fluid and elctrolyte balance€¦ ·...

การใหสารน าทางหลอดเลอดด า(Administering intravenous (iv) therapy)

อาจารยกนยา นภาพงษ

วตถประสงค

1. เพอแกไขภาวะไมสมดลของสารน าและอเลคโทรไลดทสญเสยไป อยางรวดเรว

2. เพอปองกนภาวะไมสมดลของสารน าและอเลคโทรไลด 3. เพอใหยาทางหลอดเลอดด าเนองจากยาบางชนดไมสามารถดดซม

เขาสระบบทางเดนของอาหารหรอรบประทานทางปากแลวถกท าลายโดยน ายอยจากกระเพราะอาหาร

ขอควรปฏบตและบทบาทของพยาบาลในการใหสารน า

1. ยดหลก Aseptic technique อยางเครงครด2. ตรวจสอบชนดของสารน าทให จ านวน วนหมดอาย ลกษณะของสารละลาย

ตรวจสอบความเรยบรอยของถงหรอขวดสารน าไมอยในสภาพทช ารดเสยหาย3. เลอก ชนดของชดใหสารน า และ/หรอเครองควบคมปรบหยดการใหสารน า

(Infusion pump)ใหเหมาะสมตามแผนการรกษาของแพทย4. เลอกต าแหนงหลอดเลอดด าทจะแทงเขมใหถกตองเหมาะสม5. ควบคมอตราการหยดของสารน าใหถกตองตามขนาดและเวลาตามแผนการรกษา

ของแพทย6. ท าความสะอาดบรเวณต าแหนงทแทงเขม7. จดบนทกปรมาณสารน าทเขาและขบออกจากรางกาย

ชนดของสารน าทใหทางหลอดเลอดด า1. Isotonic solution จะมความเขมขนเทากบน านอกเซลล

(extracellular fluid)ซงมออสโมลารตระหวาง 275-295 m0sm/l เมอใหทางหลอดเลอดด าจะไมมการเคลอนทของน า เขาหรอออกจากเซลล ฉะนนการใหสารน าชนด isotonic จงชวยเพมปรมาตรของน าทอยนอกเซลล

• ใชรกษาผทมการเสยน านอกเซลลมาก เชน อาเจยน ทองเดน หรอมเลอดออกผดปกต

ตวอยาง Isotonic solution

• 5% dextrose in water (D5W)

สารละลายประกอบดวย glucose 50 gm ใหพลงงาน 170cal/l ขอควรระวง ไมควรใหในปรมาตรทมาก เพราะ สารละลายจะไมมโซเดยมเปนสวนประกอบ ปรมาตรสารละลายทใหมากและเรวจะไปละลายโซเดยมในเลอดใหเจอจาง ท าใหเกดสมองบวม (Brain swelling) และเสยชวตไดอยางรวดเรวถาไมไดรบการรกษาทนทวงท

0.9% NaCl (normal saline)สารละลายมสวนประกอบ เฉพาะ Na+ และ Cl- ใชรกษาชวคราวเพอทดแทนการสญเสยน านอกเซลล และในผปวย Diabetic ketoacidosis ( DKA)Lactated Ringer’s solutionสารละลายมสวนประกอบอเลคโทรไลดหลายชนดทมความเขมขนเหมอนกบในเลอด(ทไมมคอ แมกนเซยมไอออนและ ฟอสเฟต)ใชรกษา Hypovolemia , Burns , มการสญเสยน าออกจากรางกาย เชน สญเสยน าด Diarrhea ภาวะทรางกายเปนกรดจากเมตาบอลกระดบนอย

รปแสดงตวอยาง 5% dextrose in water

รปแสดงตวอยาง 0.9% NaCl (normal saline)

ชนดของสารน าทใหทางหลอดเลอดด า(ตอ)2. Hypertonic Solutions สารละลายชนดทมแรงดนออสโมตก

มากกวา blood serum (> 295 mOsm/l) ผลท าใหน าออกนอกเซลล มาอยใน intravascular compartment ท าให เซลลเหยว จะใหกบผปวยทมการสญเสยโซเดยมจ านวนมากๆ และผปวยทมน าคงในเซลลเพอชวยใหมการดงน าออกเซลล เชน เนอสมองบวม

• ขอควรระวง ควรใหในปรมาณ นอยและใหอยางชาๆ เพอปองกนมให ความดนเลอดเพมขน

ตวอยาง สารละลาย Hypertonic

5% dextros in 0.45% Naclใชรกษา hypovolemia ,maintain fluid intake.

