geoinformatics for teacher

การผลตสอ/โครงงานภมสารสนเทศผานโปรแกรม Google Earth

วนท 2-4 กมภาพนธ 2558 ณ หองปฏบตการคอมพวเตอร 210 อาคารศนยบรการเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

มหาวทยาลยนเรศวร26 March 2015

Chingchai Humhong

สถานทตง

ถายทอดเทคโนโลย

บรการขอมล

วจย

อาคารมหาธรรมราชา ชน 4 ตก Aมหาวทยาลยนเรศวร อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก 65000Tel. 055-968707Fax. 055-968807Website: http://www.cgistln.nu.ac.thE-Mail : cgistln@nu.ac.th

26 March 2015

<facebook> http://www.facebook.com/gist.nu<facebook fan page> https://www.facebook.com/Gistlnnu<website> http://www.cgistln.nu.ac.th<email> cgistln@nu.ac.th

follow us on social networks

26 March 2015

• แผนทและระบบพกด (Map and Coordinate) คออะไร ?

• เทคโนโลยภมสารสนเทศ (Geo-informatics Technology) คออะไร ?

• การรบรจากระยะไกล (Remote Sensing: RS)

• การก าหนดต าแหนงบนพนโลก (Global Positioning System: GPS)

• ระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic Information System: GIS)

เนอหาสาระ ทจะบรรยาย

26 March 2015

แผนทและระบบพกด (Map and Coordinate)

26 March 2015

แผนท คอรปลายเสนทเขยนหรอก าหนดขน เพอแสดงลกษณะของพนผวโลกทงหมด หรอเพยงบางสวน ลงบนพนราบ ( พนแบน ) ตามมาตราสวน โดยใชส และสญลกษณ แทนรายละเอยดของภมประเทศทเกดขนเองตามธรรมชาต และทมนษยสรางขน

แผนท คอ อะไร

26 March 2015

1. แผนทอางอง (Reference Map)เปนแผนทพนฐานทใชอยทวไป หรอทเรยกวา Base map- แผนทแสดงทางราบ (Planimetric Map) เปนการแสดงรายละเอยดทวๆ ไปของ

พนผวโลกในทางราบเทานน- แผนทแสดงภมประเทศ (Topographic Map) เปนการแสดงรายละเอยดทวๆ ไป

รวมทงลกษณะความสงต าของพนผวโลกหรออาจแสดงใหเหนเปน 3 มตกได- แผนทภาพถาย (Orthophoto Map) เปนแผนททท าขนจากการถายภาพทางอากาศ

2. แผนทเฉพาะเรอง (Thematic Map)เปนแผนทสรางขนบนแผนทพนฐาน เพอใชในกจการเฉพาะเรอง เชน แผนทความ

หนาแนนประชากร แผนทปรมาณน าฝนเฉลย แผนทการใชประโยชนทดน เปนตน

ประเภทของแผนท

รศ.ดร.ชฎา ณรงคฤทธ http://www.map.nu.ac.th/26 March 2015

แผนทอางอง แผนทเฉพาะเรอง

26 March 2015

แผนทอางอง แผนทเฉพาะเรอง

26 March 2015

ระบบพกดระบบพกด (Coordinate System) เปนระบบทสรางขนส าหรบใชอางองในการก าหนดต าแหนง หรอ บอกต าแหนงพนโลกจากแผนท

ระบบพกดทนยมใชกบแผนทในปจจบน1. ระบบพกดภมศาสตร (Geographic Coordinate System)หนวยเปน องศา ลปดา พลปดา

2. ระบบพกดกรด UTM (Universal Transverse Mercator)หนวยเปน เมตร

26 March 2015

เชน มหาวทยาลยนเรศวร ตงอยละตจดท 16°44'53.58" เหนอ ลองจจดท 100°11'31.99" ตะวนออก หรอแบบ UTM เชน 47 Q 627078.17 ม. ตะวนออก 1852082.90 ม. เหนอ

