დაავადებული პატიმრების...
Post on 31-Dec-2019
1 Views
Preview:
TRANSCRIPT
და ა ვა დე ბუ ლი პა ტიმ რე ბის
ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის ში და
სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი გა რან ტი ე ბი
და
სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბი
თბილისი2008
© და ა ვა დე ბუ ლი პა ტიმ რე ბის ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის ში და სა ხელ მწი ფო ებრი ვი გა რან ტი ე ბი და სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბი
გა მო ცე მა მო ამ ზა დეს: მა რი ნა კვა ჭა ძემ მა ნა ნა კო ბა ხი ძემ ან ნა თ ვარა ძემ მე რი ჯა ფა რი ძემ ლა შა ჭინ ჭა რა ულ მა
გა მო ცე მა მომ ზა დე ბუ ლია პრო ექ ტის “მოწყ ვლა დი და მარ გი ნა ლუ რი ჯგუფე ბის წარ მო მად გე ნელ თათ ვის სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბის აღ მო ჩე ნა სასჯე ლაღ სრუ ლე ბით და წე სე ბუ ლე ბებ ში” ფარ გლებ ში, რო მელ საც ეუ თოს მი სიის მხარ და ჭე რით ახორ ცი ე ლებს ორ გა ნი ზა ცი ა “კონ სტი ტუ ცი ის 42ე მუხ ლი”
გა მო ცე მა ში გა მოთ ქმუ ლი მო საზ რე ბე ბი ეკუთ ვნით მათ ავ ტო რებს და არ გა მო ხა ტავს დო ნო რი ორ გა ნი ზა ცი ის პო ზი ცი ას.
სარჩევი
ნაწილი 1
თავი Iსა სა მარ თლოს გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბის სა ფუძ ვლე ბი სა ქარ თვე ლოს სის ხლის სა მარ თლის კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით . . . . . . . . . 5
თა ვი 2სას ჯე ლის მოხ დის გან გა თა ვი სუფ ლე ბის სა ფუძ ვლე ბი სა ქარ თვე ლოს სის ხლის სა მარ თლის კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
თა ვი 3პა ტი მარ თა და მსჯავ რდე ბულ თა სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბა სა ქარ თვე ლოს კა ნო ნის “პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ” მი ხედ ვით . . . . . . . . . . . . . . . 8
მსჯავ რდე ბულ თა სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ში მო თავ სე ბა და გა თა ვი სუფ ლე ბა. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
ნა წი ლი 2
სა სა მარ თლოს გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბი სა და სას ჯე ლის მოხ დის გან გა თა ვი სუფ ლე ბის სა კითხ ებ ზე სა ქარ თვე ლო ში არ სე ბუ ლი სა სა მარ თლო პრაქ ტი კის მი მო ხილ ვა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბის დაც ვა თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის ად გი ლებ ში. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
ავ ტო რე ბი სა გან
არა სამ თავ რო ბო ორ გა ნი ზა ცი ა “ კონ სტი ტუ ცი ის 42ე მუხ ლის” ძი რი თა დი მი სიაა სა მარ თლებ რი ვი სა ხელ მწფოს ჩა მო ყა ლი ბე ბის და ადა მი ა ნის უფ ლე ბები სა და თა ვი სუფ ლე ბე ბის სფე რო ში სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბის სა ქართვე ლო ში და ნერ გვის ხელ შეწყ ო ბა, ადა მი ა ნის უფ ლე ბე ბის დაც ვა სა სა მართლო სა და სხვა სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო ებ ში.
2008 წლის აპ რი ლი დან ორ გა ნი ზა ცი ა “ კონ სტი ტუ ცი ის 42ე მუხ ლი” ეუ თოს მი სი ის მხარ და ჭე რით ახორ ცი ე ლებს პრო ექტს “მოწყ ვლა დი და მარ გი ნა ლუ რი ჯგუ ფე ბის წარ მო მად გე ნელ თათ ვის სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბის აღ მო ჩე ნა სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბით და წე სე ბუ ლე ბებ ში”. პრო ექ ტის ხან გრძლი ვო ბაა ცხრა თვე და იგი გან ხორ ცი ელ დე ბა თბი ლის ში, რუს თავ სა და ქსან ში.
პრო ექ ტი მიზ ნად ისა ხავს მარ გი ნა ლუ რი და მოწყ ვლა დი ჯგუ ფე ბის პა ტიმარ თა უფ ლე ბების დარ ღვე ვის ფაქ ტე ბის შემ ცი რე ბას; ამ კა ტე გო რი ის პა ტიმარ თათ ვის სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბის ხელ მი საწ ვდო მო ბის გაზ რდას, მარგი ნა ლუ რი და მოწყ ვლა დი ჯგუ ფე ბის პა ტი მარ თა სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რების პრობ ლე მე ბის შე სა ხებ სა ზო გა დო ე ბის ცნო ბი ე რე ბის ამაღ ლე ბას.
წი ნამ დე ბა რე ნაშ რომ ში გან ხი ლუ ლია და ა ვა დე ბუ ლი პა ტიმ რე ბის სას ჯელის მოხ დის გან გა თა ვი სუფ ლე ბის და სას ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბის საკა ნონ მდებ ლო რე გუ ლი რე ბა; ამ კუთხით სა ქარ თვე ლო ში დამ კვიდ რე ბუ ლი სა სა მარ თლო პრაქ ტი კის მო მო ხილ ვა და ასე ვე პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბათა დაც ვის სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბი ევ რო სა სა მარ თლოს პრეცე დენ ტუ ლი სა მარ თლის მი ხედ ვით.
ვი მე დოვ ნებთ, რომ ზე მო აღ ნიშ ნუ ლი სტა ტი ე ბი და მათ ში გად მო ცე მუ ლი ინ ფორ მა ცია ხელს შე უწყ ობს სა ქარ თვე ლო ში ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა სფე რო ში მო მუ შა ვე იუ რის ტებ სა და ორ გა ნი ზი ებს თა ვი ანთ საქ მი ა ნობ ში.
5
ნაწილი 1
თავი I
სა სა მარ თლოს გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბის სა ფუძ ვლე ბი სა ქარ თვე ლოს სის ხლის სა მარ თლის კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით
თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თით მსჯავ რდე ბუ ლის მი მართ გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლება სა სა მარ თლომ შე იძ ლე ბა გა და ა ვა დოს შემ დეგ შემ თხვე ვებ ში:• გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნის თა ნა ვე, ანუ იმა ვე გა ნა ჩე ნით, რომ ლი თაც პი რი
ცნეს დამ ნა შა ვედ და მი ე სა ჯა თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თა, თუ გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნის დრო ის თვის არ სე ბობს გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დების სა ფუძ ვლე ბი;
• გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნის შემ დეგ, მო სა მარ თლის (სა სა მარ თლოს) დად გე ნილე ბით (გან ჩი ნე ბით), თუ გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბის სა ფუძვლე ბი გა მოვ ლინ და გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნის შემ დეგ.
გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბა შე იძ ლე ბა მოხ დეს შემ დე გი სა ფუძვლე ბის არ სე ბო ბი სას:• მსჯავ რდე ბუ ლი და ა ვად და ფსი ქი კუ რად — მის გა მო ჯან მრთე ლე ბამ დე
ან ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის არ სე ბი თად გა უმ ჯო ბე სე ბამ დე;• მსჯავ რდე ბუ ლი და ა ვა დე ბუ ლია სხვა მძი მე სნე უ ლე ბით, რაც ხელს უშ
ლის სას ჯე ლის მოხ დას — მის გა მო ჯან მრთე ლე ბამ დე ან ჯან მრთე ლობის მდგო მა რე ო ბის არ სე ბი თად გა უმ ჯო ბე სე ბამ დე;
• მსჯავ რდე ბუ ლი გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის მო მენ ტის თვის ორ სუ ლა დაა — მშო ბი ა რო ბის შემ დეგ 1 წლამ დე;
• მსჯავ რდე ბულს ჰყავს მცი რეწ ლო ვა ნი შვი ლი — სა ნამ ბავ შვი 5 წლის გახ დე ბა;
• სას ჯე ლის და უ ყოვ ნებ ლივ მოხ დას შე იძ ლე ბა მსჯავ რდე ბუ ლი სა და მი სი ოჯა ხის თვის გან სა კუთ რე ბით მძი მე შე დე გი მოჰ ყვეს: ა) ხან ძრის გა მო; ბ) სხვა სტი ქი უ რი უბე დუ რე ბის გა მო; გ) ოჯა ხის ერ თა დერ თი შრო მი სუ ნა რი ა ნი წევ რის მძი მე ავად მყო ფო
ბის გა მო; დ) ოჯა ხის ერ თა დერ თი შრო მი სუ ნა რი ა ნი წევ რის სიკ ვდი ლის გა მო;
6
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
ე) სხვა გან სა კუთ რე ბუ ლი გა რე მო ე ბის გა მო — სა სა მარ თლოს მი ერ დად გე ნი ლი ვა დით, მაგ რამ არა უმე ტეს 3 თვი სა.
ზე მო აღ ნიშ ნუ ლი გა რე მო ე ბე ბის არ სე ბო ბა გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა დავა დე ბის არა იმ პე რა ტი უ ლი, არა მედ შე ფა სე ბი თი სა ფუძ ვლე ბი ა, ანუ ამ გარე მო ე ბა თა არ სე ბო ბა ავ ტო მა ტუ რად არ იწ ვევს გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გადა ვა დე ბას. სა კითხი უნ და გა ნი ხი ლოს და შე ა ფა სოს მო სა მარ თლემ (სა სა მართლომ) ქმე დე ბის სიმ ძი მის, მსჯავ რდე ბუ ლის პი როვ ნე ბის, და ა ვა დე ბის სა ხის, სიმ ძი მი სა და სხვა გა რე მო ე ბა თა გათ ვა ლის წი ნე ბით, რაც გავ ლე ნას ახ დენს გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბა ზე, ასე ვე იმ სა კითხ ე ბის გა დაწყ ვე ტა ზე, რომ ლე ბიც და კავ ში რე ბუ ლია სას ჯე ლის მიზ ნებ თან.
იმ შემ თხვე ვა ში, თუ პირს სას ჯე ლის სა ხით შე ფარ დე ბუ ლი აქვს ჯა რი მა და მი სი და უ ყოვ ნებ ლივ გა დახ და შე უძ ლე ბე ლი ა, აღ ნიშ ნუ ლი შე იძ ლე ბა გა და ვადდეს ან გა ნა წილ ვად დეს 6 თვემ დე ვა დით.
სა მო ქა ლა ქო სარ ჩე ლის ნა წილ ში გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბის (გა ნა წილ ვა დე ბის) სა კითხი სა სა მარ თლომ უნ და გა დაწყ ვი ტოს მსჯავ რდე ბულის მა ტე რი ა ლუ რი მდგო მა რე ო ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით.
გა ნა ჩე ნის ან სხვა სა სა მარ თლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის აღ სრუ ლე ბის გა და ვადე ბის სა კითხი მო სა მარ თლემ (სა სა მარ თლომ) შე იძ ლე ბა გა ნი ხი ლოს:• მსჯავ რდე ბუ ლის შუ ამ დგომ ლო ბით;• დამ ცვე ლის შუ ამ დგომ ლო ბით;• მსჯავ რდე ბუ ლის კა ნო ნი ე რი წარ მო მად გენ ლის შუ ამ დგომ ლო ბით;• მსჯავ რდე ბუ ლის ახ ლო ნა თე სა ვის შუ ამ დგომ ლო ბით;• სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის დე პარ ტა მენ ტის თავ მჯდო მა რის შუ ამ დგომ ლო
ბით.
7
თა ვი 2
სას ჯე ლის მოხ დის გან გა თა ვი სუფ ლე ბის სა ფუძ ვლე ბი სა ქარ თვე ლოს სის ხლის სა მარ თლის კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით
მსჯავ რდე ბუ ლის, ან თუ იგი ფსი ქი კუ რად და ა ვა დე ბუ ლი ა, მი სი კა ნო ნი ერი წარ მო მად გენ ლის შუ ამ დგომ ლო ბით, ან და სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბი თი და წესე ბუ ლე ბის დი რექ ტო რის წარ დგი ნე ბით, ხან დაზ მუ ლო ბის ასაკს მიღ წე უ ლი პი რის, აგ რეთ ვე სა მე დი ცი ნო ან სა ხელ მწი ფო სა ექ სპერ ტო და წე სე ბუ ლე ბის დას კვნის სა ფუძ ველ ზე, მძი მე ან გა ნუ კურ ნე ბე ლი სე ნით და ა ვა დე ბუ ლი პი რის მი მართ სა სა მარ თლოს უფ ლე ბა აქვს გა მო ი ტა ნოს გან ჩი ნე ბა (დად გე ნი ლე ბა) მსჯავ რდე ბუ ლის სას ჯე ლის შემ დგო მი მოხ დის გან გა თა ვი სუფ ლე ბის შე სა ხებ.
სას ჯე ლის მოხ დის ან შემ დგო მი მოხ დის გან შე იძ ლე ბა გა თა ვი სუფ ლდეს მძი მე ან გა ნუ კურ ნე ბე ლი და ა ვა დე ბით და ა ვად მყო ფე ბუ ლი მსჯავ რდე ბუ ლი. ასეთ და ა ვა დე ბა თა ჩა მო ნათ ვალს ამ ტკი ცებს სა ქარ თვე ლოს ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის მი ნის ტრი.
სა სა მარ თლოს ასე ვე შე უძ ლი ა, სას ჯე ლის შემ დგო მი მოხ დის გან გა ა თა ვისუფ ლოს ხან დაზ მუ ლო ბის ასაკს მიღ წე უ ლი პი რი (ქა ლი — 65 წლი დან, მა მა კაცი — 70 წლი დან), თუ მას მის ჯი ლი არ აქვს უვა დო თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თა და მოხ დი ლი აქვს სას ჯე ლის არა ნაკ ლებ ნა ხე ვა რი.
ამას თან, აღ სა ნიშ ნა ვი ა, რომ პი რის სას ჯე ლის მოხ დის გან გა თა ვი სუფ ლების თვის აუ ცი ლე ბე ლია, მი სი მძი მე და ფსი ქი კუ რი და ა ვა დე ბით და ა ვად მყოფე ბის ფაქ ტი და დას ტუ რე ბუ ლი იყოს სა ხელ მწი ფო სა ექ სპერ ტო და წე სე ბულე ბის დას კვნით.
ლა შა ჭინ ჭა რა უ ლი
8
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
თა ვი 3
პა ტი მარ თა და მსჯავ რდე ბულ თა სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბა სა ქარ თვე ლოს კა ნო ნის “პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ” მი ხედ ვით
პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ სა ქარ თვე ლოს კა ნო ნის 37ე და 38ე მუხ ლე ბის შე საბა მი სად, ყვე ლა ადა მი ანს აქვს ჯან მრთე ლო ბის სა თა ნა დოდ დაც ვის უფ ლე ბა. სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბებ ში არ სე ბუ ლი ჯან დაც ვი სა და მკურ ნალო ბის პი რო ბე ბი გავ ლე ნას ახ დენს მთე ლი სა ზო გა დო ე ბის ჯან მრთე ლო ბა ზე.
ადა მი ა ნის უფ ლე ბაა ფი ზი კუ რი და ფსი ქი ატ რი უ ლი ჯან დაც ვა. აღ ნიშ ნუ ლი უფ ლე ბა აღი ა რე ბუ ლია ეკო ნო მი კუ რი, სო ცი ა ლუ რი და კულ ტუ რუ ლი უფ ლებე ბის სა ერ თა შო რი სო პაქ ტის მე12 მუხ ლით. კერ ძოდ, აღი ა რე ბუ ლი ა, რომ თი თო ე უ ლი ადა მი ა ნის უფ ლე ბა ა, მი ი ღოს ფი ზი კუ რი და სუ ლი ე რი ჯან მრთელო ბის უმაღ ლე სი სტან დარ ტე ბი.
აღ ნიშ ნუ ლი უფ ლე ბა ცალ კე თა ვა დაა გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ კა ნონ ში, სა დაც მი თი თე ბუ ლი ა, რომ სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სებუ ლე ბის სა მე დი ცი ნო სამ სა ხუ რი წარ მო ად გენს სა ქარ თვე ლოს ჯან დაც ვის სის ტე მის ნა წილს.
ჯან მრთე ლო ბის დაც ვა სა პა ტიმ რო ებ ში ყვე ლას ინ ტე რეს ში შე დის. ცი ხის ჯან მრთე ლი თა ნამ შრომ ლე ბი უკეთ ას რუ ლე ბენ თა ვი ანთ მო ვა ლე ო ბებს, ჯანმრთე ლი პა ტიმ რე ბი კი კარ გად მუ შა ო ბენ, რაც თა ვის თა ვად აად ვი ლებს პატიმ რო ბა ში ცხოვ რე ბას.
თუმ ცა, კა ნონ ში გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი დე ბუ ლე ბე ბი და რე ა ლო ბა ბევ რად გან სხვა ვე ბუ ლია ერ თმა ნე თის გან, რი სი ნა თე ლი და დას ტუ რე ბა ცაა თუნდაც მო ნა ცე მე ბი ცი ხე ში არ სე ბულ და ა ვა დე ბულ პა ტი მარ თა შე სა ხებ. რაც ყვე ლა ზე სა ვა ლა ლო ა, ესაა სიკ ვდი ლი ა ნო ბის მაჩ ვე ნე ბე ლი ცი ხე ებ ში, რომელ თა უმე ტე სო ბა არა სა თა ნა დო სა მე დი ცი ნო მკურ ნა ლო ბი თაა გა მოწ ვეუ ლი.
უპირ ვე ლე სი, რაც ცი ხე ში შეს ვლის თა ნა ვე უნ და ჩა უ ტარ დეს პა ტი მარს სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ში, ესაა სა მე დი ცი ნო შე მოწ მე ბა. პა ტიმრის უფ ლე ბა ჯან დაც ვა ზე იწყ ე ბა სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის დე წე სე ბუ ლე ბა ში მი სი გან თავ სე ბის წუ თი დან. მათ უფა სოდ უნ და მი ე წო დოთ ნე ბის მი ე რი სამ კურ ნა
9
ლო სა შუ ა ლე ბა. უფ ლე ბა აქვთ მო ითხ ო ვონ და მა ტე ბი თი შე მოწ მე ბა. პა ტი მარს რაც შე იძ ლე ბა მა ლე უნ და გა ე სა უბ როს ექი მი, რა თა მოხ დეს ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის გა მორ კვე ვა, სა თა ნა დო რე ა გი რე ბა და გან ცალ კე ვე ბა, პა ტიმრე ბი სა და ა ვა დე ბის სიმ ძი მის მი ხედ ვით. გა დაწყ ვე ტი ლე ბა პა ტიმ რის ჯანმრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის შე სა ხებ მი ღე ბუ ლი უნ და იყოს მხო ლოდ პრო ფესი ონ ლი ექი მის მი ერ პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის სა ფუძ ველ ზე.