10% dextros in water (D10W)ใหพลงงาน 340 cal/l , peripheral parenteral nutrition (PPN)

5% dextros in 0.9% Nacl (normal saline)ใชเพอทดแทนสารอาหารและอเลคโทรไลด

ชนดของสารน าทใหทางหลอดเลอดด า(ตอ)

3.Hypotonic Solutions สารละลายชนดนมความเขมขนของโซเดยมคลอไรด เปนครงหนงของสารละลาย Isotonic มแรงดนออสโมตกนอยกวา blood serum (<275 mOsm/l) จงท าใหเกดการเคลอนของน าเขาสเซลล ซงมผลท าใหเซลลขยายตว และบวม เซลลแตกได

• มประโยชนในการทดแทนน าทรางกายสญเสยโดยไมตองการใหระดบของโซเดยมในพลาสมาสงขน

ตวอยาง สารละลาย Hypotonic

0.33 NaCl ( 1/3 strength saline)สารละลายมสวนประกอบของ Na+ , Cl- และfree water ซงไตสามารถเลอกและเกบ Na+ , Cl- ในปรมาณทตองการได free waterจะเปนตวชวยใหไตก าจด solutesออก

0.45 NaCl ( ½ strength saline)

สารละลายมสวนประกอบของ Na+ , Cl- และfree water ใชรกษา ภาวะทมโซเดยมในเลอดสงเนองจากสารละลายประกอบดวยโซเดยมไอออนนอยซงจะท าใหโซเดยมในเลอดเจอจางลง

ขนาดของสารน า

• สารน าทใชโดยทวไปมขนาด 500 มลลลตร หรอ 1000 มลลลตร บรรจอยในถงพลาสตกทมความยดหยน หรอขวดพลาสตกชนดแขง ซงเปนสญญากาศ ดงนนเมอสารน าในขวดไหลออกเขาหลอดเลอดด า ขวดพลาสตกจะแฟบลงจากการกระท าของแรงดนบรรยากาศภายนอกขวด ซงปญหานจะหมดไปถาขวดสารน ามทางเปดใหอากาศเขาไปแทนท

• สารน า ขนาด 50 มลลลตร 100 มลลลตร และ 250 มลลลตร ใชส าหรบผสมยาทใหทางหลอดเลอดด า

รปแสดงตวอยางขนาดและชนดของสารน า

ต าแหนงหลอดเลอดด าทใชแทง (Venipuncture sites)

• ต าแหนงหลอดเลอดทเหมาะสมและดส าหรบการใหสารน าคอ

หลอดเลอดด า บรเวณทองแขน ( Accessory cephalic vein, Median antebrachial vein, Median cubital vein)

ต าแหนงหลอดเลอดด าทใชแทง (Venipuncture sites)

Dorsal metacarpal vein หลอดเลอดด า บรเวณหลงมอและแขน (Dorsal venous network , Cephalic vein , Basilic vein )

ขอปฏบตในการเลอกหลอดเลอดด าส าหรบใหสารน า

1. เลอกหลอดเลอดด าของแขนขางทผปวยไมถนดกอน เพอใหผปวยสามารถใชแขนขางทถนดท ากจวตรตางๆไดดวยตนเอง

2. ตรวจสอบบรเวณต าแหนงทจะแทงเขมวามสภาพทเหมาะสม เชนไมมบาดแผล หรอแผลไหมทท าใหหลอดเลอดถกท าลาย แขนขางนนไดรบการผาตดเลาะตอมน าเหลองออกหรอไม ถาใชหามแทงเขม หรอเจาะเลอดแขนขางนนเพราะจะท าใหเกดการตดเชอไดงายและการรดสาย tourniquet จะขดขวางระบบไหลเวยนแขนอาจบวมได

ขอปฏบตในการเลอกหลอดเลอดส าหรบใหสารน า(ตอ)

3.ไมควรใช antecubital vein ถายงมหลอดเลอดอนทพอจะหาไดเพราะการงอแขนของผปวยจะท าให IV catheter เลอน

4.ไมควรใชหลอดเลอดทขาเนองจากอาจเกดอนตรายการไหลเวยนของเลอดไมดไดงาย

5.ไมใชหลอดเลอดด าบรเวณทไดรบการผาตด เนองจากบรเวณนหลอดเลอดด าถกรบกวนจากการไดรบการผาตด หรอบรเวณทหลอดเลอดไดรบการผาตดเชอมระหวางหลอดเลอด 2 หลอด (shunt)

