ÇÔ·ÂÒÈÒʵà ෤â¹âÅÂÕ». àÅ‹Á...

¼ÙŒàÃÕºàÃÕ§

ดÃ.à¾çÞ¾ÑกµÃ� ÀÙศÔล»ŠดÃ.¾ลอÂทÃ� âอÎ�ม�

¼ÙŒµÃǨ

´Ã.ÃÑ¡«ŒÍ¹ Ãѵ¹�ÇÔ¨Ôµµ�àǪ¹Ò§ÈÃÔ¹ÀÑÊÃ� à¾ç§ÁÕÈÃչҧǪÔÃÒÀó� »˜¶ÇÕ

บÃó�¸Ôก�Ã

¹Ò°һ¡Ã³� ¤íÒËÍÁ¡ØŹÒÂÇѹà©ÅÔÁ ¡ÅÔè¹ÈÃÕÊØ¢

».5àÅ‹Á 2

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

µ�มม�µÃ°�นก�ÃàÃÕÂนÃÙและµÑวªÕวÑดกลØมÊ�Ãะก�ÃàÃÕÂนÃÙวÔทÂ�ศ�ʵÃ�และàท¤âนâลÂÕ (©บÑบ»ÃÑบ»ÃØง ¾.ศ. 2560)µ�มหลÑกÊÙµÃแกนกล�งก�ÃศÖกÉ�¢Ñน¾×น°�น ¾Øท¸ศÑกÃ�ª 2551

ʧǹÅÔ¢ÊÔ·¸ÔìµÒÁ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞѵԻ‚·Õè¾ÔÁ¾� 2563¾ÔÁ¾�¤ÃÑ駷Õè 4¨íҹǹ¾ÔÁ¾� 30,000 àÅ‹ÁISBN : 978-616-203-813-6ÃËÑÊÊÔ¹¤ŒÒ 1518037

ªÑน»Ãะ¶มศÖกÉ�»‚ทÕè 5 àลม 2

ÇÔ·ÂÒÈÒʵÃ�áÅÐà·¤â¹âÅÂÕ

จดประสงค

ก�าหนดปญหา สงเกต และอธบายการเปลยนสถานะของ

สสารเมอเพมหรอลดความรอน

1 กÔ¨กรรÁ·

การเปลยนสถานะของสสาร

ทกษะกระบวนการ ทางวทยาศาสตรทใช1. การสงเกต 2. การทดลอง 3. การพยากรณ 4. การตงสมมตฐาน5. การลงความเหนจากขอมล6. การตความหมายขอมลและลงขอสรป7. การหาความสมพนธของสเปซกบเวลา

ตองเตรยมตองใช

1. ชาม 1 ใบ 6. เกลอ 1 ถง

2. น�าแขงกอน 5-6 กอน 7. กระจกนาฬกา 1 อน

3. หลอดทดลอง 1 หลอด 8. น�าแขงปน 34 ของชาม

4. ตะแกรงวางหลอดทดลอง 1 อน 9. ชดตะเกยงแอลกอฮอล 1 ชด

5. บกเกอรขนาด 250 มลลลตร 1 ใบ

ลองทาด

1. แบงกลม จากนนชวยกนสงเกตน�าแขงกอน แลวชวยกนก�าหนดปญหาและตงสมมตฐาน

เกยวกบการเพมหรอลดความรอนใหน�าแขงกอน และบนทกผลลงในสมด

2. พยากรณวา เมอเพมหรอลดความรอนใหน�าแขงกอนจะเกดการเปลยนแปลงอยางไร

แลวบนทกผล

3. ท�าการทดลอง เพอตรวจสอบผลการ

พยากรณ ดงน

1) ใสน�าแขงกอนลงในบกเกอร 2-4 กอน

จากนนตงทงไวประมาณ 10 นาท

สงเกตการเปลยนแปลงของน�าแขง

และบนทกผล

2) น�าบกเกอรจาก ขอ 1) มาตงไฟออน ๆ

เปนเวลา 5 นาท สงเกตบรเวณปาก

บกเกอร และบนทกผล ภาพท 5.2 ทดลองเพมความรอนใหกบน�า

6

3) ดบไฟ แลวน�ากระจกนาฬกาวางบนปากบกเกอร จากนนน�าน�าแขงวางไวขางบน

กระจกนาฬกา 2-3 กอน สงเกตบรเวณใตกระจกนาฬกาและบนทกผล

4) น�าน�าในบกเกอรเทใสหลอดทดลองประมาณ 14 ของหลอดทดลอง จากนนน�า

หลอดทดลองไปแชลงในชามน�าแขงปนทผสมเกลอ แลวตงทงไวประมาณ 20 นาท

จนน�าในหลอดทดลองเกดการเปลยนแปลง สงเกตและบนทกผล

4. น�าเสนอผลการทดลองหนาชนเรยน แลวรวมกนอภปรายและสรปผล

ภาพท 5.3 การน�าเสนอหนาชนเรยน

หนตอบได

1. การเปลยนสถานะของสสารตาง ๆ ขนอยกบปจจยใดบาง

2. การเปลยนสถานะของสสารจะท�าใหเกดสารชนดใหมหรอไม เพราะเหตใด

3. เมอเพมความรอนใหกบน�าแขงปนและน�าแขงกอน นกเรยนคดวาจะท�าใหเกดการ

เปลยนสถานะไดเหมอนกนหรอไม เพราะอะไร

4. หากตองการหลอมเหลวชอกโกแลตเพอน�าไปท�าขนม ควรเลอกใชวธการใดระหวาง

น�าชอกโกแลตใสภาชนะโลหะแลววางในน�ารอน หรอใสชอกโกแลตในภาชนะโลหะ

แลวน�าไปตากแดด เพราะอะไร

สงเกตนำแขงกอน

ในการจดตะเกยงแอลกอฮอล นกเรยนหามน�าตะเกยงแอลกอฮอลไปตอไฟกนโดยตรงเดดขาดตองใชกานไมขดจด และหามถอตะเกยงทจดไฟแลวเดนไปมา เพราะจะท�าใหเกดอนตราย

อนตราย

หนวยการเรยนรท 5¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§

7

ภาพท 6.41 ตวอยางลกเหบทตกในบรเวณตาง ๆ บนโลกนกเรยนคดวา การเกดลกเหบมผลตอสงมชวตตาง ๆ หรอไม อยางไร

