gml i

*)Sutina i osnovno shvatanje logistike Logistika je interdisciplinarna oblast sistema nauka koja obuhvata organizaciona

rjeenja, infrastrukturu, resurse, procese i ekonomsku podrku, radi realizacije zadatih ciljeva, kroz cjelokupni ivotni ciklus proizvoda. Aktuelnost logistike uslovljena je njenim znaajem za savremeni biznis, koji proizilazi kako iz velikih potencijalnih mogunosti koje nudi, tako i iz brojnih funkcionalnih oblasti koje optimalizuje njena promjena, kao to su transport, skladitenje, upravljanje zalihama itd.

Logistika je sve ono to prati osnovnu djelatnost na koju se odnosi i bez koje se osnovna djelatnost ne moe izvoditi ili se izvodi sa velikim potekoama. Savremeni znaaj logistike se ogleda u injenici da njena primjena u poslovnoj praksi omoguuje firmama da znaajno smanje robne zalihe, cijenu kotanja proizvoda i logistike trokove, a ubrzaju tokove obrtnog kapitala i sve to u cilju potpunijeg zadovoljenja potreba korisnika.

Etimoloki logistika vodi porijeklo iz drevne Grke, kada je oznaavala sposobnost raunanja, tj sposobnost logikog rasuivanja, kasnije se odnosila na vojnu oblast i matematiku logiku. U novije vrijeme pojam logistike se sve ee upotrebljava kod marketing logistike, logistikog menadmenta, f-ja, trokova, sistema itd. Marketing koncept logistike koristi u situacijama kretanja roba, informacija i resursa od

mjesta nastanka do upotrebnog odredita. Najoptije, logistika se moe definisati kao skup uslunih aktivnosti kojima se vri koordinisano pomjeranje resursa, tj njihovo prenoenje koje treba u to veoj mjeri da odrovara zahtjevima kupaca. Jednostavnije, logistika je integralno upravljanje tokovima

roba, inf i resursa.

Najbitnije sutinske karakteristike log su te da: ona predstavlja uslunu djelatnost, ima integrisani karakter i praena je informacionim tokovima. Logistika podrazmijeva klasine menadment f-je: planiranje, organizovanje, rukovoenje, kadrovanje i kontrolu, koordinaciju i motivaciju kao podravajue f-je. Ove f-je je potrebno kombinovati kako bi se realizovali robni tokovi i nematerijalne

operacije od projektovanja i nabavke, preko proizvodnje i razmjene, pa sve do konane potronje.

*) Predmet istraivanja u logistici Objekat istraivanja u logistici su materijalni tokovi (osnovni) i usluni, informacioni i finansijski (kao pratei) tokovi. Pod materijalnim se podrazumijevaju ulazne sirovine, poluproizvodi i gotovi proizvodi.

One dopremaju, otpremaju, utovaraju, istovaraju, prevoze, sortiraju, pakuju, prepakuju,

uvaju itd. Uslune djelatnosti, tzv tercijarna sfera, ine razliite ekonomske djelatnosti, i to: trgovina na malo i veliko, bankarstvo, finansije, transport, turizam, razonoda, zabava,

edukacija, zdravstvo, nauka, administracija idr. Treba istai i to da se usluna oblast stalno proiruje novim sadrajima. Finansijski tokovi su dio svake vrste proizvoda ili usluga. Posmatraju se kao rutina, tj

kao gotovo automatski pratei tok materijalnih, uslunih i inf tokova izmeu logistikih partnera, to znai da je njihov zadatak da omogue sinhronizovani prenos materijala, proizvoda, usluga, osoblja i inf. Relevantni su trokovi koji su povezani sa konkretnim logistikim aktivnostima, ali posmatrano iz finansijske perspektive, cijena svakog fin.aranmana je uvijek f-ja rizika. Informacioni tokovi predstavljaju kretanje inf usmenim, dokumentarnim ili elektronskim

putem, koje prati materijalne i uslune tokove. To su informacije baza koncipiranja mark.logistike i njen kljuni podsistem, jer inf tokovi spajaju organizaciono razdvojene ali funkcionalno i poslovno povezane subsisteme mark.logistike, tj omoguuju uspjeno i pravovremeno komuniciranje izmeu njih. Inf.tokovi su za logistiku posebno vani zbog odsustva sinhronizacije sa mat.tokovima u periodu nastajanja, i oni (inf.tokovi)

obino nastaju prije materijalnih. Predmet istraivanja mark.logistike je optimizacija resursa u konkretnom ekonomskom sistemu i integracija svih logistikih f-ja prilikom upravljanja osnovnim (materijalnim i uslunim) i prateim (finansijskim, inf, i uslunim) tokovima.