ขอปฏบตในการเลอกหลอดเลอดส าหรบใหสารน า(ตอ)

6.ในทารกแรกเกด ใหแทงเขมบรเวณ scalp vein เนองจากเหนชด ต าแหนงของเขมเลอนหลดไดยาก กวาเมอทารกดน7. ค านงถงชนดของสารน าทให สารน าชนด hypertonic เนองจากสารน ามความเขมขนของสารละลายสง และมความหนดควรเลอกหลอดเลอดเสนใหญในการใหสารน า8. ผปวยทใหยาทางหลอดเลอดด า เชน ยาปฏชวนะโปตสเซยมคลอไรด อาจมการระคายเคองและปวด บรเวณหลอดเลอด

9. ควรเปลยนต าแหนงหลอดเลอดทก 72-96 ชม. การแทงเขมใหเรมจากต าแหนงสวนปลายของหลอดเลอดเขาหาสวนตนในทศทางเขาหาหวใจ

10. ควรเลอกเขมเบอรเลก ความยาวสน ในผปวยทมค าสงการรกษาตองใหสารน าทางหลอดเลอดด าเปนเวลาหลายวน

11. หลกเลยงการแทงเขมบรเวณขอ ขอพบเพราะจะท าใหเขมเคลอนไปมาท าใหเกดการบาดเจบตอหลอดเลอด

ขอปฏบตในการเลอกหลอดเลอดส าหรบใหสารน า(ตอ)

การเตรยมอปกรณส าหรบใหสารน า

1. ชดใหสารน า (IV infusion set)

ชดใหสารน าถกท าใหปลอดเชอบรรจอยถงพลาสตก มหลายรปแบบ ขนอยกบบรษททผลต แตมสวนประกอบทใชงานเหมอนกนตางกนทรปลกษณะ เมอน าออกจากถงแลวสวน spikeและสวน connector จะตองปราศจากเชอโดยมปลอกพลาสตกสวมไว

รปแสดงชดใหสารน าแบบพนฐานทพบไดบอย

เขมแทงฝาปดขวดสารน า(Spike ) สวมปลอกพลาสตก

สวนเชอมตอ(connector)กบ IVcatheter

ภาชนะรองรบสารน า (drip chamber)

ทควบคมการไหลของสารน าโดยใชมอบงคบลกลอเลอนหนบสายยาง(roller clamp)

ชนดของชดใหสารน า1.ชดใหสารน าชนดหยดใหญ(Macrodrip) หมายถงชดใหสารน าทมเขมพลาสตกส าหรบหยดสารน าใน drip chamber โดยก าหนดใหอตราหยดของสารน า(drop factor) เทากบ 10,15,20 หยด เทากบ 1 มลลลตร ขนอยกบการผลตซงตรวจสอบไดทฉลากของถงทบรรจชดใหสารน า

Macrodrip

ชนดของชดใหสารน า (ตอ)

Microdrip 2. ชดใหสารน าชนดหยดเลก (Microdrip ) หมายถงชดใหสารน าทมเขมเหลกส าหรบหยดสารน าใน drip chamber โดยก าหนดให ก าหนดใหอตราหยดของสารน า (drop factor) เทากบ 60 หยด เทากบ 1 มลลลตร

ชนดของชดใหสารน า (ตอ)

Volume controlled set• 3. ชดใหสารน าชนดควบคมปรมาตร

(Volume controlled set (Solu set))หมายถงชดใหสารน าทมกระบอกบรรจสารน า และมสเกลบอกปรมาตรขางกระบอกไวส าหรบผสมยา ทตองการควบคมปรมาตรของสารน าซงก าหนดใหอตราหยดของสารน า(drop factor) เทากบ 60 หยด เทากบ1 มลลลตร

รปแสดง iNFUSION SET SPIKES และ drips chambers

Macrodrip MicrodripSPIKES

Drips chambers

ตรวจสอบ drop factor ของชดใหสารน าทฉลาก

2.เขมแทงหลอดเลอดด ามหลายแบบเชน

A butterfly needle2.1 Butterfly needle

ลกษณะเปนเขมทเปนโลหะ สน มปลอกพลาสตกสวมไวเพอรกษาสวนเขมใหปราศจากเชอ ทจบเขมแบบ สองปกคลายปกผเสอ ท าดวยพลาสตก