¤Ó¶ÒÁ·ŒÒ·Ò¡ÒäԴ¢Ñé¹ÊÙ§

2.3 ลกเหบ เกดจากหยดน�าท เปลยนสถานะเป นน� าแขง แล วถกพายพดวน

ซ�าไปมาในเมฆฝนฟาคะนองทมขนาดใหญและอย ในระดบสง จนหยดน�า

กลายเปนกอนน�าแขงขนาดใหญขนแลวตกลงมาเปนลกเหบ ลกเหบมลกษณะ

เปนกอนคลายกบกอนน�าแขง บางกอนมน�าหนกเกอบ 2 กโลกรม จนอาจกอ

ใหเกดอนตรายตอมนษยหรอสตว และกอใหเกดความเสยหายตอทรพยสน หรอ

พชผลทางการเกษตรไดตวอยาง ลกเหบ

84

หนวยการเรยนรท 6áËÅ‹§¹íéÒáÅÐÅÁ¿‡ÒÍÒ¡ÒÈ

หยาดน�าฟา (precipitation) คอ น�าในสถานะตาง ๆ ทตกจากฟาลงมาส

พนโลก ฝน หมะ และลกเหบ เปนหยาดน�าฟาทมกระบวนการเกดแตกตางกน

ดงน

2.1 ฝน เกดจากเมอไอน�าในอากาศควบแนนเปนละอองน�าเลก ๆ โดยทม

ละอองลอย เชน เกลอ ฝนละออง ละอองเรณของดอกไม เปนอนภาคแกนกลาง

เมอละอองน�าจ�านวนมากในเมฆรวมตวกนจนอากาศไมสามารถพยงไวได

จงตกลงมาเปนฝนตกลงสพนโลกในลกษณะทเปนของเหลว

ฝนมประโยชนตอสงมชวต คอ ทาใหพชเจรญเตบโต

เกดความชมชน มนาหมนเวยนในวฏจกรนา นอกจากน ฝนยง

อาจกอใหเกดผลเสย เชน หากฝนตกหนกและตกเปนเวลา

นานอาจทาใหเกดนาทวมได

à¡Ãç ÇÔ·Â�¹‹ÒÃÙŒ

ภาพท 6.36 น�าทวม

ภาพท 6.35 ฝน

79

กจกรรมพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรกจกรรมทเนนใหผเรยนไดลงมอปฏบตโดยใชกระบวนการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร

หนตอบได

ค�าถามเพอตรวจสอบความร ความเขาใจหลงจากท�ากจกรรมโดยเนนพฒนาทกษะการคดแบบใหเหตผล และคดโตแยง

ทากจกรรมอยางปลอดภย

ขอควรระวง ขอควรปฏบตและเทคนคการท�ากจกรรมอยางปลอดภย

คาถามทาทายการคดขนสง

ค�าถามเนนการคดขนสงตามทฤษฎการเรยนรของบลม(Bloom’s Taxonomy)

เกรดวทยนาร

เกรดเสรมความรทเกยวของกบเนอหา

มหาสมทรทะเล น าเคม เชน

น าใตดนทะเลสาบ

ความชนในดน

น าในสงมชวต

ความชนในบรรยากาศธารน าแขงและพดน าแขง

ชนดนเยอกแขงคงตวและน าแขงใตดน

แมน า บง

นาจด เชน

แหลงน าบนโลก

ÊรØ» ÊÒÃÐÊíÒ¤ÑÞ»ÃШíÒº··Õè 1

ผลลพธการปลกปา

การปองกนการเกด

มลพษ

ของน

า

ใชภาชนะรองนาขณะแปรงฟน

ปดกอกนาใหสนทเมอไมใชงาน

ตวอยางการอนรกษนา

ตวอยางการประหยด

นา

และการอนรกษนาการประหยดนา

แหลงนาเพอชวตมฐ. ว 3.2 ป.5/1-ป.5/2

หามทงขยะ

60

¡Ôจ¡รรม½ƒ¡ทÑ¡Éะ

º·· 1

1. ดภาพแหลงน�าทก�าหนด จากนนระบวาเปนน�าจดหรอน�าเคม

2. ขด ✓ หนาขอความทกลาวเกยวกบน�าไดถกตอง

................1) น�าบนโลกรอยละ 97.5 คอ แหลงน�าจด

................2) น�าบนโลกมปรมาณของน�าเคมมากกวาน�าจด

................3) แหลงน�าใตดนเปนแหลงน�าทมนษยสามารถน�ามาใชประโยชนได

................4) การใชขนตกน�าเพออาบน�าแทนการใชฝกบวเปนการใชน�าอยางประหยด

................5) โลกมน�าเปนสวนประกอบถง 3 ใน 4 ของพนท เราจงใชทรพยากรน�าได

ในปรมาณมาก

3. ตอบค�าถามตอไปน

1) บอกชอแมน�าในประเทศไทยมาอยางนอย 3 ชอ

2) นกเรยนคดวา มนษยสามารถชวยกนประหยดน�าไดหรอไม อยางไร

3) “โบน�าน�าสดทายของการซกผาไปรดน�าตนไม” พฤตกรรมดงกลาว นกเรยน

จะปฏบตตามหรอไม เพราะอะไร

4. ใหนกเรยนเสนอแนวทางในการอนรกษน�า พรอมตดภาพหรอวาดภาพประกอบ

ทาทา¡ารคÔ ¢Ñéนสงกจกรรม

12

3

(บนท

กลงใน

สมด

ประจ�าตว)

61

การสอสาร ความรวมมอ

การแกปญหา

การสรางสรรค การคดอย

างมวจารณญาณ

การใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

ทกÉะแหงศตวรรÉท21

✓

✓

✓

✓✓

แบงกลม กลมละ 3-4 คน จากนนชวยกนออกแบบและ

ประดษฐเครองกรองนาเสย เพอนานาเสยกลบมาใช ใหมได แลว

นาเสนอผลงานและแนวคดในการประดษฐหนาชนเรยน

สรางสรรค�ผลงาน¡Ôจ¡รรม

ภาพท 6.17 ตวอยางการออก

แบบเครองกรองน�าเสย

ตวอยาง ผลงานของ©น

ตวอยาง เครองกรองน

�าเสยของฉน

น�าสกปรก

ทรายละเอยด

กรวดละเอยด

กรวดหยาบ

ถานละเอยด

ถานหยาบ

ส�าลดนน�ามน

62

โครงงานวทยาศาสตร

ตวอยางโครงงานเพอสงเสรมใหผเรยนประยกตใชความรและฝกทกษะแหงศตวรรษท 21

กจกรรมสรางสรรคผลงาน

กจกรรมประยกตใช ความรและฝกทกษะ แหงศตวรรษท 21 เพอสรางสรรคผลงาน

กจกรรมฝกทกษะ

แบบฝ กหดทบทวนความร ความเขาใจ และพฒนาทกษะการคดของผเรยน

โครงงานสารวจและรวบรวมขอมล

â¤ร§§านท´Åอ§

โครงงานสงประดษฐ โครงงานทฤษฎ

â¤ร§§าน วทยาศาʵร

✓ʶานการ³

ÊÁØนäพรäÅยا

ถาอยางนนเราตองมาท�าสมนไพรไลยงกนอกแลวละส

คณแมคะ ทบานเรายงเยอะจงเลยคะคณแมคะ เราจะใชสมนไพรอะไรมาไลยงดคะ

จากสถานการ³นกเรยนเกดขอสงสยอะไร

เราจะใชสมนไพรชนดใดมาทาการทดลองเพอเปรยบเทยบการไลยงดละ

คณแมเคยบอกวา ใบขเหลกกสามารถนามาทาไดนะ

ลองใชใบนอยหนาดไหม เพราะมกลนเหมอนกน

นกเรยนคดวา สมนไพรชนดใด ทสามารถนามาทาสมนไพรไลยงไดดทสด

เราวาลองใชตะไครดวยกไดนะ

120

สรปสาระสาคญประจาบท

สรปเนอหาโดยรวมของบท เพอทบทวนความรใหแก ผเรยน

หนวÂกำÃàÃÂนÃÙŒ·è 1-4 หนวÂกำÃàÃÂนÃÙŒ·è 5-7

หนงÊ×อàÃÂน ÃำÂวÔชำ¾×น°ำนÇÔ·ÂÒÈÒʵÃ�áÅÐà·¤â¹âÅÂÕ ªÑé¹»ÃжÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè 5 àÅ‹Á 1