ყო ვე ლი ვე ეს ხდე ბა პა ტიმ რის სა სარ გებ ლოდ. სა ხელ მწი ფო იღებს მას ზე ზრუნ ვის ვალ დე ბუ ლე ბას. ეს ვალ დე ბუ ლე ბა, პირ ველ რიგ ში, ვრცელ დე ბა ჯან დაც ვა ზე.
მსჯავ რდე ბუ ლის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბა მოწ მდე ბა წე ლი წადში ერ თხელ მა ინც. და ა ვა დე ბულ მსჯავ რდე ბულს უტარ დე ბა გა და უ დე ბე ლი მკურ ნა ლო ბა.
პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ კა ნო ნის 41ე მუხ ლში გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლია სასჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ში ექი მის არ სე ბო ბის აუ ცი ლებ ლო ბა. თუ იქ არ არის სტა ცი ო ნა რუ ლი სამ კურ ნა ლო პუნ ქტი ან ჯან მრთე ლობის დაც ვის და წე სე ბუ ლე ბას თან არ აქვს და დე ბუ ლი ხელ შეკ რუ ლე ბა სამე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბა ზე, მა შინ სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ვალ დე ბუ ლია აიყ ვა ნოს ექი მი, რო მე ლიც და წე სე ბუ ლე ბას მო ემ სა ხუ რე ბა ხელ შეკ რუ ლე ბის სა ფუძ ველ ზე. აღ ნიშ ნულ მუხ ლში ჩა მოთ ვლი ლია ექიმის ფუნ ქცი ე ბი. თუმ ცა გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი უნ და იყოს შემ დე გი რე კომენ და ცი ე ბიც, კერ ძოდ:
ექი მი ვალ დე ბუ ლია რე გუ ლა რუ ლად შე ა მოწ მოს პი რო ბე ბი, რო მლებ შიც პა ტიმ რე ბი ცხოვ რო ბენ; ექიმს უნ და ჰქონ დეს შე საძ ლებ ლო ბა, რე გუ ლა რულად შეხ ვდეს სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბის დი რექ ტორს; ექი მი უნ და გრძნობ დეს ყო ველ მხრივ მხარ და ჭე რას იმა ში, რომ მან ყუ რადღ ე ბა გა ა მახ ვილოს პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბი სათ ვის სა შიშ პი რო ბებ ზე.
უნ და არ სე ბობ დეს რე ა ლუ რი შე საძ ლებ ლო ბა რე ა გი რე ბი სა, რო დე საც ამას ითხ ოვს პა ტიმ რის მდგო მა რე ო ბა და თუ არ იქ ნე ბა მი ღე ბუ ლი მხედ ვე ლო ბა ში ექი მის მი მარ თვე ბი, მას უნ და ჰქონ დეს უფ ლე ბა, შეხ ვდეს უფ რო მა ღა ლი რანგის თა ნამ დე ბო ბის პირს.
ყვე ლა პა ტი მარს უნ და ჰქონ დეს ფი ზი ო ლო გი უ რი მოთხ ოვ ნი ლე ბე ბის სუფ
10
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
თა და წე სი ერ გა რე მო ში დაკ მა ყო ფი ლე ბის, ასე ვე პი რა დი ჰი გი ე ნის სუფ თა და ნორ მა ლურ პი რო ბებ ში ჩა ტა რე ბის სა შუ ა ლე ბა.
აღ ნიშ ნულ მოთხ ოვ ნას თან და კავ ში რე ბით, ხში რად მი ნი მა ლუ რი სტან დარტე ბიც კი უმე ტეს სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ში არ სრულ დე ბა და დი დია ამ კუთხ ით უფ ლე ბა თა დარ ღვე ვის რიცხ ვი.
ცი ხის მე დი ცი ნის მუ შა კის მო ვა ლე ო ბა ჯან მრთე ლო ბის სა თა ნა დო სტანდარ ტე ბის უზ რუნ ველ ყო ფა ა. ამი სათ ვის მან რე გუ ლა რუ ლად უნ და შე ა მოწმოს საკ ვე ბი სა და წყლის ვარ გი სი ა ნო ბა, სა ნი ტა რუ ლი კვან ძის სი სუფ თა ვე, პა ტიმ რე ბის ჰი გი ე ნუ რი მდგო მა რე ო ბა, მა თი ტან საც მლის, საცხ ოვ რე ბე ლი სად გო მის, ლო გი ნის თეთ რე უ ლის მდგო მა რე ო ბა, სპორ ტულ გა მა ჯან სა ღე ბელი მე ცა დი ნე ო ბის პი რო ბე ბი, გათ ბო ბის, გა ნა თე ბი სა და სა ვენ ტი ლა ციო სისტე მე ბის მუ შა ო ბა და, სა ჭი რო ე ბი სა მებრ, რე კო მენ და ცი ე ბი მი ა წო დოს სას ჯელაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბის დი რექ ტორს.
სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბით და წე სე ბუ ლე ბებ ში გან სა კუთ რე ბუ ლი პი რო ბე ბი უნ და იყოს შექ მნი ლი ქა ლე ბი სათ ვის, სპე ცი ა ლუ რი გან ყო ფი ლე ბა უნ და არსე ბობ დეს ფეხ მძი მე ქა ლე ბი სა და ბავ შვე ბი სათ ვის. მე ძუ ძუ რი დე დე ბი სათ ვის გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი უნ და იყოს მკურ ნა ლო ბის სპე ცი ა ლუ რი სის ტე მა.
დე დის შუ ამ დგომ ლო ბი თა და ად მი ნის ტრა ცი ის გა დაწყ ვე ტი ლე ბით, შე იძლე ბა დე დი სა და სამ წლამ დე ასა კის ბავ შვის თვის ერ თად ცხოვ რე ბის პი რობე ბის შექ მნა.
სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ში, სა დაც არა ნაკ ლებ ასი მსჯავ რდებუ ლი იმ ყო ფე ბა, უნ და მო ეწყ ოს სტა ცი ო ნა რუ ლი სამ კურ ნა ლო პუნ ქტი სადღე ღა მი სო სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის გა სა წე ვად.
ქვე ყა ნა ში არ სე ბულ სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის ყვე ლა და წე სე ბუ ლე ბას უნ და ჰქონ დეს სა თა ნა დოდ აღ ჭურ ვი ლი სტა ცი ო ნა რული სამ კურ ნა ლო პუნ ქტი და ჰყავ დეს სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლი, რო მე ლიც პა ტიმ რებს გა უ წევს მთელ რიგ სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბას, მათ შო რის, სტო მა ტო ლო გი ურ და ფსი ქი ატ რიულ დახ მა რე ბას.
პა ტიმ რებ თან მოპყ რო ბის მი ნი მა ლუ რი სტან დარ ტუ ლი წე სე ბი ით ვა ლისწი ნებს, რომ “ყვე ლა და წე სე ბუ ლე ბას უნ და ჰყავ დეს, სულ მცი რე, მე დი ცი ნის ერ თი კვა ლი ფი ცი უ რი მუ შა კი მა ინც, რო მელ საც ფსი ქი ატ რი უ ლი გა ნათ ლე ბა
11
ექ ნე ბა. სა ჭი როა სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბის ორ გა ნი ზე ბა ჯან დაც ვის ად გილობ რივ ან სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო ებ თან მჭი დო კონ ტაქ ტში. იგი უნ და მო ი ცავდეს ფსი ქი ატ რი ულ დი აგ ნოს ტი კურ სამ სა ხუ რებს და სა დაც ეს აუ ცი ლე ბე ლი ა, სუ ლი ე რი შეშ ლი ლო ბის მკურ ნა ლო ბას.
ცი ხის საა ვად მყო ფო ებს უნ და ჰქონ დეთ სა მე დი ცი ნო საქ მი ა ნო ბის გან ხორცი ე ლე ბი სათ ვის სა თა ნა დო ლი ცენ ზი ა, დღე ვან დელ რე ა ლო ბა ში ცი ხის არც ერთ სა ა ვად მყო ფოს და მით უმე ტეს სა მე დი ცი ნო ნა წილს არ გა აჩ ნია სა მე დიცი ნო ლი ცენ ზი ა, შე სა ბა მი სი სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბის თვის სა ჭი რო და ნადგა რე ბი, პრე პა რა ტე ბი და მე დი კა მენ ტე ბი, აგ რეთ ვე სა კამ რი სი კვა ლი ფი ცი ური პერ სო ნა ლი”.
თუმ ცა სა ქარ თვე ლოს რე ა ლო ბა ში ხდე ბა ისეც, რომ ზოგ სას ჯე ლაღ სრულე ბით და წე სე ბუ ლე ბა ში არ ფუნ ქცი ო ნი რებს სტან ცი ო ნა რუ ლი სა მე დი ცი ნო პუნ ქტი, შე სა ბა მი ასდ, ზედ მე ტია სა უ ბა რი პა ცი ენ ტთა ჯან მრთე ლო ბის დაცვის უფ ლე ბა ზე. მსჯავ რდე ბუ ლებს არ უტარ დე ბათ სა თა ნა დო სა მე დი ცინო მკურ ნა ლო ბა, რი თაც ირ ღვე ვა მა თი უფ ლე ბა ჯან მრთე ლო ბის დაც ვა ზე. მკურ ნა ლო ბის დო ნე ცი ხე ში უნ და შე ე სა ბა მე ბო დეს სა ზო გა დო ე ბა ში არ სე ბულ დო ნეს. ეს უნ და იყოს ხე ლი სუფ ლე ბის პა სუ ხის მგებ ლო ბის მაჩ ვე ნე ბე ლი იმ ადა მი ა ნე ბი სად მი, რომ ლე ბიც მოკ ლე ბუ ლი არი ან თა ვი სუფ ლე ბას და მთლი ანად არი ან და მო კი დე ბუ ლი სა ხელ მწი ფო ზე.
ევ რო საბ ჭოს მი ნის ტრთა კო მი ტე ტის რე კო მენ და ცი ით, “ცი ხის ხელ მძღვანე ლო ბამ უნ და და იც ვას მი სი მზრუნ ვე ლო ბის ქვეშ მყო ფი პა ტიმ რე ბის ჯანმრთე ლო ბა.”
შე იძ ლე ბა ზო გი პრობ ლე მის გა დაჭ რა მო სათ მე ნი იყოს, მაგ რამ და წე სე ბულე ბა ში სტა ცი ო ნა რუ ლი სა მე დი ცი ნო პუნ ქტის არარ სე ბო ბა უშუ ა ლოდ არის და კავ ში რე ბუ ლი სი ცოცხ ლი სა და ჯანმრთე ლო ბის უფ ლე ბას თან, რაც ადა მია ნის უფ ლე ბე ბის უხე ში დარ ღვე ვა ა.
პა ტიმ რებს, სას ჯე ლის შე სა ბა მი სად, ეზღ უ დე ბათ მხო ლოდ თა ვი სუ ფა ლი გა და ა ად გი ლე ბის უფ ლე ბა. სხვა უფ ლე ბე ბი, რი თაც სა ზო გა დო ე ბის და ნარ ჩენი წევ რე ბი სარ გებ ლო ბენ, პა ტიმ რებ საც გა აჩ ნი ათ.
12
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
მსჯავ რდე ბულ თა სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ში მო თავ სე ბა და გა თა ვი სუფ ლე ბა
პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ კა ნო ნის 62ე მუხ ლში აღ ნიშ ნუ ლი ა, რომ სას ჯე ლაღსრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბა ში თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თი ლი მსჯავ რდე ბუ ლის მო სა თავ სებ ლად აუ ცი ლე ბე ლია სა სა მარ თლოს გა ნა ჩე ნი და პი რა დო ბის დამა დას ტუ რე ბე ლი დო კუ მენ ტი, რო მელ თა სა ფუძ ველ ზე მსჯავ რდე ბუ ლი აღირიცხ ე ბა მსჯავ რდე ბულ თა რე ეს ტრში, რომ ლის წარ მო ე ბის წესს გან საზღვრავს იუს ტი ცი ის მი ნის ტრი.
სა პა ტიმ რო ში მი ღე ბი სა და გა თა ვი სუფ ლე ბის მთავა რი არ სი მდგო მა რე ობს იმა ში, რომ პა ტიმ რებ თან ან სხვა თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თილ პი რებ თან ადა მია ნუ რად და ღირ სე ბის შე უ ლა ხა ვად მოპყ რო ბის მოთხ ოვ ნე ბი იწყ ე ბა სა პა ტიმრო ში მა თი მის ვლის მო მენ ტი დან და გრძელ დე ბა მათ გა თა ვი სუფ ლე ბამ დე.
ყვე ლა პა ტი მარს და უ ყოვ ნებ ლივ უნ და მი ე ცეს წე რი ლო ბი თი ინ ფორ მა ცია ქცე ვის წე სე ბის, ასე ვე მი სი უფ ლე ბე ბი სა და ვალ დე ბუ ლე ბე ბის შე სა ხებ.
პა ტიმ რე ბის ოჯა ხებ მა, იუ რი დი ულ მა წარ მო მად გე ნე ლებ მა და, თუ კი საჭი რო ა, დიპ ლო მა ტი ურ მა მი სი ებ მა უნ და მი ი ღონ სრუ ლი ინ ფორ მა ცია მა თი და კა ვე ბის ფაქ ტი სა და ად გილ სამ ყო ფე ლის შე სა ხებ.
პა ტიმ რის ადა მი ა ნუ რი ღირ სე ბის აღი ა რე ბა იწყ ე ბა მი სი ცი ხე ში შეს ვლისთა ნა ვე.
ცი ხე ში მი ღე ბის პრო ცე დუ რის ერ თერ თი უპირ ვე ლე სი მოთხ ოვ ნა ა, სა პატიმ როს ხელ მძღვა ნე ლო ბა დარ წმუნ დეს, რომ არ სე ბობს დო კუ მენ ტი, რო მელიც ადას ტუ რებს, რომ პა ტი მარს თა ვი სუფ ლე ბა უფ ლე ბა მო სი ლი სა სა მართლოს მი ერ აქვს აღ კვე თი ლი.
უნ და მოხ დეს სა პა ტიმ რო ში მი ღე ბუ ლი ყვე ლა პა ტიმ რის რე გის ტრა ცია ჟურ ნალ ში:• ჟურ ნალ ში დე ტა ლუ რად უნ და იყოს აღ რიცხ უ ლი ყვე ლა პერ სო ნა ლუ რი
მო ნა ცე მი, რო მე ლიც პა ტიმ რის იდენ ტი ფი ცი რე ბის სა შუ ა ლე ბას იძ ლე ვა;• ჟურ ნა ლი უნ და შე ი ცავ დეს ყვე ლა პა ტიმ რის ცი ხე ში შეს ვლი სა და გა თა
ვი სუფ ლე ბის თა რიღს;• აღ რიცხ უ ლი უნ და იყოს პა ტიმ რის პი რა დი ნივ თე ბი.
13
რე ეს ტრის წარ მო ე ბა სა პა ტიმ რო და წე სე ბუ ლე ბა ში ერ თერ თი აუ ცი ლე ბელი პრო ცე დუ რა ა.
პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ კა ნო ნის 65ე მუხ ლში მო ცე მუ ლია სას ჯე ლაღ სრულე ბის და წე სე ბუ ლე ბი დან გა თა ვი სუფ ლე ბის სა ფუძ ვლე ბი, რო მელ თა შო რის ერ თერ თია მძი მე ან გა ნუ კურ ნე ბე ლი და ა ვა დე ბის შემ თხვე ვა.
სა ქარ თვე ლოს შრო მის, ჯან მრთე ლო ბი სა და სო ცი ა ლუ რი დაც ვის მი ნისტრის №72/ნ 2003 წლის ბრძა ნე ბა ში მო ცე მუ ლია იმ მძი მე და გა ნუ კურ ნე ბელ და ა ვა დე ბა თა ჩა მო ნათ ვა ლი, რომ ლე ბიც წარ მო ად გენს სას ჯე ლის მოხ დის გან გა სა თა ვი სუფ ლებ ლად წარ დგე ნის სა ფუძ ველს.
სა ქარ თვე ლო ში პა ტიმ რებს შო რის გან სა კუთ რე ბით გავ რცე ლე ბუ ლია გადამ დე ბი და ა ვა დე ბე ბი, რო გო რე ბი ცა ა: “ც” ჰე პა ტი ტი, ტუ ბერ კუ ლო ზი, ბო ლო დროს კი იმუ ნო დე ფი ცი ტის ვი რუ სი, შიდ სი. ასეთ შემ თხვე ვა ში ცი ხის ად მინის ტრა ცია ვალ დე ბუ ლი ა, მი ი ღოს ყვე ლა ზო მა, რა თა უზ რუნ ველ ყოს სხვა პა ტიმ რე ბის, მათ მნახ ველ თა და ცი ხის თა ნამ შრო მელ თა დაც ვა გა დამ დე ბი და ა ვა დე ბე ბის გან.
ან ნა თვა რა ძე
14
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
ნა წი ლი 2
სა სა მარ თლოს გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბის გა და ვა დე ბი სა და სას ჯე ლის მოხ დის გან გა თა ვი სუფ ლე ბის სა კითხ ებ ზე სა ქარ თვე ლო ში არ სე ბუ ლი
სა სა მარ თლო პრაქ ტი კის მი მო ხილ ვა
მძი მე და გა ნუ კურ ნე ბე ლი სე ნით და ა ვა დე ბუ ლი პა ტიმ რე ბის მი მართ სასჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბის ან გა თა ვი სუფ ლე ბის სა კითხ ის გან ხილ ვი სას მნიშ ვნე ლო ვა ნია სა სა მარ თლო პრაქ ტი კის მი მო ხილ ვა, რაც ამ გვა რი კა ტე გორი ის პა ტიმ რებს ხელს შე უწყ ობს სა კითხ ის სა მარ თლებ რი ვად სწო რად და ყენე ბასა და სა ა თა ნა დო შე დე გის მიღ წე ვა ში.
პრო ექ ტის გან ხორ ცი ე ლე ბი სას 42ე მუხ ლის ად ვო კა ტებ მა შე ის წავ ლეს არა ერ თი სა სა მარ თლო დად გე ნი ლე ბა და გან ჩი ნე ბა, რო მე ლიც ზე მო აღ ნიშნულ პრობ ლე მას შე ე ხე ბო და, ასე ვე თა ვად აწარ მო ეს კონ კრე ტუ ლი პა ტიმ რების საქ მე ე ბი.
