erdes bolon busad bordoo

Эрдэс болон бусад

бордооноос хүнсний бүтээгдэхүүнд орох нэгдлүүд

эрдэс болон бусад бордоонуудын

төрөл,хэрэглээ

Тэдгээрийн байгаль орчин, хүнс болон хүний

бие махбодод нөлөөлөх нөлөөлөл

Азотын

Фосфорын

Калийн

Шохойн

Бичил бордоо

Нянгийн нэгдлүүд

Аммиакийн

Аммонийн

Нитратын

Аммони-нитратын

Амидын

Удаан үйлчилгээтэй

H2SO4 - н байгалийн PO4 - уудын задралаас гаргаж авдаг.

Найрлага: Фторт нэгдэл, Fe, Sr, Se, Cd, U, Th г.м

Өндөр тунгаар хэрэглэвэл хөрсөнд явагдах биологийн үзэгдлүүдийг саатуулах хэмжээний P2O5

үүсгэнэ.

Тунг хэтрүүлвэл хөрс, ургамал мөн гүний ус дээрх нэгдлүүдээр бохирдоно.

• Органик нэгдлүүдийн бүтцэд ордоггүй ба нүүрс

ус, уургийн солилцоонд чухал.

• KCl,NaCl,MgSO4,KNO3,NH4Cl хамаарна.

• Хөрс,ургамлыг микроэлементээр баяжуулна.

• Тунг хэтрүүлвэл хөрс,ургамалд хортой нөлөө

үзүүлнэ.

• Фосфор-азотын,фосфор-калийн гэсэн 2-3

элементээс тогтоно.

• Найрлага: Mg, S, микроэлементүүд г.м

• Тэжээлт бодисын шаардлагатай тунг багасгадаг

боловч орчныг бохирдуулна.

• Ялзмаг багатай, хүнд, тогтворгүй бүтэцтэй

хөрсөнд хэрэглэнэ.

• Амьтны ялгадасанд азот, K2O, P2O5

агуулагдана.

• Хэрэглэх үед химийн бүтэц, пестицидийн

хэмжээг нь онцгой анхаарна.

Сүүлийн үед азотот нэгдлүүд эрүүл ахуйчдын анхаарлыг онцгой татах болсон шалтгаан нь

Гүний, гадаргуугийн ус, хүнс, хадлан бэлчээрийн ургамалд нитратын хэмжээ ихэссэнээс өвчин үүсэх шалтгаан болно.

Нитритүүд 2дагч амин ба амидуудтай

урвалд орж НА ба нитрозамид

үүсгэдэг.

Нитрит ба нитратууд тусдаа ба

хавсарч хүнсний нэмэлт бодис болж өргөн хэрэглээтэй

болсон.

Нитратаас

нитрит үүсэх

Нитратаас аммиак

үүсэх

Нитрат нь ургамлын

үндэс,иш,навчинд их

хэмжээтэй агуулагдана.

Нитритын хэмжээ 10-60 %

Нитратын хэмжээ 4-6 %

•Гэдэснээс цусанд орж 2 валент Fe-тэй урвалд орж

нитрозгемоглобин үүсч, энэ нь метгемоглобин

болон сульфгемоглобин Hg-д шилжинэ.

•Хурц хордлогын эмгэг жамд:

Гемоглобин метгемоглобин үндсэн үүрэгтэй.

•Нитрит ионы зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээ нь 0,05

мг/кг

Метгемоглобин үүсгэхгүй ба хор багатай.

Бие махбодоос шээсээр хурдан ялгарч, шээс

ялгаруулалтыг идэвхжүүлнэ.

Хоногийн зөвшөөрөгдөх тун 5мг/кг.

NO2, NO3 ихээр агуулсан хүнсний

бүтээгдэхүүн нь ам, улаан хоолой, төвөнх,

элэг, бөөрний өмөнг үүсгэдэг.

Өнөө үед хүнсний бүтээгдэхүүнд нитрат, нитритийг бага хэмжээнд хүртэл бууруулах нь чухал юм.

Түүнийг шийдвэрлэхийн тулд ургацын байдал ба эрүүл ахуйн үүднээс тохиромжтой хэмжээг тогтоох хэрэгтэй.

Нитрит , нитратыг хүнсний нэмэлтийн хувьд ашигладаг хүнсний үйлдвэрүүдэд Улсын МХА онцгой хяналт тавьж ажиллах ѐстой.

Пестицидүүд ургамлын хортон шавьж, тариа

буудай ба мал амьтны эктопаразит, бичил

биетнүүдийг устгахад зориулагдсан химийн

бодисууд юм.

Пестицидүүд амьд байгальд хортой нөлөө

үзүүлдэг.

Эдгээр бодисууд:

Бэлгийн эс хордуулах

Ураг хордуулах

Хөврлийн хөгжлийн гажуудал

Мутаци үүсгэх

Зарим пестицидүүд хавдар үүсгэгч болох ньтуршилтаар батлагдсан. Эдгээр нь нитрозамин,нитрозамид юм.

Утсан мах, хүнсний ногоог их хэрэглэх ньходоодны хавдар үүсгэх шалтгаан болдог.

Химийн хорт бодисыг цацаж хэрэглэсэнээрагаарт химийн хорт бодис хуримтлагдаж, орчныбохирдлыг үүсгэснээр янз бүрийн хавдарүүсгэдэг.