หนงÊ×อàÃÂน ÃำÂวÔชำ¾×น°ำนÇÔ·ÂÒÈÒʵÃ�áÅÐà·¤â¹âÅÂÕ ªÑé¹»ÃжÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè 5 àÅ‹Á 2

คาชแจงในการใชสอ

ͧ¤�»ÃСͺµ‹Ò§æ ã¹áµ‹ÅÐ˹‹Ç»ÃСͺ´ŒÇÂ

หนงสอเรยน รายวชาพนฐานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ป.5 เลม 2 จดทาขนสาหรบใชประกอบการเรยนการสอน

ชนประถมศกษาปท 5 ซงสอดคลองตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวด กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรและ

เทคโนโลย (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2560) ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ซงออกแบบ

กจกรรมการเรยนรโดยเนนกระบวนการทางวทยาศาสตร กระบวนการสบเสาะหาความร และกระบวนการแกปญหา

รวมทงสงเสรมการประยกตใชความรและฝกทกษะแหงศตวรรษท 21 ดวยกจกรรมทหลากหลาย

หนงสอเรยนกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรและเทคโนโลย ชนประถมศกษาปท 5 น คณะผเรยบเรยง

ไดจดทาและแบงหนงสอเรยนออกเปน 2 เลม ไดแก

แนวคดสาคญ

¢Íº¢‹ÒÂà¹×éÍËÒã¹Ë¹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ

ตวชวด

µÑǪÕéÇÑ´·ÕèÊÍ´¤ÅŒÍ§¡Ñºà¹×éÍËÒ

กจกรรมนาสการเรยน

¡Ô¨¡ÃÃÁ/¤íÒ¶ÒÁ à¾×è͵ÃǨÊͺ¤ÇÒÁÃÙŒà´ÔÁáÅÐàª×èÍÁâ§ÊÙ‹º·àÃÕ¹ãËÁ‹

คาถามสาคญประจาบท

¤íÒ¶ÒÁ¡Ãе،¹ãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹½ƒ¡·Ñ¡ÉСÒäԴ¡‹Í¹à¢ŒÒÊÙ‹º·àÃÕ¹

คาศพททางวทยาศาสตร

¤íÒÈѾ·�ÊíÒ¤ÑÞ·Ò§ÇÔ·ÂÒÈÒʵÃ�»ÃШíÒº· à¾×èͽƒ¡¡ÒÃÍ‹Ò¹ ¡ÒÃà¢Õ¹

แหลงน�ำและลมฟำอำกำศ6หนวยการเรยนรท

1. �เปรยบเทยบปรมาณนาในแตละแหลง และระบปรมาณนาทมนษยสามารถนามาใชประโยชนไดจากขอมลทรวบรวมได (มฐ. ว 3.2 ป.5/1)2.�ตระหนกถงคณคาของนาโดยนาเสนอแนวทางการใชนาอยางประหยดและการอนรกษนา (มฐ. ว 3.2 ป.5/2)3.�สรางแบบจาลองทอธบายการหมนเวยนของนาในวฏจกรนา (มฐ. ว 3.2 ป.5/3)4.�เปรยบเทยบกระบวนการเกดเมฆ หมอก นาคาง และนาคางแขง จากแบบจาลอง (มฐ. ว 3.2 ป.5/4)5.�เปรยบเทยบกระบวนการเกดฝน หมะ และลกเหบ จากขอมลทรวบรวมได (มฐ. ว 3.2 ป.5/5)

ตวชวด

โลกของเรามน�าปกคลมเปนสวนใหญของ พนผวโลกทงหมด โดยมทงแหลงน�าเคมและแหลงน�าจด ซงน�ามความส�าคญตอการด�ารงชวต ของสงมชวต เราจงตองใชน�าอยางประหยดและคมคา ในบรรยากาศมไอน�าเปนสวนประกอบส�าคญจงท�าใหสภาพอากาศเกดการเปลยนแปลงอย ตลอดเวลา วฏจกรน�าเกดจากการหมนเวยนอยางตอเนองระหวางน�าในบรรยากาศน�าผวดนและน�าใตดน

เนอหา¤ÃºµÒÁËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§Ï ’51 (©ºÑº»ÃѺ»Ãا ¾.È. 2560) ¹íÒàʹÍâ´Â㪌ÀÒÉÒ·ÕèࢌÒ㨧‹ÒÂÁÕÃÙ»ÀÒ¾ á¼¹ÀÒ¾ áÅеÒÃÒ§»ÃСͺ àËÁÒÐÊÁ¡Ñº¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹

1. ¹Ñ¡àÃÕ¹¨ÐàÅ×Í¡»¯ÔºÑµÔµÒÁÀҾ㴺ŒÒ§ à¾ÃÒÐÍÐ

äÃ

2. ¹Ñ¡àÃÕ¹¤Ô´Ç‹Ò 㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹàÃÒÊÒÁÒö

㪌¹íéÒ·íÒ¡Ô¨¡ÃÃÁã´ä´ŒºŒÒ§

3. 㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹàÃÒÊÒÁÒö㪌¹íéÒÍ‹ҧ»ÃÐË

ÂѴ䴌͋ҧäúŒÒ§

น�าส‹¡ารเรÂน¡Ôจ¡รรม

ÈÖ¡ÉÒÀÒ¾ áŌǵͺ¤íÒ¶ÒÁ

ก

ค

ข

ง

ใชนาประมาณ 60 ลตร

ใชนาประมาณ 30 ลตร

ใชนาประมาณ 1-2 ลตรใชนาประมาณ 3-5 ลตร

50

แหลงน�ำà¾×èอชวÔตบทท 1

?¹Ñ¡àÃÕ¹¤Ô´Ç‹Ò ¹íéÒÁÕ¤ÇÒÁÊíÒ¤ÑޡѺÁ¹ØÉÂ�ËÃ×ÍäÁ‹

Í‹ҧäÃ

sea

marine

freshwater

ÈѾท�น‹ารคาศพท คาอาน คาแปล

sea ซ ทะเล

freshwater 'เฟรชวอเทอ แหลงนาจด

marine มะ'รน แหลงนาเคม

49

1.2 การประหยดน�าและการอนรกษน�า

นาเปนสงทจาเปนตอการดารงชวตของมนษยในการทากจกรรมตาง ๆ

เชน ใชในการอปโภคและบรโภค ใชในการคมนาคม ซงนาในโลกสวนมาก

เปนนาเคม จงทาใหนาจดในโลกทมนษยสามารถนามาใชไดนนมปรมาณ

นอยมาก ดงนน เราจงควรใชนาอยางประหยดและคมคา รวมทงรวมกน

อนรกษนาเพอปองกนภาวะขาดแคลนนา

ภาพท 6.10 นานาทใชแลวกลบมาใชอก เชน

นานาสดทายจากการซกผาไปรดตนไม

ภาพท 6.12 ตรวจสอบรอยรวของทอนาในบาน

ถาพบรอยรวใหแจงชางประปามาซอมแซม

ภาพท 6.11 ใชภาชนะรองนาขณะแปรงฟน

โดยไมเปดนาทงไว

ภาพท 6.13 ปดกอกนาใหสนทเมอไมใชงาน

การใชน�าอยางประหยด

ตวอยาง การใชนาอยางประหยดและคมคา

58

QR Code

¢ŒÍÁÙÅáÅФÇÒÁÃÙŒàÊÃÔÁÊíÒËÃѺãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹䴌àÃÕ¹ÃÙŒ¼‹Ò¹Ê×èÍ´Ô¨Ô·ÑÅ