პრაქ ტი კის შეს წავ ლი სას გა მო იკ ვე თა შემ დე გი გა რე მო ე ბე ბი:ძი რი თა დი პრობ ლე მუ რი სა კითხ ი, რაც სა სა მარ თლოს მი ერ სას ჯე ლის გა
და ვა დე ბი სა თუ მოხ დის გან სრუ ლი ად გა თა ვი სუფ ლე ბის სა კითხ ის გან ხილ ვას შე ე ხე ბა, გახ ლავთ ის, რომ სა სა მარ თლო ყო ველ თვის ეყ რდნო ბა და იყე ნებს სა ხელ მწი ფო სა სა მარ თლო სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზის სამ სა ხუ რის მი ერ გაცე მულ დას კვნებს და არ ით ვა ლის წი ნებს კერ ძო, და მო უ კი დე ბე ლი სა სა მართლო სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზის სამ სა ხუ რის მი ერ გა ცე მულ დას კვნებს, ასე თი სამ სა ხუ რი ჩვენს რე ა ლო ბა ში არის ერ თა დერ თი და მო უ კი დე ბე ლი ექსპერ ტი ზის ცენ ტრი, “ვექ ტო რი”. 42ე მუხ ლი თა ნამ შრომ ლობს აღ ნიშ ნულ ცენ ტრთან და მა თი მეშ ვე ო ბით არა ერ თი დას კვნა მომ ზად და. სა სა მარ თლო მა სა ლე ბის ანა ლი ზი სას გა ირ კვა, რომ აღ ნიშ ნუ ლი ცენ ტრის მი ერ გა ცე მულ სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზის დას კვნას სა სა მარ თლო იზი ა რებს და ეყ რდნო ბა მხო ლოდ იმ შემ თხვე ვა ში, თუ კი იმავ დრო უ ლად არ სე ბობს სა ხელ მწი ფო სა ექსპერ ტო და წე სე ბუ ლე ბის დას კვნაც. სხვა შემ თხვე ვა ში ე.წ. და მო უ კი დე ბე ლი, ალ ტერ ნა ტი უ ლი ექ სპერ ტი ზის დას კვნე ბი ფაქ ტობ რი ვად არ არის გა ზი ა რებუ ლი მო სა მარ თლე ე ბის მი ერ. აქ ერ თი სა კითხია ნი შან დობ ლი ვი, თუ კი საქარ თვე ლოს სის ხლის სა მარ თლის საპ რო ცე სო კო დექ სის 607ე მუხ ლის დის
15
პო ზი ცი ას ჩავ ხე დავთ, თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თით მსჯავ რდე ბუ ლის მი მართ გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბა სა სა მარ თლომ შე იძ ლე ბა გა და ა ვა დოს სა სა მარ თლო სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზის დას კვნის სა ფუძ ველ ზე, თუ კი მსჯავ რდე ბუ ლი დაა ვად და მძი მე ავად მყო ფო ბით, რაც ხელს უშ ლის სას ჯე ლის მოხ დას მის გა მოჯან მრთე ლე ბამ დე ან ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის არ სე ბი თად გა უმ ჯო ბესე ბამ დე. რო გორც ვხე დავთ, აღ ნიშ ნულ ნორ მა ში არ სად არის მი თი თე ბუ ლი სა ხელ მწი ფო სა სა მარ თლო სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზის დას კვნის თა ო ბა ზე, ანუ კა ნო ნი იმ პე რა ტი უ ლად არ ითხ ოვს ე.წ სა ხელ მწი ფო დას კვნას. ამ უკა ნასკნე ლის არ სე ბო ბა აუ ცი ლე ბელ პი რო ბას წარ მო ად გენს იმ შემ თხვე ვა ში, თუ კი საქ მე ეხე ბა სას ჯე ლის მოხ დის გან სრუ ლი ად გა თა ვი სუფ ლე ბის მოთხ ოვ ნას, ანუ თუ კი პა ტი მა რი ან მი სი ად ვო კა ტი აპე ლი რებს სსსკის 608ე და არა 607ე მუხ ლზე.
გა და ვა დე ბის მოთხ ოვ ნის შემ თხვე ვა ში სა ხელ მწი ფო ექ სპერ ტი ზის დასკვნის არ სე ბო ბა არ არის აუ ცი ლე ბე ლი. თუმ ცა, რო გორც უკ ვე აღ ვნიშ ნეთ, სა სა მარ თლო სას ჯე ლის გა და ვა დე ბის სა კითხ ის გან ხილ ვის დრო საც ითხ ოვს სწო რედ სა ხელ მწი ფო სა ექ სპერ ტო და წე სე ბუ ლე ბის მი ერ გა ცე მულ დას კვნას. აქ სა სა მარ თლო ხელ მძღვა ნე ლობს სსსკის 451ე მუხ ლით. სწო რედ აღ ნიშნულ ნორ მა ზე დაყ რდნო ბით უთხ რა ერ თერთ პა ტი მარს სას ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბა ზე უა რი თბი ლი სის სა ქა ლა ქო სა სა მარ თლომ. მიგ ვაჩ ნი ა, რომ ამ შემ თხვე ვა ში სა სა მარ თლოს მი ერ მი თი თე ბუ ლი ნორ მის გა მო ყე ნე ბა არ იყო სწო რი, კერ ძოდ სსსკის 451ე მუხ ლი აწეს რი გებს სა სა მარ თლო გან ხილ ვის შე ჩე რე ბი სა და გა ნახ ლე ბის სა კითხ ებს. მას ში მი თი თე ბუ ლი ა, რომ გან სას ჯელის ფსი ქი კუ რი ან სხვა მძი მე ავად მყო ფო ბით და ა ვა დე ბის შემ თხვე ვა ში, რაც და დას ტუ რე ბუ ლი იქ ნე ბა სა ხელ მწი ფო სა ექ სპერ ტო და წე სე ბუ ლე ბის ექ სპერტის მი ერ, მო სა მარ თლე გა მო ი ტანს დად გე ნი ლე ბას გან სას ჯე ლის გა მო ჯანმრთე ლე ბამ დე სა სა მარ თლო გან ხილ ვის შე ჩე რე ბის შე სა ხებ. რო გორც ვხედავთ, ნორ მა ეხე ბა საქ მის შე ჩე რე ბას და არა სას ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბას.
მა შინ, რო დე საც სსს კო დექ სში არის სპე ცი ა ლუ რი 607ე მუხ ლი, რომ ლითაც პირ და პირ რე გუ ლირ დე ბა სას ჯე ლის გა და ვა დე ბის სა კითხ ი, გა უ გე ბარი ა, რა ტომ ხელ მძღვა ნე ლობს სა სა მარ თლო სხვა ნორ მით, ანუ სსსკის 451ე მუხ ლით. ამ შემ თხვე ვა ში სა სა მარ თლომ არ შე იძ ლე ბა გა მო ი ყე ნოს კა ნო ნის
16
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
ანა ლო გი ა, ვი ნა ი დან იმა ვე სსსკის მე7 მუხ ლის მე4 ნა წი ლის თა ნახ მად, კანო ნის ანა ლო გი ით გა მო ყე ნე ბა და საშ ვე ბია მხო ლოდ ხარ ვე ზე ბის არ სე ბო ბის შემ თხვე ვა ში, თუ ამით არ ილა ხე ბა ადა მი ა ნის უფ ლე ბე ბი. ჩვენს შემ თხვე ვა ში სა კა ნონ მდებ ლო ხარ ვეზ თან აშ კა რად არ გვაქვს საქ მე, ვი ნა ი დან არ სე ბობს ურ თი ერ თო ბის პირ და პირ მომ წეს რი გე ბე ლი ნორ მა სსსკის 607ე მუხ ლი და რაც მნიშ ვნე ლო ვა ნი ა, ანა ლო გი ის გა მო ყე ნე ბით, პირ და პირ ილა ხე ბა პა ტიმრის ძი რი თა დი უფ ლე ბე ბი, კერძოდ, სი ცოცხ ლი სა და ჯან მრთე ლო ბის უფ ლება, ის ხდე ბა არა ა და მი ა ნუ რი მოპყ რო ბის მსხვერ პლი. აქე დან გა მომ დი ნა რე, მიგ ვაჩ ნი ა, რომ სა სა მარ თლოს მი ერ სას ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბის სა კითხის გან ხილ ვი სას და მო უ კი დე ბე ლი სა ექ სპერ ტო და წე სე ბუ ლე ბის მი ერ გა ცე მული დას კვნე ბის იგ ნო რი რე ბა და სსსკის 451ე მუხ ლზე დაყ რდნო ბით გა და ვადე ბის მოთხ ოვ ნა ზე უა რი, უკა ნო ნო და და უ სა ბუ თე ბე ლი ა.
სა სა მარ თლო პრაქ ტი კის მი მო ხილ ვი სას გა მო იკ ვე თა ასე ვე შემ დე გი მნიშვნე ლო ვა ნი გა რე მო ე ბა: კერ ძოდ, იყო შემ თხვე ვა, რო დე საც პა ტიმ რო ბა ში მყო ფი პი რის მი მართ სა სა მარ თლომ გა და ა ვა და სას ჯე ლის მოხ და მა შინ, როდე საც სა ხელ მწი ფო სა ექ სპერ ტო და წე სე ბუ ლე ბის მი ერ გა ცე მუ ლი დას კვნის შე სა ბა მი სად, პა ტი მა რი იყო სა შუ ა ლო სიმ ძი მის და არა მძი მე ავად მყო ფი. თუ სა სა მარ თლოს ამ დად გე ნი ლე ბას შე ვა და რებთ იმ საქ მე ებს, სა დაც მძი მე დაა ვა დე ბის მქო ნე პა ტიმ რებს უა რი ეთ ქვათ სას ჯე ლის გა და ვა დე ბა ზე მხო ლოდ იმი ტომ, რომ მა თი შუ ამ დგომ ლო ბა ეფუძ ნე ბო და კერ ძო ექ სპერ ტი ზის დასკვნას, შე იძ ლე ბა ვიმ სჯე ლოთ, რომ მე ო რე შემ თხვე ვა ში სა სა მარ თლოს მიდგო მა აშ კა რად არას წო რი და გარ კვე ულ წი ლად დის კრი მი ნა ცი უ ლიც არის.
სას ჯე ლის გა და ვა დე ბის საქ მე ებ ზე მუ შა ო ბი სას ასე ვე გა მო იკ ვე თა ერ თი მნიშ ვნე ლო ვა ნი გა რე მო ე ბა, კერ ძოდ: საქ მე “ წარ მა ტე ბუ ლი ა” იმ შემ თხვე ვაში, თუ კი სას ჯე ლის გა და ვა დე ბის ინი ცი ა ტი ვა მო დის სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის დე პარ ტა მენ ტის გან, ანუ შუ ამ დგომ ლო ბის აღ ძვრა ხდე ბა არა პა ტიმ რის ან მი სი ად ვო კა ტის, არა მედ უშუ ა ლოდ დე პარ ტა მენ ტის თავ მჯდო მა რის მი ერ. ასეთ შემ თხვე ვებ ში დე პარ ტა მენ ტი ძალ ზე სწრა ფად ნიშ ნავს და ატა რებს სა სა მარ თლო სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზას სა ხელ მწი ფო სა ექ სპერ ტო და წე სებუ ლე ბა ში, რომ ლის დას კვნის სა ფუძ ველ ზეც სა სა მარ თლო აკ მა ყო ფი ლებს სას ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბის შე სა ხებ შუ ამ დგომ ლო ბას. ცალ კე სა კითხია
17
ის, თუ რო დის, რა შემ თხვე ვებ ში მი მარ თავს დე პარ ტა მენ ტი სა სა მარ თლოს თა ვი სი ინი ცი ა ტი ვით. ჩვენ მი ერ წარ მო ე ბუ ლი საქ მე ე ბის ანა ლი ზის შე დე გად, მივ დი ვართ დას კვნამ დე, რომ ეს ხდე ბა პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რეო ბის უკი დუ რე სად გა უ ა რე სე ბის შემ თხვე ვა ში, რო დე საც ფაქ ტობ რი ვად აშკა რაა ლე ტა ლუ რი შე დე გის დად გო მის რის კი ან მა შინ, რო დე საც პა ტი მა რი ან ად ვო კა ტი იყე ნებს დაც ვის სა ერ თა შო რი სო მე ქა ნიზ მებს. კერ ძოდ, ძალ ზე ეფექ ტუ რად ვი ყე ნებთ ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი სა სა მარ თლოს ე.წ დრო ე ბი თი ზო მის მე ქა ნიზმს. იმ შემ თხვე ვა ში, თუ კი და ა ვა დე ბულ პა ტი მარს არა ა დეკ ვა ტუ რად მკურ ნა ლო ბენ, რის გა მოც ირ ღვე ვა ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის მე3 მუხ ლი (წა მე ბის, არა ა და მი ა ნუ რი და ღირ სე ბის შემ ლახ ვე ლი მოპყ რო ბის აკ რძალ ვა), მივ მარ თავთ ევ რო სა სა მარ თლოს, რათა სა სა მარ თლოს რეგ ლა მენ ტის 39ე მუხ ლის სა ფუძ ველ ზე სა ხელ მწი ფოს და ე ვა ლოს ადეკ ვა ტუ რი ზო მე ბის მი ღე ბა. ზო მე ბი შე იძ ლე ბა იყოს: პა ტიმ რის გა დაყ ვა ნა სპე ცი ა ლი ზი რე ბულ სტა ცი ო ნა რულ სამ კურ ნა ლო და წე სე ბუ ლე ბაში, სა თა ნა დო მკურ ნა ლო ბის ჩა ტა რე ბა, მათ შო რის ქი რურ გი უ ლი ჩა რე ვა და ა.შ. იმ საქ მე ებ ზე, სა დაც ჩვენ, ევ რო სა სა მარ თლოს მეშ ვე ო ბით, მო ვითხ ო ვეთ ასე თი ზო მე ბის გა ტა რე ბა, სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის დე პარ ტა მენ ტმა უკ ვე თავად იშუ ამ დგომ ლა სა სა მარ თლოს წი ნა შე სას ჯე ლის გა და ვა დე ბის მოთხ ოვნით, რაც შე დე გი ა ნი აღ მოჩ ნდა კი დეც. თუმ ცა სამ წუ ხა რო ა, რომ ძი რი თად შემ თხვე ვა ში, სწო რედ ევ რო სა სა მარ თლოს ჩა რე ვის შემ დეგ ხდე ბო და ეს. საინ ტე რე სოა კი დევ ერ თი გა რე მო ე ბა, იმ საქ მე ებ ზე, სა დაც პა ტი მარს ესა ჭი როე ბო და ძვი რადღ ი რე ბუ ლი ქი რურ გი უ ლი ოპე რა ცი ა, სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის დეპარ ტა მენ ტმა თა ვად იშუ ამ დგომ ლა სა სა მარ თლოს წი ნა შე სას ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბის მოთხ ოვ ნით, რაც სა სა მარ თლომ და აკ მა ყო ფი ლა. თუმ ცა ერთ შემ თხვე ვა ში, პა ტი მა რი, სა ხელ მწი ფო ექ სპერ ტი ზის დას კვნის თა ნახ მად, იყო სა შუ ა ლო სიმ ძი მის ავად მყო ფი. აქ უდა ვო ა, რომ სა ხელ მწი ფომ თა ვი აა რი და სწო რედ ფი ნან სურ და ნა ხარ ჯებს.
სა სა მარ თლო პრაქ ტი კის ანა ლი ზი სას ჩვე ნი ყუ რადღ ე ბა მი იქ ცია ერ თმა საქ მემ, სა დაც პა ტი მა რი, სა ხელ მწი ფო ექ სპერ ტი ზის დას კვნის შე სა ბა მი სად, და ა ვა დე ბუ ლი იყო სწო რედ იმ მძი მე და გა ნუ კურ ნე ბე ლი სე ნით, რაც წარ მოად გენს არა თუ სას ჯე ლის მოხ დის გა და ვა დე ბის, არა მედ მთლი ა ნად გა თა
18
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
ვი სუფ ლე ბის სა ფუძ ველს. მი უ ხე და ვად ამი სა, თბი ლი სის სა ა პე ლა ციო სა სამარ თლომ არ და აკ მა ყო ფი ლა დაც ვის მხა რის შუ ამ დგომ ლო ბა და გან ჩი ნე ბის სა მო ტი ვა ციო ნა წილ ში მი უ თი თა სრუ ლი ად არა ა დეკ ვა ტუ რი და პა რა დოქ სული რამ. კერ ძოდ, სა სა მარ თლოს აზ რით, მარ თა ლი ა, ექ სპერ ტი ზის დას კვნა ში მი თი თე ბუ ლი იყო, რომ ის სნე უ ლე ბე ბი, რი თაც პა ტი მა რი იყო და ა ვა დე ბუ ლი, გა ნე კუთ ვნე ბო და მძი მე და გა ნუ კურ ნე ბელ და ა ვა დე ბა თა კა ტე გო რი ას, მაგრამ ვი ნა ი დან მი თი თე ბუ ლი არ იყო, რომ პა ტი მა რი იყო მძი მედ და ა ვა დე ბუ ლი, ვერ გა ი ზი ა რებ და დაც ვის მხა რის პო ზი ცი ას სას ჯე ლის გა და ვა დე ბის თა ო ბაზე. აქ ის მის კითხ ვა: რო გო რი შე იძ ლე ბა იყოს იმ ადა მი ა ნის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბა, რო მე ლიც და ა ვა დე ბუ ლია მძი მე და გა ნუ კურ ნე ბე ლი სე ნით? პა სუ ხი ამა ზე არის ერ თა დერ თი: მძი მე, მაგრამ სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლო, რო გორც ჩანს, სხვაგ ვა რად ფიქ რობს, თუმ ცა ვერ ასა ბუ თებს რა ტომ!!!