ระบบพกดสามารถค านวณแปลงพกดไปมาระหวางคาพกดภมศาสตร และคาพกดกรด UTM ได

http://www.map.nu.ac.th/doc/pdfSoilDatabase/102356-2%20map%20and%20topography.pdf

ระบบพกดภมศาสตร (Geographic Coordinate

System)Longitude & Latitude

ระบบพกดกรด UTM (Universal Transverse

Mercator)Easting & Northing

26 March 2015

ระบบพกดภมศาสตร (Geographic Coordinate System)

26 March 2015

ระบบพกดภมศาสตร (Geographic coordinate)

26 March 2015

Prime meridian

Equator

Thailand

ระบบพกดกรด UTM (Universal Transverse Mercator)เปนระบบตารางกรดทใชชวยในการก าหนดต าแหนงและใชอางองในการบอก

ต าแหนงเปนทนยมใชกบแผนทในกจการทหารของประเทศ ตาง ๆ เกอบทวโลก เพราะเปนระบบตารางกรดทมขนาดรปรางเทากนทกตาราง และมวธการก าหนดบอกคาพกดทงาย และถกตองเปนระบบกรดทน าเอาเสนโครงแผนทแบบ Universal Transverse Mercator Projection มาใช ซงดดแปลงจากการเสนโครงแผนทแบบ Mercator Projection

26 March 2015

ระบบพกดกรด UTM (Universal Transverse Mercator)

26 March 2015

ระบบพกดกรด UTM (Universal Transverse Mercator)

26 March 2015

ระบบพกดกรด UTM (Universal Transverse Mercator)

26 March 2015

26 March 2015

ประเทศไทยอยใน GZD 47N 47P 47Q 48N 48P และ 48Q

ระบบพกดกรด UTM (Universal Transverse Mercator)

26 March 2015

ประเทศไทยอยใน GZD 47N 47P 47Q 48N 48P และ 48Q

26 March 2015

องคประกอบแผนทภมประเทศ (Topographic Map)มาตราสวน 1:50,000

ชอระวาง มาตราสวน

เลขระวาง

สญลกษณ

ระบบพกด สารบญระวางตดตอ

สารบญแนวแบงเขตการปกครอง

เสนกรด

26 March 2015

องคประกอบของแผนท1. ชอชดของแผนทและมาตราสวน (Series Name and Scale)

จะปรากฏอย ณ มมซายดานบนของแผนท คอ ประเทศไทย 1:50,000” ส าหรบมาตรสวนของแผนทจะปรากฏอยตรงกลางดานลางของแผนทอกแหงหนงดวย

2. ชอระวางแผนท (Sheet Number)หมายถง ชอของระวางแผนท ซงเปนชอทตงขนตามลกษณะทเดนทางภมศาสตรหรอวฒนธรรมในพนททแผนทระวางนนปรกคลมอย

26 March 2015

3. หมายเลขแผนระวาง(Sheet Number)

หมายเลขแผนระวางจะแสดงไวตรงขอบขวาดานบนและขอบซายดานลางของแผนท ใชเปนเลขหมายในการเรยกแผนทแตละระวาง เปนเลขหมายทอางองเพอความสะดวกในการจดระเบยบ การเกบรกษา

4. เลขหมายประจ าชด(Series Number)

จะบอกถงภมภาคทแผนทฉบบนนครอบคลมอย และบอกถงมาตราสวนดวย เลขหมายประจ าชดจะปรากฏอย 2 แหง คอ มมขวาดานบน และมมซายดานลาง ของแผนท

องคประกอบของแผนท

26 March 2015

5. การจดพมพ (Edition Number)บอกใหทราบถงจ านวนครงของการพมพแผนทฉบบนนพรอมทงหนวยงานทจดพมพดวย จะปรากฏอยทางขอบบนดานขวาและขอบลางดานซาย

6. มาตราสวนและมาตราสวนบรรทด (Map Scale and Bar Scale)เปนการแสดงอตราสวนเปรยบเทยบระหวางระยะทางทวดไดบนแผนท 1 หนวย กบระยะทางทวดไดจรงบนภมประเทศ เชน 1 เซนตเมตรในแผนท เทากบ 0.5 กโลเมตรในระยะทางบนพนทจรง