IV catheter

IV catheter 2.2 IV catheterเปนทอพลาสตก ซงมเขมโลหะสอดอยตรงกลาง ใชเปนสวนน าส าหรบแทงเขาหลอดเลอดด าโดยดนสวนทอพลาสตกเขาสหลอดเลอดด าแลวคอยๆถอนเขมออกสวนทคางอยในหลอดเลอดด าคอสวนทเปนทอพลาสตกเทานน มหลายขนาด เชน 20 G ,22G, 24 Gตวเลขทบอกขนาดยงมากเขมยงเลก ความยาวม 3/4นว 1 นว เปนตน เลอกใชตามขนาดของหลอดเลอดด า อายผปวย เวลาทใหสารน า และชนดของสารน าถามความเขมขนสง ควรเลอกขนาดใหญ

สวนประกอบของ iv catheter

มสวนประกอบ 3 สวน คอ1.ปลอกพลาสตก2.เขมทอพลาสตก3.Introducer needle

ปลอกพลาสตก

เขมทอพลาสตก

Introducer needle

สวนเชอมตอกบชดใหสารน า

ภาพแสดงปลายเขมสวนน า

ขนาดของเขมเบอร 22 G

ลกษณะปลายตดของเขม ขณะแทงหลอดเลอดด าใหถอเขมโดยใหหงายปลายตดอยดานบน

3. หวตอชนด 3 ทาง (3 –way stopcock)

ใชส าหรบค าสงการรกษาของแพทยทใหสารน ามากกวา 1 ชนด

แสดงทศทางการไหลของสารน าตามหวลกศรในภาพ

สวนเชอมตอกบ extension tube ซงจะตอกบ IV catheter

สายตอจากสารน าขวดท2 ซงปดไว สายตอจากสารน าขวดท 1ซงเปดใหสารน าไหลเขาผปวย

ตวอยางสายตอ

• สายตอส าหรบใหสารน า/ยาบางเวลา โดยหลอลนสายไวดวย heparin หรอ NSS

สวนเชอมตอกบ IVcatheter

4. สายรดแขน (Tourniquet)สายยางรดแขนมวตถประสงคเพอหยดการไหลกลบของเลอดชวคราวท าใหต าแหนงของหลอดเลอดบรเวณทต ากวาต าแหนงทรดมเลอดคงท าใหหลอดเลอดโปงนน สามารถเหนหลอดเลอดไดชดเจน

การรดแขน ควรจดใหปลายทงสองขางของสายรดชไปดานบน ของต าแหนงทจะแทงเขม เพอปองกนไมใหปลายสายมาสมผสต าแหนงทจะแทงเขมต าแหนงทจะแทงเขม

ต าแหนงของปลายสายยางรด

5.ถงมอสะอาด (disposable gloves)

6.เสาแขวนถง/ขวดสารน า(Iv pole)

รปแสดงเสาแขวนขวดสารน าทปรบความสงระดบตางๆ การปรบความสงของเสาแขวนขวดสารน า

7.อปกรณอนๆ คอ ส าลปลอดเชอ แอลกอฮอล 70% แผนโปรงแสงปดต าแหนงทแทงเขม(transparent dressing) หรอกอซปลอดเชอ ไมรองแขน พลาสเตอร

การเตรยมพลาสเตอรอปกรณท าความสะอาดผวหนงประกอบดวยแอลกอฮอล 70%, ส าลsterile ,forceps และชามรปไตส าหรบทงขยะ

การเตรยมขวดสารน า

ตรวจสอบชนดและขนาดของสารน าตามค าสงการรกษาของแพทยและเขยนปายบอกชอผปวย เตยง /หอง ชนดของสารน า ขนาด ยาทผสม(ถาม) จ านวนหยดตอนาท วนท เวลาทเรม เวลาหมด

การเตรยมขวดสารน า

ปดปายชนดสารน าทขางขวดตามแผนการรกษาของแพทย

ท าเครองหมายแสดงระดบสารน าตามเวลา(ชม.)ทผปวยควรไดรบ ตรงดานทแสดงสเกล ซงม 2แบบคอแบบเปด (open)หรอแบบปด (close)กบบรรยากาศ

การค านวณอตราหยดของสารน า

ตวอยาง ค าสงการรกษา D5W 1000ml in 10 hours ถา เลอกใชชดใหสารน าทม drop factor 60 drop / min ค านวณหาจ านวนหยดตอนาท (gtt/min) ตามสตรดงน

