DEGERLENDİRME
Şekil 2. Tyler Program Geliştirme Modeli
SONUÇ YETERLİ Mİ?
EVET «—'—► HAYIR
AYRINTILIIŞLERI FORMÜLE ET
IŞLEMLERI TEKRAR BELİRLE
Taba-Tyler program geliştirme modellerinin ortak yönlerini ele alarak geliştirilen ve rasyonel planlama olarak da bilinen diğer bir mode! yaklaşımı da Taba-Tyler program geliştirme modelidir (Şekil 3).
BITİR
Şekil 3. Taba-Tyler Program Geliştirme Modeli
32- -PROGRAM GELİŞTİRME-
1.
2.
Aşağıdakilerden hangisi eğitim programlarının eğitim ihtiyaçlarını karşılamada yeterli hale getirilmesinde atılması gereken ilk adım olan ihtiyaç analizi yaklaşımlarından biri değildir?
A) Farklar yaklaşımı
B) Demokratik yaklaşım
C) Analitik yaklaşım
D) Konu-alanı yaklaşımı
E) Betimsel yaklaşım
Program geliştirmenin ilk aşaması gerçek ihtiyacın
saptanmasıdır. İhtiyaç analizinde söz konusu olan
başlıca yaklaşımlara A, B, C ve E seçeneklerinde
yer verilmiştir. D seçeneğindeki "konu alanı
yaklaşımı" bir ihtiyaç analizi yaklaşımı değil,
program geliştirme yaklaşımıdır.
(Cevap D)
I.Bilgi toplama
II.Sonuç ve rapor hazırlama
III. Bilgilerin analizi
IV Planlama
Yukarıdaki ihtiyaç analizinde atılacak adımlar yer almaktadır. İhtiyaç analizinde atılacak bu adımlarla ilgili en doğru sıralamaya aşağıdakilerden hangisinde yer verilmiştir?
A) I, II, III, IV,
B) IV, I, III, II
C) I, III, IV, II
D) IV, III. I. II
E) III, I, II, IV
İhtiyaç analizinde atılacak adımlarla ilgili en doğru
sıralama B seçeneğinde verilmiştir. Buna göre
ihtiyaç analizinde atılacak adımlar sırasıyla;
planlama, bilgi toplama, bilgilerin analizi, sonuç ve
rapor hazırlamadır.
(Cevap B)
z o >-£2' oÜ
i
O
3. Aşağıdaki ihtiyaç analizi yaklaşımlarından hangisi gelecekte ortaya çıkması muhtemel durumlardan hareket edilerek ihtiyacın belirlenmesi sürecidir?
A) Farklar yaklaşımı
B) Demokratik yaklaşım
C) Davranışçı yaklaşım
D) Betimsel yaklaşım
E) Analitik yaklaşım
Sorunun doğru cevabı E seçeneğindeki
"analitik yaklaşım"dır. Analitik
yaklaşımda; gerek ulusal, gerekse
uluslararası koşullara dayalı olarak
değişimlere ait yönelimler dikkatle
incelenir Gelecekte ortaya çıkması
olası durumlardan hareket edi lerek
eğit im iht iyaçlarının belirlenmesine
çalışılır. Bu yaklaşımda eleştirel
düşünceden hareket edilerek çözüm
aranır.
(Cevap E)
Betimsel yaklaşımda ihtiyacın belirlenmesisürecinde aşağıdakilerden
hangisiyapılmaktadır?
A) Gözlenen gerçek düzeyi ile
beklenen başarı
düzeyi arasındaki fark incelenerek
problem
ortaya konmakta ve çözüm
aranmaktadır.
B) Gelecekte ortaya çıkması olası
durumlardan
yola çıkılarak eğitim ihtiyacı
belirlenmektedir.
C) İhtiyacı karşılayan belirli eğitimsel
yaşantıların
eksikliğinin ortaya çıkaracağı
KOMU KAVRAMA TESTI
z
a
r
a
r
l
a
,
o
y
a
ş
a
n
t
ı
l
a
r
ı
n
v
a
r
l
ı
ğ
ı
n
ı
n
s
a
ğ
l
a
y
a
c
a
ğ
ı
y
a
r
a
r
d
a
n
h
a
reketle ihtiyaç belirlenmektedir.
D) Bazı referans grupların çoğunluğunun
istediği
değerlerin ve değişikliklerin
incelenmesiyle
ihtiyaçlar belirlenir.
E) Ulusal ve uluslararası koşullara
dayalı
değişimlere ait yönelimler incelenerek
ihtiyaçlar
belirlenir.
-EĞİTİM BİLİMLERl 33
Betimsel yaklaşımla ihtiyacın belirlenmesi
sürecinde ne yapıldığı C seçeneğinde
belirtilmiştir. Buna karşılık A seçeneğinde "farklar
yaklaşımı"nda ihtiyaç analizinin, B ve E
seçeneklerinde "analitik yaklaşım"da ihtiyaç
analizini ve D seçeneğinde "demokratik
yaklaşım"da ihtiyaç analizinin nasıl yapıldığı
belirtiimektedir.
(Cevap C)
6. Toplumda insanların ilgi duydukları konuların, ihtiyaçların ve rahatsız edici sorunların ve bunların çözüm yollarının küçük tartışma grupları aracılığıyla belirlenmesi ve eğitim hizmetine sunulması çalışmaları aşağıdaki ihtiyaç belirleme tekniklerinin hangisinde yapılmaktadır?
A) Delphi tekniğinde
B) Progel (dacum) tekniğinde
C) İş/meslek analizinde
D) İlgi konferanslarında
E) Gözlem ve görüşmelerde
5. Aşağıdaki ihtiyaç analizi yaklaşımlarından hangisinde, eğitim ihtiyacı belirleme çalışmasının sonucundan etkilenecek olan herkesin ihtiyaç belirleme sürecine katılması öngörülmektedir?
A) Demokratik yaklaşımda
B) Betimsel yaklaşımda
C) Analitik yaklaşımda
D) Farklaryaklaşımında
E) Yaşantıyı temele aian yaklaşımda
Ü5'oa:UJQ"E ın_ı103
QUJ
Bu tür çalışmalar ilgi konferansları tekniğinde
yapılmaktadır. Bu konferanslar yardımıyla
toplumda insanların ilgi duydukları konular ve
onları rahatsız eden sorunlar belirlenir. Bu
çalışma daha çok küçük tartışma grupları
aracılığıyla yapılmaktadır. Küçük tartışma grupları
ihtiyaçları, ilgili sorunları ve çözüm yollarını
belirleyip eğitimin hizmetine sunmaktadırlar (Bilen,
s.26).
(Cevap D)
Söz konusu olan yaklaşım A seçeneğindeki "
demokratik yaklaşımdır. Bu yaklaşımda baskı
gruplarının değişmeye yön verme istekleri
ihtiyaçları belirler (Demirel, s.93). Öğretmen,
öğrenci, okul müdürü, veli, müfettiş vb. çok sayıda
insan grubunu araştırma sürecine katması
nedeniyle demokratik yaklaşım önemlidir.
B, C ve D seçeneklerindeki yaklaşımlar ihtiyaç
analizi yaklaşımları ancak E seçeneğindeki
yaklaşım ise, ihtiyaç analizi yaklaşımı değil, bir
program geliştirme yaklaşımıdır.
(Cevap A)
7. İş/ meslek analizi tekniğine benzeyen ancak daha kısa zamanda tamamlanan ihtiyaç belirleme tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gözlem ve görüşme
B) Testler
C) Progel-Dacum
D) Delphi
E) Destekleyici konuşmalar
34- -PROGRAM GELİŞTİRME-
İş/meslek analizi tekniğine benzeyen ihtiyaç belirleme tekniği prog9İ/dacum tekniğidir. Bu teknikte, iş ortamında en gerekli olan işlemler ve beceriler işin ustaları tarafından belirlenmekte ve daha sonra iş ve işlemler bir panelle kesinleştirilmektedir.
Bu tekniğin uygulanmasında izlenen aşamalar şunlardır: 1) Program/ iş alanının belirlenmesi, 2) beceri alanının belirlenmesi, 3) işlemlerin belirlenmesi, 4) beceri alanının ve işlemlerin gözden geçirilmesi, 5) bilg ve beceriye dayalı işlemlerin bazı ölçütlere göre sıralanması, 6) işin gerektirdiği işlemlerin belirlenmesi, 7) değerlendirilmesi (Demirel, s. 160).
(Cevap C)
9. İş ya da meslek tanımından yola çıkılarak işlevlere / fonksiyonlarına ayrılır. Daha sonra her iş / fonksiyon gerçek iş işlem basamaklarına ayrılır vb. şeklinde devam edilen ihtiyaç belirleme tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
A) DelphiB) GözlemC) TestD) Progel/dacumE) Meslek analizi
Bu teknik E seçeneğindeki "meslek analizi" tekniğ id i r . Bu teknikte meslek iş lem basamaklarına göre analiz edilir ve o mestek için gerekli bilişsel, duyuşsal ve devinişsel davranışlar belirlenir. İş analizi süreci iş ortamında ve o alanın ustaları olan kişiler tarafından yapılır.
(Cevap E)
8. İhtiyaç saptamada kullanılan başlıca tekniklerden biri olan delphi tekniğinin nasıl uygulandığı aşağıdakilerden hangisinde belirtilmektedir?
A) Eğitim ihtiyaçlarına ilişkin ilgililerin ortak görüş vedüşüncelerinin mektup, telefon, intemet vb.yollarla öğrenilmeye çalışılır
B) Öğrenciler, öğretmenler, program geliştirmeuzmanları, veliler toplanarak uzmanlarınihtiyaçlarla ilgili görüşlerini dinledikten sonrakendi görüşlerini ortaya koyarlar
C) İhtiyaç konuları doğal ortamda uygun tekniklegözlenir gözlemler rapor haline getirilipdeğerlendirilir.
D) Mesleklerle ilgili yeterlikler çıkarılarak başlıcayeterlik alanları çıkarılır.
E) Mesleki işlem basamaklarına göre analizedilerek gerekli davranışlar belirlenir.
10. Temel amacı bireylerde aranan özelliklerinin ne ölçüde bulunduğunu saptamak olan ihtiyaç analizi tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gözlem ve görüşmeB) TestlerC) DeplhiD) DacumE) İş / meslek analizi
Delphi tekniğinin ihtiyacın saptanmasıyla ilgili olarak uygulanışı A seçeneğinde belirtilmektedir Delphi tekniği, Çoğunluğun görüş ve düşüncelerini belirlemek üzere bireylerden mektup, açık uçlu anket soruları, internet vb. yollarla alınan raporiarın değerlendirilmesine dayanan bir tekniktir.
(Cevap A)
Sözü edilen ihtiyaç analizi tekniği testlerdir. Kritik birtakım davranışların saptanması için hazırlanıp, programm uygulanmasından önce ya da uygulanmasından sonra uygulanan bu testlerle programın kazandırmayı hedeflediği tüm davranışların ne ölçüde kazanıldığı belirlenmeye çalışılır. Gerek programa girişte gerekse sonunda uygulanan bu testlerle öğrenme ihtiyaçları saptanır.
(Cevap B)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 35
11. Program geliştirme çalışmalarında yapılan uygun ve gerçekçi bir ihtiyaç analizi aşağıdakilerden hangisinin belirlenmesinde önemli bir rol oynar?
A) Program hedeflerinin ortaya konması
B) Kullanılacak ölçme yöntem ve araçlarının seçimi
C) Program içeriğinin tasarlanması
D) Program sürecinde kullanılacak strateji, yöntem
ve teknikler
E) Öğretim sürecinde kullanılacak araç-gereç ve
materyaller
13. Aşağıdakilerden hangisi ihtiyaç belirleme sürecinde toplumsal ihtiyacı ortaya koymak için yanıt aranacak sorulardan biri degildir?
A) Ülkenin iş gücü ihtiyacı ne yöndedir?
B) Toplumun bireyden ve okuldan beklentileri
nelerdir?
C) Değer ve inançlar nelerdir?
D) İlgili konu alanındaki değişme ve yenilikler
nelerdir?
E) Temel eğitim felsefesinin yapısı nedir?
İhtiyaç analizi program geliştirme çalışmalarının
önemli bir boyutunu oluşturur. Bir eğitim
programının hazırlanması için öncelikli olarak bir
ihtiyaç olması gerekir. Örneğin Avrupa Birliği
uyum süreci içerisinde ülke çapında yaşanan bazı
olumsuzluklar Demokrasi ve İnsan Hakları dersini
gerekli kılmış bu yönde ülkede hissedilen eksiklik bu
programın hazırlanmasını gerektirmiştir. İhtiyaç
analizinin doğru bir şekilde yapılması yani m
ihtiyacın doğru analiz edilmesi program g
hedeflerinin yerindeliğini ortaya koymaya yardımcı a
olur. Program hedefleri ihtiyaca göre şekillenir.
(Cevap A) ■§
Toplumsal ihtiyaçiar eğitim programlarının
hedeflerinin ortaya çıkmasında etkilidir. Toplumun
değer yapısına uymayan, ihtiyaçlarına cevap
vermeyen eğitim programları toplumla okul
arasında çatışmaya neden oiur. Toplumsal
ihtiyaçlar değerlendirilirken toplumun kültürel
ahlaki yapısı, beklentileri ve eğitime bakışı göz
önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca eğitim
programları ülkenin nitelik ve nicelik yönünden
işgücü ihtiyacına cevap vermelidir. Konu
alanındaki yenilikler ve değişmeler konu alanı
ihtiyacı içerisinde yer alır.
(Cevap D)
12.Etkin öğrenmenin temele alındığı etkili bir eğitim programı üretilmek istendiginde ihtiyaç analizi yaparken öncelikli olarak aşağıdaki sorulardan hangisine yanıt aranmalıdır?
A) Programı uygulayacak personelin ihtiyaçları
nelerdir?
B) Ülkenin ekonomik sisteminin ihtiyaçları nelerdir?
C) Öğrenci ihtiyaçları nelerdir?
D) Konu alanının ihtiyaçları nelerdir?
E) Sosyal sistemin beklenti ve ihtiyaçları nelerdir?
Modern eğitim anlayışı öğrenciyi merkeze alan,
öğrencinin ilgi, ihtiyaç ve özelliklerine göre
şekillenen bir öğretim süreci ön görür. Hazırlanan
eğitim programlarının da etkili ve öğrenci merkezli
olabilmesi için bu programların bireyin ihtiyaçlarını
karşılaması gerekmektedir. Ancak öğrenci
ihtiyacına cevap veren bir program için etkin bir
eğitimden söz edilebilir. Bu sebeple de ihtiyaç
analizi aşamasında bireysel ihtiyaçlar ön planda
tutulmalıdır.
(Cevap C)
'tz wt
14. Aşağıdakilerden hangisi program geliştirme çalışmalarında ihtiyaç analizi yaparken öğrenci ihtiyaçlarını tespit etmek için göz önünde bulundurulacak kriterlerden biri degildir?
A) Öğrencilerin yetiştirilme koşulları
B) Öğrencilerin derslere ve okula
karşı tutumları
C) Çağdaş bilgilerin aktarılması
D) Toplumun bireyierden beklentileri
E) Öğrencilerin geçirdiği yaşantılar
Bireysel ihtiyaçlar değerlendirilirken;
öğrencilerin başarı durumları, nasıl
yetiştirildiği, öğrenciye sunulan
yaşantı zenginliği, toplumun
bireyden bekledikleri, öğrencilerin
ilgi ve tutumları göz önünde
bulundurulmalıdır. Çağdaş
bilgilerin aktarılması ise içerik
ihtiyaçlarının ortaya konmasında
dikkat edilmesi gereken bir ölçüttür.
(Cevap C)
36- -PROGRAM GELİŞTİRME-
15. "İlköğretim 8. sınıf Fen bilgisi programı hazırlamak isteyen bir program geliştirme grubu, öncelikle 7. sınıftaki öğrencilerin bu dersteki bilgi, beceri ve tutumlarını tespit etmiş; daha sonra liselere giriş sınavı için gerekli bilgi, beceri ve tutumları tespit etmiştir. Program ihtiyacını da bu iki durumu karşılaştırarak ortaya koymuştur."
Yukarıdaki çalışmada yapılan ihtiyaç analizinde aşağıdaki yaklaşımlardan hangisi kullanılmıştır?
A) Betimsel yaklaşımB) Farklar yaklaşımıC) Demokratik yaklaşımD) Analitik yaklaşımE) Doğrusal yaklaşım
Demokratik yaklaşımlı ihtiyaç analizinin temelinde toplumdaki üstün/dominant grupların değer, tutum ve ihtiyaçları vardır. Örneğin ülkemizde sosyoekonomik olarak orta sınıf tabiri diğerle orta direk insanların sahip olduğu değer, eğitimden beklentileri ve ihtiyaçları göz önünde tutularak yapılan bir ihtiyaç analizi demokratik yaklaşıma uygun olabilir. (Piramitsel yaklaşım bir ihtiyaç analizi yakiaşımı değil içerik tasarlama yaklaşımıdır.)
(Cevap C)
Farklar yaklaşımına göre ihtiyaç analizi yaparken gözlenen durumla yani sahip olunan mevcut özellikler ile görülmek istenen durum arasındaki farklar ortaya konur. Bu duruımu formüle edersek; Bireyin gerek duyduğu bilgi, beceri ve tutumlar -Bireyin sahip olduğu yeterlikler = Bireye kazandırılmak istenen yeterlikler yani ihtiyaç. Anlatılan durumda da öğrencilerin sahip olduğu bilgi, beceri ve tutumlar ile 8. sınıf sonundaki sınavda sahip olmaları gereken bilgi, beceri ve tutumlar karşılaştırılarak ihtiyaç analizi yapılmış. (Doğrusal yaklaşım bir ihtiyaç analizi yaklaşımı değil içerik tasarlama yaklaşımıdır)
(Cevap B)
17. "Üniversitede makine mühendisliği bölümü için hazırlanan programda hedefler, alanda çalışan makine mühendislerinin sahip olması gereken bilgi ve becerilerin detaylı olarak incelenmesi sonucu hazırlanmıştır."
Parçada belirtilen program ihtiyacının belirlenmesinde, aşağıdaki ihtiyaç analizi değerlendirme yöntemlerinden hangisi kullanılmıştır?
A) DelphiB) Progel (Dacum)C) GözlemD) Kaynak taramaE) Ölçme araçları-testler
16. Program ihtiyacının toplumun çoğunluğu tarafından istenen değişiklikler ve baskın grupların ihtiyaçlarına göre belirlendiği ihtiyaç analizi yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Betimsel yaklaşımB) Farklar yaklaşımıC) Demokratik yaklaşımD) Analitik yaklaşımE) Piramitsel yaklaşım
İhtiyaç analizi tekniklerinden Progel tekniğinde meslek profili çıkarılır. Bu profil sayesinde o meslek için yeterlikler ortaya konur. Bu yeterlik bilgi ve becerileri her öğrencinin anlayabileceği şekilde ifade edilir ve program hedefleri bu yeterlikler olarak belirlenir. Yukarıdaki parçada da belirtilen mesleğin yeterlik bilgi ve becerileri program hedefleri olarak saptanmıştır. Delphi tekniği o konuyla ilgili uzmanlardan kontrollü uygulanan anketler yoluyla ortak görüşlerin alınmasına dayanır.
(Cevap B)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 37
18. Hazırlayacağı eğitim programımn ihtiyacını önceki programı izleyip programın uygulanmasında yaşanan sorunları dikkate alarak belirlemek isteyen bir uzman aşağıdaki ihtiyaç anaiizi yöntemlerinden hangisini ağırlıklı olarak kullanmalıdır?
A) Delphi
B) Progel (Dacum)
C) Gözlem
D) Kaynak tarama
E) Ölçme araçları-testler
Gözlem tekniği daha çok eğitimciler tarafından
kullanılır. Okul merkezli araştırmaya dayanan bir
yöntemdir. Programın uygulanmasında ortaya
çıkacak ihtiyaçların uzman tarafından
gözlenmesidir. İhtiyacını önceki program
aksaklıklarına göre belirlemek isteyen uzman
programın uygulama aşamasını gözlemlemelidir.
(Cevap C) m
o ccLU
o
20. "Eğitim programlarının değerlendirme öğesi program işlerliğinin ortaya konmasını sağlar. Değerlendirme öğesinden elde edilen bulgular aynı zamanda geliştirilecek yeni programlara da ışık tutar."
Yukarıda anlatılanlara göre eğitim programlarının sürekliliği açısından yeni programların ihtiyaç analizlerinin yapılmasında aşağıdaki ihtiyaç analizi yöntemlerinden hangisi ağırlıklı olarak kullanılmalıdır?
A) Delphi
B) Progel (Dacum)
C) Görüşme- grup toplantıları
D) Ölçme araçları-testler
E) Kaynaktarama
Programın değerlendirme öğesi belirlenen hedef
davranışlara ulaşılma derecesini tespit etmeye
yarar. Program geliştirme sürekli bir süreçtir.
Değerlendirme bulguları yeni geliştirilecek
programlara yol gösterir. Yeni programların ihtiyaç
analizi yapılırken bu bulgulardan yararlanmak
gerekir.
(Cevap D)
19. "Bir program geliştirme uzmanı programını konu merkezli tasarlamak istemekte ve güncel, çağdaş ; bilgilerin aktarılmasına önem vermektedir."
Bu program geliştirme uzmanın kullanabileceği :ö en uygun ihtiyaç analizi yöntemi aşağıdakilerden >-hangisidir?
A) Görüşme- grup toplantıları
B) Delphi
C) Kaynak tarama
D) Ölçme araçları-testler
E) Progel (Dacum)
Kaynak tarama yoluyla ihtiyaç analizi literatürün
taranması ve önceki program raporlarının
incelenmesine dayanır. Bu yolla konu alanı
ihtiyacı doğru bir şekilde ortaya konabilir. Konu
alanındaki değişiklikler ve yenilikler kaynak
tarama yoluyla ortaya çıkar. İçerik öğesinin
programın merkezini oluşturduğu bir tasarımda
kaynak tarama içerik ihtiyacı için kullanılabilir.
(Cevap C)
38- -PROGRAM GELİŞTİRME-
1. Program geliştirme sürecinde hedeflerin belirlenmesinde ve tutarlılığın sağlanmasında aşağıdaki temellerden hangisi en fazla etkiye sahiptir?
