europejska polityka regionalna

EUROPEJSKA POLITYKA REGIONALNA

EUROPEJSKA POLITYKA REGIONALNA Podstawy teoretyczne – region Teorie rozwoju regionalnego pod kątem polityki UE Zarządzanie regionalne w Europie a Unia EuropejskaEwolucja polityki regionalnej UE do roku 2000 Polityka regionalna UE w latach 2000 – 2006 Reforma polityki regionalnej przed rokiem 2007 Polityka regionalna UE w latach 2007 – 2013 Najważniejsze akty prawne,

zasady, cele, źródła informacjiNajważniejsze polskie dokumenty strategiczne odnoszące się do polityki

regionalnej UESystem instytucjonalny wdrażania polityki regionalnej UE w PolsceWojewództwa w systemie polityki regionalnej UE Współpraca transgraniczna, regiony a suwerenność państwa

.

LITERATURA PODSTAWOWA:

• I. Pietrzyk, Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich, Warszawa 2006

• G. Gorzałek, Transformacja systemowa, charakter, restrukturyzacja regionalna Warszawa 1995

• M. Kozak, A. Kukliński, J. Szlachta, (red) Polityka rozwoju regionalnego: innowacja i restrukturyzacja, Warszawa 1997,

• J. Szlachta, Programowanie rozwoju regionalnego w Unii

Europejskiej, Warszawa 1997,

Pojęcie „region”

• W ujęciu globalnym region oznacza polityczny blok: np. Europa Zachodnia, Ameryka Łacińska, Azja Południowo – Wschodnia,

• Region jako strefa funkcjonowania organizacji międzynarodowych: Unia Europejska, Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu,

• Region w ujęciu geograficznym np.: Sudety, Warmia, Pomorze, Eurazja

• Region w ujęciu kulturowym lub religijnym: świat chrześcijański,

• Region w ujęciu ekonomiczno – politycznym np.: kraje południa, bogata północ,

• „miejsce budowania władzy politycznej w obrębie wspólnot powiązanych więzami historycznymi, wynikającymi z przynależności do mniejszych grup powiązanych wspólną przestrzenią geograficzną”

• Pojęcie regionu jest szerokie i może być odmiennie definiowane, regiony mogę mieć również inne granice ( w zależności od definicji)

Region – jednostka administracyjna wyznaczana wewnątrz państw narodowych, funkcjonująca szczebel niżej niż władze

krajowe, ale powyżej jednostek poziomu lokalnego • Regiony reliktowe – będące w przeszłości odrębną jednostką

polityczną lub administracyjną,• Regiony polityczne – funkcjonują jednocześnie jednostki polityczne i

administracyjne,• Regiony etniczne – wyróżnione odrębnością etniczną, lingwistyczną

lub kulturową,• Regiony produkcyjne – (dystrykty przemysłowe, grona produkcyjne)

spójny system produkcyjny i zarazem rynek zbytu.• Regiony federalne – własna suwerenność kosztem władz centralnych,• Regiony autonomiczne – własne uprawnienia wykonawcze i

legislacyjne,• Regiony samorządowe – własne uprawnienia administracyjne w

obrębie państwa unitarnego,• Regiony administracyjne – jednostki funkcjonalne państwa.

NUTS – Statystyczna Nomenklatura Jednostek Terytorialnych

• NUTS I – od 3 mln do 7 mln ludności, cała powierzchnia mniejszych krajów UE, powierzchnia krajów związkowych (cała Irlandia, landy niemieckie, trzy kraje federacji belgijskiej)

• NUTS II – od 800 tys. do 3 mln. ludności, zasadniczy region dla celu 1 polityki regionalnej UE, (regiony włoskie, hiszpańskie wspólnoty autonomiczne, prowincje belgijskie, holenderskie, polskie województwa)

• NUTS III – od 150 tys. do 800 tys.

• GDP/head - Gross Domestic Product (produkt krajowy brutto)

Mobilizacja regionalna w ujęciu doktryn politycznych

• Regionalizm konserwatywny – związany z nurtem chrześcijańskiej demokracji popiera regionalizm w myśl zasady pomocniczości (subsydiarności). Władza centralna realizuje te potrzeby, których zaspokajanie leży poza możliwościami władz lokalnych. Wobec władz lokalnych rząd sprawuje funkcję kontrolną, regulacyjną oraz pomocniczą ale uzasadnioną w każdym przypadku ważnym interesem społecznym. RK. przeciwstawia się nadmiernej roli państwa neutralnego światopoglądowo, dążącego do centralizmu i unifikacji kulturowej.