Standard formulaจ านวนหยดตอนาท= ปรมาตรสารน าทงหมด(ml) xdropfactor(gtt/ml)

เวลาทใหทงหมด(min)

จ านวนหยดตอนาท = 1000ml x 60 600 (60minx10hr)

= 60000600

=100 gtt/min

Short formula using milliliters per hour

จ านวนหยดตอนาท = ปรมาตรสารน าตอชวโมง x drop factor (gtt/ml)เวลา (60 min)

ค านวณหาสารน าทไดรบตอชวโมงกอนโดยเอา 1000ml หารดวย 10 hours

1000 = 100 ml/hr10

จ านวนหยดตอนาท = 100 ml x6060min

= 600060

=100 gtt/min

ขอควรระวงในการควบคมอตราการหยดของสารน า

1. ควรตรวจสอบอตราการหยดของสารน าอยางนอยทก 1ชวโมง เพอรกษาความสมดลของน าและเกลอแร การใหเรวเกนอาจเกดอาการหวใจวาย โดยเฉพาะเดก สงอาย ผปวยโรคไต หวใจ

2. ค าสงการรกษา KVO (keep vein open) หมายถงการปรบอตราหยดชาๆ แตไมต ากวา10-15มล./ชม. โดยเฉพาะหยดเลก มฉะนนแรงดนในหลอดเลอดแดงจะมากกวาท าใหเลอดไหลยอนเขามาในสายชดใหสารน าเกดกอนเลอด อดตนทางผานของสารน า

Implementation

วธปฏบต

การเตรยมผปวย

1.บอกวตถประสงคและขนตอนการท า พรอมกบอธบายแผนการรกษา ระยะเวลาทให ปรมาณสารน าทไดรบ เพอเปนการใหขอมล ค านงถงสทธผปวย ลดความวตกกงวล ผปวยจะไดใหความรวมมอตามแผนการรกษาของแพทย

การเปดชดใหสารน าและการตอกบขวดสารน า

2.เปดฝาปดจกยางของขวดสารน าออกเพอเตรยมตอชดใหสารน าบรเวณจกยาง

แสดงต าแหนงบรเวณทแทงเขม

1.ลางมอเพอลดจ านวนเชอโรค

3. ใชปากคบคบส าลปราศจากเชอชบแอลกอฮอล 70% ใสมอบบใหหมาด และเชดบรเวณจกยางขวดสารน าเพอท าความสะอาดและปองกนการปนเปอนเชอ

4.เปดชดใหสารน าโดยยดหลก Aseptic technique โดยยงไมเปดปลอกพลาสตกทสวม spike และบรเวณสวนตอกบเขมแทงหลอดเลอดด า และปดทปรบหยดสารน าเพอปองกนอากาศและสารน าเขาชดใหสารน า

5. ดงฝาครอบปลายเขมดานทมกระเปาะออก ระมดระวงอยาใหบรเวณspike สมผสสงใดๆ

เพอจะใชสวนspike แทงบรเวณจกยางของขวดสารน าและปองกนการปนเปอนเชอโรค

6.ใช spike แทงผานทะลตรงกลางจกยางของขวดสารน า คอยๆหมนขยบมอดนสวน spike เขาจนสด

เพอตอขวดสารน าเขากบชดใหสารน า

รปแสดงการตอชดใหสารน าเขากบถงสารน า

1 2

3 4

รปแสดงการตอชดใหสารน าเขากบถงสารน า(ตอ)

5 6

7 8

7. แขวนขวดสารน ากบเสาแขวนเพอใหสารน าไหลตามแรงโนมถวง

8. บบกระเปาะของชดใหสารน า ใหสารน าไหลลง โดยใหมปรมาตรครงหนงของกระเปาะ

เพอสะดวกตอการสงเกตการหยดของสารน า

ภาพแสดงฟองอากาศในสายชดใหสารน า ไลออกใหหมดโดยการใชนวดดทสายจะเหนฟองอากาศลอยขนไปจนถงกระเปาะ

9. ถอดปลอกพลาสตกทสวมเขมบรเวณปลายสายชดใหสารน าออกโดยใชเทคนค sterile และเตรยมภาชนะรองรบสารน าทจะไหลออกมาพรอมกบฟองอากาศ ใชมออกขางหนงเปดทปรบหยดสารน า สงเกตการไหลของสารน ามาตามสายเมอสารน าเตมสาย ปดทปรบหยดสารน าไว เพอปองกนไมใหฟองอากาศจ านวนมากเขาไปในหลอดเลอด แลวสวมปลอกเขมกลบคนโดยใชเทคนค sterile