A) Bireysel temellerB) Psikolojik temellerC) KonualanıD) Felsefi temellerE) Sosyal temelier
3. Belirli olgu ya da yaşantılardan ortaya çıkan durumlardan yola çıkarak yapılan ihtiyaç analizi yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?
A) FarklarB) DemokratikC) AnalitikD) BetimselE) Süreç
Belirli olgu veya eğitim yaşantılarından ortaya çıkan durumla i lgi lenen iht iyaç analizi yaklaşımıdır. Örneğin, bir grubun eksiklikleri gözlenlenmiş ve buna gore hedefler belirlenmiş ise betimsel yaklaşım benimsenmiştir.
(Cevap D)
ÇOZUMLU KAVRAMA
Program geliştirme sürecinde eğitim felsefesinden en çok hedeflerin oluşturulması ve tutarlılığın sağlanmasında faydalanılır.
(Cevap D)
z oço
LUCO
2. Olası genel hedeflerin belirlenmesi amacıyla birey, toplum ve konu alanından ihtiyaçların belirlendiği program geliştirme modeli aşağıdakilerden hangisidir?
A) TabaB) TylerC) Taba-TylerD) Rasyonel PlanlamaE) Durumsal model
4. Aşağıdakilerden hangisi ihtiyaçların hedefleredönüştürülmesi sürecinde yararlanılankaynaklardan biri değildir?
A) Konu alanıB) BireyC) ToplumD) EkonomiE) Doğa
Tyler program geliştirme modelinde birey, toplum, konu alanı kaynaklarından olası genel hedefler oluşturulur.
(Cevap B)
İhtiyaçların hedeflere dönüştürülmesi sürecinde birey, toplum, konu alanı ve doğa kaynaklarından faydalanılır.
(Cevap D)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 39
5. Aşağıdakilerden hangisi program geliştirme süreci ile ilgili olarak doğru bir ifade olarak değerlendirilebilir?
A) Program geliştirme çalışmaları ihtiyaç analizi vedeğerlendirmesi sonuçlarına dayalı olarakbaşlatılır.
B) Program geliştirme operasyonel olmayan birsüreçtir.
C) Değerlendirme sürecinde "Nasıl öğretilecek?"sorusunacevaparanır.
D) Programın değerlendirilmesi programa nasılbaşlanacağını belirler.
E) İçerik bölümünde "nasıl öğretileceği?" sorusunacevap verir.
Program geliştirme sürecinde ilk yapılması gereken aktivite ihtiyaçların belirlenmesi sürecidir. İhtiyaçları gidermeye yönelik olarak da hedefler oluşturulur.
(Cevap A) 'M
Aşağıdakilerden hangisi ilköğretim kademesinde eğitsel hedeflerin belirlenmesinde diğerlerinden daha az etkilidir?
A) Konu alanının temelleriB) Toplumun yaşam biçimiC) Toplumdaki istihdam olanaklarıD) Toplumsal değerleri, kuralları, gelenekleriE) Bireyin geleceğe yönelik ihtiyaçları
Topiumdaki istihdam olanaklarının, ilköğretim kademesine yönelik hedeflerin belirlenmesi sürecinde etkisi diğerlerine oaranla daha azdır. İlköğretim kademesindeki öğrencilere temel okuma-yazma, temel düzeyde matematik ve vatandaşlık bilinci vb. konular öğretilmektedir. İlköğretim kademesini bitiren öğrencilerin bir meslek sahibi olmaları sözkonusu değildir. Dolayısıyla toplumdaki istihdam yapısıyla diğer seçeneklere oranla ilişkisi daha az düzeydedir.
(Cevap C)
ecaıQ
'ScUJ
6. Herhangi bir durum ya da olayla ilgili mevcut durum ile olması gereken durum arasındaki farka bakarak yapılan ihtiyaç analizi yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Farklar yaklaşımıB) DemokratikyaklaşımC) Niteliksel yaklaşımD) DelphiE) Progel Dacum
Aşağıdakilerden hangisi Taba modelinin birinci aşamasıdır?
A) İhtiyaçların belirlenmesiB) DeğerlendirmeC) İçeriğin düzenlenmesiD) İçeriğin seçilmesiE) Olası amaçlar
Farklar yaklaşımı; bireyde bir yeterliğin (bilgi-beceri-tutum), problemin varlığı ya da yokluğu belirlenerek yapılan ihtiyaç analizi yaklaşımıdır.
İhtiyaç, beklenen beceri düzeyi ile gerçek (varolan) beceri arasındaki farkla ortaya çıkarılır. Bu farkın boyutu mevcut bir problemin varlığını ya da yokluğunu ortaya koymaya yarar. Bu yaklaşım gözlenenle beklenen başarı düzeyi arasındaki farkı ortaya çıkarır.
(Cevap A)
Taba program geliştirme modelinde birinci basamak ihtiyaçların/gereksinmelerin beiirlenmesi aşamasıdır. Program geliştirme sürecinde her zaman ilk yapılması gereken eylem ihtiyaçların/gereksinmelerin belirlenmesidir.
(Cevap A)
40- -PROGRAM GEÜŞTİRME.
9. Tyler program geliştirme modelinde olası amaçların belirlenmesinde aşağıdaki kaynak alanlarının hangilerinden yararlamlır?
A) Toplum-eğitimciler-konu alanıB) MEB-toplum-öğrencilerC) Birey-toplum-konu alanıD) Toplum-aile-öğrencilerE) Konu alanı-hedef alanı-öğrenciler
11. Çoğunluğun ilgi, istek ve ihtiyaçlarına göre ihtiyacın belirlendiği yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir?
A) Farklar yaklaşımıB) Delphi yaklaşımıC) Demokratik yaklaşımD) Betimsel yaklaşımE) Analitik yaklaşım
Tyler program geliştirme modelinde olası hedeflerin belirlenmesinde birey, toplum ve konu alanı kaynaklarından yararlanılır.
(Cevap C)
Baskı gruplarının isteklerinden hareketle ihtiyacın ortaya çıkmasıdır. Baskı gruplarının değiştirme ve yön verme istekleri ihtiyacı belirler. İhtiyaçlar, ilgili kişilerden oluşan çoğulcu grupların isteklerinden hareketle belirlenir.
(Cevap C)
10. Gelecekte ortaya çıkması mümkün durumlardan yola çıkarak ihtiyacın belirlenmesi sürecidir. Varolan bir duruma ilişkin mevcut durum irdelenerek, gelecekte olması muhtemel ihtiyaçlar ortaya konur ve şimdiden gerekli tedbirler alınır.
Aşağıdakilerden hangisi bu ihtiyaç analizi yaklaşımının adıdır?
A) Esnek yaklaşımB) Delphi yaklaşımıC) Demokratik yaklaşımD) Yeterlik yaklaşımıE) Analitik yaklaşım
Analitik yaklaşımla ihtiyaç analizi yapılmasında; gelecekte ortaya çıkması mümkün durumlardan yola çıkarak ihtiyaç beiirlenir. Bir durumla ilgili bugünkü mevcut duruma ait bilgilerden yararlanılır ve geleceğe yönelik varsayımlar ortaya konur.
(Cevap E)
12. Aşağıdakilerden hangisi iş tanımı ve iş analizine göre mesleki yeterlilikleri deneyimli ve uzman kişilerle belirleyen ve kısa süreli olan ihtiyaç analizi değerlendirme yöntemidir?
A) Progel-DacumB) Literatür TaramaC) Gezi-gözlemD) Delphi yöntemiE) Anket
İş analizine benzer fakat daha kısa sürede gerçekleştirilir. Bir iş için gerekli işlemleri söz konusu işteki deneyimli, uzman kişilerle birlikte belirleme sürecidir. Bir panel çalışmasıyla işi yapan kişinin yaptığı iş ve işlemleri gerçekleştirmesidir. İş tanımı ve iş analizine göre mesleki yeterlilikleri belirleyen ve kısa süreti olan ihtiyaç analizi değerlendirme yöntemidir.
(Cevap A)
EĞİTİM BİLİMLERİ- 41
13. Aşağıdakilerden hangisi program geliştirme
süreci ile ilgili olarak doğru bir ifade degildir ?
A) Program geliştirme sürecinde ihtiyaçlar
değerlendirme sürecinde hedeflere dönüştürülür.
B) Uygulanmakta olan programlar, araştırma
geliştirme faaliyetleri ile değerlendirilerek
geliştirilir.
C) Program geliştirme süreci, eğitim programının
öğelerini sistem yaklaşımıyla inceler.
D) Program geliştirme operasyonel, dinamik ve
devamlılığı olan bir süreçtir.
E) Program geliştirme süreci uygulanmakta olan
eğitim-öğretim uygulamalarının etkinliğini
değerlendirir.
Program geliştirme sürecinde ihtiyaçlar başlangıç
aşamasında hedeflere dönüştürülür.
(Cevap A)
15. Tokat ilinde yapılan araştırmalar, bu bölge
ekonomisinde tarım sektörünün ağırlık taşıdığını
göstermiştir. Bunun üzerine, ilde yapılan eğitim
uygulamalarında tarım sektörü ile ilgili hedeflere
öncelik verilmesi kararlaştırılmıştır.
Bu karar verilirken özellikle aşağıdakilerden
hangisine dikkat edilmiştir?
A) Bölgenin özel hedefleri belirlenirken Milli Eğitim
Bakanlığı etkilidir.
B) Konu alanındaki gelişmeler eğitimin hedeflerine
yansıtılmalıdır.
C) Eğitimin hedefleri belirlenirken çevrenin ihtiyaçları
dikkate alınmalıdır.
D) Eğitimin hedefleri belirlenirken değişik yollar
izlenebilir.
E) Bireylerin eğitim ihtiyaçları zamanla değişkenlik
gösterebilir.
tn'ötcUiû"EUJ
İldeki tarım sektörünün gelişmişliği, doğal olarak
hedefler belirlenirken çevrenin ihtiyaçları olarak
dikkate alınmalıdır.
(Cevap C)
14. Tyler program geliştirme modelinde kesin
hedefler belirlenmeden önce aday hedefler
aşağıdaki alanların hangilerinin süzgecinden
geçirilir?
A) Eğitim felsefesi-Eğitim Ekonomisi
B) Eğitim felsefesi-Eğitim Psikolojisi
C) Eğitim Yönetimi-Eğitim Ekonomisi
D) Eğitim Sosyolojisi-Eğitim Tarihi
E) Eğitim psikolojisi-Eğitim Tarihi
Tyler program geliştirme modelinde kesin hedefler
belirlenmeden önc9 aday hedefler eğitim felsefesi
ve eğitim psikoiojisi alanlarının süzgecinden
geçer.
(Cevap B)
mS
UJ
42- -PROGRAM GELİŞTİRME-
1. Program geliştirmede tümevarım yaklaşımının ilk basamağı Taba'nın görüşüne göre aşağıdakilerden hangisidir? (2003 KPSS)
A) Öğrenme yaşantıiarının seçilmesi
B) İçeriğin düzenlenmesi
C) Amaçların belirlenmesi
D) İhtiyaçların belirlenmesi
E) Öğretim etkinliklerinin düzenlenmesi
Taba modeli aşağıdaki basamaklardan oluşur. ilk
basamak ihtiyaçların belirlenmesidir.
1. İhtiyaçların belirlenmesi: Program
geliştirmenin ilk basamağıdır. Bu aşamada
program ihtiyacı ortaya konur. Yani geliştireceğim
program hangi ihtiyaçlara cevap vermeli ya da
verecek.
2. Amaçların belirlenmesi: Bu aşama ise
program ihtiyacına cevap verecek program
hedeflerinin belirlenmesidir.
3. İçeriğin seçimi: Program hedeflerini gerçek-
leştirebilmek için kullanılacak konu içeriğinin
belirlenmesidir.
4. İçeriğin düzenlenmesi: Seçilen konu alanının
desenlenmesidir.
5. Öğrenme yaşantıları seçimi: Kullanılacak
öğrenme öğretme modellerinin, stratejilerinin
belirlenmesidir.
6. Neyin nasıl değerlendirileceğinin saptanması:
7. Program öğeleri ve aralarındaki ilişkilerin
kontrolü:
(Cevap D)
Aşağıdakilerden hangisi ihtiyaç belirleme yöntemlerinden biri değildir? (2004 KPSS)
A) Test
B) Gözlem
C) Progel (Dacum)
D) Mikro Öğretim
E) KaynakTarama
ihtiyaç belirleme yöntemleri şunlardır:
1) Anket geliştirme-Delphi Tekniği
2) Progel (Dacum) Tekniği
3) Görüşme Grup toplântıları
4) Ölçme araçları- Testler
5) Meslek (iş) analizi
6) Gözlem
7) Kaynak tarama
Mikro öğretim özellikle öğretmen adaylarının yetiştirilmesinde kullanılan bir öğretim tekniğidir.
(Cevap D)
ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ
-EGITIM BİLIMLERL 43
PROJE TABANLI ÖGRENME
Proje tabanlı öğrenme, öğrenci merkezli bir öğretim yöntemidir.
Proje tabanlı öğrenme, belli öğretim amaçlarını gerçekleştirme düşüncesiyle, öğrencilerin ilgi ve istekleri
doğrultusunda çevreden seçilen ünite ve konuları yine öğrencilerin çalışmasıyla bir iş, eser olarak sonuçiandırıimasıdır. Teoriden uygulamaya geçişi sağlayan öğretim yöntemidir. Uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme gibi üst düzey hedef davranışları kazandırılır. Yaparak-yaşayarak öğrenme ilkesi hayata geçirilir.
SEtkili Kullanım İlkeleri
öğretmen tarafından Ş?Proje önce onaylanmalıdır.
Projeler gerçek hayattan seçilmelidir ve üzerinde durup çalışmaya sevk edecek nitelikte olmalıdır. Öğrencilerin aktif çalışmalarıyla bir iş, hizmet veya ürün ortaya koyulmalıdır.
Bireysel ya da grup halinde de yapılır. Örnek: Okulu temiz tutma projesi, Okul bahçesini ağaçlandırma projesi vb.
Proje konusu öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini ortaya çıkaracak ve geliştirecek özellikte olmalıdır. Öğrencilerin ilgi ve isteklerine uygun çalışmalar yapılmaiıdır.
Projenin yapılması ve uygulanması,öğrenciler tarafından yapılmalıdır.Öğretmenler ise sadece yol gösterici, rehberolmalıdır.
Projenin değerlendirilmesini öğretmen veöğrenci birlikte yapmalıdır.
Proje çalışmaları listelenmeli ve içinden öğrenciler seçmelidir.Projeler öğrencilerin ilgi ve düzeylerine uygun olmalıdır. Proje konusu öğrenci kapasitesinin çok altında ya da
ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ I Öğretim Yöntemleri 4
üstünde olmamalıdır. Projesini tamamlayan öğrenciye başardığı hissi ve dönütü verilmelidir.
Proje için gereken araç-gereç önceden planlanmalıdır.
Faydaları
Hem yavaş hem de hızlı öğrenciler için kulianılabilir.
Her aşamada kullanılabilir.
Okulda öğrenilen bilgiler gerçek hayatta sınanır.
Öğrenciierin problem çözme ve eleştirel düşünme yetenekleri gelişir.
Öğrencilerin kendi başlarına karar almayı öğretir, kişisel sorumluluk duyguları gelişir, Bireysel çalışma ve laboratuarda da kişisel sorumlulukvardır.
Pratik deneyim kazandırır. Öğrenciye başarma hissi verir.
Tek kaynak yerine, çeşitli kaynaklara ulaşmayı ve yararlanmayı sağlar.
Bağımsız düşünme, çalışma, güven, sorumluluk ve başarma yeterliklerini geliştirir.
Öğrenciler birbirlerinin düşüncelerinden yararlanır.
Bilgileri teoriden uygulamaya dönüştürme fırsatları sağlanır.
Sınırlılıkları
Öğrenciye ilginç gelen alanda ve konuda, proje bulmada sıkıntılar yaşanabilir.
Bir projeyi tamamlamak uzun zaman alabiür.
Öğrenciler her zaman mükemmel bir iş ve ürün ortaya koyamayabilir.
Planlama, uygulama ve değerlendirme süreçleri çok zaman gerektirir.
Öğrenciler zamanlarını projenin fiziksel yönünde harcayarak, işin eğitsel yanını
44- -OGRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.
görmeyebilir.
» Öğretmenin gözetimi dışında yapıldığında, problemler çıkabilir.
BİREYSEL ÇALIŞMA YÖNTEMİ
Öğrenci merkezli bir öğretim yöntemidir. Sınıfta her öğrenci farklı zihinsel, bedensel ve duygusal gelişim özellikleri gösterir. Öğrencinin bir konuyu veya problemi kendi başına öğrenmesini öngören bir öngören bir yöntemdir. Öğrenciler arasındaki bireysel farklılığın giderilmesi, her öğrencinin öğrenme hızına uygun düşecek bir öğretimin yapılması, öğretimin bireyselleştirilmesi ile mümkün görülmektedir. Hızlı ve yavaş öğrenenleri dengeleyen öğretim yöntemidir.
Bu yaklaşıma eleştiri; bu ders biçiminin öğretmenin ve toplumun eğitici etkisini dikkate almaması şeklindedir. Bireysel çalışma yönteminde; kişisel bilgisayarlar, bilgisayar destekli öğretim araçları, internet ortamlı araçlar, eğitim yazılımları eğitim araç-gereçleri olarak kullanılır.
Uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme gibi üst düzey hedef davranışlar kazandırılmasında kullanılır.
Etkili Kullanım İlkeleri
» Konunun özelliğine göre zaman verilmelidir.
>> Kaynaklar konusunda öğrenciye bilgi verilmelidir.
» Çalışma öğrencinin sorumluluğu olarak görülmelidir
>> Öğrenciye bireysel çalışmanın nasıl yapılacağına dairyönerge verilmelidir.
» İyi planlama yapılmalı ve plan dahilinde ilerleme olup olmadığı kontrol edilmelidir.
z:
CM
>> Hızlı ve yavaş öğrenen öğrencilerin eğitiminde etkilidir (Üstün zekalılar, zor öğrenenler
» Hızlı ve yavaş öğrenen öğrencilere ek fırsatiar sunar.
Sınırlılıkları
» Hazırlanması çok fazla planlama ve hazırlık gerektirebilir.
» Bireysel iç çalışma disiplini olmayan-gelişmeyen öğrencilerde başarıya ulaşamaz.
» Çalışma planı belirli aralıklarla kontrol edilmezse çalışmalarson güne bırakılabilir.
» Ayrıntılar çok meşgul edebilir ya da yüzeysel bilgilerle yetinilebilir.
» Amaç belirleme, zamanlama ve planlama, öğretim kaynakları konusunda öğrenciye rehberlikyapılmalıdır.
Faydaları
Öğrenci bir konuyu kendi başına çalışarak öğrenir.
Öğrenme; öğrencinin öğrenme hızına, ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerine göre yapılır.
Öğrencilerde sorumluluk duygusu geliştirme amacıyla da kullanılabilir.
Kendi kendine öğrenme yaşantıları sağlanır.
Araştırma-inceleme yoluyla yaparak-yaşayarak öğrenme yaşantıları sağlanır.
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 45
1. Aşağıdakilerden hangisi proje çalışmalarından
elde edilen kazanımlardan biri değildir?
A) Öğrenciler seçme, planlama, inceleme ve
yürütme gücü kazanırlar
B) Öğrenciler kendi öğrenme süreçleriyle ilgili
sorumluluk alırlar
C) Öğrencileri yapıcı ve yaratıcı düşünmeye ve iş
yapmaya yöneltir.
D) Öğrenciler öğretmenin verdiği bilgilerle mutlak
doğruları kazanırlar.
E) Öğrenciler sorunları belirlemeyi ve bu
sorunlarla uğraşmayı öğrenirler.
Soruda proje temelli öğrenmenin amacı
belirtilmektedir. Proje temelli öğrenmede, proje
öğretmenin rehberliğinde öğrenciler tarafından
tasarlanır, planlanır ve yürütülür. Öğrenci
araştırma konusunu alır, konuyu araştırır, bilgileri
toplar, bu biigileri analiz eder, tartışır ve bir ürün
ortaya koyar. Yine proje temelli öğrenme, öğrenci
merkezli ve araştırmayı temel alan bir öğrenme
şeklidir. Bu yönlerden bakıldığında sorudaki
amacın proje temelli öğrenmenin amacı olduğu
görülmektedir.
(Cevap B)
ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TESTİ
Proje çalışmalarında bilgi kendi kendine yapılan
bir etkinlikle kazanılır. Proje çalışmalarının asıl
amacı, geleneksel okulun benimsediği ve
sürdürdüğü öğrencileri öğretmenin öğrettiği
bilgileri alan bireyler olmaktan kurtarmaktır. D
seçeneğindeki kazanım olsa olsa geleneksel
okulun benimsediği bir kazanımdır. Proje
çalışmaları öğrencilerin ilgi ve isteklerine dayalı
olarak seçtikleri bir konuda yaptıkları çalışmaların
olumlu bir eser ya da iş olarak sonuçlanmasını
sağlayan bir çalışma biçimidir. Proje
çalışmalarında A, B, C, E seçeneklerinde yer alan
kazanımlar öne çıkmaktadır.
(Cevap D)
2. Öğrencilerin belirli standartlara uygun yeni bir
ürün oluşturulması, işin planlanması,
yürütülmesi, belgelerin hazırlanması ve
sistematik çalışma sürecinin değerlendirilmesi
konusunda eğitilmesi aşağıdakilerden
hangisinin esas amacıdır?
A) Programlı öğretimin
B) Proje temelli öğrenmenin
C) Mikro öğretimin
D) Gözleme dayalı öğrenmenin
E) Beyin temelli öğrenmenin
3. Proje temelli öğrenmenin dayandığı felsefe
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Okul, çocuğu yaşama hazırlayan bir yer değil,
yaşamın küçük ölçüde bizzat yaşandığı bir
yerdir.
B) Okul, ideal olanın sunulduğu ve öğrencilerin
akıllarının ve iradelerinin geliştirildiği bir yerdir.
C) Okul bireyin toplumsallaşmasını ve başat
kültürel değerlerin kazanılmasını sağlayan bir
yerdir.
D) Okui bir dizi mutlak doğrunun öğrencilere
kazandırıldığı biryerdir.
E) Okulun asıl görevi öğrencilerin zihinsel
güçlerinin gelişimini sağlamaktır.
46- -ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.