• Regionalizm progresywny – związany z lewicą, odwołuje się do nierównego rozwoju poszczególnych obszarów oraz poglądu o wykorzystywaniu słabiej rozwiniętych gospodarczo części kraju przez bogatsze prowincje. Mobilizacja regionalna ma prowadzić do skutecznej polityki władz publicznych, zmierza do sprawiedliwej dystrybucji dochodu narodowego i zmniejsza nierówności.

Mobilizacja regionalna w ujęciu doktryn politycznych

• Regionalizm technokratyczny – wytwór elit naukowych, opiera się na twierdzeniu, że sprawność zarządzania i organizacji jest wyższa w modelu zdecentralizowanym. Modernizacja gospodarcza wykorzystuje dynamikę społeczną i ekonomiczną.

• Regionalizm populistyczny – związany ze skrajnymi ruchami prawicowymi. Przeciwstawia się nadmiernej centralizacji państwa, zwłaszcza polityce wyrównywania różnic między regionami. Sprzeciwia się również cząstkowym politykom rządu, np. napływowi imigrantów.

• Regionalizm separatystyczny – dąży do uzyskania pełnej suwerenności politycznej, opiera się na odmienności etnicznej mieszkańców lub nawiązuje do historii politycznej danego obszaru.

Polityka regionalna definicja

Polityka regionalna jest kierunkiem polityki strukturalnej, polegającym na oddziaływaniu państwa na przekształcaniu struktury gospodarczej w układzie przestrzennym (terytorialnym). Przedmiotem oddziaływania są odpowiednio wyodrębnione podsystemy gospodarki krajowej, nazywane regionami.

Cele polityki regionalnej

• Celem polityki regionalnej państwa lub grupy państw jest niwelowanie asymetrii w rozwoju regionalnym. Podstawą jest założenie, że asymetria nie podlega samoczynnej likwidacji pod wpływem działania sił rynkowych, a zatem istnieje potrzeba interwencji państwa.

Różnice regionalne w UE

• Różnice w stopniu rozwoju gospodarczego i zamożności poszczególnych regionów istniały zawsze,

• Różnice występują w państwach wysokorozwiniętych, jak i biedniejszych,

• Wraz z ciągłym rozwojem UE zmieniają się różnice w rozwoju regionalnym, po każdym rozszerzeniu ich skala wzrasta.

Regiony problemowe

• Regiony tradycyjnie zacofane – charakteryzują się słabo rozwiniętym przetwórstwem przemysłowym oraz wyraźną orientacją na rolnictwo, są to często regiony peryferyjne, z niedostateczną infrastrukturą, słabym rozwojem usług, brakiem wykwalifikowanych pracowników. Cecha – niski poziom PKB na mieszkańca.

Regiony problemowe c.d.

• Regiony schyłkowych gałęzi przemysłu – odgrywały ważną rolę w pewnym stadium rozwoju gospodarczego, popadły w problemy wraz ze zmianą popytu, produkcji, warunków konkurencji. Cechy – nieodpowiednia infrastruktura, wąsko wyspecjalizowana siła robocza, występowanie starych obiektów i dzielnic, wysokie bezrobocie.

Ekonomiczne aspekty dysproporcji regionalnych

• Niewłaściwe wykorzystanie podażowych i popytowych czynników wzrostu,

• Nierównomierny rozkład dochodów,• Utrudniony rozwój szerokiego rynku

wewnętrznego, kurczący się rynek zbytu,• Migracja ludności z regionów upośledzonych,• Nadmierny i niekontrolowany rozwój regionów

uprzywilejowanych, • Społeczny koszt koncentracji może być wyższy niż

korzyści,• Regiony problemowe obciążają gospodarkę.

Społeczne aspekty dysproporcji regionalnej

• Zwrócono na nie uwagę w latach 80’ XX w.• Głównym argumentem jest równość,• Należy podnosić standard życia oraz stwarzać

równe szanse rozwoju w tych regionach,• Transfer funduszy do regionów problemowych ma

zapobiegać negatywnym skutkom społecznym (trwałe bezrobocie, dysfunkcja rodzin, uzależnienia, itp.)

Cele polityki regionalnej UE

• Poprawa sytuacji w regionach problemowych

• Zapobieganie powstawaniu nowych przejawów zróżnicowania regionalnego w przyszłości