Усан сан шууд замаар агаар хөрсөөр, шууд бус

замаар химийн хорт бодисоор бохирдоно.

Усан сан химийн хорт бодисоор бохирдох үед

усны зарим амьтдад бохирдуулагч бодисууд

хуримтлагддаг.

Зарим загасанд 0,1 – ээс 1000 мг/кг хүртэл

ДДТ агуулагдаж байгааг илрүүлсэн.

Хөрс шууд болон ургамал, амьтан, усаар

дамжин бохирддог.

Хөрсөнд ДДТ 10 гаруй жил, Pb-т органик

нэгдлүүд удаан хадгалагдана.

Пестицид маш өндөр концентрацитай байх нь

хөрсний бичил биетэнд нөлөөлж, хөрс өөрөө

цэвэрших үйл явцыг саатуулдаг.

Хорт бодисыг ХАА-д хэрэглэхэд анхаарах

асуудлууд:

Пестицидүүдтэй ажилладаг хүмүүсийг мэргэжлийн хордлогоос урьдчилан сэргийлэх ажил зохиох.

Пестицидээр бохирдсон хүнснээс үүсгэгдэх хордлогоос урьдчилан сэргийлэх ажил зохиох.

Агаар, ус, хөрсийг химийн хорт бодисоор бохирдохоос хамгаалах.

Өргөн хэрэглэгдэх Пестицидүүдийн хортой шинж чанарыг судлах

Хлорт органик

Фосфорт органик

Мөнгөн усны органик

Мышьякт органик

Синилийн хүчлийн уламжлалууд

Шээгийн хүчлийн уламжлалууд

Цууны ба тосны хүчлийн уламжлалууд

Карбамины хүчлийн уламжлалууд

Зэсийн нэгдлүүд

Хүхэрт нэгдлүүд

Ургамлын гаралтай бэлдмэлүүд

ДДТ, ДДД

гексахлоран, гексахлорбензол, гексахлорбутадие

н, пентахлорфенол, полихлорпинен, хлортен, ал

ьдрин, дильдрин, эндрин, хлориндан, хлорпикри

н, гептахлор зэрэг орно.

Эдгээр бодисууд маш тогтвортой ба хүний биед

их хэмжээгээр хуримтлагддаг.

Уусмар хэлбэрээр хэрэглэх маш аюултай.

(альдрин, гептахлор, гексахлорбутадиен )

Хлорфос, тиофос, метафос, карбофос,

октаметил, дитиофос, метилмеркаптофос зэрэг

орно.

Эдгээр нь шавьж болон хачгийг устгадаг.

Хлорт органик нэгдлүүдтэй харьцуулахад гадаад

орчинд тогтвор муутай иймд хортой ч гэсэн өргөн

хэрэглэдэг.

Нян ба мөөгөнцрийн эсрэг сайн үйлчилгээтэй

бөгөөд үрийг гэмтээдэггүй тул ХАА- д гранозан,

меркураныг өргөн хэрэглэдэг.

Хамгийн өргөн хэрэглэдэг этилмеркурхлорид нь

хүн, амьтанд маш хортой.

Эдгээр бодисууд биед хуримтлагдахад шинж

тэмдгүүд нь удаан илэрдэг.

Инсектицид, гербицид, зооцид

хамаарагддаг бөгөөдөргөн хэрэглэдэг нь

мышьякт ангидрид ба түүний нэгдлүүд юм.

Мышьякийн хүчил хортой тун нь

0,05мг, үхлийн тун нь 0,15мг

Механизм нь мөнгөн усны нэгдлүүдтэй

адил

Цианамид кальци, цианплав зэрэг цинилийн

хүчлийн давсууд зооцид, гербицид,

децопиантын хувьд өргөн хэрэглэгддэг

Эдгээр бодисууд нь бүлээн цустай амьтдын

биед ямар ч замаар орж хордуулдаг.

Үйлчлэх механизм нь цитохромоксидаза

церментийг дарангуйлснаас эс, эдэд О2 –

ийн дутагдал үүсгэнэ.

Абадекс, диалалт, карбатион, шээг, диурон,

мокурон, фенурон, фальран, цууны ба тосны

хүчил, амины давс дикотекс зэргийг өргөн

хэрэглэдэг.

Карбаминий хүчлйин уламжлалууд

антихолэстеразын үйлчлэлтэй.

Бордоссын шингэн, зэсийн байван, АБ

бэлдмэл ба хүчлийн ( хүхэрт ангидрид, хүхэрт

нүүрстөрөгч г.м ) нэгдлүүд хэсэг газрыг

цочироох үйлчлэлтэй.

Зэс агуулсан нэгдлүүд нь мансууруулах , цус

задлах, элэг, бөөр гэмтээх зэрэг үйлчлэлтэй.

Алкалойдуд, анабизин, никотин зэрэг биед

янз бүрийн замаар нэвтэрдэгхүчтэй

үйлчилгээтэй хорнууд юм.

Энэ бүлгийн бодисыг маш болгомжтой

хэрэглэнэ.

Никотины үхлийн тун - 1 дусал (50мг),

анабизин - 2 дусал

Химийн хорт бодис биед аюултай нөлөө үзүүлэх

шалгуурууд:

Туйлын хортой

Тогтвортой хордлого

Хорт үйлчлэлийн бүсийн хэмжээ

Хуримтлагдах шинж чанар

Уусах чадвар

How to make fertilizer

pecticide