İlerlemeci felsefeyi temel alan eğitim sisteminin
merkezinde, kendi çabalarıyla geçirdiği yaşantılar
ve uygun çevre koşullarıyla etkileşim sonucu
gelişen ve öğrenmeyi öğrenen öğrenciler yer
almaktadır.Yaşamda bu amaca göre çalışma esas
olduğuna göre, okulda amaçlı ve gerçek "iş"
içinde yaparak ve yaşayarak öğrenme esas
olmalıdır. İlerlemeci felsefeye göre eğitim yaşamın
kendisidir; yaşama hazırlık değildir. Eğitim
ortamında uygulamaya ağırlık verilmeli,
öğrencinin bilimsel yöntemi, deneme yanılmayı,
proje temelli öğrenmeyi, etkili bir biçimde
kullanması sağlanmalıdır. Öğretmen sadece yol
gösterici ve rehber olmalıdır. Yaşamda işe
yaramayan bir öğretimin değeri yoktur. Proje
temelli öğrenme A seçeneğinde yer alan felsefeye
dayanmaktadır. Bir başka anlatımla ilerlemeci
felsefeye dayanmaktadır.
(Cevap A)
2 O >-6
2
U
J
A, B, D ve E seçeneklerinde öğrencilerin bireysel
olarak öğrenmelerini sağlayan öğretim teknikleri
yer almaktadır. C seçeneğindeki "işbirlikli
öğretim", bireysel öğretim yöntemi değildir.
İşbirlikli öğretimin en önemli özelliği, öğrencilerin
ortak bir amaç doğrultusunda küçük gruplar
halinde birbirlerine yardım ederek öğrenmelerini
esas alan bir grup çalışması olmasıdır. Diğer
taraftan tutor destekli öğretim, öğrencinin
anlamakta güçlük çektiği konularda bireysel
destek almasıdır. Programlı öğretim, bir dizi
öğretim durumunun adım adım düzenlenmiş
biçimi olup, öğrenci tek başına çalışıp
öğrenmesini kendi hızına göre ayarlama
olanağına sahip bulunmaktadır.
Bilgisayarla yapılan öğretimde bireysel hıza saygı
gösterilmekte, öğrenme sonucu hakkında anında
bilgi alınmakta ve öğrenci aldığı geri bildirime
göre çalışmasını sürdürmektedir.
Bireyselleştirilmiş öğretim, her öğrenciye
öğrenme hızına uygun öğretim yapılmasıdır,
Bireysel ödevler ve çalışmalar bu tekniğin
kapsamın yer almaktadır.
(Cevap C)
4. Aşağıdakilerden hangisi bireysel öğretim
yöntem ya da tekniklerinden biri degildir?
A) Programlı öğretim
B) Tutor destekli öğretim
C) işbirlikli öğretim
D) Bilgisayarla öğretim
E) Bireyselleştirilmiş öğretim
5. "Öğrencinin öğrenmeye aktif olarak katılmasını,
sistemli bir ilerleme yapmasını, öğrenmenin sürekli
kontrol edilmesini sağlayan, bireysel ve kendi
kendine öğrenme yöntemi" tanımı
aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir?
A) Ev ödevinin
B) Grupta çalışmanın
C) Proje temelli öğrenmenin
D) Tam öğrenmenin
E) Programlı öğretimin
-EGITIM BİLİMLERİ- 47
Bu tanım programlı öğretimi ifade etmektedir.
Programiı öğretim, Davranışçı öğrenme
kuramcılarından biri olan Skinner tarafından
geliştirilmiştir. Gerek sınıfta gerekse sınıf dışında
kuilanılan bireysel öğrenme tekniğidir. Bu teknikte
öğrenci tek başına çalışmakta, kendi öğrenme
hızına göre adım adım ilerlemektedir. Programlı
öğretimde, öğrenilecek içerik mümkün olduğu
kadar küçük bilgi ünitelerinden oluşan programlı
maddeler haline getirilmekte, bunlar birbirini
tamamlayacak şekilde mantıki bir sıraya göre
öğrenciye sunulmaktadır. Her programlı maddede
öğrenciye bilgi sunulmakta, verilen bilgiye ilişkin
soru sorulmakta, öğrencinin soruya verdiği cevap
kaydedilmekte, verdiği cevap hakkında kendisine
anında bilgi verilmektedir.
(Cevap E)
6. Programlı öğretimin Skinner'in kendisinin
ortaya koymuş olduğu edimsel koşullamaya
dayanarak geliştirmiş olduğu program modeli
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Dallara ayrılan program
B) Esnek program
C) Edimsel program
D) Doğrusal program
E) İşlevsel program
Skinner'in ismiyle anılan ve Skinner'in öğrenmeye
ilişkin ortaya koymuş olduğu edimsel koşullanma
kuramına dayanan program modeli doğrusal
programdır. Bu program modelinde, her bir
programlı maddede öğrenciye bilgi sunulmakta ve
soru sorulmaktadır. Öğrenci soruya verdiği cevabı
madde içine ya da ayrı bir kağıda yazmakta,
cevabını nasıl kontrol edeceği bir yönerge ile
belirtilmekte ve cevabını kendisinin kontrol etmesi
sağlanmaktadır. Cevabı doğru ise bir sonraki
maddeye geçmekte, yanlış ise programlı
maddedeki bilgiyi yeniden okuması ve soruya
yeniden cevap vermesi istenmektedir.
(Büyükkaragöz, Çivi, s.114)
(Cevap D)
çg "o trÜJ
m'iz"■oUJ
QUJ
Aşağıdaki durumlardan hangisinde bilgisayar
geleneksel öğretmenin yerini almakta ve
geleneksel öğretmen gibi görev yapmaktadır?
A) Derste öğrenilen konularia ilgili problem
çözümleri, alıştırma ve tekrar çalışmalarında
B) Öğrencinin ders konularının bütününü ya da
bir kısmını ilk kez bilgisayardan
öğrenmesi
sırasında
C) Matematik, fen ve dil alanlarında derste
öğrenilenlerin tamamlanması
ve
desteklenmesi sırasında
D) Birtakım konuların intemetten alınması
sırasında
E) Öğrencinin derste öğrendikleriyle
ilgili
önceden hazırlanmış olan
soruları
cevaplandırması sırasında
Bilgisayar ders konularını öğrenciye sunma aracı
olarak kullanıldığında geleneksel öğretmenin
yerine almakta ve geleneksel öğretmen gibi
görev yapmaktadır. Bu tür bir kullanımda
bilgisayarla öğrenciye bir bilgi sunulmakta,
bilgiye ilişkin soru sorulmakta ve öğrencinin
verdiği cevap bilgisayara kaydedilmektedir.
Kaydedilen bu cevap bilgisayardaki doğru
cevapla karşılaştırılıp değerlendirildikten sonra
sonuç öğrenciye bildirilmektedir. Verilen cevap
doğru ise yeni bir bilgi sunulmakta, yanlış ise
önceki bilgiler yeniden ekrana gelmekte, öğrenci
doğru cevabı verinceye kadar bu işleım devam
etmektedir (Büyükkaragöz, Çivi, s. 120).
(Cevap B)
Günümüz dünyasında en zengin ülkelerde bile
her öğrencinin yetişmesi için bir öğretmen
görevlendirilememektedir. Ancak
bilgisayarlar bir bakıma her öğrenciye bir
öğretmenin görevlendirilmesi gibi bir görev
yapmakla birlikte, yine de bilgisayarla ilgili
olarak aşağıdakilerden hangisi sövlenemez?
A) Öğretmenin yerine geçen bir araç olduğu
B) Öğretmene yardımcı olan bir araç olduğu
C) Öğretimi tamamlayıcı bir araç olduğu
D) Öğrenilenleri görselleştirme
ve
hareketlendirme özelliğine sahip bir
araç
olduğu
E) Bireysel öğrenme hızına göre öğrencinin
öğrenmesine yardımcı bir araç olduğu
48- -ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.
Her ne kadar günümüz dünyasmda bilgisayarların
ÖZ9İ öğretmen gibi görev yaptıkları ileri
sürülüyorsa da, bilgisayarın öğretmenin yerine
geçmesi mümkün değildir. Yani bilgisayarın
öğretmenin yerine geçen bir araç olduğu doğru
değildir. Çünkü öğretmen sadece bilişsel
özellikleriyle değil aynı zamanda duyuşsal, sosyal
vb. birtakım kişilik özellikleriyle de öğrenciyi
etkilemektedir. Yine bilgisayar karşısındaki
öğrencinin duygularını, tutumlarını vb. kişisel
özelliklerini anlayan öğrenciye ona göre davranan
bir insan olan ögretmenin yerini alamaz. Ancak
öğretmene yardımcı olan, öğretimi tamamlayıcı bir
destek aracı olduğu yine, öğrenilenleri
görselleştirme, hareketlendirme özelliğine sahip
ve bireysel öğrenme hızına göre öğrencinin
öğrenmesine yardımcı.bir araç olduğu doğrudur.
(Cevap A)
■ZL
O>
A, B, C, D seçeneklerinde programlı
öğretimin ilkeleri yer almaktadır. E
seçeneğindeki ilke ise, öğretimin genel
ilkelerinden biridir. Konuların öğretiminde
önce somut nesnelerden, olaylardan ve
durumlardan başlanması daha sonra soyut
kavramlara doğru öğretimin
sürdürülmesini savunun bir öğretim
ilkesidir.
(Cevap E)
10. Özel ders alan bir öğrencinin, tüm
sınıfla birlikte yapılan öğretimle
öğrenen öğrencilerden daha başarılı
olduğu varsayımından hareket edilerek,
sınıf içinde de bireysel öğretime geçiş
yapmanın daha akılcı olacağı
düşüncesinin sonucu aşağıdaki
tekniklerden hangisi ortaya çıkmıştır?
A) Programlı öğretim
B) İşbirlikli öğretim
C) Bireyselleştirilmiş öğretim
D) Ekiple öğretim
E) Mikro öğretim
9. Aşağıdakilerden hangisi programlı öğretimin
dayandığı ilkelerden biri değildir?
A) Küçük adımlar
B) Aktif katılma
C) Bireysel öğrenme hızına göre ilerleme
D) Doğru cevaplar
E) Somuttan soyuta
Soruda C seçeneğindeki bireyselleştirilmiş
öğretimin ortaya çıkışında etkili olan düşünce
belirtilmektedir. Bir sınıfı oluşturan öğrencilerin
öğrenme hızları ve yetenekleri bakımından
bireysel farklar olduğu gerçeği göz önünde
bulundurulursa, geleneksel eğitimde bireylerin
sınıfta 30-40 kişilik gruplar halinde eğitilmesi,
onların bireysel farklarının dikkate alınmamasına
neden olmaktadır. Öğretimde öğrenciler
arasındaki bireysel farklılıklarının göz önünde
bulundurulmasının, her öğrencinin öğrenme
hızına uygun bir öğretimle mümkün olabileceği
düşüncesi bireyselleştirilmiş öğretim tekniğinin
geliştirilmesine yol açmıştır.
Bu teknikte öğretim öğrenci merkezlidir.
Öğretmen öğretimi öğrenciye göre düzenlemek ve
yönetmekle görevlidir. Öğretmen sınıfın tümüne
değil 2-3 kişiden oluşan küçük gruplaria
ilgilenmektedir.
(Cevap C)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 49
11. "Okullarda verilen dönem ödevleri proje yönteminin
uygulama çalışmalarıdır. Ancak bu ödevlerde
öğrencilerden sadece ilgili ödev konusuna ilişkin
bilgileri arayıp bulması istenir."
Proje yönteminin verimli uygulanabilmesi ve
yukarıdaki yanhşlara düşülmemesi için
projelerin hangi özelliğe öncelikli olarak sahip
olması gerekmektedir?
A) Öğrencileri araştırmayayöneltmesi
B) Öğrencileri bir şeyler üretmeye teşvik etmesi
C) Öğrencilerin proje konusuyla ilgili ayrıntılı bilgi
sahibi olmaları sağlanmalı
D) Proje bir ekiple yürütülmeli
E) Öğrenciler arasında işbirliği ve arkadaşlığı
güçlendirmeli
Örnek olay inceleme yöntemi gerçek olayların
sınıf ortamında irdelenerek çözüm yollarının
arandığı bir yöntemdir. Bu yöntemden maksimum
faydanın sağlanabilmesi için öğrencilerin sınıfa
getirilen problem durumuna ilişkin çözümler
üretmesi gerekir. Bu yöntem proje yöntemiyie
birlikte kullanılırsa öğrenciler sadece olayları
incelemekle kalmaz aynı zamanda çözüm
yolarlıda üretir.
(Cevap E)
Proje yönteminin en önemü üstünlüğü öğrencileri
üreticiliğe ve araştırmaya yönlendirilmesidir.
Verilen parçada verilen dönem ödevlerinin 'm
öğrencilerin sadece araştırıp bilgi topladıkları bir g
araç olmasmdan yakınılıyor. Proje yöntemi 3
öğrencinin yaratıcılığını geliştirmeli ve üreticiliğe jy
yöneltmelidir. -3
(Cevap B)
oLU>
13. Aşağıda öğretim yöntemlerinin
özellikleri ile ilgili olarak verilen
ifadelerden hangisi proje yöntemi için
söylenemez?
A) Öğrencileri araştırma yapmaya özendirir
B) Öğrencilerin yeni bir şeyler üretmesi
sağlanır
C) Öğrencilerin eleştirel düşünme becerisi
gelişir
D) Az zamanda bir çok bilgi kazandırılabilir
E) Öğrencinin öğretim sürecine aktif
katılımı
sağlanır
12. Derslerinde güncel toplumsal sorunları
gündeme getiren ve bu sorunlar için örnek olay
yöntemini kullanan bir tarih öğretmeni bu
yöntemle birlikte aşağıdaki yöntemlerden
hangisini kullanırsa amaçlarına daha kolay
ulaşır?
A) Düz anlatım C)
Tartışma E) Proje
yöntemi
Proje yöntemi öğrencileri yaratıcı düşünmeye,
olaylara eleştirel bakmaya yönelten bir yöntemdir.
Öğrenci yaparak yaşayarak öğrenir. Bu yararlara
rağmen proje yönteminin dezavantajı ise çok
zaman almasıdır. Bu yöntemde düz anlatımdaki
gibi az zamanda çok bilgi kazandırmak mümkün
değildir.
(Cevap D)
B) Soru yanıt
D) Bireysel çalışma
50- -ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.
14. Proje yönteminin etkili bir biçimde
kullanılmasında öğretmene düşen temel görev
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öğrencilere proje seçiminde ve süreçte
rehberlik etmek
B) Araştırma sürecinde gerekli kaynakları
sağlamak
C) Öğrencilere ihtiyaç duydukları bilgileri
aktarmak
D) Projeler için mali destek bulmak
E) Proje için gerekli kişilerle koordinasyonu
sağlamak
16. "Tüm öğrencilerin öğrenme stilleri ve öğrenme
hızları birbirinden farklıdır. Etkili bir eğitim öğretim
süreci için öğrencilere kendi hızlarında öğrenme
fırsatları verilmelidir."
Bu görüşlere sahip bir eğitimcinin öğretim
sürecinde ağırlıklı olarak kullanacağı öğretim
yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Düzanlatım
B) Tartışma
C) Bireysel çalışma
D) Örnek olay inceleme
E) Gösteri
Proje yönteminin etkili biçimde kullanılabilmesi
için etkili bir rehberliğe ihtiyaç vardır. Öğretmen
öğrenciye proje seçiminde ve proje sürecinde
gerekli yardımları yapmalıdır. Öğrenciye ilgili
kaynakları sunmak yerine onları nerelerden temin
edebileceğini öğretmeli. Proje sürecini planlamak
yerine projenin nasıl yürütüleceğini öğretmelidir.
(Cevap A)
o
'o UJ
Parçada savunulan durum öğrencilerin birbirinden
farklı olduğu ve etkili öğretmeninde öğrencinin
kendi hızı ile olıması gerektiğidir. Toplu öğretimde
(düz aniatım, tartışma, örnek olay inceleme,
gösteri vb.) öğrencinin hızı değil sınıfın öğrenme
hızı önemlidir. Öğrenciye kendi öğrenme hızına
göre öğrenme fırsatları ancak bireysel çalışma
yöntemi ile olur.
(Cevap C)
15. Aşağıdaki öğretim stratejilerinden hangisi proje
yönteminin temel yapısı ile uyumlu bir
stratejidir?
A) Sunuş yoluyla öğretim
B) Buluş yoluyla öğretim
C) Tamöğrenme
D) Araştırma inceleme yoluyla öğretim
E) Programlı öğretim
ÇÖZVM:
Sunuş yoluyla öğretim öğrenciye bilginin direkt
olarak verildiği bir stratejidir bu yönüyle proje
yöntemi için uygun değildir. Diğer stratejilerde
proje yöntemi kullanılabilir ancak bu yöntemin en
etkili biçimde uygulandığı strateji araştırma
inceleme yoluyla öğretim stratejisidir. Bu stratejide
öğrencilerin problem çözme beceı*ilerini
kazanmaları ve öğrenmeyi bu problem çözme
yaşantıları ile gerçekleştirmeleri esastır.
(Cevap D)
17. Öğretim yöntemlerinin özellikleri ile ilgili olarak
aşağıdaki seçeneklerde verilen ifadelerden
hangisi bireysel çalışma yöntemi için
sövlenemez?
A) Öğrencide sorumluluk duygusu gelişir
B) Öğrenme öğrenci hızına göre gerçekleşir
C) Öğrerıme sürecinde öğretmene ihtiyaç
duyulmaz
D) Öğrenciyi araştırmaya yöneltir
E) Öğrencide iç disiplin gelişir
ÇÖZÜM:
Bireysel çalışma yöntemi öğrencilere kendi
öğrenme hızlarında ilerleme imkanı verir.
Öğrencinin sorumluluk ve iç disiplin becerilerini
geliştirir. Öğrenci bu yöntemde ihtiyaç duyduğu
konuları araştırarak, yaparak, yaşayarak öğrenir.
Fakat bu süreç tamamen öğretmenden bağımsız
olarak yürütülemez. Öğretmen bireysel çalışma
yönteminde öğrenciyi yönlendirmeli ve rehberlik
etmelidir.
(Cevap C)
-EGITIM BILIMLERI- 51
18. Aşağıdaki öğretım kuram ve stratejilerinden
hangisi bireysel çaiışma yönteminin
uygulanması için diğerlerine göre daha
uygundur?
A) Buluş yoluyla öğretim
B) Sunuş yoluyla öğretim
C) Araştırma inceleme yoluyla öğretim
D) Çoklu zeka kuramı
E) işbirlikli öğrenme
20. Aşağıdakilerden hangisi bireysel çalışma ve
proje yöntemlerinin ortak sınırlılıklarmdan
biridir?
A) Verimliliği öğrencilerin sorumluluk bilinçlerine
bağlıdır
B) Öğrenciler öğretme sürecinde pasiftir
C) Yaparak yaşayarak öğrenme açısından
yetersizdir
D) Öğrenci ilgi ve ihtiyaçlarına cevap vermede
yetersizdir
E) Öğrencileri üretkenlikten uzaklaştırır
Bireysel çalışma yöntemi tüm stratejiler için
kullanılabilir. Ancak bu stratejilerden sadece çoklu
zeka kuramı öğrencilerin birbirinden farklı
öğrenme stillerine sahip olduğunu savunur. Her
öğrenci kendi ilgi ve ihtiyacı doğrultusunda,
kendisine uygun çalışmayı ancak bireysel çalışma
yöntemi ile gerçekleştirebilir.
(Cevap D)
Her iki öğretim yönteminin de verimli bir şekilde
kullanılabilmesi için öğrencilerde iç disiplin ve
otokontrol yönteminin gelişmesine bağlıdır.
Sorumluluklarının bilincine varamayan öğrenciler
için kullanılması pek uygun değildir.
(Cevap A)
otcÜJQ
"öcÜJ
en§ 'hz •o
19. Aşağıdaki seçeneklerde verilen ifadelerden |
hangisi bireysel çalışma ve proje yönteminin >:
ortak üstünlüklerinden biri değildir?
A) Öğrenciyi araştırma yapmaya yöneltir
B) Öğrencinin öğretim sürecine aktif
sağlanır
C) Öğrencide sorumluluk duygusu gelişir
D) Öğrencilerin otokontrol becerileri gelişir
E) Öğrencilerin yaratıcılık ve üretkenlik becerileri
gelişir
21. Aşağıdaki öğretim strateji ve kuramlarından
hangisinde bireysel çalışma yönteminin
kullanılması o stratejinin temel yapısı için
uygun olmaz?
A) Sunuş yoluyla öğretim
B) Buluş yoluyla öğretim
C) Çoklu zeka kuramı
D) Tam öğrenme
E) Işbirlikli öğrenme
katılımı
Her iki yöntemde öğrencileri araştırmaya iter. Her
iki yöntemde de öğrenci öğrenme sürecine aktif
olarak katılır. İki yönteminde etkili olabilmesi için
öğrencilerin bağımsız çalışabilme becerilerine ve
sorumluluklarına bağlıdır. Yaratıcılık ve üreticiliğin
gelişmesi ise sadece proje yönteminin üstün
özelliklerindendir.
(Cevap E)
Bireysel çalışma yöntemi A, B, C, ve D
seçeneklerindeki stratejiler için kullanılabilir.
Ancak işbirlikli öğrenme bireyin grup içinde
yardımlaşarak öğrenmesini, grup üyelerinin
birbirinden öğrenmesini ön planda tuttuğu için
işbirlikli öğrenme için bireysel çalışma yöntemi
uygun bir yöntem değildir.,
(Cevap E)
1) a) Öğrenci merkezlidir.
b) Öğrenci yaparak-yaşayarak öğrenir.
c) Öğrenciler öğrenme hızını kendisi ayarlar.
d) Öğretim, öğrencinin ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerine
uygun olarak gerçekleşir.
e) Ürün ve süreç birlikte önemlidir.
Yukarıda verilen özellikler aşağıdaki öğretim yöntemlerinden/tekniklerinden hangisine aittir?
A) Ömekolay
B) Bireysel çalışma
C) Benzetim
D) Gösterip-yaptırma
E) Tartışma
Öğrenciler arasındaki bireysel farklılığın
giderilmesi, her öğrencinin öğrenme hızına uygun
düşecek bir öğretimin yapılması, öğretimin
bireyselleştirilmesi ile mümkün görülmektedir.