*Logistike operacije, f-je i osobine logistikog sistema. Logistika operacija i logistike f-je su temeljni pojmovi marketing logistike. Pod logistikom operacijom se podrazumijeva svako elementarno dejstvo koje dovodi do preobraaja parametara materijalnih i prateih tokova, a ne podlijee daljoj dekompoziciji u okvirima postavljenih. Materijalne operacije su utovar, istovar,

mjerenje, uvanje, kontrola, skladitenje, itd. Informacione i finansijske operacije su predaja inf o materijalnim tokovima, prijem i predaja narudbe, plaanje dobavljaima, osiguranje tereta, itd.

Logistike f-je se odnose na odreeni nivo mikroekonomije i tada se pod njima podrazumijeva skup logistikih operacija koje su izdvojene zbog poveanja efikasnosti logistikog sistema. Osnovne log.f-je su odravanje standarda kvaliteta proizvoda i usluga, nabavka materijalnih resursa, transport, itd. Podravajue su skladitenje, obrada tereta, zatitno pakovanje, reciklaa, prognoziranje trokova. Koncepcija integrisanja svih f-ja je glavni zadatak logistike.

Logistiki sistem se definie kao proces planiranja i koordinacije svih aspekata fizikog kretanja materijalnih tokova radi minimizacije optih trokova i obezbjeenja eljenog nivoa usluge. Log sistem se moe posmatrati i kao skup logistikih mrea. Log.mree su skup meusobno povezanih log.karika u distributivnoj mrei neke firme. Osnovne karakteristike log.mree su meusobna povezanost i zavisnost centara log.aktivnosti, koji obrazuju mrenu strukturu i mogunost grafikog predstavljanja planiranih veza i dejstava.

Log.podsistemi su gradivne funkcionalne ili organizacione cjeline log.sistema koje se

sastoje iz pojedinih njegovih el i karika, a realizuju konkretne log.f-je i operacije.

3 osnovna uesnika u logistici firme su isporuioci, dobavljai i kupci.

*) Logistiki sistem firme. Log.sis.firme ima hijerarhijsku strukturu. Log.misija mora biti u saglasnosti sa

osnovnom misijom firme iz koje se izvodi log.strategija. Pored navedenih strategija,

log.koncepcija obuhvata i log.tehnologiju, zahvaljujui prvenstveno potrebi da bude stabilna inf.podrka. Savremene koncepcije log.sistema firme zasnivaju se na hijerarhijskoj strukturi, na

ijem su vrhu misija i korporaciona strategija, na bazi kojih se formulie log.misija, strategija, tehnologija, sistem, podsistem i moduli, biznis procesi i operacije i f-je.

Od elementarnih log.koncepcija treba izdvojiti:

a) marketinku koncepciju, b) konc.informacione podrke materijalnih tokova, c) konc.logistike dodatne vrijednosti, d) konc.logistike u realnom vremenu, e) konc.planiranja potreba/resursa (RRP), f) konc. tano na vrijeme (JIT), g) konc.plitke proizvodnje, h) konc.upravljanja lancem isporuka (SCM), i) konc. E-logistike.

*) Pojam i znaaj marketing logistike. Koncept mark.logistike ima mnoge specifinosti u odnosu na druge aspekte logistike. Specifinost se sastoji u tome to mark.log. obuhvata poslovne aktivnosti firme koje su usmjerene na fiziko kretanje roba i usluga koje se isporuuju kupcima. Sutina je u pravovremenom dostavljanju ugovorenog proizvoda ili usluge kupcu na odreeno mjesto, uz minimalne trokove kojima se omoguuje stvaranje dodatne vrijednosti. Minimiziranje trokova preobraaja inputa u outpute postie se dodavanjem odreene vrijednosti ulaznim komponentama, na sl naine: promjenom(mijenja strukturu inputa, moe biti fizika, senzualna i psiholoka), transportom (doprinosi da roba ili usluga vrijede vie na mjestu krajnje destinacije), skladitenjem (doprinosi porastu vrijednosti robe), dodatnim uslovima isporuke.