ერ თი გა რე მო ე ბა, რა მაც ჩვე ნი ყუ რადღ ე ბა მი იქ ცი ა, გახ ლავთ ასე ვე ის, რომ სას ჯე ლის გა და ვა დე ბის შე სა ხებ შუ ამ დგომ ლო ბის გან ხილ ვი სას, სა სამარ თლო ახ დენს იმის გარ კვე ვას, თუ რამ დე ნად ხვდე ბა ექ სპერ ტი ზის დასკვნა ში მი თი თე ბუ ლი დი აგ ნო ზე ბი იმ და ა ვა დე ბა თა ნუს ხა ში, რო მე ლიც ჯანდაც ვის სა მი ნის ტროს 2003 წლის ბრძა ნე ბით არის დად გე ნი ლი, თუმ ცა გაუ გე ბა რი ა, რა ტომ ხელ მძღვა ნე ლობს სა სა მარ თლო აღ ნიშ ნუ ლი ბრძა ნე ბა ზე დაყ რდნო ბით მა შინ, რო დე საც ეს უკა ნას კნე ლი ად გენს იმ და ა ვა დე ბა თა ჩამო ნათ ვალს, რო მე ლიც წარ მო ად გენს სას ჯე ლის მოხ დის გან სრუ ლად გა თავი სუფ ლე ბის და არა გა და ვა დე ბის სა ფუძ ვლებს, ანუ აღ ნიშ ნუ ლი ნორ მა ტი ული აქ ტის გა მო ყე ნე ბას სა სა მარ თლო ახ დენს იმ შემ თხვე ვებ შიც, რომ ლე ბიც სცდე ბა ამ აქ ტის რე გუ ლი რე ბის ფარ გლებს. მიგ ვაჩ ნი ა, რომ ესეც არას წო რი პრაქ ტი კა ა.
რაც შე ე ხე ბა სას ჯე ლის მოხ დის გან მთლი ა ნად გა თა ვი სუფ ლე ბის შემ თხვევებს, პრო ექ ტის ფარ გლებ ში აღ ნიშ ნუ ლი პრაქ ტი კა არ გვქო ნი ა, თუმ ცა იყო შემ თხვე ვა, რო დე საც პა ტი მა რი იყო უმ ძი მეს მდგო მა რე ო ბა ში, და ა ვა დე ბუ ლი გა ნუ კურ ნე ბე ლი სე ნით, ექ ვემ დე ბა რე ბო და გა თა ვი სუფ ლე ბას, მაგ რამ სა ხელმწი ფო ექ სპერ ტი ზის და ნიშ ვნი სა და ჩა ტა რე ბის გა ჭი ა ნუ რე ბუ ლი, ბი უ როკრა ტი უ ლი პრო ცე დუ რე ბის გა მო, ვერ მო ვას წა რით სა სა მარ თლო სად მი შუ ამდგომ ლო ბით მი მარ თვა და პა ტი მა რი ცი ხის სა ა ვად მყო ფო ში გარ და იც ვა ლა.
19
გავ რცე ლე ბუ ლი პრაქ ტი კით სა სა მარ თლო პა ტი მარს მთლი ა ნად ათა ვი სუფლებს სას ჯე ლის მოხ დის გან მხო ლოდ უკი დუ რეს შემ თხვე ვებ ში, რო ცა ფაქტობ რი ვად აშ კა რაა ლე ტა ლუ რი გა მო სა ვა ლი.
პა ცი ენ ტის უფ ლე ბე ბის დაც ვის ინ ტე რე სე ბი დან გა მომ დი ნა რე, თავს ვი კავებთ კონ კრე ტუ ლი და ა ვა დე ბუ ლი პა ტიმ რე ბის გვა რე ბის და სა ხე ლე ბის გან.
მა ნა ნა კო ბა ხი ძე
20
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბის დაც ვა თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის ად გი ლებ ში
ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბა, რო გორც ადა მი ა ნის სო ცი ა ლუ რი უფ ლე ბა, გა რანტი რე ბუ ლია ყვე ლა ადა მი ა ნი სათ ვის, მათ შო რის სა ზო გა დო ე ბის იმ პი რე ბი სათვი საც, რომ ლებ მაც სა მარ თალ დარ ღვე ვა ჩა ი დი ნეს. გა ე რო და რე გი ო ნა ლუ რი ინსტი ტუ ტე ბი დი დი ყუ რადღ ე ბას უთ მო ბენ პა ტი მარ თა ჯან დაც ვის სა კითხ ებს. ერთმა ნე თი სა გან უნ და გა ვარ ჩი ოთ სა ერ თა შო რი სო აქ ტე ბი, რომ ლე ბიც ზო გა დად ადა მი ა ნის უფ ლე ბებს შე ე ხე ბა და მათ ში ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა მთე ლი კა ტა ლოგია მო ცე მუ ლი (მა გა ლი თად, ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა სა ყო ველ თაო დეკ ლა რა ცი ა, სა ერ თა შო რი სო პაქ ტე ბი, ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ა) და სა ერ თა შო რი სო აქ ტე ბი, რომ ლე ბიც უფ რო ვიწ რო ხა სი ათს ატა რე ბს და შე ე ხე ბა პა ტი მარ თა უფ ლე ბე ბის დაც ვას. ძი რი თა დად ეს აქ ტე ბი სა რე კო მენ და ციო ხა სი ათს ატა რე ბს.
გა ე როს პა ტი მარ თა მოპყ რო ბის მი ნი მა ლუ რი წე სე ბი (1957წ);გა ე როს პრინ ციპ თა ერ თობ ლი ო ბა ნე ბის მი ე რი ფორ მით და კა ვე ბულ ან და
პა ტიმ რე ბულ პირ თა და სა ცა ვად (1988წ); გა ე როს ძი რი თა დი პრინ ცი პე ბი პა ტი მარ თა მოპყ რო ბის შე სა ხებ (1990);გა ე როს წე სე ბი თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თილ არას რულ წლო ვან თა დაც ვის შე
სა ხებ (1990წ);ევ რო პის ცი ხის წე სე ბი ევ რო პის საბ ჭოს მი ნის ტრთა კო მი ტე ტის რე კო მენ და ცი ე ბი;ევ რო პის წა მე ბი სა და არა ა და მი ა ნუ რი, ღირ სე ბის შემ ლა ხველი მოპყ რო ბი
სა და დას ჯის პრე ვენ ცი ის კო მი ტე ტის (CPT) ანაგ რი შე ბი.ამ კონ ტექ სტში მნიშ ვნე ლო ვა ნია აგ რეთ ვე, წა მე ბის და სას ტი კი, არა ა და მი
ა ნუ რი და ღი სე ბის შემ ლა ხა ვი მოპყ რო ბი სა და სას ჯე ლის გა ე როს კონ ვენ ცია (1984წ); გა ე როს წა მე ბის სა წი ნა აღ მდე გო კო მი ტე ტის (CPT) გა დაწყ ვე ტი ლებე ბი; წა მე ბისა და არა ა და მი ა ნუ რი ან ღირ სე ბის შემ ლახ ვე ლი მოპყ რო ბის ან დას ჯის აღ კვე თის ევ რო პუ ლი კონ ვენ ციის (1987წ) დე ბუ ლე ბე ბი.
მარ თა ლია, ზე მოაღ ნიშ ნუ ლი დო კუ მენ ტე ბი სა რე კო მენ და ციო ხა სი ათს ატა რე ბს, მაგ რამ სა ხელ მწი ფო ე ბი უზ რუნ ველ ყო ფენ მათ შეს რუ ლე ბას ეროვნულ დო ნე ზე.
21
“ყვე ლა ადა მი ანს აქვს სი ცოცხ ლის, თა ვი სუფ ლე ბი სა და პი რა დი ხელ შე უხებ ლო ბის უფ ლე ბა” (დეკ ლა რა ცი ის მე3 მუხ ლი) და “ა რა ვის მი მართ არ უნ და იქ ნეს გა მო ყე ნე ბუ ლი წა მე ბა ან სას ტი კი, არა ა და მი ა ნუ რი და ღირ სე ბის შემლახ ვე ლი მოპყ რო ბა ან სას ჯე ლი” (მუხ ლი მე5). სა ყო ველ თაო დეკ ლა რა ცი აში მო ცე მუ ლი ეს იმ პე რა ტი უ ლი მოთხ ოვ ნა დე ტა ლი ზი რე ბუ ლი და გაშ ლი ლია სხვა სა ერ თა შო რი სო აქ ტებ ში, მა გა ლი თად სა მო ქა ლა ქო და პო ლი ტი კურ უფლე ბა თა სა ერ თა შო რი სო პაქ ტის მე6 (1) და მე7 მუხ ლე ბი. ამა ვე უფ ლე ბე ბის ინ ტერ პრე ტა ცია ხდე ბა ზე მოთ ჩა მოთ ვლილ აქ ტებ ში. ყვე ლა მათ გა ნი შე ი ცავს თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თილ პირ თა უფ ლე ბას ჯან მრთე ლო ბა ზე.
გა ე როს მი ერ მი ღე ბუ ლი დო კუ მენ ტი “პა ტი მარ თა მოპყ რო ბის მი ნი მა ლური სტან დარ ტე ბი შე ი ცავს თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის ად გი ლებ ში პა ტი მარ თა მოპყ რო ბას თან და კავ ში რე ბულ ფუნ და მენ ტა ლურ წე სებს და ძი რი თად პრინცი პებს, რო მელ თა შო რისაც პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის დაც ვას მნიშ ვნე ლოვა ნი ად გი ლი უჭი რავს.
პა ტი მარ თა მოპყ რო ბი სას ყურ ადღე ბა უნ და მი ექ ცეს მათ ჯან მრთე ლო ბას, ჯან დაც ვა სა და მკუ ნა ლო ბის დო ნეს ცი ხე ში, ჯან დაც ვის სამ სა ხუ რი უნ და შეე სა ბა მე ბო დეს სა ზო გა დო ე ბა ში არ სე ბულ დო ნეს. ეს უნ და იყოს ხე ლი სუფ ლების პა სუ ხის მგებ ლო ბის შე დე გი იმ ადა მი ა ნე ბი სად მი, რომ ლე ბიც მოკ ლე ბული არი ან თა ვი სუფ ლე ბას და ამი ტო მაც მთლი ა ნად არი ან და მო კი დე ბუ ლი სა ხელმწი ფო ზე.1 თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის ად გი ლებ ში მე ტად რთუ ლია სა კუ თა რი ჯან მრთე ლო ბის დაც ვი სათ ვის აუ ცი ლე ბე ლი ან სა სურ ვე ლი ზო მე ბის მი ღე ბა. აქე დან გა მომ დი ნა რე ობს ხე ლი სუფ ლე ბის პო ზი ტი უ რი ვალ დე ბუ ლე ბა და იცვას პა ტიმ რე ბის სი ცოცხ ლის უფ ლე ბა, უზ რუნ ველ ყოს ნორ მა ლუ რი პი რო ბე ბი ცი ხე ში ჯან მრთე ლო ბის შე ნარ ჩუ ნე ბის, მოპყ რო ბის, ცხოვ რე ბი სა და შრო მისათ ვის, აგ რეთ ვე გა ა ტა როს მკურ ნა ლო ბი სა და მოვ ლის აუ ცი ლე ბე ლი და ქმედი თი ღო ნის ძი ე ბე ბი.
ეს წე სე ბი გა მო ი ყე ნე ბა აგ რეთ ვე იმ პირ თა მი მართ, რომ ლე ბიც იმ ყო ფე ბიან წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის იზო ლა ტო რებ ში, პო ლი ცი ის გან ყო ფი ლე ბებ ში და სხვა და წე სე ბუ ლე ბებ ში. ცი ხე ში სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბის წე სე ბი და დე ბულე ბე ბი, რომ ლე ბიც გა მო ი ყე ნე ბა პრაქ ტი კა ში, და ცუ ლი უნ და იქ ნეს პა ტიმ
1 პა ტიმ რო ბის სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბი. PRI. თბი ლი სი 2000. გვ.79
22
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
რო ბი სა და და კა ვე ბის ყვე ლა და წე სე ბუ ლე ბა ში. აღ ნიშ ნუ ლი წე სე ბის მი ზა ნია, უზ რუნ ველ ყოს რო გორც პა ტი მარ თა ფი ზი კუ რი, ისე ფსი ქი კუ რი ჯან მრთელო ბის უფ ლე ბა. ფსი ქი კუ რი ჯან მრთე ლო ბის მოშ ლა მოქ მე დებს ფი ზი კურ ზე და პი რი ქით. ა მი ტომ ჯან მრთე ლო ბის შე ნარ ჩუ ნე ბის აუ ცი ლე ბელ პი რო ბებს ასე ვე წარ მო ად გენს თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის ად გი ლებ ში ცხოვ რე ბის ნორმა ლუ რი პი რო ბე ბის შექ მნა.
პა ტიმ რებ ზე ისე ვე ვრცელ დე ბა ჯან დაც ვის ხელ მი საწვ დო მო ბის პრინ ციპე ბი, რო გორც სხვა პი რებ ზე. პა ტიმ რე ბის ჯან მრთე ლო ბა ზე უნ და ზრუ ნავდეს კვა ლი ფი ცი უ რი სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლი.
პა ტი მარ თა მოპყ რო ბის მი ნი მა ლუ რი წე სე ბის თა ნახ მად, პა ტიმ რებ მა ამომწუ რა ვი ინ ფორ მა ცია უნ და მი ი ღონ რო გორც სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბის შე სახებ, ასე ვე ხელ მი საწ ვდო მი პრო ცე დუ რე ბის, პრე პა რა ტე ბის და რაც მთა ვა რია, სა კუ თა რი ავად მყო ფო ბის შე სა ხებ. სა მე დი ცი ნო ინ ფორ მა ცია პა ტიმ რებს (ი სე ვე რო გორც ნე ბის მი ერ პა ცი ენტს) უნ და მიე წო დოს მის თვის გა სა გებ ენა ზე, უნ და იყოს ად ვი ლად აღ საქ მე ლი და სა მე დი ცი ნო მა ნი პუ ლა ცი ის გან ხორ ცი ე ლე ბი სას მან უნ და გა მო ხა ტოს ინ ფორ მი რე ბუ ლი თან ხმო ბა”. ა ტი მარს უნ და ჰქონ დეს საშუ ა ლე ბა, სა კუ თა რი ჯან მრთე ლო ბის შე სა ხებ ინ ფორ მა ცია და უბ რკო ლებ ლად მი ა წო დოს ნა თე სა ვებს და ად ვო კატს. CPTს 1992 წლის მე3 ზო გად ანაგ რიშ ში მი თი თე ბუ ლი ა, რომ “თა ვი სუ ფა ლი ნე ბის გა მო ხატ ვა და კონ ფი დენ ცი ა ლუ რო ბა მი ე კუთ ვნე ბა ადა მი ა ნის ფუნ და მენ ტა ლურ უფ ლე ბებს “ “ ეს აუ ცი ლე ბე ლი პი რობაა ექი მი სა და პა ცი ენ ტის ურ თი ერ თო ბი სათ ვის გან სა კუთ რე ბით ცი ხე ში, სა დაც პა ტი მარს არ შე უძ ლია თა ვი სუფ ლად აირ ჩი ოს ექი მი”.
პა ტი მარ თა მოპყ რო ბის წე სე ბის თა ნახ მად (24ე წე სი), ყვე ლა პა ტი მარ მა უნ და გა ი ა როს სა მე დი ცი ნო შე მოწ მე ბა მი სი სა პა ტიმ რო ში მიყ ვა ნის თა ნა ვე და შემ დგომ შიც (სა ჭი რო ე ბის შემ თხვე ვა ში), რა თა დად გინ დეს, არის თუ არა დაა ვა დე ბუ ლი ფი ზი კუ რად ან გო ნებ რი ვად; უნ და გან ხორ ცი ელ დეს შე სა ბა მი სი ზო მე ბი; მოხ დეს იმ პა ტი მარ თა იზო ლი რე ბა, რო მელ თა შე სა ხებ შე იძ ლე ბა გაჩნდეს ეჭ ვი, რომ ისი ნი და ავ დე ბულ ი არი ან რა ი მე ინ ფექ ცი უ რი ან გა დამ დე ბი და ავ ადე ბით; უნ და გა მოვ ლინ დეს ფი ზი კუ რი და გო ნებ რი ვი ნაკ ლო ვა ნე ბე ბი, რო მელ ბმაც შე იძ ლე ბა ხე ლი შე უ შა ლოს პა ტი მარ თა გა მოს წო რე ბას და საფრთხე შე უქ მნას გარ შე მო მყოფთ.
23
სა ერ თა შო რი სო დო ნე ზე არა ერ თი დო კუ მენ ტია მი ღე ბუ ლი, რო მე ლიც შე ეხე ბა სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლის პა სუ ხიმ გებ ლო ბას თა ვი სუ ფლებაღ კვე თილ პაცი ენ ტებ ზე სა მე დი ცი ნო ექ სპე რი მენ ტე ბის ჩა ტა რე ბი სას. პირ ვე ლი დო კუ მენ ტი, რომ ელმაც სა ერ თა შო რი სო დო ნე ზე სა ფუძ ვე ლი ჩა უ ყა რა სა მე დი ცი ნო სფე რო ში ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა დაც ვის სა კითხ ებს, აგ რეთ ვე სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლის სის ხლის სა მარ თლის პა სუ ხიმ გებ ლო ბას ომის დროს ჩა დე ნი ლი და ნა შა უ ლე ბისათ ვის, II მსოფ ლიო ომის შემ დეგ ნა ცის ტებ ზე გა მარ თუ ლი სის ხლის სა მარ თლის პრო ცეს ზე შე მუ შა ვე ბუ ლი ნი უ ნ ბერ გის კო დექ სი იყო (1945წ). მას ში ჩა მო ყა ლიბდა ის ძი რი თა დი პრინ ცი პე ბი, რომ ლე ბიც შემ დგომ გა ი შა ლა და და იხ ვე წა სხვადას ხვა სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ციის მი ერ მი ღე ბულ აქ ტებ ში.
სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლის მოქ მე დე ბე ბი თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თილ პი რებთან მი მარ თე ბა ში რეგ ლა მენ ტი რე ბუ ლია გა ე როს, გა ე როს სპე ცი ა ლი ზი რე ბული ორ გა ნი ზა ცი ე ბის, ევ რო საბ ჭოს, ექიმ თა პრო ფე სი უ ლი ორ გა ნი ზა ცი ე ბის მი ერ.