Öğrenci merkezli bir öğretim yöntemidir..
Öğrencinin bir konuyu veya problemi kendi başına
öğrenmesini öngören bir öngören bir
yöntemdir.
Aşağıdakilerden hangisi bireysel
yönteminin en belirgin özelliğidir?
A) Öğrencilerin dinleme ve not alma becerisi gelişir.
B) Öğretmen merkezlidir.
C) Öğrenci kendi öğrenme ortamını ve hızını
ayarlar.
D) Öğrencilerin planlama becerisi gelişir.
E) Dili etkili kullanmayı sağlar.
Bireysel çalışma yönteminin en belirgin özelliği
öğrenci kendi öğrenme ortamını ve hızını
ayarlamasıdır.
(Cevap C)
o ço
II. Tartışma
III. Gösterip yaptırma
IV. Proje tabanlı öğrenme
V. Bireysel çalışma
VI. Problem çözme
Yukarıdaki öğretim
yöntemlerinden
hangisi/hangileri öğrenciler kendine uygun
öğrenme ortamları oluşturmasına olanak
sağlamaktadır?
A) l-ll-lll D)
Yalnız II
Proje tabanlı öğrenme, bireysel çalışma,
problem çözme yöntemleri öğrencilerin kendi
öğrenme ortamlarını oluşturmalanna ve
öğrenme hızlarını ayarlamalarına yardım
etmektedir.
(Cevap B)
Bilimsel yöntem sürecinin gerçekleştirildiği,
bilimsel düşünebilme becerisi ve üst düzey
hedef davranışların kazandırıldığı öğretim
yöntemleri aşağıdaki seçeneklerin hangisinde
doğru olarak verilmiştir?
A) Proje tabanlı öğrenme, problem çözme
B) Tartışma, problem çözme
C) Gösterip yaptırma, tartışma
D) Anlatım, tartışma
E) Programİ! öğretim, Bireysel çalışma
ÇÖZVM:
Proje tabanlı öğrenme ve problem çözme
yöntemleri öğrenci merkezlidir, bil imsel
düşünebilme ve bilimsel süreçleri kullanabilme
becerilerinin kazandırılmasında ve üst düzey
hedef davranışların kazandırılmasında
kullanılmaktadır.
(Cevap A)
OĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ_____
3. I. Örnekolay
52-
ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TE5Tİ
(Cevap B)
çalışma
2.
B) IV-V-VI
E) Il-V
C) l-lll
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 53
5. I) Müfredatın birbirinden bağımsız küçük bilgiler yığını
olarak öğretilmesine karşı geliştirilmiş ve çağdaş
ülkelerde uygulanmakta olan bir öğretim ve öğrenim
modelidir.
II) Bu yöntem birden fazla dersin öğrenme hedeflerini
kapsar.
III) Hem bireysel etkinliğe, hem de küçük gruplar
içinde ekip çalışmasına olanak veren bir süreçtir.
IV) Öğretmen yardımcı ve yönlendirici, öğrenci ise
özerkve kurgulayıcıdır.
V) Yöntemin uygulanması sonucunda; gerçekçi ve
öğrenci tarafından geliştirilmiş bir ürün ortaya çıkar.
Yukarıda özellikleri verilen öğretim yöntemi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Proje tabanlı öğrenme
B) İşbirliğine dayalı öğretim
C) Bilgisayar destekli öğretim
D) Rol oynama
E) Problem çözme'E
LU
tnŞE
Proje tabanlı öğrenme, bireysel çalışma, problem Jt=
çözme yöntemleri öğrencilerin kendi öğrenme m
ortamlarını oluşturmalarına ve öğrenme hızlarını "J
ayarlamalarına yardım etmektedir. :E
(Cevap A)
Öğrencinin, öğrenme-öğretme sürecinde pasif bir
alıcı konumundan, araştıran, inceleyen, bilgiye ulaşan
ve elde ettiği bilgileri kullanarak anlamlı bütünler
haline getirip bu bilgilerle problem çözmesini
amaçlayan bir öğrenme yöntemidir. Öğrenci gerçek
problemlerin çözümüne yönelik ders senaryoları
içersinde ağırlıklı olarak, düşünme, problem çözme,
yaratıcılık, bilgiye erişim, işleme, yeniden
harmanlama, sorgulama, uzlaşma gibi aktiviteler
yapar ve hem bireysel hem de ekip çalışması için
zamanayırır.
Yukarıda özellikleri verilen öğretim yöntemi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) İşbirliğine dayalı öğretim
B) Proje tabanlı öğrenme
C) Tartışma yöntemi
D) Beyin fırtınası
E) Araştırma-inceleme
Proje tabanlı öğrenme, belli öğretim amaçlarını
gerçekleştirme düşüncesiyle, öğrencilerin ilgi ve
istekleri doğrultusunda çevreden seçilen ünite ve
konuları yine öğrencilerin çalışmasıyla bir iş, eser
olarak sonuçlandırılmasıdır. Teoriden uygulamaya
geçişi sağlayan öğretim yöntemidir. Uygulama,
analiz, sentez ve değerlendirme gibi üst düzey
hedef davranışları kazandırılır. Yaparak-
yaşayarak öğrenme ilkesi hayata geçirilir. Hem
bireysel hem de grup halinde gerçekleştirilebilir.
(Cevap B)
UJ
54- -OGRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ-
7. Aşagıdakilerden hangisi proje tabanlı öğrenme yöntemine uygun bir ifade değildir?
A) Tasarı öğrenciyle birlikte yapılır. Tek çözümyoktur, çalışmaya başlandığında birden fazlaçözüm yolu bulunabilir.
B) İçerik değil derinlemesine anlama önemlidir. Birkonu hakkında derinlemesine bilgi edinilir.
C) Proje çalışmaları listelenmeli ve içindenöğrenciler seçmelidir
D) Projenin değerlendirilmesini öğretmen ve öğrencibirlikte yapmalıdır.
E) Projenın sonunda ortaya bir ürün çıkmasıgerekmez. Süreç, ortaya çıkan üründen dahaönemlidir.
Proje Tabanlı Öğrenme modelinde değerlendirme, sadece öğrencilerin kavramları ve konuları anlayıp anlamadığıyia ilgili değildir. Öğrencilerin sınıf ve okul yaşantılarının dışında ihtiyaç duydukları, gerçek hayattaki becerilerinin gelişmesini ve belgelenmesiyle de ilgilidir. Örneğin öğretmenler, işbirliğine dayalı öğrenme becerileri, karışık problemleri çözme yeteneği, doğru karar verebilme yeteneği, etkili ve güzel sunumlar yapabiime yeteneği ile ilgili davranışları da değerlendirme boyutunda ele alabilirler.
(Cevap A)
Projenın sonunda ortaya bir iş, ürün ve eserin ortaya çıkması gereklidir. Projenin uygulanması süreci, ortaya çıkan ürün kadar önemlidir.
(Cevap E)
z: o >
■
' 58. Aşağıdakilerden hangisi proje tabanlı öğrenme î£
sürecinin değerlendirme boyutuna ilişkin doğru Sbir ifade değildir ?
«s
A) Proje Tabanlı Öğrenme modelindedeğerlendirme, sadece öğrencilerin kavramlarıve konuları anlayıp anlamadığıyla ilgilidir.
B) Öğretmenler, işbirliğine dayalı öğrenmebecerileri, karışık problemleri çözme yeteneği,doğru karar verebilme yeteneği, etkili ve güzelsunumlar yapabilme yeteneği ile ilgilidavranışları da değerlendirme boyutunda elealabilirler.
C) Değerlendirmede en önemli nokta, sadeceetkinlikler sonucu ortaya çıkarılan ürünündeğerlendirilmesi değil, ürünle birlikte bu ürününortaya konulması süreci de büyük önemtaşımaktadır.
D) Proje Tabanlı Öğrenme yönteminde sadeceöğretmenin öğrencileri değerlendirmesiniiçermez aynı zamanda öğrencilerin kendilerinideğerlendirme imkanını da sağlar.
E) Değerlendirme öğrencilerin "Ne anlıyorum?","Nasıl yapıyorum?" gibi sorularıcevaplamalarında yardımcı olacak bir yapıyasahiptir.
Aşağıdakilerden hangisi, proje tabanlı öğrenme yönteminde, belirlenen projelerde bulunması gereken niteliklerden biri degildir?
A) Birden fazla ders ya da konu alanınıbütünleştirmesi
B) İlginç sorular sormaya izin verecek nitelikteolması
C) Günlük hayata ve ihtiyaçlara uygun olmasıD) Öğrencileri sadece bireysel çalışmaya
yönlendirmesiE) Öğrencileri farklı kaynaklardan araştırma
yapmaya özendirmesi
Seçilen projeler öğrencilere bireysel çalışmaya yönlendirmek yanında grupla çalışma alışkanlığı da kazandırmalıdır. Projeler bireysel ya da grup halinde de yapılır. Örnek: Okulu temiz tutma projesi, Okul bahçesini ağaçiandırma projesi vb.
(Cevap D)
-EGITIM BILIMLERI- 55
10. Aşağıdakilerden hangisi, proje tabanlı öğrenme
yönteminin özelliklerinden biri olarak diğerlerine
oranla daha az önemlidir?
A) Bireyler kolaylıkla tutum ve duygularını açıklarlar.
B) Öğrencilerin problem çözme ve eleştirel düşünme
yetenekleri gelişir.
C) Uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme gibi
üst düzey hedef aşamaları kazandırılır.
D) Yaparak-yaşayarak öğrenme ilkesi hayata
geçirilir.
E) Öğrenciler bilgileri teoriden uygulamaya
dönüştürme fırsatı bulurlar.
Proje tabanlı
seçilmelidir
çalışmaya
Öğrencilerin
ürün ortaya
halinde de
uygulanması
Öğretmenler
olmalıdır.
öğrenmede; projeler gerçek hayattan
ve öğrencileri üzerinde durup
sevk edecek nitelikte olmalıdır.
aktif çalışmalarıyla bir iş, hizmet veya
koyulmalıdır. Bireysel ya da grup
yapılabilir. Projenin yapılması ve
öğrenciler tarafından yapılmalıdır.
ise sadece yol gösterici, rehber
(Cevap C)
Bireylerin kolayiıkla tutum ve duygularını
açıklamaları; tartışma, işbirliğine dayali öğretim,
rol oynama, örnek olay yöntemi gibi öğretim
yöntemlerinin belirleyici özelliklerinden biridir. Bu
özellik, diğerlerine oranla daha az belirleyici bir
özelliktir.
(Cevap A
11. Öğretmen, derste öğrencileri gruplara ayırarak ilgi
duydukları aşağıdaki konulardan birini seçmelerini ve
bunları hayata geçirmelerinî istemiştir.
• Çevreyi kirletmeyen bir yakıt üretebilme
• Çevremizin kirlenmesini nasıl engelleriz
• ilçemizi nasıl yeşillendiririz
Öğretmenin uygulamaya koyduğu öğretim
yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gezi-gözlem
B) İşbirlikli öğrenme
C) Proje tabanlı öğrenme
D) Dramatizasyon
E) Örnek olay
o ccUJ Q
'EUA
■1
12.1. Öğrencilerin kendi öğrenm^
hızlarını kendilerinin ayarlamaları,
II. Yaşamınsınıfataşınması,
III. Bilgisayar destekli öğretimin yoğun
kultanılması,
IV. Öğretmenin etkin olması,
V. İşbirliği içinde çalışma becerisini
geliştirmelerini,
VI. Bilgiye ulaşma, bilgiyi kullanma ve
örgütleme
yeteneklerini kazanmalarını,
Yukarıda belirtilen faydalardan
hangisi/hangileri proje tabanlı öğrenmeye ait
değildir?
A) III-IV
B) V-VI
C) l-ll
D) I-VI
E) III-VI
Bilgisayar destekli öğretim, bireysel
çalışma yöntemi ve programlı öğretim
tekniğinde yoğun olarak kullanılmaktadır.
Proje tabanlı öğrenme yönteminde
öğretmen etkin değildir, öğrenci aktiftir.
Öğretmenin rolü rehber, koç ve
yönlendiricidir.
(Cevap A)
56- -OGRETIM İLKE VE TEKNİKLERİ.
13. Öğretmen Fen Bilgisi dersind9 "Küresel Isınmayı
Artıran Faktörler" konusunu işlerken sınıfı gruplara
ayırmış ve bu faktörlerden birini inceleyerek, bu
sorunun çözümü için öneriler getirmelerini istemiştir.
Gruplara seçtikleri faktörleri ve çözüm önerilerini
anlatırken sergi, drama, gazete, web sayfası, pano
vb. hazırlama yoluna gidebileceklerini söylemiş,
çalışmaları hem bireysel hem de grubun ortak
çalışmalarına bakarak değerlendireceğini belirtmiştir.
Öğretmen aşağıdaki öğretim yöntemlerinden
hangisini kullanmaktadır?
A) Tartışma
B) Gezi-gözİ9m
C) Örnek Olay
D) Proje tabanlı öğrenme
E) Gösterip-yaptırma
15. Aşağıda verilen öğretim yöntemlerinin hangisinde
bireyin kendi hızında öğrenmesi mümkündür?
A) Anlatım-soru-cevap
B) İşbirliğine dayalı öğretim-Mikro öğretim
C) Bireysel çalışma-Programlı öğretim
D) Laboratuar yöntemi-Rol oynama yöntemi
E) Gezi gözlem-Tartışma
Bireysel çalışma yöntemi ve programlı öğretim
öğrencilerim kendi öğrenme hızlarını
ayarlamalarına imkân sağlamaktadır.
(Cevap C)
Öğretmen günlük hayatta karşılaşılan bir sorunu
sınıfa getirmiş, öğrencilerden gruplar oluşturarak,
bu sorunun çözümüne ilişkin öneriler ve ürünler
ortaya koymaiarını istemiştir. Bu yöntem proje
tabanlı öğrenme anlayışına uygundur.
(Cevap D)
14. Bilişsel alanın sentez basamağında bir hedef
davranış kazandırılmak isteniyorsa, aşağıdaki
öğretim yöntemlerinden hangisinin kullanılması
uygun olur?
A) Konferans
B) Proje tabanlı öğrenme
C) Programh öğretim
D) Anlatım
E) Sunuş
Proje tabanlı öğrenme üst düzey hedeflerin
kazandırılmasında kullanılır.
(C^vap B)
-EĞİTİM BİÜMLERİ- 57
1 VE 2. SORULARI AŞAĞIDAKİ BİLGİLERE GÖRE YANITLAYINIZ.
Bir öğretmen vatandaşlık dersinde "İnsan
Haklarını Engelleyen Etmenler" konusunu işlerken
sınıfı dört ya da beşerli gruplara ayırmış ve bu
etmenlerden birini inceleyerek bu sorunların
çözümü için öneriler getirmesini istemiştir.
Gruplara, seçtikleri etmenleri ve çözüm önerilerini
anlatırken sergi, drama, gazete, pano vb.
hazırlama yoluna gidebileceklerini söylemiş;
çalışmaları hem bireysel hem de grubun ortak
çalışmalarını bakarak değerlendirebileceğini
belirtmiştir.
1. Öğretmen aşağıdaki öğretme yaklaşımlarından
hangisini kullanmaktadır? (2001 KPSS)
A) Gözlem yoluyla öğrenme
B) Proje temelli öğrenme
C) Yansıtıcı düşünme
D) Benzetim (simulasyon) yoiuyla öğrenme
E) Yaratıcı drama
iz
yönelik olarak yapılır. Öğretmen ve
öğrenciler değerlendirmeyi birlikte yaparlar.
(Cevap B)
2. Proje tabanlı öğrenme modelinden
yararlanılan bir sınıfta aşağıdakilerden
hangisi öğrenciden beklenir?
A) Arkadaşlarıyla bir yarışma içinde olma
B) Olguları tekrarlayarak iyice ezberleme
C) Öğretmenin aktardığı bilgileri alma
D) İlgilendiği konuda keşfettiği bilgileri
düzenleyerek
sunmaE) Öğretmeninden ve
sınıf
bağımsızolarakçalışma
Proje tabaniı öğretim öğrenciyi araştırmaya
yönlendirir. Bu öğretimde öğrenci aldığı
proje ödevierini araştırıp düzenleyerek
sunar. Proje çocuğun zihnen düşünme
alışkanlıkiarını geliştirir.
(Cevap D)
ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ
arkadaşlarından
Öğrencilerin grup olarak ya da bireysel olarak :==
gerçek yaşam konularına ve uygulamalarına £
ilişkin olarak disiplinlerle (bilimsel alanlar - konular -
etkinlikler) bağlantılı bir problem ya da senaryo
üzerinde yerine getirdiği bir tür problem çözme
etkinliğidir. J. Dewey, Bruner ve Kilpatrick'in
öğrenme yaklaşımlarının bir sentezidir. Bu
yöntemde genelde öğrencinin bireysel ve grup
olarak gerçekleştirdiği öğrenme etkinliğinin
sonucunda bir ürün ya da performans ortaya
koyması söz konusudur.
Öğrenci merkezli öğrenmeyi temel alan bu
yaklaşımda öğrenci ders senaryoları içerisinde,
üst düzey düşünme, problem çözme, yaratıcılık,
bilgiyi yeniden düzenleme, sorgulama, irdeleme
gibi çalışmalar yaparak etkin öğrenmeye ulaşır.
Proje tabanlı öğrenme yaklaşımında öğretmen
planlama ve organizasyonda arka planda yer alır
ve rehberlik yapar. Öğrenciler ise öğrenme
deneyimi yaşar. Değerlendirme ürüne ve sürece
58- -REHBERLİK (PDR).
Bir okulda rehberlik hizmetlerinin etkili ve verimli yürütülebilmesi rehberlik hizmeti verenlerin beceri, tutum ve
davranışlarına bağlıdır. Okulun öğrencilerin ruh sağlığını koruyucu bireysel gelişimlerini destekleyici
olumlu uyarıcılarla dolu bir mekan olması öğretmenlerin öğrencileriyle kuracakları sağlıklı insan
ilişkilerine bağlıdır. Bu nedenle öğretmenlerin etkili iletişim becerilerine sahip olmaları rehberlik hizmetleri
açısından önemlidir. Aşağıda bu konuda öğretmenlere yardımcı olabilecek temel bilgiler sunulmaktadır.
İLETİŞİM
İletişim, bireyler arasında söz, yazı, el, kol, mimik, jest gibi simgeler aracılığı ile bilgi, düşünce ve duyguların
karşılıklı olarak iletilmesini sağlayan bir etkileşim sürecidir. Eğitimde iletişim, öğretmen-öğrenci arasındaki
ilişkileri kapsar ve etkili bir öğrenmede gerekli olan temel koşullardan biridir.
İletişim sürecinde, gönderici (iletişimi başlatan taraf), mesaj (paylaşılmak istenen bilgi, düşünce ve duygular), kanal(mesajın aktarılma yolları) ve alıcı (mesajın ulaştığı taraf) ögeleri bulunmaktadır.
İki tür iletişim vardır:
Sözlü İletişim; kelimelerin kullanıldığı iletişim türüdür. Söylenilenler ve söylenilenlerle ilgili ses tonu,
vurgular, telaffuz sözlü iietişimi oluşturur.
Sözsüz İletişim; beden duruşu, jestler, göz teması, dokunma, görünüş ve kıyafet.
Öğretmen-öğrenci iletişimi ile ilgili olan bazı iletişim becerileri aşağıda açıklanmıştır.
Kabul Edici Dinleme
Öğrencilerin söylediklerini sessizce, sözlerini kesmeden dinleme, öğrenciye gerçekten kabul edildiğini
duyumsatan ve daha fazla paylaşımda bulunması için onu yüreklendiren güçlü bir iletidir.
Rehberlik Hizmetlerinde İletişim Becerileri ve Öğretmen Tutumları
Empatik (Katılımcı) Dinleme
Etkin dinlemede öğretmenin öğrencinin söylediklerini dikkatlice dinlemesinin yanında anlaşıldığını
ifade eden tepkiler kullanmasıdır. Empatik beceri, başka birisinin iç dünyasına girerek onu anlama, düşünce
ve duygularını anlayıp tekrar onu iletmeyi içerir. Empatik iletişim bireye anlaşıldığı duygusunu verir,
rahatlatır. Empatik iletişimde duygular ifade edilir.
Öğretmen empatik anlayışla (bireyin kendini karşısındaki kişinin yerine koyarak, anlatılanları onun bakış açısıyla anlamaya çalışması) etkin dinlerse, öğrenci kendi problemlerini çözebilir. Bir başka deyişle, öğrenci empatik dinlendiğinde, onun neleryaşadığı anlaşılabilir.
nilgiNotu'
| Örnek:
| Öğrenci: Okula gelmek istemiyorum.
| Öğretmen: Okulla ilgili bazı sıkıntıların var.
| Öğrenci: Evet, ödev yapmaktan nefret ediyorum.
| Öğretmen: Yapman gereken ödevlerin var ve bu| seni yıldırıyor. j
Sözlü ve Sözsüz İletişim Tekniklerini Etkili Kullanma
Öğrenci ile iletişim sürecinde, öğretmenin dil, ses tonu, vurgular ile beden duruşu, jest ve mimikler, dokunma ve göz temasını etkili kullanmasıdır.
İletişim Engellerinden Kaçınma
Öğretmen öğrenci ile iletişiminde emir ve göz dağı verme, çözüm önerisinde bulunma, yargılama ve eleştirme, suçlama, ahlak dersi verme, ad takma ve alay etme gibi i letişimi olumsuz etkileyen faktörlerden kaçınmalıdır.
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 59
Ben Dili Kullanma
Ben dili, öğrencinin belirgin bir davranışı karşısmda öğretmenin duygusunu ifade etmesidir. Ben dili öğrenciyi davranışından dolayı suçlamak yerine öğretmenin duygusunu ilettiği için öğrenci üzerinde daha etkili olmaktadır. Ben dili tepkisi üç basamaktan oluşur:
1. Öğretmenin sorun olan öğrenci davranışınıtanımlaması
2. Öğretmenin bu davranışın kendisi üzerindekisomut etkisini ifade etmesi
3. Öğretmenin bu davranış sonunda hissettiğiduyguyu ifade etmesi
yetenekli, öneımli, başarılı ve değerli olarak algılama derecesidir. Özsaygı kavramının anlaşıiabilmesi için önce benlik kavramı ve ideal benlik kavramiarının açıklanmasında yarar vardır.