หนวยการเรยนรท

หนวยการเรยนรท

6

7

แหลงนำ�และลมฟ�อ�ก�ศ 48

ด�วบนทองฟ� 96

º··Õè 1 แหลงนÓเพอชวต 49 แหลงนำ�และก�รอนรกษนำ� 51 สรปส�ระสำ�คญ 60 กจกรรมฝกทกษะ 61 กจกรรมสร�งสรรคผลง�น 62

º··Õè 2 ปรากฏการณลมฟาอากาศ 63 1. เมฆหมอกนำ�ค�งและนำ�ค�งแขง 65 2. หย�ดนำ�ฟ� 76 3. วฏจกรนำ� 85 สรปส�ระสำ�คญ 91 กจกรรมฝกทกษะ 92 กจกรรมสร�งสรรคผลง�น 95

º··Õè 1 ทองฟาและกลมดาวฤกษ 97 1. ด�วฤกษและด�วเคร�ะห 99 2. กลมด�วฤกษบนทองฟ� 104 สรปส�ระสำ�คญ 116 กจกรรมฝกทกษะ 117 กจกรรมสร�งสรรคผลง�น 119

โครงง�นวทย�ศ�สตร 120 อภธ�นศพท 122 บรรณ�นกรม 124

สารบญ วทยาศาสตรและเทคโนโลย ».5 àลม 2

หนวยการเรยนรท 5 ก�Ãà»ลÕèÂนแ»ลง 2

º··Õè 1 ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§·Ò§¡ÒÂÀÒ¾ 3 1. ก�รเปลยนสถ�นะของสส�ร 5 2. ก�รละล�ยของส�ร 15

สรปส�ระสำ�คญ 21 กจกรรมฝกทกษะ 22กจกรรมสร�งสรรคผลง�น 24

º··Õè 2 การเปลÂนแปลงทางเ¤ม 25 ก�รเปลยนแปลงท�งเคมของส�ร 27

สรปส�ระสำ�คญ 34 กจกรรมฝกทกษะ 35กจกรรมสร�งสรรคผลง�น 37

º··Õè 3 ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§·Õè¼Ñ¹¡ÅѺ䴌áÅÐ ¼ÑนกลѺäมäด¢องÊาร 38 ก�รเปลยนแปลงทผนกลบไดและ ผนกลบไมไดของส�ร 40

สรปส�ระสำ�คญ 45 กจกรรมฝกทกษะ 46กจกรรมสร�งสรรคผลง�น 47

¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§·Ò§¡ÒÂÀÒ¾¢Í§ÊÊÒÃ

·Õ辺àËç¹ä´Œã¹ªÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹÁÕÍÐäúŒÒ§?

º··Õè 1 ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§·Ò§¡ÒÂÀÒ¾

condensation

vaporisation

physical change

ศพทนารคาศพท คาอาน คาแปล

physical change 'ฟซคล เชนจ การเปลยนแปลงทางกายภาพ

vaporisation 'เวเพอไรเซชน การกลายเปนไอ

condensation คอนเดน 'เซชน การควบแนน

3

¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§5หนวยการเรยนรท

1.อธบายการเปลยนสถานะของสสาร เมอท�าใหสสารรอนขนหรอเยนลง โดยใชหลกฐานเชงประจกษ (มฐ. ว 2.1 ป.5/1)2.อธบายการละลายของสารในน�า โดยใชหลกฐานเชงประจกษ (มฐ. ว 2.1 ป.5/2)3.วเคราะหการเปลยนแปลงของสารเมอเกดการเปลยนแปลงทางเคม โดยใชหลกฐานเชงประจกษ (มฐ. ว 2.1 ป.5/3)4.วเคราะหและระบการเปลยนแปลงทผนกลบไดและการเปลยนแปลงทผนกลบไมได (มฐ. ว 2.1 ป.5/4)

µÑǪÕéÇÑ´

การเปลยนแปลงทางกายภาพของสสาร คอ ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§Åѡɳзҧ¡ÒÂÀÒ¾ â´ÂäÁ‹·íÒãËŒ เกดสารใหมและท�าใหสารกลบคนสสภาพเดมได การเปลยนแปลงทางเคมของสาร คอ การท ÊÒÃà»ÅÕè¹á»Å§ä»â´Â·íÒãËŒà¡Ô´ÊÒÃãËÁ‹ áÅШÐท�าใหกลบมาเปนสารเดมไดยากหรอไมได เมอสารเกดการเปลยนแปลงแลวเปลยนกลบมาเปนสารเดมได เรยกวา การเปลยนแปลงท ผนกลบได สวนสารท äÁ‹ÊÒÁÒöà»ÅÕ蹡ÅѺÁÒ เปนสารเดมได เรยกวา การเปลยนแปลงท ¼Ñ¹¡ÅѺäÁ‹ä´Œ

¶ŒÒàÃÒµÑ駹íéÒá¢ç§¡ŒÍ¹·Ôé§äÇŒã¹ÍسËÀÙÁÔË ŒÍ§ ¹íé Òá¢ç §¡ ŒÍ¹¨Ðà¡Ô ¡ÒÃà»ÅÕè¹ʶҹÐËÃ×ÍäÁ‹ Í‹ҧäÃ

1. ¡ÒÃà»ÅÕè¹ʶҹТͧÊÊÒà สสารทอยรอบตวเรามหลายชนด สสารแตละชนดทพบในชวตประจ�าวน

อาจมสถานะเปนของแขง ของเหลว หรอแกส ซงสสารอาจเปลยนจากสถานะ

หนงไปเปนอกสถานะหนงได โดยอาศยการเพมหรอลดความรอนใหแกสสาร

ไปจนถงระดบหนง เรยกวา การเปลยนสถานะ

ภาพท 5.1 ตวอยางการเปลยนสถานะของสสาร

การควบแนน การหลอมเหลว

การแขงตว การระเหด

การกลายเปนไอ

หนวยการเรยนรท 5¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§

5

1. ҡʶҹ¡Òó� ËÒ¡à»ÅÕè¹¹íéÒã¹á¡ŒÇ¹íéÒ¨Ò¡¹íéÒàÂç¹à»š¹¹íéÒ·ÕèÍÂÙ‹ã¹ÍسËÀÙÁÔˌͧ Ðà¡ÔË´¹íéÒàËÁ×͹¡Ñ¹ËÃ×ÍäÁ‹ Í‹ҧäÃ