Dodatna vrijednost se definie kao poboljanje klijentovog i kupevog zapaanja vrijednosti proizvoda pomou poveanja ekon.upotrebljivosti, koja moe biti: upotrebljivost forme, svojine, lokacijska i vremenska upotrebljivosti.

Znaaj je viestruk. Mark.log istupa kao trei subsistem mikro logistikog sistema koji je sutinski orjentisan na kretanje robe od mjesta i vremena proizvodnje do mjesta i vremena potronje, a koji nastoji da prebrodi prostorne i vremenske nepodudarnosti i ogranienja uz smanjenje br posrednika. Premoavanje ove nepodudarnosti se obavlja posredstvom transporta i skladitenja (to ini 2 osnovne f-je mark.log) Zadaci mark.log. su vezani za rjeavanje problema prostornog i vremensog usklaivanja ritma robnih tokova u 4 faze (1-nabavka sirovina, materijala i transport istih do firme; 2-

transformaciju osobina i vrijednosti u procesu proizvodnje; 3- kretanje gotovih

proizvoda od skladita do korisnika; 4-kretanje robe od posrednika do krajnjeg kupca), kojima se vri realizacija kupeve narudbe i obezbjeuje pravovremenska isporuka kvalitetnog proizvoda kojim se u potpunosti zadovoljava potreba kupca.

*) Integrisana marketing logistika.

Napredme firme u savremenim uslovima formiraju integrisane log.sisteme, to znai spajanje funkcionalnih oblasti logistike sa tradicionalnim log.f-jama.

Sutina marketing logistike: a) smanjenje robnih i materijalnih zaliha, b) ubrzanje tokova obrtnih sredstava, c) smanjenje logistikih tokova, d) potpunije zadovoljenje potroaa u pogledu isporuke roba i prateeg servisa, e) poveanje ritmike sinhronizacije logistikih tokova i aktivnosti i f) poveanje pouzdanosti logistikih kanala i stabilnosti logistikog sistema u cjelini.

Integrisana mark.logistika znai realizaciju neprekidnog i doslednog lanca stvaranja dodatne vrijednosti metodom korak po korak, dobijanjem robe i usluge odgovarajueg kvaliteta i oblika u potrebno vrijeme.

Koncepcija int.mark.logistike sadri vie funkcionalnih log.modula, od kojih su najvaniji: a) planiranje prodaja i operacija, b) upravljanje tritom, c) osnovni kalendarni plan proizvodnje, d) planiranje materijalnih potreba, e) podsistem specifikacija, f) podsistem operacija sa zalihama, g) podsistem planiranih primanja za otvorene narudbe, h) planiranje i kontrola proizvodnih operacija, i) modeliranje i j) mjerenje rezultata djelatnosti. Koncepcija int.mark.log se postepeno razvijala i prilagoavala praksi i njen osnovni koncept je modifikovan sa 5 novih adaptacija:

1. logistikom usluga, 2. logistikom brzog djelovanja (QRL), 3. log.ispravljanja greaka (RLR), 4. log.efikasnog odgovaranja na zahtjeve kupaca i 5. obrnutom logistikom. Sutina int.mark.log je u tome da obezbijedi to vei stepen integracije razliitih oblika logistikih djelatnosti. To je sistemski pristup zahvaljujui kojem uspijevaju da se smanje iznosi optih logistikih trokova i da se izbjegnu uska grla na logistikim relacijama (dobavlja-narudbe, narudbe-proizvodnja, proizvodnja-marketing, marketing-distribucija, distribucija-posrednik, posrednik-potroa).

*) Logistika nabavke.

Logistika nabavke podrazumijeva nekoliko osn.aktivnosti kao to su: planiranje, dostava, prijem, kontrola kvaliteta i kvantiteta, reklamacije, skladitenje i uvanje, i davanje u proizvodnju.

Osn.f-je odjeljena nabavke su: definisanje potreba, izbor dobavljaa, zakljuenje ugovora i kontrola njegove realizacije, prijem poruenih resursa,... Osn.ciljevi log.menadmenta u sferi nabavke proizvodnje i trgovinske firme su: nabavka robe po povoljnoj cijeni, odravanje zaliha na optimalnom nivou, garantovanje dostave robe, nabavka robe najboljeg kvaliteta, dobra saradnja s najpouzdanijim dobavljaima i smanjenje transakcionih trokova nabavke. Nabavna cijena takoe utie na cijenu kotanja, tako da je potrebno razmatrati i druge fatkore, kao to su: uslovi plaanja, veleprodajna snienja cijene, izbor kompetentnog dobavljaa idr.