Benlik kavramı, bireyin sahip olduğu bütün özelliklere ilişkin kendini değerlendirmesi, bireyin kendi kimliğinin farkında olmasıdır. İdeal benlik, bireyin "ben kim olmak istiyorum?" sorusuna verdiği yanıtlardan oluşur. İşte özsaygı, bireyin kendini nasıl algıladığı ile olmak istediği benliği arasındaki farkı değerlendirmesidir (Pişkin, 1999). Bu fark bireyin özsaygı düzeyini oluşturur. İki tür özsaygı düzeyi vardır:
flilgiNotu /
| Örnek:
| Ödevlerini yapmayan bir öğrenci için öğretmenin ben | dili ile tepki vermesi:
("Ödevlerini yapmadığında (sorun olan davranışı | tanımlama), beni önemsemediğini düşünüyorum İ (davranışın somut etkisi) ve bu durum beni | gerçekten üzüyor (hissedilen duygu)".
Özsaygıyı Geliştirici Dil Kullanmak
Özsaygı bireyin kendisiyle barışık olma ve kendinden memnun olma düzeyidir. Özsaygısı düşük bireylerin kendine güvenleri azdır, kendileriyle barışık değillerdir. Kendilerini önemsiz algılarlar, cesaretleri düşüktür. Gelişim açısından kritik olan kimlik ve benliğin oluştuğu okul çağında teşvik edici, cesaretlendirici özsaygı geliştirici dil kullanmak sağlıklı gelişim için gereklidir.
Özsaygıyı geliştirici dil, öğrenciyi aşağılamadan onda olumlu bir benlik algısı oluşturmak amacıyla, öğrenciye atfedilen sıfatlara öğretmenin özen göstermesidir.
ftilgi Notu f
Örnek:
Öğrenciye "tembelsin" demek yerine çalışmaktan hoşlanmıyorsun" demek.
Özsaygı
Özsaygı, kişinin kendini değerlendirmesi ve kendinden memnun olup olmaması sonucu oluşan öznel bir olgudur. Başka bir ifadeyle bireyin kendini
tz •oUJ
Ozsaygısı yüksek olan kişiler, sorumlu ve güvenilir oima, bağımsızlık duygusu, kendine güven, yüksek performans, atılganlık, etkili iletişim becerilerine sahipken;
Özsaygısı düşük olan kişiler, gelişmemiş sosyal beceriler, düşük performans, kaygı, başkalarına bağımlı, sosyal ilişkilerde yetersizlik, kendine güvenmeme gibi özelliklere sahiptirler.
Öğrencilerin düşük özsaygı geliştirmelerine yol açan şey, başarısızlıkları değil, çevresinde yer alan kişilerin bu başarısızlığına verdiği olumsuz tepkileridir. Bu açıdan bakıldığında, öğrencilerin hem ruh sağlıkları hem de okul başarıları üzerinde etkili olan özsaygının geiişiminde öğretmene büyük görevler düşmektedir. Aşağıda öğretmen tarafından yürütülebilecek özsaygıyı yükseltme etkinliklerine örnek verilmiştir.
♦ Öğretmen, sıcak, destekleyici, sosyal açıdanaktif, düzenli ama rahat, özgür bir sınıf ortamısağlamaya çalışmalıdır.
♦ Öğretmen, içten olmalıdır. Öğretmenöğrencilerle olan ilişkilerinde doğal olmalı,savunucu tutumlar sergilememeli.
? Öğretmen, öğrencinin kişiliğini yargılamadanve eleştirmeden olduğu gibi kabul etmeli,öğrenciye saygı duymalıdır.
? Öğretmen, öğrencilerine empatik bir anlayışlayaklaşmalıdır.
? Öğretmen, öğrenciyi aşağılamadan olumlu bir
benlik algısı oluşturmak amacıyla, özsaygıyı geliştirici dil kullanmalıdır.
♦ Öğretmen, her derste her öğrenci ile hiçdeğilse belli düzeyde kişisel bir ilişki
"Ders
60- -REHBERLİK (PDR)_
kurmalıdır.
? Öğretmen, her öğrencisini kişisel olaraktanımaya ve öğrencilerine isimleri ile hitapetmeye çalışmalıdır.
? Öğretmenin bütün bunları yapabilmesi içinkendisinin yüksek özsaygıya sahip olmasıgerekmektedir.
PROBLEM ÇÖZME VE KARAR VERMEİnsan günlük yaşamda aşılması gereken bazı engellerle karşılaşır ve bunların aşılması için bazı problem çözme yolları dener. Öyle ki insanların enerjilerinin ve zamanlarının çoğu problem çözme ve karar verme süreçlerine gider. Problem çözme ve karar verme sıklıkla aynı anlamı içermektedir.
Öğretmen, öğrencilerinin karşılaştıkları problemleri çözmelerine ve karar vermelerine yardımcı olabilmek için şu basamakların izlenmesini sağlayabilir (Yeşilyaprak, 2000):
1. Amaçların belirlenmesi,
2. Amaçlara ulaşmak için alternatif yollarınbelirlenmesi,
3. Hangi alternatifin daha uygun olduğunusaptamak için doğru ve yeterli bilgilerin
toplanması,
4. Toplanan bilgilerin ışığında en uygun görülenalternatifin seçilmesi ve uygulamaya konması,
5. Seçilen alternatifin amaca ulaşmada işeyarayıp yaramadığının değerlendirilmesi,
6. Eğer amaca ulaşılmadı ise 4. basamağadönerek yeni bir alternatifin seçilipuygulamayakonması.
SINIFTA İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN
ÖNLENMESİ
Bir öğretmen, öğrencilerin istenmeyen davranışlarını önlemede aşağıda verilen yolları kullanabilir:
? İstenmeyen davranışı görmezlikten gelme(söndürme).
? İstenmeyen davranış yapıldığında gözgözegelme, değişik yüz ifadelerini kullanma,öğrencinin oturduğu sıraya hafifçe dokunmagibi sözel olmayan uyarıları kullanma.
? İstenmeyen davranışlar sergileyen öğrencilerisınıf içinde sorumluluklar vererek; meşguletme.
? Öğrenci istendik bir davranış gösterdiğindehemen ödüllendirme.
? İstenmeyen davranışa neden olan uyarıcılarıortamdan kaldırma, ortamı düzenleme.
♦ İstenmeyen davranışı bıktırıncaya kadaryaptırma.
? Aile ve diğer öğretmenlerle öğrenci hakkındagörüşme.
? Okul rehberlik servisi ile işbiriiğine geçme.
Öğretmen öğrenci ilişkilerinde bazen farkında olmadan öğrencilerin özgüven ve özsaygılarının oluşmasını engelleyen bazı tutumlar vardır. Bunlardan Öğrenilmiş Çaresizlik Yaşantısı ve Kendini Gerçekleştiren Kehanet aşağıda açıklanmıştır.
Öğrenilmiş Çaresizlik:
Organizmanın davranışlarının sonucu ulaşmadığını öğrenerek durumu kabullenmesidir. Yani organizmanın ne yaparsa yapsın hiçbir davranışının işe yaramadığını sonuç vermediğini koşullanma yoluyla öğrenmesidir. Çaresizlik durumunu kabullenmesidir. Öğrenilmiş çaresizlikle ilgili yapılmış birçok deney mevcuttur.
Seligman bazı klasik koşullanma deneylerini analizetmiş ve klasik koşullanma deneylerindeorganizmanın çaresiz olduğunu ve çaresizliğiöğrendiğini ileri sürmüştür. Seligman ve Maieryaptıkları deneylerinde köpeklere elektrik şokuvermiş ve köpeklerin ne yaparsa yapsınlar şoktankurtulamamalarını sağlamışlardır. Bu durumdaköpeklerin çaresizliği öğrendiklerini ve bunu da tümistenmeyen durumlara
genellediklerinigözlemlemişlerdir. Benzer bir çalışmada, köpek balığı, diğer tarafında balıklar olan cam
bir bölmeye konuluyor ve böylelikle köpek balığının balıklara ulaşmaya çalıştığında cam bölmeye çarpması sağlanıyor. Bir süre sonra köpek balığı cam bölmeye çarpmamayı öğreniyor. Çünkü ne kadar uğraştıysa da diğer taraftaki balıklara ulaşamıyor. Cam bölmeyi çıkardıklannda da köpek balığı diğer tarafa geçmeye çalışmıyor, çünkü çaresizliği öğreniyor.
Öğrenilmiş çaresizlik davranış yapmada, harekete geçmede isteksizlik, pasiflik, korku, depresyon gibi
-EGITIM BILIMLERI- 61
belirtilerle kendini göstermektedir. Bu durum tüm istenmeyen durumlara genellenebilmektedir. Örneğin; girdiği matematik sınavlarında hep başarısız olan bir öğrenci "ne yaparsam yapayım matematikte başarılı olamayacağım" diye inanmaya başlarsa, bu öğrencinin öğrenilmiş çaresizlik yaşadığı söylenebilir. Benzer bir biçimde ilişkilerinde hep sorunlar yaşayan bir gencin "iyi dostluklar kurmayı başaramayacağına" inanması, öğrenilmiş çaresizlik içinde olduğunu gösterir. Ülkemizde matematik dersine karşı olan ilgisizlik ve soğukluğun temelinde öğrenilmiş çaresizlik yaşantısının olduğu söylenmektedir.
Örnek Deney:
Normalde, serbest kaldığında 30 cm yukarıyazıplayan pireler 15 cm boyundaki bir kavanozakonur. Pireler zıplar zıplar ancak 15 cm'yigeçemezler. Bir müddet sonra bu pireler daha büyükyani 30 cm'lik bir kavanoza konur ancak yine 15cm'lik zıplamaya devam ederler. Uzmanlar budeneyde Dairelerin öğrenilmiş çaresizlik yaşadığısonucuna ulaşmaktadırlar. Çünkü pireler 15 cm'likkavanozda, ne yaparlarsa yapsınlar, hangi davranışıdenerlerse denesinler daha fazla zıplayamadıklarınıkoşullanma yoluyla öğrenmişlerdir,kabullenmişlerdir. Bu onların öğrenilmiş çaresizlik yaşadığını gösterir. Öğrenilmiş çaresizlik yaşantısı eğitimde de görülmektedir. Türkiye de öğrencilere soyut işlemle dönemine geçmeden (11 yaşından önce) soyut problemler (havuz işçi, geometri) öğretilmeye çalışılıyor. Öğrenciler anlamıyor ve ben bunu anlayamaz, yapamam diye kabulleniyor. Öğrencilerin bu durumu bir çeşit öğrenilmiş çaresizlik yaşantısı olarak görülmektedir. Ülkemizde matematik dersine olan soğukluğun nedenlerinden biriside bu olabilir.
OİIgİ Nottf /
| Öğrenilmiş çaresizlik yaşantısı bireyde pasiflik, |
| kaygı, korku, özgüven eksikliği, başarısızlığı |
| kabullenmişlik, sonucu kabullenme, hareketel
Igeçmede isteksizlik, cesaretsizlik gibi duygulari
| yaşanmasına neden olur.
I
Kendini Gerçekleştiren Kehanet
Bireyin düşündüklerinin, düşüncelerinin gerçek
yaşamda gerçekleşmesi olayıdır. Günlük yaşamda
"aklıma gelen başıma geldi" deyiminin karşılığı
kendini gerçekleştiren kehanettir.
Öğrenilmiş çaresizlikle karıştırılan bir kavramdır. Öğrenilmiş çaresizlikten farkı kendini geçekleştiren kehanette bireyin öğrendiği tepkisizliğin kaynağı tamamen kendi içsel süreçleridir. Öğrenilmiş çaresizlikte birey yaşadığı birkaç olumsuz yaşantıdan dolayı çaresizliği öğrenir. Kendini gerçekleştiren kehanette ise öğrenilen çaresizliğin kaynağı tamamen bireyin olumsuz duygu ve tutumları gibi içsel süreçlerdir. Örneğin: Matematiğin zor olduğunu düşünüp ben bu derste asla başarılı olamam diyen Ahmet' in hiç çalışmayıp matematikten zayıf not alması kendini gerçekleştiren kehanettir.
ÖRNEKSORU
Arkadaşlarının kendisinden hoşlanmadığını düşünen Ali, arkadaşlarından uzak durmaya çalışmakta ve onlarla birlikte olduğunda çekingen davranışlar sergilemektedir. Ali'nin bu tür davranışları, arkadaşlarının ondan gerçekten hoşlanmamasına yol açmakta ve sonuçta Ali'nin düşüncesi pekişmektedir.
Bu duruma uygun düşen örnek,
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ketlenme
B) Öğrenilmiş çaresizlik
C) Kendini gerçekleştiren kehanet
D) Genellenmiş kaygı
E) Düşük engellenme eşiği
Ali başlangıçta arkadaşlarının kendinden
hoşlanmadığı görüşündedir ve buna göre
arkadaşlarına soğuk davranmaktadır. Bu
davranışlar sonucunda gerçekten arkadaşları
ondan uzaklaşmaktadır. Bu durum kendini
gerçekleştiren kehanettir.
_____________________________(Cevap C)
BilgiNotu/
"Beynimiz neyi düşünürsek onu gerçekleştirecek j davranışlar üretir. Beynimiz yoğun olarak bir| düşünce üzerinde odaklanırsa, o zaman beyin ol düşünceyi oluşturacak davranış ve tutumları üretmek | için çalışır." ve sonunda düşünceler gerçek olur. I
62- -REHBERLİK (PDR)_
Örnek: Kıziarla konuşmakta utangaç ve çekingen davranan Mehmet pot kırmaktan alay edinmekten korkuyordur. Ne zaman bir kız arkadaşıyla konuşacak olsa yine pot kıracağım rezil olacağım diye düşünür. Kız arkadaşıyla konuşmaya başlayınca bu düşüncelerinden dolayı kaygılı ve gergin stresli bir iletişime girer. Ve sonunda pot kırar. Düşünceleri başına gelir ve düşünceleri iyice pekişir.
1. Aşağıdakilerden hangisi öz saygı geliştirici dil için uygun bir örnektir?
A) Ahmet tembel bir öğrencidirB) Ne kadar inatçısın!C) Çok yaramaz bir çocuksunD) Tertip ve düzen konusunda sorunların varE) Ayşe çok boşboğazdır
ÇOZUMLU KAVRAMA
oS2 'oUJto o o
Çocuğu aşağılamadan onda olumlu bir benlik algısı oluşturmak amacıyla, çocuğa atfedilen sıfat lara yetişkinin özen göstermesi gerekmektedir. (Y. Kuzgun, İlköğretimde Rehberlik, S:161) İletişimde kullandığımız sıfatlar direkt olarak suçlayıcı mesajlar içermemelidir. Seçeneklerdeki tembel, inatçı, yaramaz ve boşboğaz öz saygı zedeleyicidir. Tembel yerine çalışmaktan hoşlanmaz, yaramaz yerine çok hareketli gibi sıfatlar kullanılabilir. D seçeneğinde ise öz saygı geliştirici bir dil kullanılmıştır.
(Cevap D)
2. Aşağıdakilerden hangisi iletişimi zedeleyen bir konuşma biçimi değildir?
A) Senin gibi kötü bir çocuğun babası olmakistemiyorum
B) Zaten hiçbir işi tam yapamazsınC) Ne zaman sınıftan çıksam yaramazlık
yapıyorsunuzD) Arkadaşın sana küstüyse muhakkak geçerli bir
nedeni vardırE) Ödevlerinin çok olması seni yıldırıyor
-EGITIM BILIMLERL 63
Seçeneklere baktığımızda A, B, C ve D
seçeneklerinde sen dili kullanıldığını görürüz. Sen
diii genellikle karşıdakini suçlamak ve kişiliğine
ilişkin mesajlar yoliamaktır. Bu seçenekler daha
çok suçlama ve yargılama içermektedir. İletişim
sırasında verilecek bu tür mesajlar iletişimi
koparır. E seçeneğinde ise ben dili kullanılmıştır.
Ben dili karşıdakinin belirgin bir davranışı
yüzünden kişinin duygusunu ifade etmesidir. Ben
dilini iletişimde kullanmak karşıdakinin kendini
tamamen değersiz ve aşağılanmış hissetmesini
engeller.
(Cevap E)
4. iş bulamamaktan dolayı son zamanlara yaşadığı
olumsuzluklardan sonra kendine güveni iyice
azalan Nilüfer, beşinci kez girdiği KPSS sınavında
başarısız olmuştur.
Nilüfer'in bu başarısızlığını açıklamak için
aşağıdaki ifadelerden hangisini kullanması
kuvvetle muhtemeldir?
A) Bu sınavda çok az sayıda kişi başarılı olmuş.
B) Sınav komisyonu bana karşı yanlı davrandı.
C) Ben hiçbir sınavda başarılı olamam.
D) Bu sınavda bu kadar heyecanlanacağımı
beklemiyordum.
E) Dün şanssız bir günümdeydim.
ccÜJ Q
"ccLÜ
Kendine güveni azalan özgüveni zayıf bir kimse
olayların başarısızlıklarının nedenini kendinde
arayacaktır. Başarısızlığını içsel faktörlere
yükleme eğilimi yüksektir. Hatta başarısızlığını
yaşamına genelleyebilir. Bu nedenle C
seçeneğinde ben hiçbir sınavda başarılı oiamam
ifadesi kendine güvensizliği yansıtan bir cümledir.
(Cevap C)
"eo
3. Ergenlik döneminde arkadaşlarıyla iyi !J!
anlaşamayan ve arkadaşlık ilişkilerinde sorun '|
yaşayan bu nedenle arkadaşları tarafından g
sevilmediğini düşünen Yusuf'a aşağıdakilerden "
hangisinin söylenmesi uygun olmaz?
A) Arkadaşlarınla iyi ilişkiler kurmak istiyorsun
öylemi?
B) Yalnız kalmaktan dolayı üzülüyor olmalısın?
C) Sen geçimsiz birisin öylemi?
D) Bu konuyu okulumuzun rehber öğretmeni ile
görüşsen iyi olur.
E) İyi arkadaşlık ilişkileri konusunda kendimizi
eğitebiliriz.
A, B, D, E seçenekleri yapıcı ve olumlu ilişkiler
önermektedir. Ancak C seçeneği Sen dili
kullanmaktadır. Suçlayıcıdır, özgüveni
zedeleyicidir. Çatışmaya neden olabilir. Bu
nedenle olumlu bir iletişim tarzı değildir.
(Cevap C)
Ilköğretim birinci sınıfa yeni başlayan öğrenciler
arasından Hasan protez kol kullanmaktadır. Ancak
arkadaşları merak ettiklerinden dolayı sürekli
Hasan'ın koluyla ilgilenmekte ve dokunmaya
çalışmaktadırlar.
Yukarıdaki sorunu çözmek için öğretmenin
aşağıdaki tutumlardan hangisini yapması en az
etkili olur?
A) Öğrencilere, arkadaşlarının cihazına
dokunmalarını yasaklamak
B) Öğrencilere protez organ kullanımı hakkında
bilgi vermek
C) Öğrencilerin, zarar vermeden bir süre bu
cihazı incelemelerine izin vermek
D) Öğrencilerden istekli olanları işitme protez kol
hakkında bilgi toplamaya yönlendirmek
E) Konuyla ilgili bir uzmanın, öğrencilerin
sorularını yanıtlamasını sağlamak
64- -REHBERLİK (PDR)L.
B, C, D ve E seçeneklerinin hepsi de sorunun
çözümü için denemeye değerdir. Ancak
yasaklamak sorunu çözmez. Çünkü çocukların
ilgisini azaltmaz, meraklarını söndürmez, tam
tersine ilgiyi merakı artırabilir. Bu kez derste belki
Hasan'ın koluna dokunmazlar ancak ders dışında
teneffüste daha çok dokunacaklardır. Bu nedenle
yasaklamak iyi bir çözüm yolu değildir.
Öğrencilerin meraklarının giderilmesi gerekir.
Hatta bu durum protez kol ve özürlü bireylerle
ilişkiler açısından iyi bir öğrenme süreci de olabilir.
(Cevap A)
6. Çocuğun hatalı davranışlarını düzeltmeye
yönelik aşağıdaki yaklaşımlardan hangisinin, g
onun kendisine saygısını zedelemesi olasılığı g
en fazladır? g
A) Büyük bir riske girmeden, hatalı davranışının §
sonucunu yaşayarak görmesini sağlamak <=T
B) Bu tür hatalı davranışı sürdürenlerin başına >
gelenleri ona anlatmak
C) Kötü bir çocuk olduğu için hatalı davrandığını
söylemek
D) Uygun davranış örneklerini göstererek bunları
uygulamasını sağlamak
E) Uygun davranışını pekiştirip hatalı davranışını
pekiştirmemek
Çocuğu suçlayıcı, eleştirici özgüven ve cesaretini
kırıcı tutumlar özsaygısını zedelemektedir. Bu
nedenle C seçeneğinde belirtilen ifade çocuğun
özsaygısını zedeleyebilir. Çünkü bireye eksiklik ve
yanlışlığını sen dilini kullanarak ifade etmek
özsaygısını ve özgüvenini zedeler. Bir kimsenin
hatasını yüzüne vurmak olumlu bir iletişim tarzı
değildir.
(Cevap C)
Rehberliğin "içtenlik ve dürüstlük" ilkesini
benimsemiş bir öğretmenden beklenecek
davranış aşağıdakilerden hangisi degildir?
A) Gerektiğinde öğrencilerini uyarması
B) Rol yapmaktan kaçınması
C) Davranışlarında saydam ve içten olması
D) Hatalı davranışları için özür dilemesi
E) Öğrencilerinin tüm davranışlarını onaylaması
Rehberlik hizmetleri gönüllülük esasına dayalı bir
hizmettir. Rehberlik karşılıklı güven, içteniik, saygı
ve dürüstlük gerektirir. Çünkü hizmet içeren ile
alan arasında güven ortamının oluşması rehberlik
hizmetlerinin etkililiği için şarttır. Ancak rehberlik
hizmetini veren öğretmenin içtenlik ve dürüstlük
ilkesini benimsemiş olması öğrencilerin tüm
davranışlarını, yanlış davranışlarını da
onaylamasını gerektirmez. Öğrencinin yanlış
davranışlarını onaylarsa, yanlışlar pekiştirilmiş
olur. Bu da rehberlik hizmetlerinin özüyle
bağdaşmaz.