2. ¹Ñ¡àÃÕ¹¤Ô´Ç‹Ò Ë´¹íéÒ໚¹ÊÊÒ÷ÕèÍÂÙ‹ ã¹Ê¶Ò¹Ðã´

͋ҹʶҹ¡Òó� áŌǵͺ¤íÒ¶ÒÁ

นาสการเรยนกจกรรม

·íÒäÁàÃÒµŒÍ§ãªŒ¨Ò¹ÃͧᡌǹíéÒ´ŒÇÂÅФÃѺ

à¾ÃÒÐᡌǹíéÒ·ÕèÁÕ¹íéÒàÂç¹ àÁ×è͵Ñ駷Ôé§äÇŒ

¨Ðà¡Ô´Ë´¹íéÒ·Õ袌ҧᡌǷíÒãËŒ¼ŒÒ»Ùâµ�Ðໂ¡¨ŒÐ

·Ø¡¤¹ ¨Ò¹ÃͧᡌÇÁÒáŌǤ‹Ð

4

3) ดบไฟ แลวน�ากระจกนาฬกาวางบนปากบกเกอร จากนนน�าน�าแขงวางไวขางบน

กระจกนาฬกา 2-3 กอน สงเกตบรเวณใตกระจกนาฬกาและบนทกผล

4) น�าน�าในบกเกอรเทใสหลอดทดลองประมาณ 14 ของหลอดทดลอง จากนนน�า

หลอดทดลองไปแชลงในชามน�าแขงปนทผสมเกลอ แลวตงทงไวประมาณ 20 นาท

จนน�าในหลอดทดลองเกดการเปลยนแปลง สงเกตและบนทกผล

4. น�าเสนอผลการทดลองหนาชนเรยน แลวรวมกนอภปรายและสรปผล

ภาพท 5.3 การน�าเสนอหนาชนเรยน

หนตอบได

1. การเปลยนสถานะของสสารตาง ๆ ขนอยกบปจจยใดบาง

2. การเปลยนสถานะของสสารจะท�าใหเกดสารชนดใหมหรอไม เพราะเหตใด

3. เมอเพมความรอนใหกบน�าแขงปนและน�าแขงกอน นกเรยนคดวาจะท�าใหเกดการ

เปลยนสถานะไดเหมอนกนหรอไม เพราะอะไร

4. หากตองการหลอมเหลวชอกโกแลตเพอน�าไปท�าขนม ควรเลอกใชวธการใดระหวาง

น�าชอกโกแลตใสภาชนะโลหะแลววางในน�ารอน หรอใสชอกโกแลตในภาชนะโลหะ

แลวน�าไปตากแดด เพราะอะไร

สงเกตนำแขงกอน

ในการจดตะเกยงแอลกอฮอล นกเรยนหามน�าตะเกยงแอลกอฮอลไปตอไฟกนโดยตรงเดดขาดตองใชกานไมขดจด และหามถอตะเกยงทจดไฟแลวเดนไปมา เพราะจะท�าใหเกดอนตราย

อนตราย

หนวยการเรยนรท 5¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§

7

จดประสงค

ก�าหนดปญหา สงเกต และอธบายการเปลยนสถานะของ

สสารเมอเพมหรอลดความรอน

1 ¡Ô¨¡ÃÃÁ·Õè

การเปลยนสถานะของสสาร

ทกษะกระบวนการ ทางวทยาศาสตรทใช1. การสงเกต 2. การทดลอง 3. การพยากรณ 4. การตงสมมตฐาน5. การลงความเหนจากขอมล6. การตความหมายขอมลและลงขอสรป7. การหาความสมพนธของสเปซกบเวลา

ตองเตรยมตองใช

1. ชาม 1 ใบ 6. เกลอ 1 ถง

2. น�าแขงกอน 5-6 กอน 7. กระจกนาฬกา 1 อน

3. หลอดทดลอง 1 หลอด 8. น�าแขงปน 34 ของชาม

4. ตะแกรงวางหลอดทดลอง 1 อน 9. ชดตะเกยงแอลกอฮอล 1 ชด

5. บกเกอรขนาด 250 มลลลตร 1 ใบ

ลองทาด

1. แบงกลม จากนนชวยกนสงเกตน�าแขงกอน แลวชวยกนก�าหนดปญหาและตงสมมตฐาน

เกยวกบการเพมหรอลดความรอนใหน�าแขงกอน และบนทกผลลงในสมด

2. พยากรณวา เมอเพมหรอลดความรอนใหน�าแขงกอนจะเกดการเปลยนแปลงอยางไร

แลวบนทกผล

3. ท�าการทดลอง เพอตรวจสอบผลการ

พยากรณ ดงน

1) ใสน�าแขงกอนลงในบกเกอร 2-4 กอน

จากนนตงทงไวประมาณ 10 นาท

สงเกตการเปลยนแปลงของน�าแขง

และบนทกผล

2) น�าบกเกอรจาก ขอ 1) มาตงไฟออน ๆ

เปนเวลา 5 นาท สงเกตบรเวณปาก

บกเกอร และบนทกผล ภาพท 5.2 ทดลองเพมความรอนใหกบน�า

6

6. เมอน�าในบกเกอรเดอดใหใชทจบหลอดทดลองยดหลอดทดลองทมเกลดไอโอดนไว

กบขาตง แลวจมหลอดทดลองลงในน�าเดอดประมาณ 2 นาท สงเกตการเปลยนแปลง

ภายในหลอดทดลองและบนทกผล

7. เมอครบ 2 นาท ใหน�าหลอดทดลองออกมาตงทงไวทอณหภมหองประมาณ 1 นาท

จากนนใหน�าไปจมลงในบกเกอรทมน�าเยนจด ทงไวประมาณ 3-5 นาท แลวสงเกต

การเปลยนแปลงภายในหลอดทดลองและบนทกผล

8. ท�าการทดลองขอ 4.-7. ซ�า โดยเปลยนจากเกลดไอโอดนเปนเกลอแกง

9. รวมกนอภปรายและสรปผลการท�ากจกรรมเกยวกบการเปลยนสถานะของเกลดไอโอดน

และเกลอแกงภายในชนเรยน

ภาพท 5.4 ทดลองเพมและลดความรอนใหแกเกลดไอโอดนและเกลอแกง

หนตอบได

1. การระเหดและการระเหดกลบของสสารคออะไร

2. ยกตวอยางสสารในชวตประจ�าวนทมการเปลยนสถานะโดยการระเหดมา 3 ชนด

3. “ลกเหมนชวยดบกลนและไลแมลงในทตาง ๆ ได” จากขอความ นกเรยนคดวาจะน�าลกเหมน

ไปวางไวในตเสอผาเพอดบกลนและไลแมลงหรอไม เพราะอะไร

หนวยการเรยนรท 5¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§

9

จดประสงค

อธบายการเปลยนสถานะของสสาร เมอเพมหรอลดความรอน

2 ¡Ô¨¡ÃÃÁ·Õè

การระเหดและการระเหดกลบ

ทกษะกระบวนการ ทางวทยาศาสตรทใช1. การวด 2. การสงเกต 3. การทดลอง 4. การพยากรณ 5. การตงสมมตฐาน6. การลงความเหนจากขอมล7. การตความหมายขอมลและลงขอสรป