მსოფ ლიო სა მე დი ცი ნო ასო ცი ა ცი ის ჰელ სი ნკის დეკ ლა რა ცია “ა და მი ან ზე ჩა ტა რე ბუ ლი სა მე დი ცი ნო კვლე ვის შე სა ხებ” (1964წ);
სა მე დი ცი ნო ეთი კის პრინ ცი პე ბი (1982წ);მსოფ ლიო სამ დი ცი ნო ასო ცი ა ცი ის ტო კი ოს დეკ ლრა ცია “და კა ვე ბულ თა
და პა ტი მარ თა წა მე ბის ან სხვა სას ტი კი, არა ა და მი ა ნუ რი ან ღი რსე ბის შემ ლახველი მოპყ რო ბის ან დას ჯის შემ თხვე ვა ში” (1975წ);
მსოფ ლიო სა მე დი ცი ნო ასო ცი ა ცი ის ჰამ ბურ გის დეკ ლა რა ცია ექიმ თათ ვის, რომ ლე ბიც უარს აცხ ა დე ბენ წა მე ბის ან სას ტი კი არა ა და მი ა ნუ რი ან ღირ სე ბის შემ ლა ხველი მოპყ რო ბის სხვა ფორ მებ ში მო ნა წი ლე ო ბა ზე ან მათ და ფარ ვა ზე (1997წ) და სხვა;
CPTმ თა ვის ან გა რიშ ში მი უ თი თა, რომ სა მე დი ცი ნო ხა სი ა თის ექ სპე რიმენ ტი, რომ ლის ობი ექ ტი შე იძ ლე ბა იყოს პა ტი მა რი, უნ და ჩა ტარ დეს პა ტიმრის ჯან მრთე ლო ბის გა უმ ჯო ბე სე ბის მიზ ნით. ისი ნი არ უნ და გა მო ი ყე ნო ექსპე რი მენ ტებ ში, რო მელ მაც შე იძ ლე ბა გა მო იწ ვი ოს ფი ზი კუ რი ან მო რა ლუ რი ტრავმა.1 პა ტიმ რებ ზე სა მე დი ცი ნო კვლე ვის ჩა ტა რე ბა მე ტად ფრთხილ მიდ
1 ვრო პუ ლი ცი ხის წე სე ბი. მი ნის ტრთა კო მი ტე ტის რე კო მენ და ცი ა. №R (87)3. 12.02.1987
24
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
გო მას სა ჭი რო ებს, ვი ნა ი დან პა ტი მა რი შე იძ ლე ბა თა ნახ მა იყოს მო ნა წი ლე ო ბა მი ი ღოს ამ გვარ კვლე ვა ში გა თა ვი სუფ ლე ბის ან პა ტიმ რო ბის ვა დის შემ ცი რების მიზ ნით, უნ და არ სე ბობ დეს იმის გა რან ტი ე ბი, რომ პა ტი მარ მა მის ცა ინფორ მი რე ბუ ლი და ნე ბა ყოფ ლო ბი თი თან ხმო ბა.1
აღ ნიშ ნულ დო კუმე ნ ტებ ში გან სა კუთ რე ბუ ლი ყუ რადღ ე ბა ეთ მო ბა ექი მის პრო ფე სი ულ საქ მი ა ნო ბას. ე ქი მი უნ და ას რუ ლებ დეს თა ვის ფუნ ქცი ებს და არ ერე ო დეს დის ცი პლი ნის დამ ყა რე ბის სა კითხ ებ ში. ამ სა კითხს არა ერ თი სა ერთა შო რი სო აქ ტი მი ეძღ ვნა.
ყვე ლა სა ერ თა შო რი სო დო კუ მენ ტი, რო მე ლიც შე ე ხე ბა თა ვი სუფ ლე ბა აღკვე თილ პირ თა უფ ლე ბებს ერ თმნიშ ვნე ლოვ ნად მი უ თი თებს, რომ აკ რძა ლუ ლია მტკი ცე ბუ ლე ბა თა მო პო ვე ბის მიზ ნით სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლის გა მო ყე ნე ბა.
ცი ხე ში ექიმ თა პა სუ ხის მგებ ლო ბის სა კითხს შე ე ხე ბა 1979 წელს ათენის ცი ხე ებ ში მო მუ შა ვე ჯან დაც ვის პრო ფე სი უ ლი მუ შა კე ბის შეკ რე ბა ზე მი ღე ბული ეგ რეთ წო დე ბუ ლი “ა თე ნის ფი ცი”, რო მე ლიც შე ე ხე ბა პატ მარ თა უფ ლებებს, მი ი ღონ ხა რის ხი ა ნი პრო ფე სი უ ლი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა და ექიმ თა პა სუ ხის მგებ ლო ბას ამ სფე რო ში. ეს ვალ დე ბუ ლე ბე ბი შემ დგომ ში მდგო მა რეობს: სა მე დი ცი ნო პერ სო ნალ მა თა ვი უნ და შე ი კა ვოს სას ჯე ლის სან ქცი ო ნი რები სა და გა მარ თლე ბი სა გან; თა ვი შე ი კა ვოს წა მე ბის ყო ველ გვა რი გა მოვ ლი ნები სა გან; არ ჩა ტარ დეს არა ნა ი რი ექ სპე რი მენ ტი პა ტიმ რებ ზე მა თი თან ხმო ბის გა რე შე; უნ და იქ ნეს და ცუ ლი ნე ბის მი ე რი ინ ფორ მა ცია პა ტიმ რის ჯან მრთელო ბის შე სა ხებ, თუ პა ტი მარს შეს წევს გო ნივ რუ ლი უნა რი, აღიქ ვას შიმ ში ლობით გა მოწ ვე უ ლი შე დე გე ბი, ექი მის მხრი დან ხე ლოვ ნუ რი კვე ბის იძუ ლე ბით მი ცე მა და უშ ვე ბე ლია და სხვა. შიმ ში ლო ბის დროს საკ ვე ბის იძუ ლე ბით მი ცემა აკ რძა ლუ ლია ექიმ თა მსოფ ლიო ასო ცი ა ცი ის ტო კი ოს დეკ ლა რა ცი ი თაც. შიმ ში ლო ბის დროს ჯანმრთე ლო ბის გა უ ა რე სე ბის შემ თხვე ვა ში, სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლი ვალ დე ბუ ლია, აც ნო ბოს შე სა ბა მის უწყ ე ბას. ევ რო პის მი ნის ტრთა კო მი ტე ტის მი ერ მი ღე ბუ ლი რე კო მენ და ცი ის მი ხედ ვით,2 სა ხელ მწი ფოს მი ერ მი ღე ბუ ლი ზო მე ბი ეფუძ ნე ბა ეროვ ნულ კა ნონ მდებ ლო ბას და აქე დან გა მომდი ნა რე ყო ველ კონ კრე ტულ შემ თხვე ვა ში საქ მე უნ და გა დაწყ დეს ევ რო საბ
1 ჯან მრთე ლო ბის დაც ვა ცი ხე ებ ში. სა ერ თა შო რი სო და ეროვ ნუ ლი სტან დარ ტე ბი. თბი ლი სი 2007. გვ.27.
2 ევ რო პის საბ ჭოს მი ნის ტრთა კო მი ტე ტის რე კო მენ და ცია №R(98)7.
25
ჭოს წევ რი ქვეყ ნის კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით. ჯან მრთე ლო ბის დაც ვა ზე უა რის თქმა ან რა ი მე ფორ მით შეზღუდ ვა სა ერ
თა შო რი სო ინ სტან ცი ე ბის მი ერ გა ნი ხი ლე ბა, რო გორც ადა მი ა ნის უფ ლე ბე ბის დარ ღვე ვა, წა მე ბა ან არა ა და მი ა ნუ რი მოპყ რო ბა. ეს ნათ ლად ჩანს ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი სა სა მარ თლოს მი ერ გან ხი ლუ ლი საქ მე ე ბი დან.
და კა ვე ბის პრო ცეს ში ან უკ ვე და კა ვე ბულ პირ თათ ვის სა მე დი ცი ნო დახ მარე ბის არგა წე ვა ან არა სა თა ნა დო გა წე ვა წარ მო ად გენს არა ა და მი ა ნურ ან დამამ ცი რე ბელ მოპყ რო ბას. საქ მე ში “ი ლა ნი თურ ქე თის წი ნა აღ მდეგ”, პო ლი ციე ლებ მა და კა ვე ბი სას პი რი მძი მედ დაჭ რეს თავ ში და 36 სა ა თის გან მავ ლო ბა ში არ აღ მო უ ჩი ნეს სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა.
სა მე დი ცი ნო პერ სო ნალ მა სა მე დი ცი ნო მა ნი პუ ლა ცი ე ბით საფ რთხე არ უნდა შე უქ მნას პი რის სი ცოცხ ლესა და ჯან მრთე ლო ბას. აღ ნიშ ნულ სა კითხ თან და კავ ში რე ბით მდი და რი პრაქ ტი კა გა აჩ ნია ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პულ სა სა მარ თლოს, რო მე ლიც ყო ველ კონ კრე ტულ საქ მე ში გა ნი ხი ლავს პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბას და არ კვევს, ცი ხის ად მი ნის ტრა ცი ამ აღ მო უჩი ნა თუ არა და ა ვა დე ბულ პა ტი მარს სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ო ბა, კვა ლი ფიცი უ რი იყო თუ არა მომ სა ხუ რე ბა, მკურ ნა ლო ბის რა სა ხე იქ ნა არ ჩე უ ლი. მა გალი თად, მძი მე და ა ვა დე ბულს, რო მელ საც სჭირ დე ბო და სას წრა ფო გა და უ დებე ლი ოპე რა ცი ა, ან სა ა ვად მყო ფო ში მო თავ სე ბა, აღ მო უ ჩი ნეს თუ არა სას წრაფო სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა, თუ მის თვის დახ მა რე ბა შე მო ი ფარ გლა მხო ლოდ სა მე დი ცი ნო კონ სულ ტა ცი ით (საქ მე “ მაკ გინ შეი და სხვე ბი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდეგ”).1
ზო გი ერთ შემ თხვე ვა ში და საშ ვე ბია სა მე დი ცი ნო ჩა რე ვა და ნა შა ულ ში მი სი მონა წი ლე ო ბის და მა დას ტუ რე ბელი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბის მო სა პო ვებ ლად (მაგ: სის ხლის აღე ბა არ წარ მო ად გენს არა ა და მი ა ნურ ან და მამ ცი რე ბელ მოპყ რო ბას ან პი რად ცხოვ რე ბა ში ჩა რე ვას), მაგ რამ ამავ დრო უ ლად უნ და იქ ნეს გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი ის ფაქ ტიც, რომ პირს, სა მე დი ცი ნო ჩა რე ვი სას, მის ჯან მრთე ლო ბას არ უნ და მი ად გეს ტან ჯვა, გა მო ყე ნე ბუ ლი მე თო დე ბი არ უნ და იქ ნეს და მამ ცი რე ბე ლი ან არა ა და მი ა ნური, გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი უნ და იქ ნეს, გა მო ყე ნე ბულ მა სა მე დი ცი ნო მე თო დებ მა პირს
1 თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თი ლი პი რე ბის ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის ში და სა ხელ მწი ფო ებრი ვი გა რან ტი ე ბი და სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბი. თბი ლი სი 2008წ. გვ.62.
26
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
მი ა ყე ნა თუ არა ტკი ვი ლი ან ფი ზი კუ რი ტან ჯვა, ასე ვე გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი უნ და იქ ნეს, სა მე დი ცი ნო ჩა რე ვამ ხომ არ გა მო იწ ვია პი რის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ობის გა უ ა რე სე ბა. საქ მეში “ კა რას ტი ნო ვი ბულ გა რე თის წი ნა აღ მდეგ” ნარ კო ტი კე ბის გამ სა ღე ბელს პო ლი ცი ე ლებ მა, ფი ზი კუ რი და ძა ლა დო ბის მეშ ვე ო ბით, გა და აყ ლა პეს მე დი კა მენ ტე ბი, ნარ კო ტი კე ბის რა ო დე ნო ბი სა და სა ხის და სად გე ნად. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბი სათ ვის ცნო ბი ლი იყო, რომ ეჭ ვმი ტა ნი ლი ნარ კო ტიკს მა ლავ და პირ ში და მუ ცელ ში მას არ შე ეძ ლო ჰქო ნო და დი დი ოდე ნო ბა, ოთხმა პო ლი ცი ელ მა შე იპყ რო და მას იძუ ლე ბით გა და აყ ლა პა მე დი კა მენ ტე ბი, ე ქიმე ბის დახ მა რე ბით. ამ პირ მა გა ნი ცა და ძლი ე რი ფი ზი კუ რი და ფსი ქი კუ რი ტან ჯვა, თა ნაც იგი ამ მდგო მა რე ო ბა ში შეპყ რო ბი ლი იყო პო ლი ცი ე ლე ბის მი ერ. წი ნას წარ არ იქ ნა შე ფა სე ბუ ლი მე დი კა მენ ტე ბის ზე მოქ მე დე ბის შე დე გი პი რის ჯან მრთე ლო ბაზე. ევ რო პის სა სა მარ თლოს ამ გვა რი მოპყ რო ბა არა ა და მი ა ნურ და და მამ ცი რე ბელ მოპყ რო ბად და მე3 მუხ ლის დარ ღვე ვად შე ა ფა სა.
საქ მე ში “ მუ ი ზე ლი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ” აღი ნიშ ნა, რომ ჯან მრთელო ბის მდგო მა რე ო ბა ინ ვა ლი დო ბა, ასა კი წარ მო ად გენს ის ეთ პი რო ბე ბს, როცა შე იძ ლე ბა და ის ვას სა კითხი ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის მე3 მუხ ლის დარ ღვევის შე სა ხებ. პი რი, რო მელ საც 15 წლით პა ტიმ რო ბა ჰქონ და მის ჯი ლი, დას ნეულ და ონ კო ლო გი უ რი და ა ვა დე ბით. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ იგი სა მო ქა ლა ქო სა ა ვად მყო ფო ში მო ა თავ სეს, მკურ ნა ლო ბის თე რა პი ული კურ სის გავ ლი სას ხელ ბორ კი ლებ ში იმ ყო ფე ბო და. მი სი ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბა თან დათან უა რეს დე ბო და. სა სა მარ თლომ მი იჩ ნი ა, რომ მის მა გა ხან გრძლი ვე ბულ მა პა ტიმ რო ბამ გან მცხა დე ბელს მი ა ყე ნა ტან ჯვა, რო მე ლიც აღე მა ტე ბო და პატიმ რო ბი სათ ვის და მა ხა სი ა თე ბელ ტან ჯვას, ამ გვა რი მოქ მე დე ბა, თა ვი სი ხასი ა თით, წარ მო ად გენ და არა ა და მი ა ნურ და და მამ ცი რე ბელ მოპყ რო ბას.
ინ ვა ლი დი პა ტიმ რის (ო რი ვე კი დუ რის დამ ბლა) სა პა ტიმ რო ად გილ ში ყოფ ნა, რო დე საც მას არ გა ე წე ვა ადეკ ვა ტუ რი დახ მა რე ბა (ზოგ ჯერ მეთ ვალ ყუ რე ო ბასა და და ხამ რე ბას აღ მო უ ჩენ დნენ ექ თა ნი და პა ტიმ რე ბი, ხო ლო თვე ში ერ თი დღე მას ეხ მა რე ბოდ ნენ ახ ლობ ლე ბი) წარ მო ად გენს ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის მე3 მუხლის დარ ღვე ვას, (საქ მე “ ფარ ტბი ე რი ლატ ვი ის წი ნა აღ მდეგ”). გან მცხა დე ბელს ჯერ სას ჯე ლის და ნიშ ვნამ დე ჩა უ ტარ და სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზა, შემ დეგ სა მედი ცი ნო ექ სპერ ტი ზა სას ჯე ლის მოხ დი სას ჰქონ და და ნიშ ნუ ლი ჯან მრთე ლო ბის
27
მდგო მა რე ო ბის გა უ ა რე სე ბის გა მო, მაგ რამ ექ სპერ ტი ზის არც ერ თი დას კვნა არ ად გენ და მი ზე ზობ რივ კავ შირს პა ტიმ რის მდგო მა რე ო ბის გა უ ა რე სებ სა და ციხის პი რო ბე ბის გა მო. ევ რო პულ მა სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ად გი ლი ქონ და არა ა და მი ა ნურ და და მამ ცი რე ბელ მოპყ რო ბას იმ დე ნად, რამ დე ნა დაც პა ტიმ რობა ში ყოფ ნა და ცი ხის პი რო ბე ბი აუ ა რე სებ და პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბას, მი სი ხეიბ რო ბა და ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბა, ასე ვე ასა კი (84წ) მას ში წარ მო შო ბდა დამ ცი რე ბი სა და არას რულ ფა სოვ ნე ბის გრძნო ბას.
სა ხელ მწი ფოს ეკის რე ბა არა მარ ტო პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის ვალ დე ბუ ლე ბა, არა მედ მა თი სი ცოცხ ლის დაც ვაც, მის იუ რის დიქ ცი ა ში შე მა ვალი ყვე ლა პი რის სი ცოცხ ლე უნ და იქ ნეს და ცუ ლი. ეს კი თა ვის თავ ში მო ი ცავს ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის ვალ დე ბუ ლე ბას, რო მე ლიც გა მო ი ხა ტე ბა სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის გა წე ვა სა და თვით მკვლე ლო ბის თა ვი დან აცი ლე ბა ში. სა ხელ მწი ფოს ვალ დე ბუ ლე ბაა, და იც ვას თა ვი სუფ ლე ბააღ კვე თილ პირ თა ჯან მრთე ლო ბა, აღმო უ ჩი ნოს მათ სა თა ნა დო ადეკ ვა ტუ რი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა, თუ კი ამას პატი მარ თა ჯან მრთე ლო ბა მო ითხ ოვს, მათ შო რის სა სიკ ვდი ლო შე დე გის თა ვი დან აცი ლე ბის მიზ ნი თაც. გა მომ დი ნა რე ჯან დაც ვის მსოფ ლიო ორ გა ნი ზა ცი ის მი ერ მი ღე ბუ ლი ჯან მრთელო ბის გან საზღ ვრე ბი დან, ჯან მრთე ლო ბა ში მო ი აზ რე ბა რო გორც ადა მი ა ნის ფი ზი კუ რი, ისე ფსი ქი კუ რი მდგო მა რე ო ბა.
მათ ისე თი ვე უფ ლე ბე ბი გა აჩ ნი ათ ჯან მრთე ლო ბის დაც ვა ზე, რო გორც სხვა პი რებს. პი რე ბი, რომ ლე ბიც მიჩ ნე ულ ი არი ან სუ ლი თ ა ვად მყო ფე ბად არ შე იძ ლე ბა იმ ყო ფე ბოდ ნენ პა ტიმ რო ბა ში. ასე თი პა ტიმ რე ბი უნ და იმ ყო ფე ბოდნენ სპე ცი ა ლურ და წე სე ბუ ლე ბებ ში და სა მე დი ცი ნო მეთ ვალ ყუ რე ო ბის ქვეშ”.1
პა ტიმ რებ თან მოპყ რო ბის მი ნი მა ლურ წე სებ ში მი თი თე ბუ ლი ა, რომ ცი ხე ში არ შე იძ ლე ბა იმ პირ თა მო თავ სე ბა, რომ ლე ბიც აღი არე ბულნი არი ან სუ ლი ე რად დაა ვა დე ბუ ლად და თუ ასე თი რამ და ფიქ სირ და, სა ჭი როა სას წრა ფო ზო მე ბის მი ღება მა თი სუ ლი ე რად და ვა დე ბულ თა და წე სე ბუ ლე ბა ში გა და საყ ვა ნად. პა ტიმ რე ბი, რომ ლე ბიც სუ ლით და ა ვა დე ბულ ნი არი ან, მო თავ სე ბუ ლი უნ და იქ ნენ მუდ მივი მეთ ვალ ყუ რე ო ბის ქვეშ და მა თი მკურ ნა ლო ბა უნ და გან ხორ ცი ელ დეს სპე ცი ალურ და წე სე ბუ ლე ბა ში ექიმ თა ხელ მძღვა ნე ლო ბით; ამ კა ტე გო რი ის პა ტიმ რე ბი
1 და ნა შა უ ლის პრე ვენ ცი ი სა და დამ ნა შა ვე თა მი მართ მოპყ რო ბის მი ნი მა ლუ რი წე სები. გა ე როს ეკო ნო მი კუ რი და სო ცი ა ლუ რი საბ ჭოს რე ზო ლუ ცია 663 (XXIV) 1957წ და 2076 (LXII) 1997 წ.