(Cevap E)
İlkokula başladığında sınıfında ilk defa bilgisayar
ve projeksiyon aleti gören küçük Ömer, bu aletlerle
oynamaktan kendini alıkoyamamaktadır.
Ömer'in bu davranışlarının düzeltilmesinde
aşağıdakilerden
hangisi daha etkili
bir yoldur?
A) Bu konuda
sunmak
B) Bu tür davranışlar
cezalandırmak
C) Öğrencilerin bu türden davranışlarda
bulunmalarını yasaklamak
D) Bu tür davranışlar sergileyen öğrenciler sınıfta
teşhir etmek
E) Sınıfta bu tür davranışlar da içeren bir kurallar
listesi asmak
öğrenciye açıklayıcı bilgiler
gösteren öğrencileri
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 65
Yukarıdaki paragrafta Ömer'in kendisi için yeni olan bir aleti merak ettiği anlaşılmaktadır. Çocukların küçük yaşta ceza ve yasaklarla meraklarının bastırılması yaratıcılığını olumsuz etkilemektedir. Kaldı ki yasaklar, cezalar merakı erteler, söndürmez. İlköğretimde ceza eğitimde tercih edilen bir yol değildir. Bu nedenle ceza ve yasak getiren B, C, D, E seçenekleri etkili bir tutum olmaz. Çocuğa bu konuda bilgiler vererek merakını doyurmak en sağlıklı yoldur.
(Cevap A)
tn"o ccLU
o
LU
Aşağıdakilerden hangisi bir öğretmenin sınıftaarkadaşlarına karşı saldırgan davranışlarsergileyen öğrencinin bu davranışınıdeğiştirmek amacıyla
yapabileceğietkinliklerden biri olamaz?
A) Öğrencinin saldırgan davranmasına nedenolabilecek sınıf ortamında düzenlemeleryapma
B)Okul rehberlik servisi ve aile ile iletişimegeçme
C) Öğrencinin hoşuna gitmeyen uyarıcılarsunmaD) Öğrenci saldırgan davranışlar
sergilediğindegörmezlikten gelme, istenen davranışlargösterdiğinde hemen ödüllendirme
E) Öğrencinin davranışından dolayı hissettiğiduyguyu dile getirme
CEVAPLI ONU KAVRAMA TE5Tİ
"0Q
2. Sevgilisi tarafından terk edilen birisine aşağıdakilerden hangisi söylenirse empati kurulmuş olur?
A) Üzülme geçer.B) Senin gibi birine bu yapılır mı?C) Terk edilen ilk insan sen değilsin.D) Bu kadar üzülmeye değmez.E) Onu kaybetmek seni çok üzüyor.
3. Aşağıdakilerden hangisi bir öğretmenin sınıf içinde istenmeyen davranışlar sergileyen öğrencilerle iletişiminde uygulaması gereken becerilerden biri değildir?
A) SendiliB) Empatik anlayışC) Özsaygıyı geliştirici dilD) BendiliE) Edilgin dinleme
66- -REHBERÜK(PDR)-
4. Babası ile sürekli çatıştıklarından yakınan bir danışana verilebilecek aşağıdaki öğütlerden hangisi, "hümanist yaklaşımda" bireye saygı esastır ilkesine uygun olmaz?
A)Huzursuzluktan kurtulmak için babanınisteklerini yerine getirmelisin
B)Babana karşı duygularını onu kırmadan amarahatça ifade etmelisin
C)Babana gücendiğini ona açıklamanın dahauygun yollarını düşünmelisin
D)Babanın sana karşı duygularını doğrudeğerlendirip değerlendirmediğiniaraştırmaiısın
E) Babanla ilgili yaşantılannı daha etraflıcadeğerlendirmelisin.
7. Benlik kavramı oldukça olumsuz olan Hasan'ın sürücü belgesi almak için girdiği sınavda başarısız olmuştur.
Hasan'ın başarısızlığını açıklamak için aşağıdaki ifadelerden hangisini kullanması en vüksektir?
A) Bu sınavda çok az kişi başarılı olmuştur.
B) Sınav komisyonu bana karşı objektif değildiC) Araba kullanmayı hiçbir
zamanöğrenemeyeceğim
D) Bu sınavda bu kadar heyecanlanacağımıbeklemiyordum
E) Dün şansız bir günümdeydim
5. Sınıfında kendisinin fiziksel görünümünü beğenmeyen bir öğrenciye öğretmenlerce uygulanacak en dogru tutum aşağıdakilerden hangisidir?
A) Beden eğitimi derslerinde önem vermesinisöylemek.
B) Bu durumun geçici olduğuna öğrenciyi iknaetmek.
C) Okul Rehberlik servisinden yardım istemek.D) Arkadaşlarına ona yardımcı olmalarını
söylemek.E) Bu konuda ailesinden yardımcı olmalarını
istemek.
Aşağıdakilerden hangisi, konuşurken başkalarıyla göz teması kuramayan bir öğrencinin bu durumu için bir açıklama olamaz?
A) Ulaşılmaz görünme isteğiB) İlişki kurmakta çekingenlikC) Kendine güven eksikliğiD) Yakın ilişki kurmakta kaygıE) Çekingen davranma
6. Ergenlik çağındaki bir genç, arkadaşları arasında fazla sevilmediği için üzülmektedir.
Bu gence yardımcı olmada aşağıdakilerden hangisinin en etkili olması beklenir?
A) Teselli etmekB) ÖğütvermekC) Yeni arkadaşlarla tanışmakD) Sosyal beceri kazandırmakE) Yalnızlığa alıştırmak
9. Aşağıdakilerden hangisi rehberlik hizmetlerinin içtenlik ve dürüstlük anlayışıyla uyuşmayan bir öğretmen davranışıdır?
A) Öğrencileri uygun olmayan davranışlan içinuyarmak
B) Öğrencilerin her tür davranışını onaylamakC) Öğrencilerine bilmediği bir konuyu bilmediğini
söyleyebilmekD) Kendisinin de hataları olabileceğini kabul
etmekE) Görüldüğü gibi olmak, olduğu gibi görünmek
-EGITIM BILIMLERI- 67
10. Babasının hastalığına üzülerek ağlamaya
başlayan bir öğrenciyle konuşan bir öğretmen
bu öğrencisine aşağıdakilerden hangisini
söylerse onunla empatik bir ilişki içinde olur?
A) Çoktandır hasta mıydı?
B) Üzülme, iyileşir
C) Tıp her şeye çare bulur, korkma
D) Ona kötü bir şey olacak diye korkuyorsun
E) Yurt dışında tedavi olsun
1. Bir öğretmenin, okul başarısı düşük bir
öğrenciyle etkileşimi sırasında aşağıdakilerin
hangisini yapmaması gerekir? (2001 KPSS)
A) Sabırlı olması
B) Gayret göstermeye teşvik etmesi
C) Başarılarını takdir etmesi
D) Hoşgörülü olması
E) Yanlışlarını cezalandırması
ÇIKMIŞ SÖRULAR ve ÇDZÜMLERİ
11. Sınıfta "teşekkür etme" ve "lütfen" kelimelerini
kullanma davranışını yerleştirmek isteyen bir
öğretmen okul Rehberlik Servisinden yardım
istemektedir.
Bu öğretmene önerilebilecek en iyi yöntem
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öğretmenin bu iki davranışı sergilemeyen
öğrencilere ceza vermesi
B) Öğretmenin bu iki davranışı sergileyen mS
öğrencilere ödüller vermesi
C) Öğretmenin kendisi öğrencileriyle
iletişimindeki sıkça bu iki davranışı sergilemesi
D) Öğretmenin bu iki davranışın yararları
üzerinde bir konuşma yapması
E) Sınavda bu iki davranışın yararları ile ilgili bir
soru sorması
Sınıf ortamının etkili bir öğrenme-öğretme ortamı
haline getirilmesi için yapılması gerekenleri
öğrenme psikolojisi, gelişim psikolojisi, öğretim
ilke ve yöntemleri derslerinin konu anlatımında ve
çözümlerde işlemiştik. Öğrenme psikolojisinde
cezanın olumsuzluğunu farklı çözümlerde
defalarca işledik. Ceza eğitim ortamında
kesinlikle kullanılmaması gereken bir araçtır.
Ceza hiçbir şekilde yeni bir davranış
kazandırmaz. Başarısız bir öğrenciyi
cezalandırılmak yerine başarısızlığın nedenleri
araştırılmalı ve buna göre önlemler alınmalıdır. Bu
nedenler bireyin zeka düzeyi, derslere karşı
tutumu, ilgisi, çalışma alışkanlıkları vb. olabilir.
Başarısızlık için yapılacak rehberlik bu konular
üzerinde yoğunlaşmalıdır.
(Cevap E)
ÇEVÂPANÂHTARl
1.C 6. D | 11.C
2. E 7. C
3. A 8 .A |
4.A 9.B |
5. C 10.D |
2. Öğretmenin öğrencinin söylediklerini adeta
onunla birlikte yaşayarak hissetmesi şeklinde
tanımlanabilecek olan kavram aşağıdakilerden
hangisidir? (2001 KPSS)
A) Antipati
B) Koşulsuz kabul
C) Empati
D) Saydamlık
E) Saygı
68- -REHBERLİK (PDR)_
Danışanın o andaki duygu, düşünce, algı, tavır ve
davranışlarını, sanki o imiş gibi, onun baktığı ve
yaşadığı açıdan bakarak, "sanki o imiş" niteliğini
gözden kaybetmeden, doğru ve açık bir şekilde
anlamaya empatik anlama denir. (H. Tan, 1992,
s.101). Empatinin içinde karşındakinin duygu ve
düşüncelerini kendini onun yerine koyarak
hissetme vardır.
(Cevap C)
Çocuğun her istediğinin istediği zamanda
olamayacağının farkına varması gerekir. Çocuğu
vitrinin önünden uzaklaştırmak ya da çocuğa
başka bir şeyler vermek bir çözüm değildir. Bunlar
sadece mevcut durumu geçiştirir ve sorun için bir
çözüm oluşturmaz. Ceza ise yeni bir davranış
kazandırmak için asla uygun bir tutum değildir.
Eğer böyle bir durumda çocuğa ceza verilirse bu
ceza asla çocuğun ne yapması gerektiğini
söylemez. Bu durumda çocuğun ailesinin
durumunun farkına varması ve her isteğinin
istediği zaman gerçekleşemeyeceğini kavraması
gerekir.
(Cevap A)
3. Bir çocuk anne ve babasıyla çarşıya gittiğinde
vitrinde gördüğü her oyuncağı istemekte, istediği
oyuncak alınmayınca da ağlamaktadır. Bu duruma
çözüm bulamayan anne baba öğretmenden yardım
istemiştir.
Öğretmenin aşağıdakilerden hangisini
önermesi en uygundur? (2001 KPSS)
A) Çocuğa, istediği her oyuncağm
alınamayacağının kesin bir dille söylenmesi
B) Çocuğa, oyuncak yerine, isterse elbise
alınacağının söylenmesi
C) Oyuncağın daha sonra alınacağı söylenerek
çocuğun vitrinden uzaklaştırılması ve bir daha
alışverişe götürülmemesi
D) Çocuğun azarlanması ve vitrinden
uzaklaştırılması
E) Çocuğun bir daha alışverişe götürülmeyerek
cezalandırılması
o >-m 'aİU
4. Bir sınıf öğretmeni, yakın arkadaş
olan iki öğrencisinin birbirine darıldıklarını
fark etmiştir.
Bu öğretmenin izleyeceği en uygun
yol aşağıdakilerden hangisidir? (2001
KPSS)
A) Öğrencilerin, darılmalarına yol açan
olayla ilgili
duygularını uygun bir dille ifade
etmelerine
yardımcı olmak
B) Öğrencileri derhal rehberlik
servisine
göndererek sorunun çözülmesini istemek
C) Bu öğrencilerin ikisine de yakın olan
başka bir
öğrenciden onları barıştırmasını istemek
D) Öğrencilere, barışmazlarsa bu durumu
disiplin
kuruluna bildireceğini söylemek
E) Durumu okul idaresine bildirmek
ÇÖZÜM:
Çatışmanın en büyük nedeni tarafların
birbirlerini
anlamamasından kaynaklanmaktadır.
Özellikle
tarafların karşısındakinin
duygularını
anlamamaları ve kendi duygularını ifade
edememeleri çatışmaları çözümsüzlüğe
götürür.
O k u l o r t a m ı n d a ö ğ r e n c i l e r e
s ı n ı f t a
kazandırılabilecek en önemli kazanımlardan
biri
öğrenciye duygularının
farkındalığını
kazandırmaktır. Verilen ömekteki olayda
da öğretmen öğrencilerin duygularını
ifade edebilecekleri ortam oluşturmalıdır.
(Cevap A)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 69
5. Öğretmenin öğrencilerle etkili bir iletişim
kurmasında, mesajın aşağıdaki özelliklerinden
hangisinin payı en fazladır? (2002 KPSS)
A) Beden diliyle iletilmesi
B) Göz temasıyla desteklenmesi
C) Dolaylı olarak iletilmesi
D) Gülerek iletilmesi
E) Açık, net ve anlaşılır olması
Karşımızdaki bireye "cılızlaşmışsın" yerine
"incelmişsin."; "şişkosun." yerine "toplu
görünüyorsun." demek hangi tür iletişim
diline örnektir? (2002 KPSS)
A) Övücü dil
B) Aşağılayıcı dil
C) Psikolojik dil
D) Öz saygı geliştirici dil
E) Öz saygı zedeleyici dil
Günlük hayatta da insanlar arası iletişimin sağlıklı
bir şekilde yürütülebilmesi tarafların birbirlerini
anlamasına bağlıdır. İletilen mesajın beden diliyle
desteklenmesi, iletişim sırasında göz teması
kurulması ve samimi bir şekilde iletilmesi iletişim
kalitesini arttırır. Ancak karşıdaki kişiye mesaj
açık, net, dolaysız ve anlaşılır bir şekilde
iletilmezse bunların hiçbir önemi yoktur. İletişimin
kesintisiz devam edebilmesi için verilecek mesajın
açık, net ve anlaşılır olması gerekir.
(Cevap E) -|
Karşımızdaki bireye cılızlaşmışsın, şişkosun
demek bireyin öz saygısını zedelemektir. Böyle
ifadeieri bireyi kırmayacak şekilde ifade etmeliyiz.
Şişkosun yerine toplu görünüyorsun demek ya da
cılızlaşmışsın yerine incelmişsin demek öz saygı
geliştirici dildir.
(Cevap D)
"ESJJ
'm
6. Öğretmen - öğrenci ilişkisinin sağlıklı :o
olabilmesi için aşağıdakilerden hangisi gerekli s
degildir? (2002 KPSS) 'ğ
A) Öğretmenin içten ve samimi olması >
B) Öğretmenin olaylara öğrencilerin bakış
açısıyla bakabilmesi
C) Öğretmenin, başarılı olsun olmasın tüm
öğrencilere eşit ölçüde değer vermesi
D) Öğretmenin, öğrenme - öğretme etkinliklerinde
öğrencilerin gereksinimlerini göz önüne alması
E) Öğretmenin öğrenim düzeyinin velileriyle eşit
olması
Öğretim hizmetlerinin daha verimli verilmesi
muhakkak veli öğretmen işbirliğine dayanır. Ancak
bu işbirliğinin etkili olması için velilerin öğrenim
düzeylerinin öğretmenle eşit olması gerekmez.
Öğretmen tüm velileriyle aynı derecede ilişki
geliştirebilmelidir.
(Cevap E)
Çocuğun hatalı davranışlarını düzetmede
aşağıdaki yaklaşımlardan hangisinin, onun
kendisine saygısını zedelemesi olasılığı en
fazladır? (2002 KPSS)
A) Hatalı davranışını pekiştirmek
A) Hatalı davranışının sonucunu yaşayarak
görmesini sağlamak
B) Bu tür başına gelenleri ona anlatmak
B) Kötü bir çocuk olduğu için hatalı davrandığmı
söylemek
E) Uygun davranış ömeklerini göstererek
uygulamasını sağlamak
Çocuğun kendisini değerli hissetmesi öz saygı
açısından çok önemlidir. Çocuğa yaptığı hatadan
dolayı kötü bir çocuk olduğunu söylennek öz
saygısını zedeler. Çocuğun yaptığı hataları kabul
etmesi, bu hatalardan dolayı uyarılıp düzeltilmesi
asla onun tamamen kötü işe yaramaz olduğu
anlamına gelmez. Kötü bir çocuk olduğunu
söylemek onun sadece bir hatasına dayanarak iyi
yönlerinin olmadığı mesajını verir. Bu da çocuğun
özsaygısını zedeler.
(Cevap D)
70- -REHBERLİK (PDR)_
9. Aşağıdakilerden hangisi, göz teması
kuramayan bir öğrencinin bu durumu için
uygun bir açıklama olmaz? (2002 KPSS)
A) Utangaçlık
B) Ulaşılmaz görünme isteği
C) Çekingenlik
D) Kendine güven eksikliği
E) Yakın ilişki kurmakta kaygı
İletişimin en önemli ve can alıcı noktası göz
temasıdır. Göz teması karşılıklı iletişimin önemli
bir boyutunu oluşturur. İletişim anında göz teması
kuramayan bir öğrencinin kendine güven eksikliği
vardır. Bu güvensizliğin getirdiği çekingenlik,
yakın ilişkiler kurmaya karşı korku ve utangaçlık
durumları da bireyin göz teması kuramamasının
sebeplerindendir.
(Cevap B)
İnsanların sosyal yönü insanların başkalarıyla
sosyal olarak birlikte olmasını gerektirir. İnsanı
diğer tüm canlılardan ayıran temel özellik de
budur. Günümüzde toplumun hıziı değişimi,
insanların sosyal hareketliliği, ve pek çok alanda
gerçekleşmesi gereken işbirliği bireylerin belli
sosyal beceriiere sahip olmasını zorunlu kılar.
Özellikle ergenlik döneminin bireylere getirdiği
uyum problemleri ve benlik algısındaki
değişiklikler ergenin sosyal uyumunu güçleştirir.
Bu dönemde ergenlerin sosyal uyum becerilerini
arttırmak için ergenlere iletişim kurma, kendini
etkili bir biçimde tanıtma, empatik olma, sosyal
rahatlık, kendine ve başkalarına güvenme,
arkadaşlık kurma sürdürme ve yakın ilişki kurma
gibi sosyal beceriler kazandırılması gerekir.
(Cevap E)
> 22*Q UJ
11.Bir problem karşısında karar verirken bağımlı
hareket eden bireylerde görülen tipik davranış
aşağıdakilerden hangisidir? (2003 KPSS)
A) Problemin nedeni olarak gördüğü koşulları
değiştirmeye çalışma
B) Probleme çözüm getirebilecek seçenekleri
araştırma
C) Problemi düşünmeyip enerjisini başka
konulara yöneltme
A) Aklına ilk gelen çözüm yoluna yönelme
E) Deneyimli kişilerin önerilerini benimseme
10. Ergenlik çağındaki bir genç, arkadaşları arasında
fazla sevilmediği için üzülmektedir.
Bu bireye yapılacak en etkili yardım hangisidir?
(2002 KPSS)
A) Yalnızlığa alıştırmak
B) Teselli vermek
C) Öğütvermek
D) Yeni bireylerle tanıştırmak
E) Sosyal beceri kazandırmak
Bir problem karşısında kendi becerilerini
kullanamayan yani bağımlı hareket eden kişiler
çözüm yolu üretmek yerine güvendikleri kişilerin
önerilerini benimserler. Problem üzerinde
düşünen, sebeplerini ve çözüm yollarını araştıran
bireyler kendine güveni daha fazla olan bağımsız
hareket edebilen kişilerdir.
(Cevap E)
-EGITIM BILİMLERI- 71
12. Birinci sınıfa yeni başlayan işitme engelli bir
öğrenci, işitme cihazı kullanmaktadır.
Arkadaşları bu cihazla sürekli ilgilenmekte ve
onu kurcalamaya çalışmaktadır. Bu sorunu
çözmek için, öğretmenin aşağıdaki yollardan
hangisini kullanması en az etkili olur? (2003
KPSS)
A) Öğrencilere, arkadaşlarının cihazına
dokunmalarını yasaklamak
B) Öğrencilere işitme engeli ve işitme cihazı
hakkında bilgi vermek
C) Öğrencilerin, zarar vermeden birer birer bu
cihazı incelemelerine izin vermek
D) Öğrencilerin istekli olanlarını işitme cihazları
hakkında bilgi toplamaya yönlendirmek
E) Konuyla ilgili bir uzmanın, öğrencilerin
sorularını yanıtlamasını sağlamak
Öz saygısı yüksek bireyin özellikleri: Kendi ve
başkaları hakkında iyi düşüncelere sahiptir,
gerçekçi bir benlik kavramına sahiptir, yaratıcıdır,
kendini kabul eden bir yapıya sahiptir, duygularını
dile getirmekten çekinmez ve risk almaktan
korkmaz. Savunma mekanizmaları insanların
sorunlarla başa çıkmak için kullandıkları
süreçlerdir. Ruh sağlığı yerinde olan insan
savunma mekanizmalarını çok az kullanır.
(Cevap E)
Öğrenciler özellikle ilköğretim çağındaki öğrenciler
farklılıklara karşı aşırı duyarlı ve meraklıdırlar. Bu
öğretmen öğrencilerin merak duygularını göz
önünde bulundurup öğrencilere bu cihazı
tanıtmalıdır. Öğrencilerin merak duygusunun
önüne geçmek sorunları daha da çok arttırır.
(Cevap A)
'5 üJ
14. Arkadaşlarının kendisinden
hoşlanmadığını düşünen Ali,
arkadaşlarından uzak durmaya çalışmakta
ve onlarla birlikte olduğunda çekingen
davranışlar sergilemektedir. Ali'nin bu tür
davranışları, arkadaşlarının ondan gerçekten
hoşlanmamasına yol açmakta ve sonuçta
Ali'nin düşüncesi pekişmektedir.
Bu duruma uygun düşen
örnek, aşağıdakilerden hangisidir? (2004
KPSS)
A) Ketlenme
B) Öğrenilmiş çaresîzlik
C) Kendini gerçekleştiren kehanet
D) Genellenmiş kaygı
E) Düşük engellenme eşiği
13. Aşağıdakilerden hangisi öz saygısı yüksek olan
bir bireyi betimlememektedir? (2004 KPSS)
A) Kendine güvenen
B) Duygularını açığa vurabilen
C) Riski göze alabilen
D) Kendini değerli bulan
E) Savunma mekanizmalarına başvuran
Ali başlangıçta arkadaşlarının kendinden
hoşlanmadığı görüşündedir ve buna göre
arkadaşlarına soğuk davranmaktadır. Bu
davranışlar sonucunda gerçekten arkadaşları
ondan uzaklaşmaktadır. Bu durum kendini
gerçekleştiren kehanettir.