ตองเตรยมตองใช

1. ชอนตวง 2 อน 9. จกยาง 2 อน

2. เกลอแกง 2 ชอน 10. ไมขดไฟ 1 กลก

3. นาฬกาจบเวลา 1 เรอน 11. เกลดไอโอดน 2 ชอน

4. ทจบหลอดทดลอง 1 อน 12. น�าอณหภมหอง 150 มลลลตร

5. ชดตะเกยงแอลกอฮอล 1 ชด 13. บกเกอรใสน�าผสมน�าแขง 1 ใบ

6. ตะแกรงวางหลอดทดลอง 1 อน 14. บกเกอรขนาด 250 มลลลตร 1 ใบ

7. หลอดทดลองขนาดใหญ 2 หลอด 15. กระบอกตวงขนาด 150 มลลลตร 1 ใบ

8. ขาตงและทจบหลอดทดลอง 1 ชด

ลองทาด

1. แบงกลม แลวสงเกตลกษณะทางกายภาพ เชน สถานะ กลน ของเกลดไอโอดนและ

เกลอแกง จากนนบนทกผลลงในสมด

2. ชวยกนตงสมมตฐานวา เมอเพมหรอลดความรอนใหกบเกลดไอโอดนและเกลอแกงจะ

ท�าใหเกดการเปลยนแปลงอยางไร แลวบนทกผล

3. ใหแตละกลมรวมกนพยากรณและบนทกผลวา เมอน�าเกลดไอโอดนและเกลอแกง

ใสหลอดทดลองท 1 และ 2 ตามล�าดบ จากนนน�าไปแชในน�าเดอด แลวตอดวยน�าไปแช

ในน�าเยน จะเกดการเปลยนแปลงอยางไร

4. ท�าการทดลองเพอตรวจสอบผลการพยากรณ โดยใชชอนตวงเกลดไอโอดนใสลงใน

หลอดทดลองประมาณ 1-2 ชอน แลวปดปากหลอดทดลองดวยจกยาง

5. ตวงน�าปรมาตร 150 มลลลตร ใสลงในบกเกอร แลวน�าไปตงไฟ

8

นกเรยนคดวา หากเพมความรอนใหกบน�าแขงแหงและน�าแขงปนเทา ๆ กน การเปลยนสถานะ

ทเกดขนจะเหมอนกนหรอไม เพราะอะไร

¤Ó¶ÒÁ·ŒÒ·Ò¡ÒäԴ¢Ñé¹ÊÙ§

ภาพท 5.6 การหลอมเหลวของน�าแขงกอน

การหลอมเหลว

(เพมความรอน)ของแขง ของเหลว

เมอเพมความรอนใหกบสสารทอยใน

สถานะของแขงจนถงระดบหนงจะท�าให

สสารนนเปลยนสถานะจากของแขงเปน

ของเหลว

การกลายเปนไอ (vaporisation) การเปลยนสถานะจากของเหลวเปนแกส

ภาพท 5.7 การกลายเปนไอของน�า

การกลายเปนไอ

(เพมความรอน)ของเหลว แกส

เมอเพมความรอนใหกบสสารทอย

ในสถานะของเหลวจนถงระดบหนง

จะท�าใหสสารนนเปลยนสถานะจาก

ของเหลวเปนสถานะแกส เรยกว า

การกลายเปนไอ แบงได 2 กระบวนการ

ไดแก • การระเหย เปนการเปลยนสถานะ

จากของเหลวทอยบรเวณผวหนาไปเปนแกส

• การเดอด เปนการเปลยนสถานะจากของเหลวโดยเพมความรอนจนถงจดเดอดจนเปนแกส

การหลอมเหลว (melting) การเปลยนสถานะจากของแขงเปนของเหลว

หนวยการเรยนรท 5¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§

11

1.1 การเปลยนสถานะของสสาร การเปลยนสถานะของสสารเปนการเปลยนแปลงทางกายภาพ สสาร

แตละชนดจะปรากฏใหเหนในสถานะใดสถานะหนง ซงอาจเปนของแขง ของเหลว

หรอแกส สสารแตละสถานะสามารถเปลยนเปนสถานะอนไดโดยมความรอน

เปนปจจยส�าคญ เมอมการเพมหรอลดความรอนใหกบสสารในระดบหนง

จะท�าใหสสารเกดการเปลยนรปราง ขนาด ปรมาตร และสถานะไปแตยงคงเปน

สสารชนดเดม และสสารนนสามารถกลบคนส สถานะเดมไดอกครง เมอม

การลดหรอเพมความรอน ดงน

ภาพท 5.5 การเปลยนสถานะของสสาร

การหลอมเหลว

การระเหด

การระเหดกลบ

การแขงตว

ของเหลว แกส

การกลายเปนไอ

การควบแนน

ความรอนเพมขน

ความรอนลดลง

ของแขง

10

การระเหดกลบ (deposition) การเปลยนสถานะจากแกสเปนของแขง

ภาพท 5.13 การระเหดกลบของเกลดไอโอดน

การระเหดกลบ

(ลดความรอน)แกส ของแขง

เมอลดความรอนใหกบสสารทอยใน

สถานะแกสบางชนดจนถงระดบหนงจะ

ท�าใหสสารนนเปลยนสถานะจากแกสเปน

ของแขง โดยไมผานการเปนของเหลว

ภาพท 5.14 การควบแนนของไอน�า

การควบแนน

(ลดความรอน)แกส ของเหลว

เมอลดความรอนใหกบสสารทอยใน

สถานะแกสจนถงระดบหนงจะท�าใหสสาร

นนเปลยนสถานะจากแกสเปนของเหลว

การแขงตว (solidification) การเปลยนสถานะจากของเหลวเปนของแขง

ภาพท 5.15 การแขงตวของไอศกรม

การแขงตว

(ลดความรอน)ของเหลว ของแขง

เมอลดความรอนใหกบสสารทอยใน

สถานะของเหลวจนถงระดบหนงจะท�าให

สสารนนเปลยนสถานะจากของเหลวเปน

ของแขง

การควบแนน (condensation) การเปลยนสถานะจากแกสเปนของเหลว

หนวยการเรยนรท 5¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§

13

นกวทยาศาสตรไดน�าประโยชนจากการระเหดของสสารมาใชเปนวธการแยกสาร

ทอยในสถานะของแขงทระเหดไดกบของแขงทระเหดไมไดออกจากกน เชน การแยก

สารผสมระหวางทรายกบผงลกเหมน โดยการเพมความรอนใหกบสารผสม จะท�าให

ผงลกเหมนระเหดกลายเปนแกสเหลอแตทรายอยในภาชนะ ดงภาพ

ภาพท 5.10 น�าแขงแหง ภาพท 5.11 ลกเหมน ภาพท 5.12 การบร

ภาพท 5.9 การแยกสารผสมโดยการระเหด

การระเหด (sublimation) การเปลยนสถานะจากของแขงเปนแกส

ภาพท 5.8 การระเหดของเกลดไอโอดนการระเหด

(เพมความรอน)ของแขง แกส

เมอเพมความรอนใหกบสสารทอย

ในสถานะของแขงบางชนดจนถงระดบ

หนงจะท�าใหสสารนนเปลยนสถานะจาก

ของแขงเปนแกส โดยไมผานการเปน

ของเหลว

การระเหด

(ทราย + ผงลกเหมน)สารผสม

ทราย

ตวอยาง สสารทสามารถเปลยนสถานะโดยการระเหดได

(เพมความรอน)