28
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
ცი ხე ში ყოფ ნი სას ექიმ თა მუდ მივი მეთ ვალ ყუ რე ო ბის ქვეშ უნ და იმ ყო ფე ბოდ ნენ; სა მე დი ცი ნო ან ფსი ქი ატ რი ულ მა სამ სა ხურ მა, რომ ლე ბიც პე ნი ტენ ცი ა ლურ დაწე სე ბუ ლე ბებ თან ფუნ ქცი ო ნი რე ბენ, უნ და უზ რუნ ველ ყონ ყვე ლა ამ პა ტიმ რის ფსი ქი ატ რი უ ლი მკურ ნა ლო ბა (პრინ ცი პი 82).
საქ მე ში “ ჰუ ი ლუ თურ ქე თის წი ნა აღ მდეგ” გან მცხა დე ბე ლი სა და ვოდ ხდიდა თა ვი სი შვი ლის გარ დაც ვა ლე ბას. პა ტი მა რი თა ვის ტკი ვილს უჩი ო და. ციხის ად მი ნის ტრა ცი ამ ის სა ა ვად მყო ფო ში გა და იყ ვა ნა, თუმ ცა მა ლე ვე ცი ხე ში ისე და აბ რუ ნეს, რომ ექიმს არც კი გა უ სინ ჯავს. ჯან მრთე ლო ბის გა უ ა რე სე ბის გა მო ის კვლავ სა ა ვად მყო ფო ში გადაიყვანეს, სა დაც გარ და იც ვა ლა. ევ როპულ მა სა სა მარ თლომ მე2 მუხ ლის დარ ღვე ვა და ად გი ნა, რად გან სას ჯე ლაღსრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბის ად მი ნის ტრა ცი ამ არ გა უ წია შე სა ბა მი სი სა მე დიცი ნო დახ მა რე ბა, არ და იც ვა მსხვერ პლის ჯან მრთე ლო ბა და სი ცოცხ ლე. ეს ვალ დე ბუ ლე ბა სა ხელ მწი ფოს პი რის და კა ვე ბი სას ეკის რე ბა.
ცი ხის ად მი ნის ტრა ცი ამ უნდა მიიღოს პრო ფი ლაქ ტი კუ რი ზო მე ბი ინ ფექცი ურ და ა ვა დე ბა თა აღ საკ ვე თად. ამ გავ რი ღო ნის ძი ე ბე ბი იმის სა წინ და რი ა, რომ სა თა ნა დო მკურ ნა ლო ბა ჩა უ ტარ დე ბა ავად მყოფ პა ტი მარ საც და და ცული იქ ნე ბა სხვა პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბაც.
და კა ვე ბი სას სა ხელ მწი ფოს გა აჩ ნია ვალ დე ბუ ლე ბა, და იც ვას მი სი ჯანმრთე ლო ბა და სი ცოცხ ლე. მათ უნ და გა ე წი ოს სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა, რა თა თა ვი დან იქ ნეს აცი ლე ბუ ლი პი რის სიკ ვდი ლი”. მე ო რე მხრივ, სა ხელ მწი ფომ თა ვი სი ვალ დე ბუ ლე ბე ბი შეძ ლე ბის დაგ ვა რად უნ და შე ას რუ ლოს, ანუ “ სა ხელმწი ფოს მხრი დან პო ზი ტი უ რი ვა დე ბუ ლე ბე ბის შე უს რუ ლებ ლო ბას ად გი ლი ჰქონოდა მხო ლოდ იმ შემ თხვე ვა ში, რო დე საც მათ უფ ლე ბა მო სი ლე ბის ფარგლებ ში არ მი ი ღეს ზო მე ბი, რო მელ თა გო ნივ რუ ლი შე ფა სე ბი სას შეძ ლებ დნენ, თა ვი დან აე ცი ლე ბი ნათ სიკ ვდი ლის რე ა ლუ რი და გა და უ დე ბე ლი რის კი ( “სასვუ ზო ჰა გე რი და სხვე ბი შვე დე თის წი ნა აღ მდეგ”).1
გან მცხა დე ბე ლი მი სი შვი ლის გარ დაც ვა ლე ბის მი ზე ზად ცი ხის პი რო ბებ სა და არა სა თა ნა დო სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბას მი იჩ ნევ და. მი სი აზ რით, რუ სე თის ფე დე რა ცი ამ და არ ღვია სპსპ მე6, მე7 და მე10 მუხ ლე ბი. ლან ცო ვას შვი ლი
1 ჯან მრთე ლო ბის დაც ვა ცი ხე ებ ში. სა ერ თა შო რი სო და ეროვ ნუ ლი სტან დარ ტე ბი. თბი ლი სი 2007. გვ.73 “
29
ცი ხე ში და ა ვად და, ცი ხის ად მი ნის ტრა ცი ამ მას დრო უ ლად არ აღ მო უ ჩი ნა სამე დი ცი ნო დახ მა რე ბა, რაც პა ტიმ რის გარ დაც ვა ლე ბის მი ზე ზი გახ და. ამ გვარი დახ მა რე ბა მან მი ი ღო მხო ლოდ სიკ ვდი ლის წინ, რო მე ლიც დაგ ვი ა ნე ბუ ლი იყო. ამ შემ თხვე ვა ში სა ხელ მწი ფომ არ შე ას რუ ლა ვალ დე ბუ ლე ბა და არ დაიც ვა პა ტი მარ თა სი ცოცხ ლე.1 გა ე როს ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა კო მი ტე ტის გადაწყ ვე ტი ლე ბა “ ლან დსო ვა რუ სე თის წი ნა აღ მდეგ”.
ევ რო პუ ლი სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბის ანა ლი ზის სა ფუძ ველ ზე შე იძ ლე ბა და ვას კვნათ, რომ ცალ კე ულ საქ მე ებ ში ევ რო კონ ვენ ცი ის მე3 მუხლის დარ ღვე ვად ჩა ით ვლე ბა სა მარ თალ დამ ცა ვი ორ გა ნო ე ბის ან ცი ხის ად მინის ტრა ცი ის მი ერ პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბი სად მი გულ გრი ლი და მო კი დე ბუ ლე ბა და აქე დან გა მომ დი ნა რე სა ხელ მწიფო ორ გა ნო ებს ეკის რებათ მთე ლი რი გი ვალ დე ბუ ლე ბე ბი თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თილ პირ თა ჯან მრთელო ბის და სა ცა ვად:
პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბი სა და კე თილ დღე ო ბის დაც ვა (MC.Feely v.UK);პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბის საფ რთხის შემ ქმნე ლი გა რე მო ე ბე ბი სას, ხე ლი
სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბი ვალ დე ბულ ნი არი ან მი ი ღონ შე სა ბა მი სი ღო ნის ძი ე ბები, შე ა მოწ მონ პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბა, ან მის ცენ მათ სამე დი ცი ნო მკურ ნა ლო ბით სარ გებ ლო ბის შე საძ ლებ ლო ბა (Keenan v.UK);
პა ტიმ რის მკურ ნა ლო ბა ზუს ტად უნ და შე ე სა ბა მე ბო დეს სა მე დი ცი ნო თუ ფსი ქი ატ რი ულ სა ჭი რო ე ბას (Aerst v.Belgium);
სა მე დი ცი ნო მო ნა ცე მებ სა და პი რად საქ მე ში უნ და და ფიქ სირ დეს მი სი სა მედი ცი ნო მო ნა ცე მე ბი და ჩა ტა რე ბუ ლი მკურ ნა ლო ბის შე დე გე ბი (Keenan v. UK);
სამ დი ცი ნო ჩა რე ვის სა ჭი რო ე ბის შემ დგომ არ და ა კის რონ პა ტი მარს ისეთი სას ჯე ლი, რო მელ საც შე უძ ლია საფ რთხე შე უქ მნას პა ტიმ რის ფი ზი კურ და ფსი ქი კურ მდგო მა რე ო ბას (Keenan v.UK).2
მა რი ნა კვა ჭა ძე
1 აქ ვე. გვ. 74.2 წა მე ბის აკ რძალ ვა. თბი ლი სი 2004წ. გვ.36.
30
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბა ევ რო სა სა მარ თლოს პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თლის მი ხედ ვით
ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბა ანუ ყო ვე ლი ადა მი ა ნის უფ ლე ბა, და ცუ ლი და შენარ ჩუ ნე ბუ ლი იქ ნეს მი სი რო გორც ფი ზი კუ რი, ისე ფსი ქი კუ რი სიმ რთე ლე, ერ თერ თია იმ ფუნ და მენ ტურ ბუ ნე ბით უფ ლე ბა თა გან, რო მე ლიც ხე ლუ ხებლად ძა ლა ში რჩე ბა თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის პე რი ოდ ში.
ყო ველ პა ტი მარს უფ ლე ბა აქვს და უბ რკო ლებ ლად მი უწ ვდე ბო დეს ხე ლი ისე თი ვე სტან დარ ტის სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბა ზე, რო გორ საც სა ხელ მწი ფო თა ვი სუფ ლე ბა ში მყო ფი პი რე ბის თვის უზ რუნ ველ ყოფს. თუმ ცა გან სხვა ვე ბით ამ უკა ნას კნელ თა გან, რო მელ თაც შე უძ ლი ათ და მო უ კი დებ ლა დაც იზ რუ ნონ სა კუ თა რი ჯან მრთე ლო ბის დაც ვა ზე, თა ვად აირ ჩი ონ სა მე დი ცი ნო მომ სახუ რე ბის სა ხე ე ბი, თა ვი სუფ ლად მი ი ღონ ის სა ე ქი მო თუ მე დი კა მენ ტო ზუ რი მკურ ნა ლო ბა, რო მელ საც სა ჭი როდ ჩათ ვლი ან, პა ტიმ რე ბის ჯან მრთე ლო ბა ზე ზრუნ ვა სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო ე ბის პირ და პი რი და უშუ ა ლო ვალ დე ბუ ლე ბა ა, რად გან თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის პი რო ბებ ში პა ტიმ რე ბი მთლი ა ნად ამ ორ განო თა ძა ლა უფ ლე ბი სა და კონ ტრო ლის ქვეშ იმ ყო ფე ბი ან და მოკ ლე ბუ ლი არიან შე საძ ლებ ლო ბას, და მო უ კი დებ ლად იზ რუ ნონ სა კუ თარ თავ ზე.
მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის არც ერ თი მუხ ლი პირ და პირ არ იცავს ადა მი ა ნის, მათ შო რის პა ტი მარ თა, ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბას, ევ რო პულ სა სა მარ თლოს არა ერ თხელ უმ სჯე ლია სა ხელ მწი ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბის სა კითხ ზე პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბის უფლე ბის დარ ღვე ვის გა მო. ყვე ლა ზე ზუს ტი, დე ტა ლუ რი და ამომ წუ რა ვი ხა სია თის მა სა ლა და გზამ კვლე ვი იმი სათ ვის, რომ გა ვარ კვი ოთ, რა ჭრილ სა და კონ ტექ სტში იხი ლავს ევ რო სა სა მარ თლო მსგავ სი ში ნა არ სის სა ჩივ რებს, სა სამარ თლოს პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თა ლი ა.
საქ მე ში “ მუ ი ზე ლი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ” სა სა მარ თლომ პირ და პირ გა ნაცხ ა და: “კონ ვენ ცია არ შე ი ცავს არა ნა ირ პი რო ბას, სპე ცი ფი კუ რად ეხე ბოდეს თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თი ლი პი რე ბის ავად მყო ფო ბას, მაგ რამ ეს არ გა მორიცხ ავს იმას, რომ ავად მყო ფი ადა მი ა ნის და პა ტიმ რე ბამ შე იძ ლე ბა წა მოჭ რას სა კითხ ე ბი, რომ ლე ბიც კონ ვენ ცი ის მე3 მუხ ლის სფე როს გა ნე კუთ ვნე ბა.”1
1 Mouisel vs. France 2002
31
ამ და სხვა საქ მე თა ანა ლი ზი ცხად ყოფს, რომ პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის უფ ლე ბის დარ ღვე ვის სა კითხს სა სა მარ თლო ყვე ლა ზე ხში რად სწო რედ კონვენ ცი ის მე3 მუხ ლის, კერ ძოდ კი წა მე ბის, არა ა და მი ა ნუ რი და და მამ ცი რე ბელი მოპყ რო ბის ჭრილ ში გა ნი ხი ლავს.
თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თის ად გი ლებ ში ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის კონ ტექსტში ევ რო პულ მა კო მი სი ამ და ევ რო პულ მა სა სა მარ თლომ ბევ რჯერ აღ ნიშნეს, რომ ადეკ ვა ტუ რი სა მე დი ცი ნო მკურ ნა ლო ბის უზ რუნ ველ ყო ფის არარ სებო ბა შე საძ ლოა მე3 მუხ ლის სა წი ნა აღ მდე გო იყოს.1
სა ხელ მწი ფომ უნ და უზ რუნ ველ ყოს, რომ პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბა და კე თილდღე ო ბა ადეკ ვა ტუ რად იყოს და ცუ ლი, მათ შო რის სა თა ნა დო სა მე დი ცი ნო დახ მა რების გა წე ვი თაც (იხ . “კუდ ლა პო ლო ნე თის წი ნა აღ მდეგ” 2000, ასე ვე “ ჰუ ტარ დო შვე იცა რი ის წი ნა აღ მდეგ” 1994, “კა ლაშ ნი კო ვი რუ სე თის წი ნა აღ მდეგ” 2002).
საქ მე ში “ ტან კო ფი ნე თის წი ნა აღ მდეგ” სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ სამე დი ცი ნო დახ მა რე ბის მი უ ღებ ლო ბა შე იძ ლე ბა ჩა ით ვა ლოს მე3 მუხ ლის დარღვე ვად (იხ. ასე ვე “ კო ტელ ლა ნი დერ ლან დე ბის წი ნა აღ მდეგ” 1992, “ჰუ ტარდო შვე ი ცა რი ის წი ნა აღ მდეგ” 1993).
კუდ ლას საქ მე ში სა სა მარ თლომ პირ და პირ და ა კის რა ვალ დე ბუ ლე ბა სახელ მწი ფოს, დარ წმუნ დეს, რომ თი თო ე უ ლი პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბა და კეთილ დღე ო ბა ადეკ ვა ტუ რად იყოს უზ რუნ ველ ყო ფი ლი, მათ შო რის სა თა ნა დო მე დი კა მენ ტე ბის მი წო დე ბი თაც.2
სა სა მარ თლომ აგ რეთ ვე ხა ზი გა უს ვა ყვე ლა პა ტიმ რის უფ ლე ბას, რომ “თავი სუფ ლე ბის აღ კვე თის ად გილ ზე ჰქონ დეთ ადა მი ა ნის ღირ სე ბი სათ ვის შე საფე რი სი პი რო ბე ბი, რა თა და კის რე ბუ ლი ზო მე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის ფორ მა და მე თო დი არ აგ დებ დეს მათ ისეთ ფი ზი კურ გან საც დელსა ან გა ჭირ ვე ბა ში, რომ ლის ხა რის ხიც აღე მა ტე ბა პა ტიმ რო ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი გარ და უ ვა ლი ხა რის ხის გან საც დელს; ამას თან ერ თად, გარ და პა ტიმ რე ბის ჯან მრთე ლო ბისა, აუ ცი ლე ბე ლი ა, უზ რუნ ველ ყო ფი ლი იყოს მა თი სა თა ნა დოდ კარ გად ყოფ ნა პა ტიმ რო ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი მოთხ ოვ ნე ბის პი რო ბებ ში.3
1 სა ქარ თვე ლოს კა ნონ მდებ ლო ბის შე სა ბა მი სო ბა ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ი სა და მი სი ოქ მე ბის სტან დარ ტებ თან, კ. კორ კე ლი ა, ნ. მჭდლი ძე, ა. ნალბან დო ვი, თბი ლი სი 2003, გვ. 46
2 Kudla v. Poland § 943 Mouisel vs. France 2002
32
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
ზე მო რე ცი ტა ტა კი დევ უფ რო ცხად ყოფს და აკონ კრე ტებს სა ხელ მწი ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბა სა და ვალ დე ბუ ლე ბებს პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბას თან მი მარ თე ბით. ევ რო სა სა მარ თლო პირ და პირ ავა ლებს სა ხელ მწი ფოს, უზ რუნველ ყოს პა ტიმ რე ბი “ სა ჭი რო სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბით ,” ა და მი ა ნის ღირ სე ბისათ ვის შე სა ფე რი სი პი რო ბე ბითა და სა თა ნა დოდ კარ გად ყოფ ნით პა ტიმ რობას თან და კავ ში რე ბუ ლი მოთხ ოვ ნე ბის პი რო ბებ ში”.
სა სა მარ თლომ მრა ვალ საქ მე ში და ად გი ნა, რომ სა ხელ მწი ფო ვალ დე ბუ ლია პა ტიმ რებს გა უ წი ოს დრო უ ლი, კვა ლი ფი ცი უ რი და ადეკ ვა ტუ რი სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბა.
საქ მე ში “ილ ჰა ნი თურ ქე თის წი ნა აღ მდეგ”, სა დაც გან მცხა დე ბელს სა მედი ცი ნო დახ მა რე ბა და ზი ა ნე ბის აღ მო ჩე ნი დან 36 სა ათ ში გა უ წი ეს, სა სა მართლომ აღ ნიშ ნა:
“თა ვის არე ში ხი ლუ ლი და ზი ა ნე ბე ბი სა და იმ აშ კა რა ხარ ვე ზე ბის მი უ ხე დავად, რომ ლე ბიც აბ დუ ლა ტიფ ილ ჰანს სი ა რუ ლი სა და ლა პა რა კის დროს ეტყ ობო და, მი სი სა ა ვად მყო ფო ში გა დაყ ვა ნა 36 სა ა თით და აგ ვი ა ნეს.