*) Logistika distribucije. Bavi se integrisanjem log.f-ja i operacija kretanja proizvoda i prateeg log.servisa od proizvoaa do konanih potroaa. Osn.f-je log distribucije su:

izgradnja distributivnih kanala, optimalna dislokacija distributivnih centara, uspostavljanje standarda kvaliteta logistikog servisa, transport proizvoda, skladitenje, uvanje i prerada tereta, upravljanje zalihama i osiguranje od rizika, Log.funkcijama u distribuciji odgovaraju razliiti zadaci, i to: f-ja inf podrke, upravljanja zalihama i skladitenje, transporta, pakovanja, servisiranja, logistikog administriranja.

Za distribuciju je posebno vana logistika servisiranja poizvoda jer potroa stalno ocjenjuje njegov kvalitet. Najvaniji pokazatelji kvaliteta servisiranja proizvoda su: okruenje u kom se servis sprovodi, pouzdanost (servisiranje na vrijeme), odgovornost, kompetentnost, dostupnost servisa, povjerenje, korektnosti i komunikativnost personala, razumijevanje zahtjeva kupaca i informisanost. Veliki znaaj u distribuciji ima i logistika obrnutih tokova, koja podrazumijeva reklamiranje i vraanje defektnih proizvoda zbog postojanja raznih vrsta greaka. Na takve proizvode se primjenjuju razne operacije: dorada, popravka isl, to je ponekad nemogue, te tada proizvoa isporuuje nov proizvod.

*) Logistika transporta.

Je nova nauna disciplina koja dopunjuje ciklus trinih elementarnih disciplina kao to su marketing, menadment i sl. Transport je vaan strategijski resurs koji ima primarnu ulogu i znaaj za primjenu logistike kao nove metodologije optimizacije racionalonog kretanja tereta, koja omoguuje proveanje efikasnosti tih tokova, smanjenje trokova i vee zadovoljenje korisnika. Znaaj transporta se ogleda u injenici da on uestvuje u mnogim fazama lanca isporuka, kao to su: planiranje aktivnosti i vremena realizacije narudbi, snabdijevanje, proizvodnja i distribucija. Logistika transporta je dominantan logistiki proces zbog toga to se interne i eksterne usluge esto poruuju, zahtijevaju ljude i opremu, a trokovi su veoma znaajni i uoljivi. Predstavlja kompleksan sistem organizacije i kontrole teretnih tokova koji pored ljudskih resursa podrazumijeva i korienje savremenih elektronskih, komunikacionih, transportih i informacionih tehnologija.

Sutina transp.log jr u stvaranju dodatne vrijednosti putem efikasnog, pravovremenog, kvalitetnog prevoza tereta.

Kljuni znaaj transportnih usluga je pored ostalog odreen injenicama da trokovi transporta preovladavaju u strukturi log.trokova na mikro i makro nivou i znaajno utiu na ukupne trokove naruioca navedenih usluga.

*) Logistika zaliha.

Kod log.zaliha postoji poznata ekonomska protivurjenost izmeu zahtjeva za visokim zalihama koje su poeljne za marketing i proizvodnju s jedne, i zahtjeva finansija za to manjim zalihama sa druge strane.

Da bi se u praksi ostvarili min log.trokovi, potrebno je razraditi pravilnu strategiju odravanja zaliha, stalno sprovoditi odgovarajue logistike aktivnosti na svim punktovima i tokovima, kako materijalnim tako i informacionim. Osnovno regulisanje

zaliha u p-u se svodi na odravanje njihovog potrebnog nivoa na skladitima. U pogledu materijalnih tokova smatra se da osnovne logistike aktivnosti treba da budu usmjerene na ostavrenje niskoh trokova, visokog nivoa opsluivanja, garantovanog kvaliteta i relativno malog obima uloenog kapitala. Ovo se sprovodi u sledeim pravcima: prognozama materijalnih potreba, definisanjem izvora isporuka i dobijanje

materijala, praenjem ulaza materijala u proizvodni proces i monitoringom statusa materijala kao dijela obrtnih sredstava.

*) Logistika skladitenja. Sve firme koje imaju skladite svakodnevno moraju da rjeavaju mnoge probleme operativnog i strategijskog karaktera.