12

ÊÒÃÅÐÅÒ¤×ÍÍÐäà áÅÐà¡Ô´¢Öé¹ä´ŒÍ‹ҧäÃ

2. ¡ÒÃÅÐÅÒ¢ͧÊÒà การละลายเปนการเปลยนแปลงทางกายภาพของสารทเกดขนจากการน�า

สารใสลงในน�า แลวสารนนผสมรวมกบน�าอยางกลมกลนจนมองเหนเปนเนอ

เดยวกนทกสวน โดยสารทไดยงคงเปนสารเดม เราเรยกวา สารละลาย

สารตาง ๆ อาจอยในสถานะของแขง ของเหลว หรอแกส ซงสารบางชนด

สามารถละลายในน�าได เชน เกลอ แอลกอฮอล แกสออกซเจน สวนสาร

บางชนดไมสามารถละลายในน�าได แตสามารถละลายในสารชนดอนได เชน

ลกเหมนไมละลายในน�าแตละลายในแอลกอฮอล

ภาพท 5.20 ตวอยางการละลายของสาร

15

หนวยการเรยนรท 5¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§

ภาพท 5.16 ใชน�าลางจาน

ภาพท 5.17 ไอศกรม

ภาพท 5.18 ลกเหบท�าใหหลงคาเสยหาย

ภาพท 5.19 น�าแขงขวโลกหลอมเหลว

ภาวะโลกรอน (global warming) คอ ภาวะทอณหภมเฉลยของโลกสงขน นกเรยนคดวา

ภาวะโลกรอน ท�าใหเกดการเปลยนแปลงของสสารอยางไร

¤Ó¶ÒÁ·ŒÒ·Ò¡ÒäԴ¢Ñé¹ÊÙ§

1.2 ผลทเกดจากการเปลยนสถานะของสสาร การเปลยนสถานะของสสารมผลตอสงมชวตและสงแวดลอม ตวอยางเชน

• น�ามาใชประโยชนในชวตประจ�าวน

เชน สรางเครองจกรไอน�า การท�า

น�าแขง การท�าไอศกรม

• ถาเกดลกเหบขนาดใหญ อาจท�าให

อาคารบานเรอนเสยหายได

• ถาเกดการละลายของน�าแขงบรเวณ

ขวโลก เนองจากภาวะโลกรอน อาจ

ท�าใหเกดน�าทวมโลก

¼Å´Õ ¼ÅàÊÕÂ

• เกดวฏจกรของน�า ท�าใหสงมชวตตาง ๆ

สามารถด�ารงชวตอยได

14

ภาพท 5.22 การทดลองละลายสารในน�า

หนตอบได

1. สารละลายคออะไร

2. การละลายเปนการเปลยนแปลงทางกายภาพของสารหรอไม เพราะเหตใด

3. หากนกเรยนเลนกฬากลางแจง แลวกระหายน�า นกเรยนจะน�าสงใดมาละลายน�าดมระหวาง

น�าหวานเขมขนหรอเกลอแร เพราะเหตใด

3. ชวยกนท�าการทดลองเพอตรวจสอบผลการพยากรณ โดยปฏบต ดงน

1) ใชชอนตกสารตกเกลอปนจ�านวน 1 ชอน ใสลงในหลอดทดลอง

2) เทน�าลงในหลอดทดลองประมาณ 34 ของหลอดทดลอง จากนนใชแทงแกวคนสารคน

สารในหลอดทดลอง สงเกตและบนทกผล

3) ท�าการทดลองขอ 1)-2) ซ�า โดยเปลยนจากเกลอปนเปนดนรวน แปงมน น�ามนพช

น�าสมสายช และสผสมอาหารชนดน�า ตามล�าดบ

4. น�าเสนอผลการทดลองหนาชนเรยน แลวรวมกนอภปรายและสรปผล

นำมนพช

หนวยการเรยนรท 5¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§

17

จดประสงค

ทดลองและอธบายการละลายของสารในน�า

3 ¡Ô¨¡ÃÃÁ·Õè

การละลายของสารในนา

ทกษะกระบวนการ ทางวทยาศาสตรทใช1. การสงเกต 2. การทดลอง 3. การพยากรณ 4. การตงสมมตฐาน5. การลงความเหนจากขอมล6. การตความหมายขอมลและลงขอสรป

ตองเตรยมตองใช

1. ดนรวน 1 ถง 7. น�าสมสายช 1 ขวด

2. แปงมน 1 ถง 8. น�าปรมาตร 600 มลลลตร

3. เกลอปน 1 ถง 9. สผสมอาหารชนดน�า 1 ขวด

4. น�ามนพช 1 ขวด 10. ตะแกรงวางหลอดทดลอง 1 อน

5. ชอนตกสาร 6 อน 11. หลอดทดลองขนาดใหญ 6 หลอด

6. แทงแกวคนสาร 6 อน

ลองทาด

1. แบงกลม จากนนชวยกนตงสมมตฐานเกยวกบการทดลองการละลายของสารทมสถานะ

ตางกนในน�า แลวบนทกผลลงในสมด

2. สงเกตสมบตทางกายภาพของสารแตละชนด เชน รปราง สถานะ ส แลวพยากรณวา

เมอเตมน�าลงในสารแตละชนดทน�ามาทดลองจะมการเปลยนแปลงหรอไม อยางไร

และบนทกผล

นำมนพช

ภาพท 5.21 สงเกตลกษณะทางกายภาพของสาร16

ตวอยาง การละลายในน�าของสารทอยในสถานะแกส

สารทอย ในสถานะแกสสามารถละลายในน�าได เชน แกสออกซเจน

แกสคารบอนไดออกไซด

การละลายแอลกอฮอลในน�า

แกสออกซเจนละลายอยในน�า ท�าใหปลามอากาศใชในการหายใจ

เปนของเหลวเหมอนน�าและแอลกอฮอลลางแผล

มสฟาเหมอนแอลกอฮอลลางแผล

สารละลายแอลกอฮอล

ตวอยาง การละลายในน�าของสารทอยในสถานะของเหลว

สารทอย ในสถานะของเหลวบางชนดนนสามารถ

ละลายในน�าได เชน แอลกอฮอล แตสารทอยในสถานะ

ของเหลวบางชนดไมละลายในน�า เชน น�ามนพช

แอลกอฮอลลางแผลน�า

ภาพท 5.23 น�ามนพชไมละลายในน�า

19

หนวยการเรยนรท 5¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§

การละลายของสารในน�า คอ การน�าสารมาผสมกบน�า แลวสารชนดนน

สามารถผสมรวมเปนสารเนอเดยวกนกบน�าไดทวทกสวน เรยกสารผสมทไดวา

สารละลาย ซงการละลายไมท�าใหเกดสารใหม เพราะสารละลายนนยงคงแสดง

สมบตเดมของสารอย การละลายจงเปนการเปลยนแปลงทางกายภาพ

ตวอยาง การละลายในน�าของสารทอยในสถานะของแขง

สารทอยในสถานะของแขงบางชนดสามารถละลายในน�าได เชน เกลอ

เกลดดางทบทม น�าตาลทรายแดง

การละลายเกลดดางทบทมในน�า

การละลายน�าตาลทรายแดงในน�า

เปนของเหลวเหมอนน�า

เปนของเหลวเหมอนน�า

น�าเชอม (สารละลาย)