องคประกอบของแผนท

26 March 2015

แสดงเปนผงรปสเหลยมจตรสบรเวณมมลางดานขวาของแผนท เปนสารบญทจะบอกใหทราบถงแผนทระวางตางๆ ทอยโดยรอบแผนทฉบบนน

7. สารบญระวางตดตอ(Adjoining Sheets)

องคประกอบของแผนท

26 March 2015

แสดงไวตรงขอบลางดานขวาทใกลกบสารบญระวางตดตอ เปนรปสเหลยมเลกๆ แทนแผนทระวางนน ภายในจะมเสนแบงเขตการปกครองใหเหนพอสงเขป วาแผนทระวางนนครอบคลมพนเขตการปกครองใดบาง

8. สารบญแสดงแนวแบงเขตการปกครอง (Boundaries)

องคประกอบของแผนท

26 March 2015

9. แผนผงเดคดเนชน/มมเยอง (Declination Diagram)

แผนผงเดคลเนชนนท าใหเราทราบถงความสมพนธ ของมมทเกดขนระหวาง ทศเหนอจรง ทศเหนอแมเหลก ทศเหนอกรด

ทศเหนอแมเหลก

ทศเหนอจรง

ทศเหนอกรด

องคประกอบของแผนท

26 March 2015

บอกใหเราทราบถงชวงชนความสงของพนโดยรวมของแผนทแบบกวาง ๆ

10. ค าแนะน าเกยวกบระดบสง (Elevation Guide)

องคประกอบของแผนท

26 March 2015

11. ค าแนะน าเกยวกบลาด (Slope Guide)

องคประกอบของแผนท

26 March 2015

12. ตารางการอานคากรด (Grid Reference Box)

เปนค าแนะน าส าหรบการก าหนดต าแหนงของจดตางๆ ในแผนท ซงมตวอยางวธการอานประกอบดวย

องคประกอบของแผนท

26 March 2015

13. ขอความทเกยวกบการก าหนดความสง เสนโครงแผนท เสนกรด

องคประกอบของแผนท

26 March 2015

14. ศพทานกรม (Glossary)

เนองจากแผนทม 2 ภาษา คอ มทงภาษาไทยและองกฤษพมพควบคกนไป ซงภาษาองกฤษบางค านนเปนการสะกดทบภาษาไทย เชน “หวย” จะเขยนวา “Huai”หรอ “เขา” จะเขยนวา “Khao”

องคประกอบของแผนท

26 March 2015

15. ค าอธบายสญลกษณ (Legend)ค าอธบายสญลกษณทใชในแผนทอยทางดานลางซาย ค าอธบายสญลกษณมความหมายเพอแทนสงตางๆ ทปรากฏอยบนพนโลกและน ามาแสดงไวในพนท ไมสามารถแสดงใหเหมอนจรงไดจ าเปนตองใชสญลกษณตางๆ แสดงแทน และจ าเปนตองมค าอธบายประกอบไวเพอบอกใหทราบถงรายละเอยดทเปนจรงบนพนโลกวาบรเวณนนๆ เปนอะไร

ประเภทของสญลกษณทใชจะมอย 3 ประเภท คอ

1. สญลกษณทเปนจด (Point Symbol)

2. สญลกษณทเปนเสน (Line Symbol)

3. สญลกษณทเปนพนท (Area Symbol)

องคประกอบของแผนท

26 March 2015

16. สทใชในแผนทองคประกอบของแผนท

1. สด า หมายถง รายละเอยดทเกดจากมนษยสรางขน เชน อาคาร สสาน วด สถานทราชการตางๆ เปนตน

2. สน าเงน หมายถง สกษณะภมประเทศทเปนน า เชน ทะเล แมน า หนอง บง เปนตน

3. สน าตาล หมายถง ลกษณะ ภมประเทศทมความสงโดยทวไป เชน เสนชนความสง แนวคนดน

4. สเขยว หมายถง พชพนธไมตางๆ เชน ปา สวน ไร

5. สแดง หมายถง ถนนสายหลก พนทยานชมชนหนาแนน

26 March 2015

การอานคาพกดกรดในแผนท 1: 50,000

2 X 2 ซม.

0.78 ซม.