Logistiki proces u skladitima je uvijek povezan sa f-jama nabavke, prodaje i marketinga, manipulativnim transportom, organizacijom prerade tereta i pakovanjem.

On slui za premoavanje vremenske nepodudarnosti izmeu priliva i odliva tereta. Skladite je karika logistikog sistema koji je logistikim kanalima povezan sa ostalim elementima. U njima (skladitima) se obavlja nekoliko osnovnih logistikih f-ja i to: konsolidovanje tereta, sitnjenje tereta, distribucija odreenog proizvodnog asortimana, podrka proizvodnji i kompletiranje otpremnih partija tereta iz vie fabrika u skladitima i terminalima i njihovo usmjeravanje na vie potroaa. Osnovne prednosti skladitenja su koordinacija i izjednaavanje ponude i tranje u preocesu nabavke i distribucije, smanjivanje logistikih trokova pri transportu, maksimalno zadovoljenje potroake tranje, irenje trinog prostranstva, itd. Logistiki trokovi skladitenja mogu se odnositi na kapitalne, uvanje, tekue opsluivanje, skladitenje operacije i osiguranje od rizika. Skladitenje karatkeriu 3 osnovne f-je: premjetanje tereta, uvanje tereta i predaja informacija. Premjetanje obuhvata prijem, transfer, kompletiranje, sortiranje, preupuenje i otpremu.

*) Povezanost logistike i marketinga.

Jasno je da postoji tijesna meusobna povezanost i uslovljenost marketinga i logistike, tako to je cilj marketinga raspodjela resursa po elementima marketing miksa na nain da se dobije maksimalna dugorona rentabilnost firme, a cilj logistike minimizacija ukupnih logistikih trokova s uvaavanjem maksimalnog mogueg zadovoljenja korisnika.

Postoje brojna zajednika poslovna polja, tokovi, f-je, dejstva i aktivnosti. Stavljanjem prefiksa marketinki ispred logistiki sistem se takoe eli naglasiti veza marketinga i logistike, koja ima ne samo sinergistiki, nego i subordinirajui karakter. Ukratko, marketing logistikih sistema ima osnovni cilj da podigne nivo kvaliteta logistikih usluga unutar firme, preko ega se stiu znaajne konkurentske prednosti na bazi optimizacije logistikih trokova i efikasnijeg korienja ljudskih, finansijskih i tehnikih resursa. Takoe imaju i zajedniki output motiv i cilj djelovanja, tj zajednika karika logistike i marketinga je orijentacija na potroaa.

*) Marketing logistika i stvaranje dodatne vrijednosti usluga.

Fizikim premjetanjem sirovina, gotovih proizvoda, opreme i sl od ulaznih do izlaznih mjesta mora se upravljati. To upravljanje se naziva menadmentom integrisane marketing logistike. Pri tome se termin integrisanost upotrebljava za oznaavanje koncepta neprekidnog toka proizvoda, usluga i informacija, tj za zajedniko i istovremeno funkcionisanje svih logistikih aktivnosti. Za bolje razumijevanje sutine menadmenta integrisane marketing logistike i stvaranja dodatne vrijednosti proizvoda potrebno je imati u vidu ekonomsku sutinu uslune djelatnosti. Misli se prvo na kvalitet i korisnost usluge (koja je sposobna zadovoljiti

potrebe korisnika na nivou njihovih elja i zahtjeva), i drugo na njen privredni karakter (raznovrsnost ekonomskih aktivnosti koje imaju usluni karakter i predstavljaju nain zadovoljavanja drutvenih potreba). Dodatna vrijednost odnosi se na poboljanje klijentovog i kupevog zapaanja vrijednosti proizvoda pomou poveanja njegove ekonomske upotrebljivosti, koja moe biti vezana za upotrebljivost forme, svojine, vremena i lokacije. Upravo zbog toga je

viestruk znaaj integrisane marketing logistike, jer ona kao trei subsistem mikro logistikog sistema nastoji da prebrodi navedene prostorne, vremenske i svojinske nepodudarnosti, uz smanjenje broja posrednika.

Pojam dodatne vrijednosti se direktno odnosi na integrisanu marketing logistiku jer

znai poboljanje potroaeve percepcije vrijednosti odreenog proizvoda preko poveanja njegove ekonomske upotrebljivosti.