აბ დუ ლა ტიფ ილ ჰა ნის მი ერ გან ცდი ლი არა სა თა ნა დო მოპყ რო ბის სი სას ტიკი სა და მას თან და კავ ში რე ბუ ლი გა რე მო ე ბე ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით, მათ შორის იმის გა მო, რომ დი დი დრო გა ვი და სა თა ნა დო სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის მი ღე ბამ დე, სა სა მარ თლო ად გენს, რომ გან მცხა დე ბე ლი არის ძალ ზე მძი მე და სას ტი კი ტან ჯვის მსხვერ პლი, რაც შე იძ ლე ბა და ხა სი ათ დეს წა მე ბად.”1
საქ მე ში “ ხუ დო ბი ნი რუ სე თის წი ნა აღ მდეგ” სა სა მარ თლომ ფარ თოდ იმ სჯელა კვა ლი ფი ცი უ რი და ადეკ ვა ტუ რი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის გა წე ვის ვალ დებუ ლე ბა ზე. აღ ნიშ ნულ საქ მე ში ვკითხ უ ლობ თ: “ერ თი ინ ცი დენ ტი, რო მე ლიც 1999 წლის 26 აპ რილს მოხ და, გან სა კუთ რე ბულ ყუ რადღ ე ბას იმ სა ხუ რებს. გან მცხა დე ბე ლი ჩი ო და, რომ ამ დღეს მის თა ნა საკ ნე ლებს მო უ წი ათ მის თვის ნემ სის გა კე თე ბა, ეპი ლეფ სი უ რი შე ტე ვის გა მო. აღ ნიშ ნუ ლის და სა დას ტურებ ლად, გან მცხა დე ბელ მა წარ მო ად გი ნა მი სი თა ნა საკ ნე ლე ბის წე რი ლო ბი თი ჩვე ნე ბა. სა სა მარ თლო მხედ ვე ლო ბა ში იღებს მთავ რო ბის არ გუ მენტს იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ ეს ჩვე ნე ბა არ შე იძ ლე ბა მტკი ცე ბუ ლე ბად იქ ნეს მი ღებუ ლი, რად გა ნაც გან მცხა დებ ლის თა ნა საკ ნე ლებს არ ჰქონ დათ სა მე დი ცი ნო
1 Ilhan v. Turkey (2000) paragraphs 8687
33
გა ნათ ლე ბა. თუმ ცა, სა მე დი ცი ნო გა ნათ ლე ბა არაა სა ჭი რო იმის სათ ქმე ლად, რომ ნემ სი ცი ხის სა ა ვად მყო ფოს პერ სო ნალს არ გა უ კე თე ბი ა. არ არ სე ბობს იმის ფიქ რის სა ფუძ ვე ლი, რომ გან მცხა დებ ლის თა ნა საკ ნე ლე ბი ტყუ ოდ ნენ. მე ო რე მხრივ, მთავ რო ბას არ წარ მო უდ გე ნია ამ ინ ცი დენ ტის ამ სახ ვე ლი რა ი მე ჩა ნა წე რი. შე სა ბა მი სად, სა სა მარ თლო მხედ ვე ლო ბა ში იღებს ინ ცი დენ ტის განმცხა დებ ლი სე ულ ვერ სი ას. ამ კუთხ ით სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ არაკვა ლი ფი ცი უ რი პი რე ბის მი ერ გა წე უ ლი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა არ შე იძ ლება ადეკ ვა ტუ რად ჩა ით ვა ლოს (იხ. ასე ვე “ ფარ ბტუ სი ლატ ვი ის წი ნა აღ მდეგ” 2004)”.1
ამა ვე საქ მე ში სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა: “გან მცხა დე ბელს არ გა ე წია სა ჭირო სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა. თვით ცი ხის სა ა ვად მყო ფო ში ყოფ ნის პე რი ოდ ში ის იტან ჯე ბო და არა სა თა ნა დო სა მე დი ცი ნო პი რო ბე ბის გა მო, რა მაც გავ ლე ნა მო ახ დი ნა მის ფი ზი კურ მდგო მა რე ო ბა ზე. რაც შე ე ხე ბა ფსი ქი კურ ეფექ ტებს, მან იცო და, რომ ყო ველ წუთს იგი იდ გა გა და უ დე ბე ლი სა მე დი ცი ნო მომ სა ხურე ბის სა ჭი რო ე ბის წი ნა შე, რის მი უ ღებ ლო ბა საც შე იძ ლე ბა სა ვა ლა ლო შე დეგე ბი მოჰ ყო ლო და, ასე თი მომ სა ხუ რე ბა კი მის თვის ხელ მი საწ ვდო მი არ იყო. ცი ხის ად მი ნის ტრა ცი ამ უა რი უთხ რა მას სა თა ნა დო სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რება ზე რო გორც ად გილ ზე, ისე მი სი სხვა წყა რო ე ბი დან მი ღე ბა ზეც, რაც განმცხა დე ბელ ში მნიშ ვნე ლო ვა ნი ხა რის ხის შეშ ფო თე ბას გა მო იწ ვევ და.
უფ რო მე ტიც, გან მცხა დე ბე ლი და ა ვა დე ბუ ლი იყო მწვა ვე იმუ ნო დე ფი ციტის ვი რუ სით და მძი მე სუ ლი ე რი ავად მყო ფო ბით. ამ პი რო ბებ ში კვა ლი ფი ციუ რი და დრო უ ლი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის არარ სე ბო ბა და ამას თან ერ თად, ხე ლი სუფ ლე ბის უა რი მი სი ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის და მო უ კი დე ბელ სა მე დი ცი ნო გა მოკ ვლე ვა ზე, ქმნი და და უც ვე ლო ბის ისეთ ძლი ერ შეგ რძნებას, რაც მის ფი ზი კურ ტკი ვილ თან ერ თად ღირ სე ბის შემ ლა ხველ მოპყ რო ბას უთა ნაბ რდე ბო და.
სა სა მარ თლო აღ ნიშ ნავს, რომ 1999 წლის აპ რილ სა და ივ ლის ში გან მცხადე ბელს ჰქონ და ეპი ლეფ სი უ რი შე ტე ვე ბი, მაგ რამ არ მი უ ღია დრო უ ლი და კვა ლი ფი ცი უ რი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა. მი სი პა ტიმ რო ბის გან მავ ლო ბა ში ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბი არ უწევ დნენ სა თა ნა დო მეთ ვალ ყუ რე ო ბას მის
1 Khudobin v. Russia 2007
34
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
ქრო ნი კულ და ა ვა დე ბებს და არ უზ რუნ ველ ყოფ დნენ შე სა ბა მისი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბით, რაც ამ ძი მებ და გან მცხა დებ ლის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ობას და ზრდი და სხვა და ა ვა დე ბე ბის შეყ რის საფ რთხეს.”1
ფსი ქი ატ რი უ ლი დახ მა რე ბის აღ მო უ ჩენ ლო ბა და კა ვე ბულ თათ ვის, რო მელთაც აწუ ხებთ სუ ლი ე რი და ა ვა დე ბე ბი, ასე ვე შე საძ ლოა გახ დეს მე3 მუხ ლის დარ ღვე ვის სა ფუძ ვე ლი.2 ასეთ და კა ვე ბუ ლებ თან მი მარ თე ბა ში სა სა მარ თლო ყო ველ თვის მი ი ღებს მხედ ვე ლო ბა ში მა თი და ცუ ლო ბის ხა რისხს და ზოგ შემთხვე ვა ში, უუ ნა რო ბას ლო გი კუ რად ჩა მო ა ყა ლი ბონ სა ჩი ვა რი, ან გა მოთ ქვან აზ რი მა თი მკურ ნა ლო ბის ეფექ ტუ რო ბის შე სა ხებ.
საქ მე ში “ კი ნა ნი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდეგ” სა სა მარ თლომ დაად გი ნა, რომ “მსხვერ პლის მდგო მა რე ო ბის ეფექ ტი ა ნი მო ნი ტო რინ გის, ისე ვე რო გორც მი სი ფსი ქი ატ რი უ ლი მდგო მა რე ო ბის შე ფა სე ბის შე დე გად არ სე ბუ ლი ინ ფორ მა ცი ის არარ სე ბო ბა და გან ხორ ცი ე ლე ბუ ლი მოპყ რო ბა წარ მო ად გენ და იმ სა მე დი ცი ნო მკურ ნა ლო ბის მნიშ ვნე ლო ვან დე ფექტს, რო მე ლიც აღ მო ჩე ნილი იქ ნა თვით მკვლე ლო ბი სა კენ მის წრა ფე ბის მქო ნე სუ ლი ე რად და ა ვა დე ბული პი რი სად მი. მოგ ვი ა ნე ბით მას ზე და კის რე ბულ სე რი ო ზულ დის ციპ ლი ნარულ სას ჯელს, რო მე ლიც ით ვა ლის წი ნებ და შვიდ დღი ან გან ცალ კე ვე ბა სა და მის სას ჯელ ზე და მა ტე ბი თი 28 დღის და მა ტე ბას, მოვ ლე ნი დან ორი კვი რის შემ დგომ და მის გა თა ვი სუფ ლე ბამ დე მხო ლოდ ცხრა დღით ად რე, შე საძ ლოა მარ თლაც შე ექ მნა საფ რთხე მი სი ფი ზი კუ რი თუ სუ ლი ე რი შე უ ვა ლო ბი სათ ვის და შე უ სა ბა მო ყო ფი ლი ყო მოპყ რო ბის იმ სა ჭი რო სტან დარ ტებ თან, რომ ლებიც მო ითხ ო ვე ბა სუ ლი ე რად და ა ვა დე ბულ პი რებ თან მი მარ თე ბა ში. სა სა მართლომ ჩათ ვა ლა, რომ ქმე დე ბა წარ მო ად გენ და არა ა და მი ა ნურ და და მამ ცი რებელ მოპყ რო ბა სა და სას ჯელს კონ ვენ ცი ის მე3 მუხ ლის მნიშ ვნე ლო ბით.”3
საქ მე ზე “ ჰერ ცეგ ფალ ვი ავ სტრი ის წი ნა აღ მდეგ” (1992) გან მცხა დე ბე ლი ფსი ქი კუ რად მძი მედ იყო და ა ვა დე ბუ ლი. იგი გა მო ირ ჩე ო და აგ რე სი უ ლო ბით და ცი ხის ზე დამ ხედ ვე ლებს ხში რად ეს ხმო და თავს. ის თა ვის სა ჩი ვარ ში აღნიშ ნავ და, რომ იძუ ლე ბით კვე ბა ზე ჰყავ დათ და უკე თებ დნენ და მამ შვი დე
1 Khudobin v. Russia (2006)2 წა მე ბის აკ რძალ ვა, ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის მე3 მუხ ლის
გან ხორ ცი ე ლე ბა, გზამ კვლე ვი, ევ რო პის საბ ჭოს სა ინ ფორ მა ციო ბი უ რო სა ქარ თველო ში, ევ რო პის საბ ჭო, 2005 წე ლი, გვ. 8485
3 Keenan v. the United Kingdom 2001
35
ბელ სა შუ ა ლე ბებს, მო ა თავ სეს იზო ლი რე ბუ ლად და ზოგ ჯერ უსაფ რთხო ების სა წოლ ზე ხელ ბორ კი ლე ბით ამაგ რებ დნენ. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ არას რულ ფა სოვ ნე ბი სა და უძ ლუ რე ბის შეგ რძნე ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით, რაც ფსი ქი ა ტ რიულ სა ა ვად მყო ფო ებ ში მო თავ სე ბუ ლი პა ტიმ რე ბის თვი საა და მახა სი ა თე ბე ლი, საქ მის მხო ლოდ ზედ მი წევ ნით გან ხილ ვის შემ დეგ შე იძ ლე ბა მე3 მუხ ლის დარ ღვე ვა ზე მსჯე ლო ბა. სა სა მარ თლომ ასე ვე გა ნაცხ ა და, რომ “მარ თა ლი ა, ჯან დაც ვის ორ გა ნო ე ბის გა და საწყ ვე ტი ა, რო მელ სამ კურ ნა ლო მე თოდს გა მო ი ყე ნე ბენ და სა ჭი რო ე ბის შემ თხვე ვა ში იძუ ლე ბი თაც, იმ პა ციენ ტთა ფი ზი კუ რი და ფსი ქი კუ რი ჯან მრთე ლო ბის და სა ცა ვად, რო მელ თაც სა ერ თოდ არ შეს წევთ გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბის უნა რი და რომ ლებ ზეც სახელ მწი ფო ორ გა ნო ე ბი პა სუხს აგე ბენ. თუმ ცა, ასე თი პა ცი ენ ტე ბი მე3 მუხლის დაც ვის ქვეშ კვლავ რჩე ბი ან. სა მე დი ცი ნო მკურ ნა ლო ბის ჩა ტა რე ბის აუცი ლებ ლო ბა და სა ბუ თე ბუ ლი უნ და იყოს. არ სე ბუ ლი ფაქ ტე ბის სა ფუძ ველ ზე, სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ მო პო ვე ბუ ლი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბი მთავ რო ბის არ გუ მენტს ვერ აბა თი ლებ და იმის თა ო ბა ზე, რომ იმ დროს აღი ა რე ბუ ლი ფსიქი ატ რი უ ლი პრინ ცი პე ბის თა ნახ მად, გა მო ყე ნე ბუ ლი მკურ ნა ლო ბის ფორ მა სა მე დი ცი ნო თვალ საზ რი სით გა მარ თლე ბუ ლი იყო.”1
საქ მე ზე “ რი ვი ე რი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ” (2006) გან მცხა დე ბელს სამუ და მო პა ტიმ რო ბა მი ე სა ჯა. პი რო ბით ვა დამ დე გა თა ვი სუფ ლე ბის მოთხ ოვ ნის შემ დეგ ის სამ მა ფსი ქი ატ რმა გა სინ ჯა. მათ და ას კვნეს, რომ გან მცხა დე ბე ლი, რო მელ საც ფსი ქი კუ რი აშ ლი ლო ბა წარ მო ეშ ვა ცი ხე ში ყოფ ნის პე რი ოდ ში, უკ ვე ქრო ნი კუ ლი ფსი ქი კუ რი ავად მყო ფო ბით და ა ვად და, მათ შო რის, ავ ლენ და თვითმკვლე ლო ბის კენ მიდ რე კი ლე ბას, მი უ ხე დე ვად ამი სა, ეროვ ნულ მა სა სა მარ თლომ გან მცხა დე ბე ლი პი რო ბით ვა დამ დე არ გა ა თა ვი სუფ ლა. საფ რან გე თის სის ხლის სა მარ თლის საპ რო ცე სო კო დექ სის თა ნახ მად, ფსი ქი კუ რი აშ ლი ლო ბის მქო ნე პა ტიმ რე ბი, ცი ხე ში ყოფ ნის ნაც ვლად, ჩვე უ ლებ რივ სა ა ვამ დყო ფო ში უნ და გადა ეყ ვა ნათ. გარ და ამი სა, ევ რო პის საბ ჭოს მი ნის ტრთა კო მი ტე ტის №R(98)7 რე კო მენ და ცი ით, რო მე ლიც ცი ხე ში ჯან დაც ვის ეთი კი სა და ორ გა ნი ზა ცი ულ საკითხ ებს ეხე ბა, მძი მე ფსი ქი კუ რი აშ ლი ლო ბით და ა ვა დე ბუ ლი პა ტიმ რე ბის თვის სა თა ნა დოდ მოწყ ო ბილ და გაწ ვრთნილ სა მე დი ცი ნო პერ სო ნა ლის მქო ნე სა ა ვადმყო ფო ში უნ და ემ კურ ნა ლათ. სა სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ მძი მე ფსი ქი კუ რი
1 Herczegfalvy v. Austria 1992
36
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
აშ ლი ლო ბის მქო ნე და თვით მკვლე ლო ბის კენ მიდ რე კილ პა ტიმ რებს ესა ჭი როე ბათ მა თი ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის ადეკ ვა ტუ რი მომ სა ხუ რე ბა, მი უ ხედა ვად მათ მი ერ ჩა დე ნი ლი და ნა შა უ ლის სიმ ძი მი სა. სა ბო ლო ოდ სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მე3 მუხ ლის დარ ღვე ვა იმ სა ფუძ ვლით, რომ ფსი ქი კუ რი აშ ლი ლო ბის მქო ნე გან მცხა დე ბე ლი და კა ვე ბუ ლი ჰყავ დათ ისე, რომ მას მძი მე ჯან მრთე ლობის შე სა ბა მი სი მკურ ნა ლო ბა არ უტარ დე ბო და.1
მძი მე ავად მყო ფე ბის გარ და, და უც ვე ლი პი რე ბის თვის (მაგ. ინ ვა ლი დები) პა ტიმ რო ბის პე რი ოდ ში ადეკ ვა ტუ რი პი რო ბე ბის არარ სე ბო ბა შე იძ ლება ასე ვე შე ე სა ბა მე ბო დეს მე3 მუხ ლის სა წი ნა აღ მდე გო მოპყ რო ბას.2 ზოგი ერთ პა ტი მარს შე საძ ლოა გა აჩ ნდეს სპე ცი ა ლუ რი მოთხ ოვ ნი ლე ბა და აღ ნიშ ნუ ლის აღ მო უ ჩენ ლო ბა შე საძ ლოა წარ მო ად გენ დეს და მამ ცი რე ბელ მოპყ რო ბას. პრა ი სის საქ მე ში მსხვერპლს ფეხ მძი მო ბის პე რი ოდ ში ოთხ ივე კი დურ ზე გა აჩ ნდა დე ფექ ტე ბი. ეს პი რი, რო მელ საც ასე ვე აღე ნიშ ნე ბოდა ჯან მრთე ლო ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი მრა ვა ლი პრობ ლე მა, მათ შო რის და ა ვა დე ბუ ლი თირ კმე ლე ბი, პა ტიმ რო ბა ში აიყვანეს შვი დი დღით, სა მო ქალა ქო სა მარ თალ წარ მო ე ბის მიმ დი ნა რე ო ბი სას სა სა მარ თლო სად მი უპა ტივცე მუ ლო ბის გა მო. მსხვერ პლის და პა ტიმ რე ბის წინ სას ჯე ლი, რო მე ლიც სტრას ბურ გის სა სა მარ თლომ გან სა კუთ რე ბით მკაც რად და შე უ სა ბა მოდ ჩათ ვა ლა მო სა მარ თლეს არ გა და უდ გამს ნა ბი ჯი, რა თა გა მო ერ კვი ა, თუ სად იქ ნე ბო და ეს ქალ ბა ტო ნი მო თავ სე ბუ ლი პა ტიმ რო ბა ში ან ეზ რუ ნა, რომ შე საძ ლე ბე ლი ყო ფი ლი ყო მი სი ისე თი სა შუ ა ლე ბე ბით უზ რუნ ველ ყო ფა, რომ ლე ბიც ადეკ ვა ტუ რი იქ ნე ბო და მის სე რი ო ზულ უუ ნა რო ბას თან გა სამკლა ვებ ლად. პი რო ბე ბი, რომ ლებ შიც ხსე ნე ბუ ლი ქალ ბა ტო ნი იქ ნა მო თავსე ბუ ლი პა ტიმ რო ბის გან მავ ლო ბა ში, აბ სო ლუ ტუ რად არა ა დეკ ვა ტუ რი იყო მი სი სა მე დი ცი ნო მდგო მა რე ო ბი დან გა მომ დი ნა რე. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ არ არ სე ბობ და გან მცხა დებ ლის დამ ცი რე ბი სა თუ დაკ ნი ნე ბის რა ი მე პო ზიტი უ რი მის წრა ფე ბა, ევ რო სა სა მარ თლომ ჩათ ვა ლა, რომ სე რი ო ზუ ლად უუნა რო პი რის და პა ტიმ რე ბა ისეთ პი რო ბებ ში, სა დაც ძა ლი ან ცი ვა და არ სე
1 წა მე ბი სა და არა ა და მი ა ნუ რი ან ღირ სე ბის შემ ლა ხ ველი მოპყ რო ბის ან დას ჯის აკრძალ ვა ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის მი ხედ ვით (მე3 მუხ ლი), ინტე რა ით სის სა ხელ მძღვა ნე ლო იუ რის ტე ბის თვის, ინ ტე რა ით სი 2006
2 ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი სა სა მარ თლო და თქვე ნი ფუნ და მენ ტუ რი უფ ლებე ბი, კონ სტი ტუ ცი ის 42ე მუხ ლი, თბი ლი სი 2005, გვ. 30
37
ბობს ავად მყო ფო ბის გამ ძაფ რე ბის რის კი, რად გა ნაც მი სი სა წო ლი ძა ლი ან უხე შია ან გა მო უ ყე ნე ბე ლი და პირს არ შე უძ ლია ტუ ა ლეტ ში გას ვლა, ან და სი სუფ თა ვის შე ნარ ჩუ ნე ბა უდი დე სი ძა ლის ხმე ვის გა რე შე, წარ მო ად გენს მე3 მუხ ლის სა წი ნა აღ მდე გო და მამ ცი რე ბელ მოპყ რო ბას.1
საქ მე ში “ კა ლაშ ნი კო ვი რუ სე თის წი ნა აღ მდეგ” სა სა მარ თლომ გან მარ ტა, რომ “სა ხელ მწი ფომ უნ და უზ რუნ ველ ყოს პი რის და კა ვე ბა ისეთ პი რო ბებ ში, რომ ლებიც არ ლა ხავს მის ადა მი ა ნურ ღირ სე ბას, ღო ნის ძი ე ბის აღ სრუ ლე ბის ფორ მა და მე თო დი არ იწ ვევს მას ში ისეთ სუ ლი ერ ტან ჯვა სა და ტკი ვილს, რო მე ლიც სცდება და კა ვე ბის თვის და მა ხა სი ა თე ბე ლი ტან ჯვის გარ და უ ვალ ხა რისხს, მის თვის ხელ მი საწ ვდო მი უნ და იყოს პა ტიმ რო ბი დან გა მომ დი ნა რე პრაქ ტი კუ ლი მოთხ ოვნე ბი, უნ და შე ნარ ჩუნ დეს მი სი ჯან მრთე ლო ბა და კე თილ დღე ო ბა.”2
საქ მე ზე “პ.მ. უნ გრე თის წი ნა აღ მდეგ” (1998) კო მი სი ამ და ად გი ნა, რომ წელს ქვე მოთ პა რა ლი ზე ბუ ლი პა ტიმ რის თვის ადეკ ვა ტუ რი სა ნი ტა რუ ლი პირო ბე ბის აღ მო უ ჩენ ლო ბა მე3 მუხლს არ ღვევ და.