0.79 ซม.พกดแนวนอน (X)= 555000 +

(0.78/2) 1000= 555390 E

พกดแนวตง (Y)= 1744000 +

(0.79/2) 1000= 1744395 N

หาคาพกด วดแมวงก

26 March 2015

การวดระยะทางในแผนท 1: 50,000

2. การใชแถบกระดาษ (Paper strip method)

1. ใชปลายดนสอปก ณ จดเครองหมายของแถบกระดาษ

A

B

ถาเปนระยะทางทคอนขางเปนเสนตรง เชนทางรถไฟ ยอมไมเปนปญหาเพราะสามารถใชไมบรรทดวดระยะทางไดโดยตรง

แตในกรณทระยะทางทตองการวดไมเปนเสนตรงมลกษณะคดโคง เชน แมน า ถนนทคดโคง กกอใหเกดปญหาในการวด เพราะไมสามารถใชไมบรรทดวดไดโดยตรง อยางไรกตาม วธการในการวดระยะทางทคดโคงได ดงน

26 March 2015

สมมตวาแผนทมาตราสวน 1: 50,000 วดระยะระหวางจด A ถง จด Bได 3.5 เซนตเมตร จงหาระยะทางในภมประเทศจากสตรดานลาง (กกโลเมตร ?)

การวดระยะทางในแผนท 1: 50,000

26 March 2015

เสนชนความสง (Contour line)เสนชนความสง คอ เสนสมมตทลากไปตามพนภมประเทศบนแผนทภมประเทศ ผานจดทมระดบความสงเดยวกน ในแผนทภมประเทศ เสนชนความสง แสดงดวยสน าตาล และมสน าตาลเขมในกรณทเปนเสนชนความสงหลก (Index contour)

http://www.gistda.or.th

- เสนชนความสงหลก (Index Contour)- เสนชนความสงรอง (Intermediate Contour)- เสนชนความสงแทรก (Supplemental Contour)- เสนชนความสงแองต า (Depression Contour)- เสนชนความสงประมาณ (Approximate Contour)

26 March 2015

การพจารณาลกษณะภมประเทศจากเสนชนความสง

ถาเสนความสงเปนวงกลมซอนๆกนแสดงวาเปน ภเขายอดแหลมหรอเนนเขาโดด

ถาเสนความสงเปนวงยาวๆ ซอนกนแสดงวา ยอดเขาเปนสนยาว

ถายอดเขามเสนชนความสงเปนวงใหญๆ และทางเชงเขามเสนชนความสงชดกนแสดงวาเปนภเขายอดตดทมขอบชน หรอทเรยกกนวา “ภ” เชน ภกระดง

26 March 2015

ลกษณะภมประเทศเปนแบบล าหวยหลายๆ สายมาบรรจบกบ

ลกษณะภมประเทศเปนแบบหนาผา สงชน

ลกษณะภมประเทศแบบหบเขา หรอล าหวย

26 March 2015

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c3/Point_bar_and_cut_bank.jpg

“ทางน าโคงตวด” (Stream Meander)Lat= 17.14°Long = 100.09°

“ชายฝงตลงชน” (Cut bank)“ชายฝงยนออกมา” (Point bar)“ตะกอนหวหาด” (Point bar deposit)

26 March 2015

เทคโนโลยภมสารสนเทศ (Geo-informatics Technology)

Remote Sensing (RS)

Global Positioning System (GPS)

Geographic Information System (GIS)

26 March 2015

การรบรจากระยะไกล

การก าหนดต าแหนงบนพนโลก

ระบบสารสนเทศภมศาสตร

การรบรจากระยะไกล (Remote Sensing : RS)

26 March 2015

• ดาวเทยมส ารวจทรพยากร• เครองบน

ขอมลภาพถายจากดาวเทยม ภาพไหนครบ???