10. กอนจะถงขนตอนการแทงเขมหลอดเลอดด า ฉกพลาสเตอรส าหรบยดเขมกบผวหนงไวใหพรอม

การแทงเขมเขาหลอดเลอดด า

1. จดใหผปวยอยในทานอนหงายโดยใหแขนขางทใหสารน าอยขางล าตวหรอจดอยในทานงพรอมมอวางไวบนโตะขวางเตยง

2. สวมถงมอสะอาด เพอปองกนตนเองไมใหสมผสเลอดซงอาจมการปนเปอนเชอโรค

3. เลอกและคล าหลอดเลอดด าทจะใหสารน าโดยรดสายยางเหนอบรเวณทจะแทงเขม 5 - 6 นว ถาเปนต าแหนงทบรเวณหลงมอ บอกใหผปวยก ามอเพอใหเหนเสนเลอดชดเจน

การแทงเขมเขาหลอดเลอดด า(ตอ)

4. เชดผวหนงดวยส าลชบแอลกอฮอล 70 โดยเชดวนออกโดยรอบหรอเชดไปทางเดยวกนเพอลดจ านวนเชอโรค

5. ถอดปลอกเขมออกจากหวเขมดวยเทคนคไรเชอ ระวงปลายเขมสมผสสงปนเปอนใชมอขางทถนดจบเขมโดยใหปลายดานตดของเขมอยดานบน

6. ยดผวหนงบรเวณหลอดเลอดด าทจะแทงเขมใหตงดวยมออกขางเพอใหหลอดเลอดอยกบท และ ท าใหแทงเขมเขาเสนเลอดไดงาย

การแทงเขมเขาหลอดเลอดด า (ตอ)

7 .แทงเขม โดยท ามมประมาณ 10-30องศากบผวหนงตรงกลางหรอเขาทางดานขางหลอดเลอดด าจนมดปลายตดของเขม

แลวกดมมลงจนเกอบขนานกบผวหนง เบนปลายเขมเขาหลอดเลอดด า เมอมองเหนเลอดทหวเขม แสดงวาเขมอยในหลอดเลอดแลว จากนนปลอยมอทดงผวหนงไวใหตง มาจบหวเขมดานบน อกมอหนงดงแกนเขมออกทละนอยพรอมๆกบมอทจบหวเขมไวดนเขมพลาสตกเขาไปตามแนวหลอดเลอดเปนระยะๆจนสดเขม ยงไมตองดงแกนเขมออก

การแทงเขมเขาหลอดเลอดด า (ตอ)

8.ใชมอทจบหวเขมดานบนเปลยนมากดบนผวหนงใกลต าแหนงทปลายเขมพลาสตกอยในหลอดเลอด

9.ใหผปวยคลายมอออก ใชมออกขางปลดสายยางรดแขนออกแลว แลวเปลยนมาดงแกนเขมออกทงลงชามรปไต ถอดเขมทสวมสวนตอของชดใหสารน าออก น ามาตอกบขอตอของหวเขมพลาสตก ดวยเทคนคไรเชอ หมนใหแนน เพอปองกนการเลอนหลด

การแทงเขมเขาหลอดเลอดด า (ตอ)

10. เปดทปรบหยดสารน า ใหสารน าไหลเขาหลอดเลอดด า สงเกตผวหนงบรเวณทแทงเขม เพอใหแนใจวาปลายเขมอยในหลอดเลอดด า ถาไมมอาการบวม ใหยดหวเขมกบผวหนงดวยพลาสเตอร (หรอปด Sterile gauze แลวปดดวย พลาสเตอรหรอปดดวยฟลมแผนใส) และเพอใหปลายเขมอยกบท และปรบอตราการไหลของสารน าตามแผนการรกษา

ภาพแสดงการปรบหยดสารน าใน drip chamber

การปรบหยดโดยการเลอน คลายลอหมนทบบสายชดใหสารน าไว ไปมานบจ านวนหยดตอนาทใหตรงตามทค านวณ โดยใหนาฬกาอยขาง drip chamber

การแทงเขมเขาหลอดเลอดด า (ตอ)