საქ მე ში “ ჰუ სე ინ ილ დი რიმ თურ ქე თის წი ნა აღ მდეგ” გან მცხა დე ბელს ჰქონდა მარ ცხე ნა ნა წი ლის დამ ბლა. სა სა მარ თლომ გა ნი ხი ლა სა პა ტიმ რო ად გი ლის მა ტე რი ა ლუ რი პი რო ბე ბი, სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის სა ხე და ხა რის ხი და და ადგი ნა, რომ ად გი ლი ჰქონ და მე3 მუხ ლის დარ ღვე ვას.3
საქ მე ზე “ ვინ სენ ტი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ” (2006) გან მცხა დე ბე ლი ავად იყო ქვე და კი დუ რე ბის დამ ბლით და არ შე ეძ ლო ეტ ლის გა რე შე მოძ რაო ბა. იგი აცხ ა დებ და, რომ ცი ხის სა კა ნი, სა დაც ის მო ა თავ სეს, ეტ ლზე გათვლი ლი არ იყო და მას ყო ველ დღი უ რად პრაქ ტი კუ ლი სიძ ნე ლე ე ბი ექ მნე ბო და. გან მცხა დე ბელს არ შე ეძ ლო და მო უ კი დებ ლად სან კი დან გა მოს ვლა და ცი ხის ტე რი ტო რი ა ზე გა და ად გი ლე ბა. კა რებ ში გა სას ვლე ლად იგი ხელ ში უნ და აეყვა ნათ, ხო ლო ეტ ლი კა რებ ზე გა და ე გო რე ბი ნათ. გარ და ამი სა, გან მცხა დე ბე ლი მთლი ა ნად იყო და მო კი დე ბუ ლი სხვე ბის დახ მა რე ბის სურ ვილ სა და შე საძ ლებლო ბა ზე. მან ამ პი რო ბებ ში 4 თვე დაჰ ყო, თუმ ცა მი სი მდგო მა რე ო ბა შე ნიშ ნა ცი ხის ინ ტეგ რა ცი ი სა და პრო ბა ცი ის სამ სა ხურ მა და ექიმ მა, რის შემ დე გაც მას შეს თა ვა ზეს პა რი ზის რე გი ონ ში მდე ბა რე რამ დე ნი მე ცი ხი დან ერ თერ თში გა დაყ ვა ნა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ინ ვა ლი დის მო თავ სე ბა ცი ხე ში, სა
1 Price v. the United Kingdom2 Kalashnikov v. Russia (2002) paragraph 953 Hüsein Yildirim v. Turkey, 03/05/2007, pp. 7591
38
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
დაც მას არ შე უძ ლია გა და ად გი ლე ბა და საკ ნის და მო უ კი დებ ლად და ტო ვე ბა, უთა ნაბ რდე ბა “ ღირ სე ბის შემ ლა ხველ” მოპყ რო ბას მე3 მუხ ლის გა გე ბით.1
კი დევ ერ თი მნიშ ვნე ლო ვა ნი სა კითხ ი, რო მე ლიც თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვეთილ პირ თათ ვის ადეკ ვა ტუ რი სა მე დი ცი ნო მკურ ნა ლო ბის გა წე ვა სა და შესა ბა მი სი მე დი კა მენ ტე ბის მი წო დე ბას თან და კავ ში რე ბით უნ და იქ ნეს განხი ლუ ლი, არის ავად მყო ფი პა ტიმ რე ბის პა ტიმ რო ბა ში მო თავ სე ბა. ევ რო სასა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ მე3 მუხ ლი არ აკის რებს სა ხელ მწი ფოს ზო გად ვალ დე ბუ ლე ბას, გა ა თა ვი სუფ ლოს პა ტი მა რი ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ობის გა მო, ან მო ა თავ სოს სა მო ქა ლა ქო ტი პის სა ა ვამ დყო ფო ში, გან სა კუთრე ბუ ლი სა ხის სა მე დი ცი ნო მკურ ნა ლო ბის გა სა წე ვად. თუმ ცა მე3 მუხ ლი სა ხელ მწი ფოს აკის რებს ვალ დე ბუ ლე ბას, დარ წმუნ დეს, რომ თი თო ე უ ლი პა ტი მა რი და პა ტიმ რე ბუ ლია იმ გვარ პი რო ბებ ში, რომ ლე ბიც არ ლა ხავს მის ადა მი ა ნურ ღირ სე ბას.2
გა მო ნაკ ლის შემ თხვე ვებ ში, მა შინ, რო დე საც პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბა აბ სო ლუ ტუ რად შე უ თავ სე ბე ლია პა ტიმ რო ბის პი რო ბებ თან, მე3 მუხ ლის საფუძ ველ ზე, შე საძ ლოა სა ხელ მწი ფოს პა ტიმ რის პი რო ბით გა თა ვი სუფ ლე ბის ვალ დე ბუ ლე ბაც კი და ე კის როს (იხ . “პა პო ნი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ” 2001, “პრი ებ კე იტა ლი ის წი ნა აღ მდეგ” 2001).
სა სა მარ თლომ ასე ვე გან მარ ტა, რომ, გან მცხა დებ ლის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის გა მო, მი სი პა ტიმ რო ბა ში და ტო ვე ბის შე სა ბა მი სო ბის სა კითხის გან ხილ ვი სას, მან მხედ ვე ლო ბა ში უნ და მი ი ღოს სა მი გა რე მო ე ბა: ა) პა ტიმრო ბის პი რო ბე ბი; ბ) სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის ხა რის ხი; გ) გან მცხა დებ ლის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის მხედ ვე ლო ბა ში მი ღე ბით მი სი პა ტიმ რო ბა ში და ტო ვე ბის აუ ცი ლებ ლო ბა.3
სა სა მარ თლო ით ვა ლის წი ნებს, რომ შე საძ ლოა ცი ხის სა ა ვად მყო ფო ებ ში არ სე ბუ ლი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა არ იყოს ზო გა დად სა ზო გა დო ე ბის თვის ხელ მი საწ ვდო მი სა უ კე თე სო სა მე დი ცი ნო და წე სე ბუ ლე ბე ბის დო ნე ზე. მი უ ხედა ვად ამი სა, საქ მე ში “ ფარ ბტუ სი ლატ ვი ის წი ნა აღ მდეგ” სა სა მარ თლომ აღ
1 წა მე ბის და არა ა და მი ა ნუ რი ან ღირ სე ბის შემ ლა ხველი მოპყ რო ბის ან დას ჯის აკრძალ ვა ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის მი ხედ ვით (მე3 მუხ ლი), ინტე რა ით სის სა ხელ მძღვა ნე ლო იუ რის ტე ბის თვის, ინ ტე რა ით სი 2006
2 Kudla, pp. 93943 Sakkopoulos v. Greece, 15/01/2004, p. 39, Farbtuhs v. Latvia 02/12/2004, p. 53
39
ნიშ ნა, რომ თუ კი სა ხელ მწი ფო გა დაწყ ვეტს, მო ა თავ სოს და ამ ყო ფოს მძი მედ და ა ვა დე ბუ ლი პი რი პა ტიმ რო ბა ში, მა შინ მან უნ და გა მო ი ჩი ნოს გან სა კუთ რებუ ლი მზრუნ ვე ლო ბა იმი სათ ვის, რომ უზ რუნ ველ ყოს, და ა ვა დე ბუ ლის უუ ნარო ბი დან გა მომ დი ნა რე, მი სი სპე ცი ფი კუ რი მოთხ ოვ ნი ლე ბე ბის შე სა ბა მი სი პი რო ბე ბის შექ მნა.1
საქ მე ში “ მი უ ზე ლი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ ” “სა სა მარ თლომ დაად გი ნა, რომ მო სარ ჩლის მდგო მა რე ო ბა სულ უფ რო მე ტად იძ ლე ო და შეშ ფო თე ბის სა ბაბს და სულ უფ რო მე ტად შე უ თავ სე ბე ლი ხდე ბო და პატიმ რო ბას თან”. მო სარ ჩლის და ა ვა დე ბა პროგ რე სი რებ და, ხო ლო ცი ხის პი რო ბებ ში არ იყო მი სი სა თა ნა დო მკურ ნა ლო ბის სა შუ ა ლე ბა, ცი ხის ადმი ნის ტრა ცია კი არ იღებ და სა ჭი რო ზო მებს. ამ ზო მე ბით შე იძ ლე ბო და გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი ყო ფი ლი ყო მო სარ ჩლის გა დაყ ვა ნა სა ა ვად მყო ფო ში ან სხვა სამ კურ ნა ლო გან ყო ფი ლე ბა ში, სა დაც მი სი ჯან მრთე ლო ბა გამუდ მე ბუ ლი კონ ტრო ლის ქვეშ იქ ნე ბო და და ზე დამ ხედ ვე ლო ბა გა ე წე ოდა, გან სა კუთ რე ბით ღა მით.
დას კვნით ანა ლიზ ში, სა სა მარ თლოს მი აჩ ნი ა, რომ ქვეყ ნის ხე ლი სუფ ლე ბამ არ გა მო ი ჩი ნა სა თა ნა დო ყუ რადღ ე ბა მო სარ ჩლის ჯან მრთე ლო ბი სად მი, რათა მის მი მართ ად გი ლი არ ჰქო ნო და კონ ვენ ცი ის მე3 მუხ ლის სა წი ნა აღ მდეგო მოპყ რო ბას. მო სარ ჩლის უწყ ვეტ მა პა ტიმ რო ბამ, გან სა კუთ რე ბით 2000 წლის ივ ნი სი დან, შე ლა ხა მი სი ღირ სე ბა და გა მო იწ ვია გან სა კუთ რე ბით მწვავე ტან ჯვა, რო მე ლიც გარ და უვ ლად უკავ შირ დე ბო და კი ბოს მკურ ნა ლო ბას. დას კვნის სა ხით, სა სა მარ თლომ მი იჩ ნი ა, რომ მო სარ ჩლის მი მართ ად გი ლი ჰქონ და არა ა და მი ა ნურ და ღირ სე ბის შემ ლახ ველ მოპყ რო ბას ზე მო აღ ნიშ ნულ პი რო ბებ ში უწყ ვე ტი პა ტიმ რო ბის დროს. შე სა ბა მი სად, და ირ ღვა კონ ვენ ცი ის მე3 მუხ ლი.”2
კონ ვენ ცი ის მე3 მუხ ლის გარ და, კი დევ ერ თი დე ბუ ლე ბა, რო მელ საც სასა მარ თლო იყე ნებს პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის დაც ვას თან და კავ ში რე ბუ ლი სა ჩივ რე ბის გან ხილ ვი სას, არის მე2 მუხ ლი, რო მე ლიც ზო გა დად იცავს თითო ე უ ლი ადა მი ა ნის სი ცოცხ ლის უფ ლე ბას.
პა ტი მარ თა ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის უფ ლე ბა მომ დი ნა რე ობს სა ხელ მწი
1 Farbtuhs v. Latvia 2004, § 562 Mouisel vs. France 2002
40
ორგანიზაცია “კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”
ფოს ვალ დე ბუ ლე ბის გან და იც ვას თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თილ პირ თა სი ცოცხ ლე კონ ვენ ცი ის მე2 მუხ ლის შე სა ბა მი სად.1
საქ მე ში “ ჰუ ი ლუ თურ ქე თის წი ნა აღ მდეგ” გან მცხა დე ბე ლი სა და ვოდ ხდიდა მი სი შვი ლის გარ დაც ვა ლე ბას. ეს უკა ნას კნე ლი და პა ტიმ რე ბი სას უჩი ო და თა ვის ტკი ვილს, რის შემ დე გაც გა და იყ ვა ნეს სა ა ვად მყო ფო ში, თუმ ცა ცი ხე ში და აბ რუ ნეს ისე, რომ ექიმ საც არ გა უ სინ ჯავს. შემ დგომ ში ხე ლახ ლა გა და იყვა ნეს სა ა ვად მყო ფო ში, სა დაც გარ და იც ვა ლა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მე2 მუხ ლის დარ ღვე ვა, რამ დე ნა დაც სას ჯე ლაღ სრუ ლე ბის და წე სე ბუ ლე ბის წარმო მად გენ ლებ მა მას არ გა უ წი ეს შე სა ბა მი სი სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბა, არ დაიც ვეს მსხვერ პლის ჯან მრთე ლო ბა და სი ცოცხ ლე.2
საქ მე ში “ სას ვუ ზო ჰა გე რი და სხვე ბი შვე ცი ის წი ნა აღ მდეგ” სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ “და კა ვე ბუ ლი და და პა ტიმ რე ბუ ლი პი რე ბის შემ თხვე ვა ში სახელ მწი ფოს ეკის რე ბა ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის ვალ დე ბუ ლე ბა სა მე დი ცი ნო დახ მა რე ბის გა წე ვით, რო დე საც ამას პი რის ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბა მო ითხ ოვს სა სიკ ვდი ლო შე დე გის თა ვი დან ასა ცი ლებ ლად.”3
ამ გვა რად, მი უ ხე და ვად იმ გა რე მო ე ბი სა, რომ კონ ვენ ცი ის არც ერ თი მუხლი სპე ცი ა ლუ რად არ ეხე ბა ჯან მრთე ლო ბის, მათ შო რის პა ტი მარ თა ჯანმრთე ლო ბის უფ ლე ბას, ეს არა ვი თარ შემ თხვე ვა ში არ გუ ლის ხმობს იმას, თითქოს სა ხელ მწი ფოს არ ეკის რე ბა ვალ დე ბუ ლე ბა, სა თა ნა დოდ და იც ვას ყო ვე ლი პა ტიმ რის ჯან მრთე ლო ბა. პი რი ქით, ზე მოთ მოყ ვა ნი ლი საქ მე ე ბი ცხად ყოფს, თუ რა მნიშ ვნე ლო ვა ნი ად გი ლი უჭი რავს ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი სასა მარ თლოს პრე ცე დენ ტულ სა მარ თალ ში პა ტი მარ თა სი ცოცხ ლი სა და ჯანმრთე ლო ბის დაც ვას, მათ უზ რუნ ველ ყო ფას ცხოვ რე ბის თვის ღირ სე უ ლი პირო ბე ბით და ადეკ ვა ტუ რი სა მე დი ცი ნო მომ სა ხუ რე ბით და თუ რა ო დენ დი დია სა ხელ მწი ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბა ამ კუთხ ით.
მე რი ჯა ფა რი ძე
1 პა ტიმ რო ბის პი რო ბე ბი, თა ვი სუფ ლე ბა აღ კვე თი ლი პი რე ბის ჯან მრთე ლო ბის დაცვის ში და სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი გა რან ტი ე ბი და სა ერ თა შო რი სო სტან დარ ტე ბი, კონსტი ტუ ცი ის 42ე მუხ ლი, თბი ლი სი 2008, გვ. 71
2 Huylu v. Turkey, 16/11/20063 SasvuzzoHager and others v. Sweden, 07/02/2006
top related