A B

26 March 2015

การรบรจากระยะไกล (Remote Sensing : RS)รโมทเซนซง (Remote Sensing) เปนประโยคทประกอบขนมาจากการรวม 2 ค า ซงแยก

ออกไดดงน คอ Remote = ระยะไกล และ Sensing = การรบร จากการรวมค า 2 ค าเขาดวยกน ค าวา "Remote Sensing" จงหมายถง "การรบรจากระยะไกล" โดยนยามความหมายนไดกลาวไววา “เปนการส ารวจตรวจสอบคณสมบตสงใดๆ กตาม โดยทมไดสมผสกบสงเหลานนเลย”

ตวอยางการรบรจากระยะไกล เชน การถายรป ซงมกลองถายรปเปนเครองรบร โดยอาศยคลนตามองเหน (Visible) เปนพลงงาน และบนทกพลงงานทสะทอนจากวตถเปาหมาย

การรบรจากระยะไกล จะเปนการส ารวจโดยใชดาวเทยมส ารวจทรพยากรโลก Earth observation satellite

26 March 2015

องคประกอบของการส ารวจระยะไกล1. แหลงก าเนดพลงงาน (Source of Energy)

2. วตถและปรากฏการณตางๆ บนพนผวโลก (Earth Surface Features)

3. เครองมอหรออปกรณในการบนทกขอมล (Sensor)

26 March 2015

http://www.searchmesh.net/26 March 2015

การถายภาพทางอากาศ

26 March 2015

ภาพถายทางอากาศ

26 March 2015

ภาพถายออรโธสเชงเลขhttp://eis.ldd.go.th/lddeis/PLM.aspx

Copy Right @ GISTDA26 March 2015

Spatial Resolution (ความละเอยดเชงพนท)

15 เมตร

5.8 เมตร

0.61 เมตร26 March 2015

ความละเอยดเชงพนทของขอมลภาพ ซงแสดงถงขนาดทเลกทสดของวถตทจะถกตรวจจบไดโดยอปกรณบนทกขอมล (sensor) หรอพนททเลกทสดบนพนโลกทถกแสดงออกมาในรปของจดภาพ ซงจะแสดงถงขดความสามารถของระบบบนทกขอมลทตดตงบนดาวเทยม (sensor) วาจะสามารถตรวจจบ (detect) พนททมขนาดเลกทสดไดเทาใด เชน ถาจดภาพ 15 เมตร นนหมายถงวตถทมขนาดนอยกวา 15 เมตร จะไมสามารถมองเหนไดในขอมลภาพ

บางพนทใน Google Earth อาจจะมภาพทเปนรายละเอยดต า เชน พนทนอกตวเมอง บางพนทจะเปนภาพรายละเอยดสง เชน ในเขตตวเมอง หรอยานชมชนเมอง

26 March 2015

ระบบก าหนดต าแหนงบนพนโลก (Global Positioning System : GPS)

26 March 2015

Global Positioning System (GPS)

ระบบก าหนดต าแหนงบนพนโลก (จพเอส) เปนระบบทใชค านวณหาต าแหนงบนโลกดวยการสงสญญาณคลนวทยมายง

เครองรบสญญาณ พฒนาขนโดยกระทรวงกลาโหม ประเทศสหรฐอเมรกา เมอตนป 1978 มชอ

อยางเปนทางการวา Navigation Signal Timing and Ranging GlobalPositioning System (NAVSTAR GPS)

26 March 2015

องคประกอบของระบบ GPS ( Structure of GPS)