(Cevap C)
72- -REHBERLİK (PDR)_
15. Öğrencileriyle ilişkilerinde insancıl (hümanist)
yaklaşımın "saydalık ilkesf'ne bağlı kalan
Ayşenur öğreteninin, durumuna en uygun olan
konuşma tarzı hangisidir? (2004 KPSS)
A) Dersle ilgili başka sormak istediğiniz var mı?
A) Derste sürekli sıkıldığınızdan söz
ediyorsunuz? Niçin?
B) Bu davranışınız beni çok duygulandırdı.
C) Ders bitti. Evinize giderken trafiğe dikkat edin.
E) Tüm derslerinizde bu kadar başarısız mısınız?
Rogers'e göre saydamlık bireyin doğal (spontan)
davranması anlamına gelir. Bireyin düşündüğü ya
da olduğu gibi davranmasıdır. Diğer bir ifadeyle
bireyin içini dışının bir olmasıdır. Soruda C
seçeneğinde verilen ifade (bu davranışınız beni
çok duygulandırdı) öğretmenin gerçek duygularını
açıkladığı bir ifade olduğu için saydamlık
(şeffaflık) ilkesine uymaktadır.
(Cevap C)
Bir danışmanda bulunması gereken en önemli
özelliklerden biri de empatik anlayıştır. Empatik
anlayış danışmanın kendini danışanın yerine
koyup, onun yaşamını, bütün ayrıntılarıyla sanki
danışanmış gibi anlamasını ve hissetmesini
gerektirir. Bunu yapan danışman danışana seni
anlıyorum mesajı verir. (Cüceloğlu D., Insan ve
Davraşı, S.482) Üzülmeyin geçer, bu da geçer,
endişelenecek bir şey yok gibi sözler bireyi
anlamaktan çok moral vermek içindir. Bu sözlerde
karşısındakinin duygularını anladığına ilişkin hiçbir
şey yoktur. Bunun gibi moral vermek için söylenen
sözler ya da yapılan öneriler (doktora götürün vb.)
empatik anlayış içinde yer almaz. A
seçeneğindeki ifade ise tamamen karşısındakinin
duygularına yönelik bir ifadedir.
(Cevap A)
o >
■
ço
> 17. Boşanmak üzere olan öğretmen Fatma Hanım bir
gün sınıfındaki bir çocuğun anne-babasının
boşanacağını öğrenmiştir.
Çocuğa aşağıdakilerden hangisini söylerse
kendi sorununu yansıtmamış olur? (2005
KPSS)
A) Kesin suç babandadır.
B) Yazık! Olan çocuklara oluyor.
C) Annen üzülüyor değil mi?
D) Sen ne düşünüyorsun?
E) Baban size bakacak mı?
16. Annesi hasta olan birisi psikolojik danışmana
gittiğinde, bireye aşağıdakilerden hangisi
söylenirse empati kurulmuş olur? (2004 KPSS)
A) Onu kaybetmekten korkuyorsun
B) Üzülmeyin, geçer
C) Onu doktora götürün
D) Bu da geçer!
E) Endişelenecek bir şey yok
Seçeneklere baktığımızda D seçeneği hariç tüm
seçenekler kişinin kendi yaşadığı sorunun
sonucudur. Söyleyen kişinin yaşadığı sorunun
izlerini taşımaktadır. D seçeneğinde ise
söyleyenden bir duygu yoktur, tamamen
karşıdakini anlamaya yöneliktir.
(Cevap D)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 73
18. Bir öğretmenin aşağıdakilerden hangisini
söylemesi kendisini açmasına örnektir? (2005
KPSS)
A) Eğitsel gezilerde öğrenciler çok eğlenir.
B) Bu gezi çok eğlenceli olmalı.
C) Siz bu gezi hakkında ne düşünüyorsunuz?
D) Geziler sizi heyecanlandmyor mu?
E) Öğrenciyken yıl sonunda ben de sizin gibi
hissederdim.
Öğretmenin kendini açması bir olay ya da
durumla ilgili olarak kendi duyuşsal yönünü
yansıtması demektir. Seçeneklere baktığımızda E
seçeneği dışındaki tüm seçeneklerde öğretmen
kendisi ile ilgili bir şeyden bahsetmemekte sadece
öğrenciyi anlamaya yönelik yansıtmalar
yapmaktadır. E seçeneğinde ise kendi yaşantı ve
duygularını konuşmasına yansıtıp kendini
öğrencilere açmaktadır.
(Cevap E)ço 'ü£T ÜJ Q
'E SJLJ
19. Özgüveni düşük bir öğrenciye özgüvenini
arttırmak için PDR hizmetlerinden hangisini
daha önce yapmak gerekir? (2005 KPSS)
A) Bilgi verme
C) Konsültasyon
E) Oryantasyon
B) Psikolojik danışma
D) MüşavirlikQ
Psikolojik danışma hizmetleri: Psikolojik danışma,
bireylerin kendilerini tanımlarını, güçlü ve zayıf
yönlerini fark ederek yaşadıkları problemleri etkili
bir biçimde çözmek amacıyla, yüz yüze bir ilişki
süreci içinde sunulan ve duyuşsal yönü ön planda
olan profesyonel bir yardım hizmetidir. Nihai
amacı da bireyin karar verme ve problem çözme
becerisini geliştirerek kişisel gelişimini
sağlamaktır. (Ed. G. Can, Psikolojik Danışma ve
Rehberlik, s.60) Özgüven problemi yaşayan bir
öğrenci için verilecek hizmet psikolojik
danışmadır. Psikolojik danışma hizmetinin amacı
bireyin kendini gerçekleştirme sürecinde bireye
yardım etmek ve çevresiyle ve kendiyle barışık bir
yaşam sürmesine katkıda bulunmaktır.
(Cevap B)
74- -SINIF YÖNETİMİ-
Öğretimde ne öğretileceği öğrenciler tarafından açıkça bilinmeli ve onlarla birlikte plânlanmalıdır. Eğitim öğretim kurumlarında eğitim etkinliklerine ve derslere hazırlıklı girmek yasal yönden zorunlu, eğitsel yönden gereklidir.
Öğretim sürecini planlamanın yararları şunlardır:
1. Öğretimde kalite kontrol edilebilir ve süreçtestandartlaşma sağlanır.
2. Ders kapsamı mevcut süreye dengelibiçimde dağıtılır.
3. Ders öncesinde, kapsam ve olanaklançözümlenerek bilinçli davranmak içingereksinim duyulan verilere sahip olunur.
4. Öğretmen derslerin aşamalılığını görebilir vemantıksal bir sıra izler.
5. Öğrencilere, kendilerinden beklentilerinizigöstererek onları dağınıklıktan kurtarabilir veunutkanlıktan kaynaklanabilecek sorunlarönlenir.
6. Öğretmen sürpriz ve endişelerden uzakolacağı için özgüveni artar ve özdenetimyaparak öğretmen kendini geliştirir.
7. Öğretimin plânlanması, öğretmenin eğitimöğretimde neyi, niçin ve nasıl yapacağınıdüşünmesini sağlayarak verimini arttırır.
8. Öğretim programlarının plânlaması,öğrencilerin bilgi ve beceri düzeyleri dikkatealınarak ne zaman ve hangi süreler içindeişleneceğinin düzenlenmesini sağlar.
9. Öğretimi verimli ve etkin hale getirir. Zamanıetkili ve verimli kullanma fırsatı sağlar.
10. Konunun ne zaman ve ne kadar süredeişleneceğini gösterir.
H.Öğretmenin derse hazırlıklı gelmesini sağlar ve motivasyonunu artırır.
SINIF YONETIMI Oğretim Sürecinde Planlama
12. Sınıf yönetimini kolaylaştırır ve disiplin sorunlarını azaltır.
13.Öğretmen ve öğrencileri dağınıklıktan kurtarır ve düzenli çalışmasını sağlar.
14. Hedeflere ulaştıracak en uygun öğrenme öğretme süreçleri ile araç ve gerecin seçilmesini, eğitim etkinliklerini uygulamasını sağlar.
Plân Yapmanın İlkeleri
a. Plânlar; çağdaş eğitimin gereklerine uygunolarak öğrenci merkezli, bireyselleşmişöğretim, tam öğrenme, aktif öğrenme-öğretme ve disiplinleri arası çalışmaları esasalan uygulanabilir etkinliklere dayalıolmalıdır.
b. Plânlama çalışmalarında öğrenme-öğretmesüreci, etkin hâle getirilerek eğitimdeki yenigelişmeler, çevre özellikleri, öğrencilerinbireysel gelişim özellikleri (fiziksel, duygusal,bilişsel ve psikomotor) ile okul çevre ilişkilerigöz önüne alınmalıdır.
c. Plân, standart değil, gerektiğinde konu, süreve uygulamada değişiklikler yapılabilecekesneklikte olmalıdır.
d. Plân, eğitim öğretimin hedeflerine ve öğretimkurumlarının özel amaçlarına uygunolmalıdır.
e. Plânda öğretim programlarına göre konularbelirlenir. Ayrıca konuların işlenişindekullanılacak öğrenme öğretme yaklaşımları,araç gereç, kaynaklar, öğrenci etkinlikleri,gezi, gözlem ve deneyler göz önündebulundurulur.
f. Her plân belli bir süreyi kapsayacak şekildeolmalıdır.
g. Plân, öğretimin niteliğine ve düzeyine,konuya, öğretim dalına ve amacına uygunolmalıdır.
-EGITİM BILİMLERİ- 75
h. Ders plânlarının verimli ve anlamlı olabilmesi için belirli ölçütleri karşılaması gerekir. Plânlar hazırlanırken değişik formatlar kullanılmaktadır.
Günlük ve Ders Plânı Hazırlanırken Dikkate
Alınması Gereken Ölçütler
1. Plânlar, dersin içeriğine uygun olmalıdır.
2. Öğrencilerin görüş ve düşüncelerini almayaimkan sağlamalıdır.
3. Öğretmenin ve öğrencilerin ihtiyaçlarınıkarştlar nitelikte olmahdır.
4. Öğrencilerin derse aktif katılımlarınısağlayacak nitelikte olmalıdır.
5. Belirli bir zaman süreci içinde öğretilebilecektemel kavramlan vurgulamalıdır.
6. İçerik, öğrencinin geçmiş yaşantılarına uygunolmalıdır.
7. Öğretim ilkelerine uygun olarakhazırlamalıdır.
8. Görsel ve işitsel araç gereçler, kaynaklar vb.materyallerin içerikle ilişkisini göstermelidir.
9. Açık ve kolay anlaşılır bir dille yazılmışolmalıdır,
10. Esnek ve değişebilir niteliğe sahip olmalıdır.
H.Uygun strateji, yöntem ve teknikleri uygulamaya koyulmalıdır.
12. Öğrencilere kazandırılacak davranışlar özellikle belirtilmelidir.
PLAN TURLERI
Yılhk Plan
Yıllık plan, bir dizi özetlenmiş ünite planından oluşur. Yıllık plan, bir öğretim programında yer alan öğretme - öğrenme etkinlikleri ile bunlar için gerekli olan kaynakların, bu ders için öngörülen zamana dağıtımının yapıldığı bir plan olarak tanımlanabilir.
Öğretmenin bir öğretim yılı süresince ders vermekle yükümlü olduğu sınıflara, program uyarınca belli üniteleri ya da konuları hangi aylarda, yaklaşık ne kadar zamanda işleyeceğini gösterecek şekilde hazırladığı ve öğretim yılı başında okul yönetimine verdiği plâna yıllık plân denir.
Yıllık planda bulunan öğeler
Birinci bölüm, okulun özelliğine göre değişebilmekle birlikte, öğretim yılı, okulun adı, dersin adı ve sınıf düzeyine ilişkin verileri kapsar.
İkinci bölümde ay, hafta ve saat itibariyle sürenin planlaması yapılır. Sonraki sütunlarda konular, hedef ve davranışlar, yöntem ve teknikler, kaynak araç ve gereçler, deney gezi gözlem, diğer zümre öğretmenleriyle işbirliği, ödev ve konusu, yazılı değerlendirme ve düşünceler yer alır. Bu kısım, sınıf öğretmenliğinde üniteler kapsamında düzenlenir ve verilen tüm derslerin planlamasını öngörür.
Üçüncü ve son bölüm ise, öğretmen(ler)in adı ve imzası ile okul müdürünün onayı için ayrılmıştır. Plan örneğinin yer aldığı tebliğler dergisinde, ayrıca içerik değişmeden biçim değişikliği yapılabileceği ve planın onaylı bir ömeğinin öğretmende bulunması gerektiği belirtilmektedir.
Yıllık plan için ön hazırlık yapılırken gereksinim duyabileceğiniz araç, gereç ve kaynaklar da şöyle belirlenebilir:
» Önceki yıllarda başarıyla uygulanmış plan örnekleri
» Tatil günleri ile belirli gün ve haftaları gösteren bir iş takvimi
» Okulda uygulanan haftalık ders dağıtım çizelgesi
» Yararlanılabilecek ve ulaşılabilecek kaynakların bir listesi
» Okulda bulunan ya da kullanım için temin edilebilecek ders araç ve gereçlerinin bir listesi
» Dersin öğretim programı
Yıllık plan ne zaman hazırlanır?
Yıllık plan öğretim yılı başında hazırlanmaya başlanır.
Ünite Planı
Ünite planı, bir ünite kapsamında öngörülen öğrenme-öğretme etkinliklerinin, bu birim için ayrıian ders saatlerine, uygun düzen ve sıra içerisinde yerleştirilmesi amacıyla yapılan plandır. Sınıf öğretmenliğinde ünite planına verilen önem; öğretim verilen yaş grubunun psikolojik özellikleri gereğince yapılan toplu öğretim uygulamasıdır.
76- -SINIF YONETIML
Günlük Plan
Günlük plan, öğretmenin bir işgününde vermekle yükümlü oiduğu tüm derslerin planından oluşur. Branş öğretmenleri bir gün boyunca bazen aynı planı uygulama durumunda olabilirler. Ancak sınıf öğretmenleri, her gün en az üç ayrı dersin planlandığı bir günlük plan yaparlar.
Ders Planı
Yıllık plan bir yol haritasına benzer. Ders planı ise, son istasyon yolu üzerinde özel bir durak yeridir. Ders planı, bir ders boyunca öğretilecek materyalin ayrıntılı, dikkatlice planlanmış ve düzenlenmiş bir tasarımıdır. Ders planları yapılmadan önce şu hususlar dikkate alınmalıdır:
1. Öğrenciler, dersi anlamak için gereklideneyime sahip mi? (Eğer değilse, onlarınanlama düzeylerini yükseltmek için neleryapılabilir?)
2. Öğrenciler, bir seferde ne kadaröğrenebilirler?
1. Aşağıdakilerden hangisi yıllık plan içerisinde ver almaz?
A) Yapılacak gezi, gözlem ve deneylerB) Ünitelerin hangi aylarda işleneceğiC) Dersin kritik hedef davranışlarıD) Yıl içinde öğrencilere verilecek dönem ödevleriE) Yararlanılacak kaynak, araç-gereçler
Yıllık plan öğretim yılı süresinde program uyarınca belli ünite ve konuların hangi aylarda ne kadar zamanda işleneceğini gösteren bir çalışma planıdır. Yıllık planda kritik hedef davranışlar yer almaz.
(Cevap C)
ÇOZUMLlf KONU KAVRAMA TE5Tİ
3. Bu dersi vermeden önce, öğrencilerin bu tür §biigiyi nasıl öğrenebileceklerine ilişkin olarak gnelerin biiinmesi gereklidir? Bu dersin §öğretimi için "en iyi yaklaşım"ın ne olduğu §konusunda kime danışabiiirim? —
Dersi öğretmek için en iyi yöntem /yöntemler > neler olabilir?
5. Ders boyunca ve dersin sonunda öğretilenleriöğrencilerin kavrayıp kavramadıkları ve /veya yapıp yapamadıklarını değerlendirmekiçin en iyi yöntem / yöntemler neler olabilir?
6. Seçilen materyal, dersin hedeflerine uygunveanlamlı mıdır?
Eğitim-öğretim döneminde uygulanan planlarla ilgili aksaklıkların belirlenmesi temel olarak aşağıdakilerden hangisine hizmet eder?
A) Öğretim planlarının daha tutarlıya doğrugeliştirilmesi
B) Öğrencilerin yanlış ve eksik öğrenmelerinitespit edilmesi
C) Yıl içinde kullanılan yöntem, araç ve gerecinişlerliğinin sınanması
D) Öğretmenin öğretme yeterliliklerininbelirlenmesi
E) Yönetim ile işbirliğinin sağlanması
4.
Yıllık planlar hazırlanırken uygulamada doğan aksaklıkların not edilmesi daha sonraki planların daha tutarlı ve daha iyi bir şekilde hazırlanmasını sağlar
(Cevap A)
-EĞİTİM BİÜMLERİ- 77
3. Unitelendirilmiş yıllık plan hazırlarken öncelikli
olarak aşağıdakilerden hangisine dikkat
edilmelidir?
A) Tebliğler dergisindeki yönerge ve
yönetmelikler
B) Öğretim için kullanılacak strateji ve yöntemler
C) Öğrencilere kazandırılacak hedef davranışlar
D) Öğretim sonuçlarını ölçmek için kullanılacak
ölçme yöntemi
E) Bir önceki öğretim yılına ait plan bulguları
5. Bir dersin günlük planında aşağıdaki
sorulardan hangisinin yanıtı bulunamaz?
A) Ders sonunda öğrencilerde görmek istediğimiz
davranışlar nelerdir?
B) Hangi araç gereç kullanılmalıdır?
C) Nasıl öğretmeli?
D) Öğrenme ürünü nasıl ölçülecek?
E) Olumsuz öğrenci davranışları nasıl ortadan
kaldırılacak?
Yıllık plan hazırlanırken ders öğretmeni bu planı
tebliğler dergisindeki yönergelere ve dersin
esaslarına göre hazırlamalı varsa diğer zümre
öğretmenleriyle işbirliği yapmalıdır.
(Cevap A)
o
Planlarda da aynı eğitim programlarında olduğu
gibi hedef, içerik, eğitim durumları ve
değerlendirme öğeleri bulunur. Ne öğretelim?
hedef (A), hangi araç gereci, öğretim yöntem ve
stratejisi kullanılmalı? eğitim durumları (B ve C),
Nasıl ölçelim? Değerlendirme (D) öğelerine ilişkin
sorulardır. Olumsuz öğrenci davranışlarının
önlenmesi ise bir disiplin sorunudur ve
öğretmenin sınıf içi uygulamalarıyla aşılacak bir
sorundur.
(Cevap E)
Q
"S
tz
4. Yıllık planın hazırlanmasında aşağıdakilerden g
hangisine göre hareket edilirse zamanlamadan 'g
kaynaklanan bir sorun yaşanmaz?
"
~
A) Günlük planlar
B) Bir önceki eğitim öğretim yılına ait yıllık plan
C) Akademik takvim
D) Öğrenci ihtiyaçları
E) Yönetimsel faaliyetler
6. Aşağıdakilerden hangisi eğitim sürecinde
kullanılan planların yararlarından biri degildir?
A) Öğretmen ve öğrencilere düzenli çalışma
ahşkanlığı kazandırır.
B) Öğretim etkinliklerinin verimini arttırır
C) Öğrenci merkezli öğretimi kolaylaştırır
D) Öğretimin güvenli biçimde değerlendirilmesi
sağlanır.
E) Öğrencilerin daha aktif olarak derse katılımları
sağlanır
Yıllık plan bir eğitim öğretim yılında işlenecek
konuların, yapılacak gezi, gözlem ve
araştırmaların, kullanılacak ölçme ve
değerlendirme yöntemlerinin, verilecek ödevlerin
yıl içinde hangi aylarda verileceğini ve ne kadar
zaman alacağının planlanmasıdır. Zamanlama
açısından bir sorunla karşılaşılmaması için planlar
yıl başında belirlenen akademik takvime uygun
olarak planlanmalıdır.
(Cevap C)
Planlar eğitim sürecini rasgele ve gelişigüzel
olmaktan çıkarır, öğretmen ve öğrenci
aktivitelerini düzenler. Planlar öğretimin öğrenci
merkezli yapılmasını hazırlamada dikkatli
olunursa kolaylaştırır. Öğrenci katılımı ise daha
çok derste kullanılan araç-gereç, yönteme ve
stratejisine bağlıdır.
(Cevap E)
78- -SINIF YÖNETİMİ.
7. Ders planı ve hazırlama ilkeleri ile ilgili olarak
aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Öğrenci merkezli hazırlanmalıdır
B) Öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve gelişimsel
özellikleri ön planda tutulmalıdır
C) Hazırlanan plan eksiksiz, değiştirilmeden
uygulanmalı
D) Gerçekçi ve gerçekleştirilebilir nitelikte olmalı
E) Öğretim kurumunun özel amaçlarına uygun
olmalı
9. "Ders planı öğrenci ilgi ve ihtiyaçlarına göre
düzenlenmeli, katı değişmez konu listesi
şeklinde olmamalıdır."
Yukarıda söylenenler planın hangi
üzerinde durmaktadır?
A) Hedef davranışlarla tutarlık
B) Esneklik
C) Uygulanabilirlik
D) Açıklık
E) Ders içeriğine uygunluk
Hazırlanan planlar dersin işlenişi için bir yol
göstericidir. Öğretimin etkili olabilmesi ise öğretim
sürecinin öğrenci iligi, ihtiyaç ve özelliklerine göre
planlanmasına bağlıdır. Hazırlanan planlar da
öğretme süreci içerisinde değişen duruma göre
değişebilecek esneklikte olmalıdır.
(Cevap C)
Ders planları ders sürecinde öğrenci ilgi ve
ihtiyaçlarına cevap verebilecek yaptda olmalıdır.
Planlar harfiyen uyulması zorunlu konu listeleri
değildir. Plan ders sürecinde öğrencilerde ortaya
çıkabilecek ihtiyaçlara cevap verebilecek
esneklikte olmalıdır.