น�าดางทบทม (สารละลาย)

มสน�าตาลเหมอนน�าตาลทรายแดง

มสมวงเหมอนดางทบทม

การละลายในนาของสาร

เกลดดางทบทมน�า

น�า น�าตาลทรายแดง

18

ÊÃØ» ÊÒÃÐÊíÒ¤ÑÞ»ÃШíÒº··Õè 1

การหลอมเหลว

การกลายเปนไอ การระเหย

การเดอด

การระเหด

การควบแนน

การแขงตว

การระเหดกลบ

การเพมความรอน

การลดความรอน

ไปอกสถานะหนงโดยอาศยการเพมหรอลดความรอนการเปลยนแปลงของสสารจากสถานะหนง

การเปลยนสถานะของสสาร

เชน

รวมกบนาเปนสารเนอเดยวกนทกสวนการนาสารมาผสมกบนา แลวสารชนดนน

การละลายของสาร

การเปลยนแปลงทางกายภาพ

มฐ. ว 2.1 ป.5/1-ป.5/2

นา เกลอแกง นาเกลอ(ตวทาละลาย) + (ตวละลาย) = (สารละลาย)

+ =

21

การละลายของสารในน�าท�าใหเกด

สารละลาย ซงจดเปนสารเนอเดยว เชน

น�าเกลอ น�าเชอม ในสารละลายจะม

องคประกอบ 2 สวน คอ ตวท�าละลาย

และตวละลาย โดยสารทมปรมาณมากกวา

และมสถานะเดยวกบสารละลาย เรยกวา

ตวทาละลาย และสารทมปรมาณนอยกวา

เรยกวา ตวละลาย เชน น�าเกลอเปน

สารละลายทมน�าเปนตวท�าละลาย และ

เกลอเปนตวละลาย ภาพท 5.24 การละลายของเกลอในน�า

น�า(ตวท�าละลาย)

น�าเกลอ (สารละลาย)

เกลอ(ตวละลาย)

กจกรรม สรปความรประจาบทท 1

รายการเกณฑ

ด พอใช ควรปรบปรง

1. เขาใจเนอหาเกยวกบเรองการเปลยนแปลงทางกายภาพ

2. สามารถท�ากจกรรมและอธบายผลการท�ากจกรรมได

3. สามารถตอบค�าถามจากกจกรรมหนตอบไดได

4. ท�างานกลมรวมกบเพอนไดด

5. น�าความรไปใชประโยชนในชวตประจ�าวนได

หลงเรยนจบบทนแลว ใหนกเรยนบอกสญลกษณทตรงกบระดบความสามารถของตนเอง

ตรวจสอบตนเอง

“น�าเปนตวท�าละลาย แตไมสามารถละลายสารไดทกชนด” นกเรยนคดวาสารชนดใดบางทไม

สามารถละลายในน�าได

¤Ó¶ÒÁ·ŒÒ·Ò¡ÒäԴ¢Ñé¹ÊÙ§

20

3. ตอบคาถามตอไปน

1) นกเรยนคดวา การละลายของสารในน�ามผลดหรอไม เพราะอะไร

2) ความรอนมผลตอการเปลยนสถานะของสสารหรอไม เพราะอะไร

3) ยกตวอยางสารทสามารถละลายน�าไดมาอยางนอย 3 ตวอยาง

4) การเปลยนสถานะท�าใหสมบตของสสารเปลยนไปหรอไม อยางไร

5) หากน�าน�าใสพมพแลวไปแชไวในชองแชแขง 1 วน น�าจะมการเปลยนสถานะ

หรอไม เพราะอะไร

4. สงเกตภาพแลวตอบวา สสารมการเปลยนแปลงทางกายภาพจากกระบวนการใด

1.

4.

7.

2.

5.

8.

3.

6.

9.

ทาทายการคดขนสงกจกรรม

(ทมาภาพ : https://pixabay.com)

23

กจกรรมฝกทกษะ

º··Õè 1

1. เขยนแผนภาพแสดงการเปลยนสถานะของสสารทพบในชวตประจาวนมา 1 สสาร

2. อานขอมล แลวตอบคาถาม

การเปลยนสถานะของสสาร เมอเพมความรอนใหกบสสารถงระดบ

หนงจะท�าใหสสารทอยในสถานะของแขง

เปลยนสถานะไปเปนของเหลว เรยกวา

การหลอมเหลว และเมอเพมความรอน

ตอไปจนถงอกระดบหนง สสารทอย

ในสถานะของเหลวจะเปลยนเปนแกส

เรยกวา การกลายเปนไอ แตเมอลด

ความรอนลงจนถงระดบหนง สสารท

อย ในสถานะแกสจะเปลยนสถานะเปน

ของเหลว เรยกวา การควบแนน และถาลดความรอนตอไปอกจนถงระดบหนง สสารทอย

ในสถานะของเหลวจะเปลยนสถานะเปนของแขง เรยกวา การแขงตว นอกจากน สสาร

บางชนดยงสามารถเปลยนสถานะจากของแขงเปนแกสโดยทไมผานการเปนของเหลว

เรยกวา การระเหด สวนสสารทอยในสถานะแกสบางชนดสามารถเปลยนสถานะจากแกส

เปนของแขงโดยไมผานการเปนของเหลว เรยกวา การระเหดกลบ

1) “เมอน�ากอนน�าแขงวางตงทงไวทอณหภมหอง ประมาณ 10 นาท กอนน�าแขงจะเปลยนสถานะเปนของเหลว เรยกวา การควบแนน” ขอความนกลาวถกตองหรอไม เพราะเหตใด

2) การเปลยนสถานะของสสารจะท�าใหเกดสารชนดใหมหรอไม เพราะเหตใด 3) นกเรยนคดวา การเปลยนสถานะของสสารตาง ๆ ขนอยกบปจจยใด

ภาพท 5.25 การเปลยนสถานะของสสาร

22

การสอสาร ความรวมมอ การแกปญหา

การสรางสรรค การคดอยางมวจารณญาณ

การใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

ทกÉะแหงÈตวรรÉท21 ✓

✓

✓

✓

แบงกลม กลมละ 3-4 คน แลวชวยกนทาเครองดมทสวนผสมสามารถละลายในนาได จากนนนาเสนอหนาชนเรยน โดยระบสารท นามาผสมกบนา พรอมบอกวาใช สงใดเปนตวทาละลายและตวละลาย แลวใหเพอนกลมอน ๆ ลองชมเครองดมของกลมตนเอง

สรางสรรค�ผลงานกจกรรม

ตวอยาง ¼Å§Ò¹¢Í§©Ñ¹

ภาพท 5.26 เครองดม(ทมาภาพ : https://pixabay.com)

24