11. แนะน าวธการปฏบตตวใหผปวยทราบและจดทาใหผปวยสขสบายลดความวตกกงวลและเพอปองกนภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนเชนเลอดไหลยอนกลบเปนตน

12. ท าความสะอาดอปกรณและเกบเขาทสะดวกตอการใชครงตอไป

13. ลางมอปองกนการแพรกระจายเชอ

14. เขยนบนทกการใหสารน าใน

Nurse ’s note เปนหลกฐานทางกฎหมาย

ปจจยทมผลตอการไหลของสารน า1 . ต าแหนงของแขน ขณะเปลยนทา อาจท าใหอตราการไหลของสารน าลดลงการใชหมอนรองใตแขนสามารถท าใหการไหลของสารน าเพมขน

2. ต าแหนงของสายอาจถกกดทบจากการนอนทบ หกพบ การปดของclamp ท าใหสารน าหยดไหล หรอมบางสวนของสายหอยต ากวาต าแหนงท แทงเขมเขาหลอดเลอดด า

3. ความสงของขวดสารน า การปรบระดบของเสาแขวนใหสงขนจะท าใหการไหลของสารน าเรวขน ผลจากแรงโนมถวงของโลก

4. การรวของสารน าออกนอกหลอดเลอดด าแทรกซมอยในเนอเยอ (infiltration) จะพบสารน าจะไหลชา หรอหยดโดยไมมการหก พบงอหรอกดทบ บรเวณทแทงเขมจะบวม สมผสเยนและปวด การแกไข เปลยนต าแหนงทแทงเขมใหม

5. ขนาดของเขมทใชแทงหลอดเลอด ถามขนาดโต อตราการไหลของสารน าจะเรว

6. การมลมเลอดอดตนทปลายเขม จะพบสารน าหยดไหลหามใชกระบอกฉดยาฉดสารน าดดหรอฉดผานเขม เพราะลมเลอดจะหลดเขาไปในหลอดเลอด ใหเปลยนเขมและต าแหนงทแทงเขมใหม

การเปลยนชดสายใหสารน า1. ชดสารน าชนดธรรมดา พยาบาลควรเปลยนทก 24-72 ชวโมง เพอปองกนการตดเชอ

2. ชดสารน าชนด solu set ควรเปลยนทก 5วน

• เขยนแถบปายเลกระบวน เดอน ป ทเรมใชชดสายใหสารน า

• ขอควรระวง หลงการเปลยนชดสายใหสารน า คอ การไลฟองอากาศใหหมดและตอปลายขอตอกบหวเขมใหแนน

อาการแทรกซอนจากการใหสารน า

• หลอดเลอดด าอกเสบ (phlebitis) การแกไข เปลยนต าแหนงทแทงเขมใหม ประคบดวยความเยนสลบรอนหรอแพทยอาจใหยาทา เพอลดความเจบปวดและการอกเสบ

• ฟองอากาศเขาไปอยในหลอดเลอด (air embolism การแกไข รายงานแพทยทนท จดทาใหผปวยนอนตะแคงซาย ศรษะต า ฟองอากาศจะผานเขาไปสหวใจหองลางขวาและเขาไปในปอด เตรยมอปกรณใหออกซเจน ตรวจสอบสญญาณชพ

• การมสารน ามากกวาปกตในระบบหลอดเลอด (circulatory overload)การแกไข ปรบอตราหยดลดลง จดทานอนใหศรษะสง รายงานแพทย

• ปฏกรยาสารไพโรเจน เกดมสารไพโรเจนปนเปอน การแกไข หยดใหสารน าทนท รายงานแพทย ตรวจสอบสญญาณชพ สงตรวจสารน า

บรรณานกรม

• มณ อาภานนทกล. (2552). การใหสารน าทางหลอดเลอดด า.ใน สปาณ เสนาดสย และมณ อาภานนทกล (บก.) คมอปฏบตการพยาบาล (พมพครงท1, หนา165-169).กรงเทพมหานคร: จดทอง

• Taylor, C., Lillis, C., LeMone , P., Lynn, P. (2008). Fundamentals of Nursing The art and Science of Nursing Care (6 th ed.) Philadelphia :Lippincott Williams & Wilkins.

• Taylor, C., Lillis, C., LeMone , P., Lebon , M. (2005). Skill Checklist to Accompany Fundamentals of Nursing The art and Science of Nursing Care (5 th ed.) Philadelphia : Lippincott Williams & Wilkins.