(Cevap B)
o m U
J
8. Etkili bir eğitim süreci için ders planı 10-
hazırlarken ve uygularken göz önünde
bulundurulması gereken en önemli ölçüt
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öğretmen ihtiyaç ve yeterlilikleri
B) Kullanılacak araç-gereç
C) Uygulanacak öğretim yöntem ve stratejileri
D) Gerçekleştirilmesi planlanan hedef davranışlar
E) Değerlendirme süreçlerinde kullanılacak
ölçme yöntemi
Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde planlar en
ayrıntılı olandan en genel olana doğru
sıralanmıştır?
A) Ders planı - ünite planı - yıllık plan
B) Ünitelendirilmiş yıllık plan - ünite planı -
günlükplan
C) Günlük plan - yıllık plan - ünite planı
D) Ünite planı - ders planı - yıllık plan
E) Yıllık plan - günlük plan - ünite pianı
Ders planı öğretim hedeflerini gerçekleştirmek için
ders sürecinin planlanmasıdır. Hazırlanan bir
planda öncelikli olarak hedef davranışlara uygun
olmak zorundadır. Yöntem, araç-gereç, ölçme
durumları gibi diğer öğelerde hedeflere uygun
olarak tasarlanmalıdır.
(Cevap D)
En ayrıntılı plan günlük ders planıdır. Daha sonra
ünite planı gelir. En genel plan ise yıllık plandır.
Ünite bütünlük gösteren konular topluluğudur.
Ünite planı da ünitelerin hangi zamanlarda ne
kadar süreyle işleneceğini gösteren plandır.
(Cevap A)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 79
1. Aşağıdakilerden hangisi ders planını
ünitelendirilmiş yıllık plandan ayıran en önemli
özelliktir?
A) Ayrıntılı, özel olması
B) Hedeflerin olması
C) Sürelerin belirtilmesi
D) Ölçme ve değerlendirme yöntemlerini ortaya
koyması
E) Bütün konuları içermesi
Öğretmen öğretim planlarını yaparken
öncelikli olarak aşağıdakilerden hangisine
dikkat etmelidir?
A) Öğrenciye kazandırılacak hedef davranışlar
B) İçeriğin yapısı
C) Ölçme ve değerlendirme yöntemi
D) Kullanılacak öğretim stratejileri, yöntemleri ve
teknikleri
E) Dersin süresi
Öğretim planları yapılırken öncelikli olarak dikkate
al ınması gereken özel l ik; öğrenciye
kazandırılacak hedef davranışlardır.
(Cevap A)
Ç Ö Z U M L U K A V R A M A
Ders planı, en ayrıntılı ve özel plan türüdür.
Ünitelendirilmiş yıllık plan en kapsamlı, geniş plan
türüdür.
(Cevap A) -^"o
trUJ Q
"EÜi
tn tz
2. Öğretim planları ve ders saatlerindeki
değişiklikleri gerçekleştiren Millî Eğitim
Bakanlığının üst karar alma organı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teftiş Kurulu Başkanlığı
B) Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı
C) Eğitim Programları ve Öğretim Dairesi
D) iiköğretim Genel Müdürlüğü
E) Müsteşarlık
Üi
>- 4. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin öğretim
sürecini planlamasının yararlarından biri
degildir?
A) Öğretmen sürpriz ve endişelere açık olur.
B) Öğrenme-öğretme sürecind9 hedeflere kısa
sürede ulaşılmasına yardım eder.
C) Eğitim-öğretimin değerlendirilmesinin
güvenilir
olmasını sağlar.
D) Öğretmen ve öğrencileri dağınıklıktan kurtarır
ve düzenli çalışmasını sağlar.
E) Hedeflere ulaştıracak en uygun öğrenme-
öğretme durumlarının belirlenmesine ve
hazırlanmasına yardım eder.
Öğretim planları, ders programları ve ders
saatlerindeki değişiklikler Talim ve Terbiye Kurulu
Başkanlığı tarafından gerçekleştirilir.
(Cevap B)
Öğretmen derse plan yaparak girdiği için sürpriz
ve endişelere açık olmaz. Kendine güveni tamdır.
(Cevap A)
80- -SINIF YONETİML
5. Aşağıdakilerden hangisi planlamanın bir
öğretmene sağlayacağı en___az düzeydeki
faydadır?
A) Ders kapsamını mevcut süreye dengeli
biçimde dağıtır.
B) Öğretimde kalite kontrol edilir ve süreçte
standartlaşma gerçekleştirilir.
C) Ders öncesinde yapacağı aktivitelere ilişkin
eğitim durumlarını belirlerve hazırlar.
D) Öğrenciler arasındaki karşılıklı etkileşimi
güçlendirmeye yarar.
E) Konuların aşamalılığını görür ve mantıksal bir
sıra içerisinde işler.
7. Aşağıdakilerden hangisi günlük ders planda
yer alması gereken özelliklerden biri değildir?
A) Eğitim durumlarını belirtme
B) Esnek ve değişebilir olma
C) Yıllıkplanla ilişkili olması
D) Genel hedefleri belirtme
E) Dersleri nasıl işteyeceğini gösterme (giriş,
gelişme ve sonuç bölümlerinde)
Günlük planda, dersin özel hedefleri (ünitenin ya
da konunun hedefleri) yer alır. Genel hedefler
öğretim kademesinin ve okulların hedefleridir.
(Cevap D)
Öğretmenin plan yapması ve bunu uygulaması,
öğrenciler arasındaki karşılıklı etkileşimi
güçlendirmeye dolaylı olarak katkıda bulunur,
diğer şıklara oranla yararı daha azdır.
(Cevap D)
o>" Q
LU
6. Öğretim sürecinde yapılan: 1-Ünite planı, 2-
Yıllık plan. 3- Ders planı ve 4- Günlük
Plan'ların kapsamı en dar olandan en geniş
olana doğru sıralaması aşağıdaki şıkların
hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) 1-3-2-4
B) 3-1-2-4
C) 2-1-4-3D) 3-4-1-2
E) 1-2-3-4
Aşağıdakilerden hangisi öğretim planları
hazırlanırken dikkat edilmesi gereken
noktalardan biri degildir?
A) Plânlar; içerik, eğitim durumları ve
değerlendirme öğelerini içermeiidir.
B) Kesin ve değişmez bir niteliğe sahip olmalıdır.
C) Öğrencilerin derse aktif katılımlarını destekler
nitelikte olmalıdır.
D) Öğretmenin ve öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılar
nitelikte olmalıdır.
E) Öğrenme-öğretim ilkelerine uygun olarak
hazırlamalıdır.
En ayrıntı l ı ve özel plan türü branş
öğretmenlerinin yaptığı ders planıdır. En geniş ve
kapsamlı plan türü ise yıllık plandır. Şu an
öğretmenler ünite planı ve yıllık planın
birleşiminden oluşan ünitelendirilmiş yıllık plan
yapmaktadır.
(Cevap D)
Öğretim planları esnek olmalıdır. Öğrencinin ve
çevrenin değişen ve gelişen ihtiyaçlarına cevap
vermelidir.
(Cevap B)
-EĞİTİM BİÜMLERİ- 81
9. Öğretmenin bir öğretim yılı süresince verdiği
ders ya da derslerin konularını gösteren ve
öğretmence hazırlanarak ders yılı başında okul
yönetimine verilen plan türü aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Ders planı
B) Günlük plan
C) Öğretim planı
D) Yıllık Plan
E) Ünite planı
11. Öğretmenin sınıf ortamında öğrencilerin
değişen öğrenme ihtiyaçlarına karşılamaya
yönelik olarak çeşitli seçenekler üretmek
zorundadır. Bu durum öğretim planlarının
aşağıdakilerden hangi özelliğe sahip olmasını
gerektirmektedir?
A) Velilerin görüşlerini alması
B) Kullanılacak yöntem ve tekniği açıkça
belirtmesi
C) Ayrıntılı olması
D) Değiştirilemez olması
E) Esnek ve değişebilir nitelikte olması
Ünitelendirilmiş yıllık plan, en geniş ve kapsamlı
plan türüdür. Yıllık plan, öğretim yılı başında
yapılır ve birörneği okul müdürüne verilir.
(Cevap D)
Öğretim planlarının değişen çevre koşulları ve
öğrencilerin ihtiyaçlarına göre değişmesi, esneklik
özelliğine sahip olduğunu gösterir.
(Cevap E)
S2 "oecLUQ
"EÜJ
=d!
10. Sınıf öğretmenleri tarafından yapılan ve
öğretmenin bir işgününde vermekle yükümlü
olduğu tüm derslerin planından oluşan plan
türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ders planı
B) Günlük plan
C) Ünitelendirilmiş yıllık plan
D) Ünite planı
E) Uygulama planı
Günlük plan; sınıf öğretmenleri tarafından yapılır
ve bir öğretmenin bir işgününde vermekle
yükümlü olduğu derslerin planından oluşur.
(Cevap B)
12. Öğretmenin öğretim sürecini etkili şekilde
planlaması aşağıdakilerden hangisine neden
olmaz?
A) Öğretmenin kaygının azalmasına
B) Öğretmenin iş yükünün artmasına
C) Öğretmenin kendine güven duygusunun
artmasına
D) Sınıfı yönetimini etkili şekilde
gerçekleştirebilmesine
E) Zaman yönetimini etkili yapabilmesine
Öğretmenin öğretim sürecini etkili şekilde
planlaması, onun işyükünün artmasına neden
olmaz. Aksine yapacağı eylemleri planladığı için
işyükünü azaltır ve zaman yönetimini etkili şekilde
gerçekleştirir.
(Cevap B)
82- -SINIF YÖNETİMİ-
13. Bir ders ya da kursun bütün konuları ile bu
konuların her birine uygun olan zaman
bölümlerini bir arada görebilmek için
aşağıdaki plan türlerinden hangisini yapmak
gerekir?
A) Bir ünitelendirilmiş yıllık plan yaparım.
B) Ünite planı yaparım.
C) Günlük plan yaparım.
D) Daha önce yapılmış planları yaparım.
E) Dersplanı yaparım.
Bir ders ya da kursun bütün konuları ile bu
konuların her birine uygun olan zaman bölümlerini
bir arada görebilmek için en kapsamlı ve geniş
olan plan olan ünitelendirilmiş yıllık plan yapılır.
(Cevap A)
15. Aşağıdakilerden hangisi ders plânı yapılırken
en az düzeyde dikkate almması gereken
noktalardan biridir?
A) D9rs plânları, konu alanının özelliklerine ve
dersin içeriğine uygun olmalıdır.
B) Öğrencilerin derse aktif katılımlarını
sağlayacak nitelikte eğitim durumlarını
göstermelidir.
C) Öğrenme-öğretim ilkelerine uygun olmalıdır.
D) Diğer öğretmenlerin görüş ve düşüncelerini
almaya imkân sağlamalıdır.
E) İçerik, öğrencinin geçmiş yaşantılarına uygun
olmalıdır.
Ders planı yapılırken diğer öğretmenlerin görüş ve
düşüncelerinin alınması diğer seçeneklere göre
gerekli olan bir özellik ve ilke değildir.
(Cevap D)
14. Öğretim sürecini planlamanın temel amacı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Okul-çevre ilişkisini düzenlemek
B) Öğretim faaliyetlerini planlı ve organize bir
şekilde gerçekleştirmek
C) Öğrencilerin öğrenim ihtiyaçlarını tespit etmek
D) Okul yönetiminin işyükünü azaltmak
E) Ölçme-değerlendirme yöntemlerini belirlemek
Öğretim sürecini planlamanın temel amacı;
öğretim faaliyetlerini planlı ve organize bir şekilde
gerçekleştirmektir.
(Cevap B)
o
QUJ
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 83
1. Aşağıdakilerden hangisi günlük
planda bulunmaz? (2005 KPSS)
A) Dersin süresi
B) Genel hedefler
C) Yöntem teknik
D) Araç gereç
E) İşlenecek konu
2551 sayılı (Ağustos, 2003) Tebliğler
Dergisinde ders planı aşağıdaki şekilde
tanımlanmıştır.
"Ders planı, bir ders için o dersle ilgili
eğitim programlarında yer alan ve birbiriyle
ilişkili öğrenci kazanımlarını (h9def ve
davranışlarını) bir ya da birkaç ders
saatinde işlenecek konu örüntüsünü,
konuya ilişkin deney, tartışma soruları,
proje ve ödevleri, uygulama
çalışmalarını, ders araç gerecini içine
alan birinci derecede sorumlu olduğu,
zümre öğretmenleri ile şube
öğretmenlerinin ortak katkısıyla ders
öğretmenlerince önceden hazırlanan
plandır." (Tebliğler Dergisi, 2551:442)
Günlük ders planında genel hedef ifadeleri :~§ bulunmaz. Günlük plan sadece o ders
içinde £ gerçekleştirilecek hedef davranışları
içerir.
(Cevap B)
ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ
84- -REHBERLİK SERVİSİ.
ÖĞRENME STRATEJİLERİ-I
Öğretmed9 olduğu kadar öğrenme eyİ9mi için de bazı stratejilere ihtiyaç vardır. Bu sayıda ve daha sonraki sayıda Öğrenm9 Stratejileri üz9rinde durulmaya çalışılacaktır. Çünkü başarıya ulaşmada bu stratejilerin önemli bir yeri vardır.
Strateji: Bir şeyi elde 9tmek için izlenen yol; bir amaca ulaşmak için geliştirilen bir planın uygulanması olarak tanımlanabilir.
Öğrenme stratejisi: Öğrencinin öğrenme sırasında kullandığı; öğrencinin kodlama sürecini etkileyen davranış V9 düşüncelerdir. Ayrıca öğrencinin sunulan materyali etkin bir biçimde örgütlemesi, bütünleştirmesi ya da anlamlaştırması olarak da tanımlanır.
K^ndi öğrenmesini sağlayabilen öğrencilere "stratejik öğrenenler", öğrencinin kendi kendine öğrenebilmesi için kullandığı işlemlere de "öğrenme stratejisi" adı verilmektedir. Öğrenme stratej i ler i i le i lg i l i farkl ı sınıflandırmalar vardır. Bu sayıda öğrenme stratejilerinden dikkat ve tekrar stratejileri üzerinde durulacak, gelecek sayıda diğerleri açıklanacaktır.
I-DİKKAT STRATEJİLERİ
Öğretimd9 yerine getirilmesi gereken ilk işlev, öğrencinin dikkatini belirginleştirmek V9 artırmaktır. Çünkü Ç9vr9den geİ9n bilginin birey için gerekli olanlarının kısa süreli belleğe geçişini sağlayan en ön^mli süreç dikkattir Kendi kendine öğretim, öğrencinin birkaç dikkat stratejisinden birini benims9mesi, nesn9İ Öğr9n9n olmasına dayanır. Stratejik bir öğrenci, öğrenme oluşumunda amacını belirledikten sonra dikkat stratejilerinden en uygununu seçerek kullanır.
1. Metinde Yazılanların Altını Çizme:
Dikkati yöneltmed9 kullanılan stratejilerden biri, metinde yazıların altını çizmedir. Anahtar sözcüklerin ve temel düşünceierin altının çizilmesi, öğrenciier tarafından yaygınlıkla kullanılmaktadır. Ancak altını çizm9, okunan metinde önemli düşüncelerle, önemü olmayanın ayırt edilm^sine dayanır. Bazı öğrenciler tüm tümcelerin altını çizerier.
Birincisi, altını çizme anahtar sözcükleri, temel düşünceleri fiziksel olarak yerleştirir, böylece gözd^n geçjrme ve anımsama hızlı ve etkili gerçekleşir. İkincisi, altı çizilerek S9çme süreci, var olan bilgiyle yeni bilginin birleştirilmesine
OSYM ■ fYİDÎ İKL İM
Rehberlik Servisi Jhsan Kurt (PDR Uzmanı)
yardım eder.
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 85
2. Metin Kenarına Not Alma:
Altını çizme gibi metin kenarına not almanın da etkililiği, dikkati içeriğe ve anlamı destekleyen işleve yoğunlaştırma derecesine bağlıdır.
Metin kenarına not alma, öğrencinin tekrar etmesine, yeni bilgiye hazır olmasına ve kodlamasına yardımcı olur. Metin kenarına not alma, bilinmeyen sözcükleri yuvarlak içine alma, anlaşılmayan yerlere soru işareti gibi işaretler koyma, önemli düşünceleri gösteren işaretler ve açıklamalar, öğrencinin bu kısımlara dikkatini yoğunlaştırmasını sağlar.
3.Metni Okumadan Önce Metindeki Başlıklar, Şekil, Grafik, Şemaları Gözden Geçirme:
Dikkatin odaklaşmasında metindeki başlıklar, alt başlıklar, şekil, grafik, şema ve benzerleri etkili rol oynar. Dikkatini odaklaştıran öğrenci metni okumadan önce başlık ve tabloları, şemaları gözden geçirerek zihninde bir ön örgütleyici oluşturabilir. Böylece önemli düşünceleri belirlemede oluşan ön örgütleyiciler oldukça 9tkilidir.
Büyük beyinler fikirleri, ortalamabeyinler olayları, küçük beyinler de
kişileri tartışır...
II-TEKRAR STRATEJİLERİ
Kısa süreli belleğin süre ve depolama yeterliği açısından sınırlılığı, tekrar ve gruplama stratejileri ile artırılabilir. Tekrar stratejileri bir listeyi yinelemek ya da bir metni aynen tekrar etmek gibi bilginin uzun süreli belleğe daha uygun işlenmesine yardım eder. Ayrıca tekrar stratejileri ezberleme için de kullanılır.
Tekrar stratejisi kullanılırken öğrenen kişi, metni aynen kopya eder ya da önemli cümleleri tekrarlar, metni zihinsel ya da sesli olarak yineler. Bazı araştırmalar, dudakları kıpırdatarak içinden tekrar etmenin dudakları kıpırdatmamaya göre hatırlamayı artırdığını gösterm^ktedir.
Bilginin olduğu gibi tekrarlandığı basit tekrar, bilginin kısa süreli bellekte daha uzun süre kalmasını sağlar. Basit tekrarın bu işlevi dışında kullanılması yararlı değildir. Bazen, bir şiiri ezberlemek gibi, kullanılabilir. Bilginin uzun süreli bellekte depolanmasını sağlamak için, bilginin anlamlı kılınması, ekleml̂ meli tekrar ile imkân dâhilindedir. Tekrar stratejisini kullanırken öğrenen kişi, olguları zihinsel ya da sesli yineler, bir metni aynen kopya eder ya da önemli cümleleri tekrarlar. Kısaca bu şekilde bir yol takip edilir.
Öğrenilecek metin düz yazı türünde ise (bir tanımı ezberlemek gibi) tekrar stratejileri, konuyu sesli olarak tekrarlama, yazıya aktarma, bazı bölümlerini aynen alıntılamayıkapsamaktadır.
86- -REHBERÜK SERVİSİ-
Tekrar stratejilerinin faydalarından biri bilginin kısa süreli bellekte daha uzun süre kalmasını sağlar. Ancak hatırlamada problem oluşturabilir.
Eğitim psikologları arasında "öğrenme"nin tanımı konusunda tam bir beraberlik yoktur. Ancak benz^r şeki l lerde tanımlar yapılmıştır. Hemen hepsi öğrenmenin; kişi yeni bir davranışa sahip olduğu zaman oluştuğunu kabul etmektedirler. Öğrenme, davranış değişimlerinin kalıcı olmasıyla mümkündür. Ancak öğrenmenin gerçekleşebilmesi hususunda, araştırma sonucunda bazı teoriler ileri sürülmüş ve bu konuda ilkeler tespit edilmiştir. Bu tespit edilen ilke ve kavramlardan bazılarının açıklamalarına uyabilecek düşüncelerin Türk atasözlerinde olduğu söylenebilir. Mesela; "Ağlamayan çocuğa meme verilmez." şeklinde ifade edilen atasözü, Thomdike'ın teorisine göre yorumlanabilir. Thorndike'a göre, hayat durumu ile tepki arasındaki bağlantıyı işler hale getiren kanunlar (bağlantı oluşmasıyla öğrenme) vardır. Etki kanunu en çok etkili olanıdır. Bu teori, bebek ve çocukların birşeyi nasıl öğrendiklerine dair önemli bir katkıda bulunmuştur.
Acıkmanın işareti olan ağrı veren duygu(yani uyaran) çocuğun ağlamasına sebepolur (yani cevaptır). Sonra bu ağlamaannenin hemen dikkatini çeker. Bununüzerine S-R bağlantısı elde edilmiş olur.Yani anne acıkan çocuğunu doyuruyor.Burada ağlama ile ağlamanın neden olduğutatmin edici bir durum (yiyeceği elde 9tmesi)arasında bağlantı oluşturulmuşbulunmaktadır. Çocuk ağladığı zamanyiyecek (ya da meme) verileceğini; anne deçocuk ağladığında meme (ya da başka birşey) istediğini S-R bağlantısı içindeöğrenmiş bulunmaktadır. ________________
o >-çoUJ
KPSS Eğitim Bilimleri Dergisi yazar kadrosu tarafmdan hazırlanmış YENİ BİR ÇALIŞMA.
Bu ürün dersaneler îçin özel olarak hazırlanmıştır. Kitapçılarda bulunmaz. Soru kapsamından soruların zorluk derecesine, kağıt kalitesinden sayfa mizampajına kadar tüm aşamaları ÖSYM standartlarında! Optik Formlu!
DERSANENİZDENISRARLA İSTEYİNİZ...
Bu ürün dersaneleriçin özel olarak
hazırlanmıştır.Kitapçılarda bulunmaz.
Soru kapsamındansoruların zorluk
derecesine,kağıt kalitesinden sayfamizampajına kadar tüm
aşamalarıÖSYM standartlarında!
Optik Formlu!
Genel Dağıtım
e-posta: asil@asilyayin.com.tr internet:asilyayin.com.tr
Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.Fevzi Çakmak 1. Sokak No:22/A Kızılay/AnkaraTel.0312. 230 28 80-81 Faks:0312. 230 28 82
www.yediiklim.net I ^^m www.asilyayin.com.tr I
Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.Fevzi Çakmak 1. Sokak No:22/A Kızılay/Ankara
EKONOMIK SERI
Herkes alabilsin diye
YTL.
e-posta: asil@asilyayin.com.tr internet:asilyayin.com.tr
www.yediiklim.net www.yediiklim.cowww.asilyayin.co
top related