1. สวนอวกาศ2. สวนควบคมภาคพนดน3. สวนผใชงาน26 March 2015

ประโยชนของระบบหาต าแหนงบนโลกดวยดาวเทยม

หาต าแหนงใด ๆ บนพนโลกไดตลอด 24 ชวโมง

ใชในกจกรรมทางทหาร

การส ารวจรงวดและการท าแผนท

การน ารองจากทหนงไปยงอกทหนง

การตดตามการเคลอนทของคนและสงของตาง ๆ

การควบคมเครองจกรกล

บนทกเสนทางวาเราไปไหนมาบาง

ใชในการก าหนดจดพกดผวโลก เพองานดานระบบสารสนเทศภมศาสตร และทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

ใชในการตดตามอนรกษและควบคมสตว

26 March 2015

ผลตภณฑเครองรบสญญาณ GPS

GPS รนไหนบางทเหมาะสมกบงานของเรา (ใชงาย ไมซบซอน ราคาไมแพงและมแผนทประเทศไทย)

26 March 2015

GPS in Real-time tracking with Google Earth

ระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic Information System : GIS)

26 March 2015

ระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) คออะไร

จไอเอส หรอเรยกอกชอวา “ระบบสารสนเทศภมศาสตร” คอ ระบบทชวยจดการขอมลเชงพนท ดวยคอมพวเตอรโดยมการจดเกบขอมล วเคราะหขอมล และแสดงผลขอมลเปนแผนท

16๐22’เหนอ 100๐31’ตะวนออก

อางน าแหงนตงอยทไหนบนโลกน

ขอมลคณลกษณะของอางน า- ชอ- ความจ- การใชประโยชน- หนวยงานทดแล- ???

ขอมลเชงพนท ขอมลเชงบรรยาย

26 March 2015

องคประกอบของระบบสารสนเทศภมศาสตร

1. อปกรณคอมพวเตอร (Hardware)

2. โปรแกรมคอชดของค าสงส าเรจรป (Software)

3. ขอมล คอขอมลเชงพนท ทมการอางองภมศาสตรหรอมพกด ซงแบงเปน 2 รปแบบ คอ ขอมลเวกเตอร และราสเตอร

4. บคลากร (People)

5. วธการหรอขนตอนการท างาน (Approaches)

26 March 2015

ลกษณะส าคญของขอมลจไอเอส

• สามารถอางองเชงต าแหนงทางภมศาสตร หรอมระบบพกด• สามารถแสดงออกมาในรปแบบแผนทและขอมลในรปแบบตวเลขและ

ตวอกษรได• สามารถบนทกขอมลเพอทจะแสดงภาพพนทจรง โดยมการจดเกบขอมล

เปนชนๆ หรอเรยกวา “เลเยอร” (Layer)

26 March 2015

26 March 2015

ลกษณะของขอมลและการจดเกบในระบบ GIS

GIS เปนระบบทสามารถบนทกขอมลเพอทจะแสดงภาพพนทจรง โดยมการจดเกบขอมลเปนชนๆ หรอเรยกวา “เลเยอร” (Layer)

ต าแหนงทตงหมบานVillage

ถนน

แปลงทดน

แบบจ าลองความสง

การใชประโยชนทดน

ลกษณะภมประเทศจรง

26 March 2015

ลกษณะขอมลเวกเตอร (Vector Format)

ประเภทขอมล ตวอยางขอมล ขอมลเชงพนทSpatial Data

ขอมลเชงบรรยายAttribute Data

Pointต าแหนงหมบานจดทตงส าคญ

- ชอหมบาน- ชอสถานทส าคญ- จ านวนประชากร

Lineถนนเสนทางน า

- ประเภทของถนน- ความกวางถนน

Polygonขอบเขตการปกครองพนทแหลงน าพนทการใชทดน

- ชอจงหวด- รหสจงหวด- เนอท

26 March 2015

ลกษณะขอมลราสเตอร (Raster Format)

ขอมลทมโครงสรางเปนชองสเหลยม เรยกวา จดภาพ (Pixel) เรยงตอเนองกนในแนวราบและแนวดง (Rows & Columns) ในแตละจดภาพสามารถเกบคาได 1 คา ความสามารถในการแสดงรายละเอยดขอมลจะขนอยกบขนาดของจดภาพ (Pixel)

26 March 2015