gymnospermae - karadeniz teknik Üniversitesi · 2016. 12. 20. · gymnospermae (açık tohumlular)...

GYMNOSPERMAE(Açık Tohumlular)

PINACEAE *****

Yalnızca uzun sürgün

Abies

Keteleria

Pseudotsuga

Tsuga

Picea

Bu familyanın cinsleri şunlardır:

Uzun sürgünü + Kısa Sürgün

Pinus

Cedrus

Larix

Pseudolarix

Cathaya

Cedrus libaniToros Sediri, Lübnan Sediri (Katran)

Cedrus libaniToros Sediri, Lübnan Sediri (Katran)

Cedrus libaniToros Sediri, Lübnan Sediri (Katran)

Cedrus libaniToros Sediri, Lübnan Sediri (Katran)

Cedrus libaniToros Sediri, Lübnan Sediri (Katran)

Cedrus Link.: Sedirler- Herdem yeşil, yatay yönde uzanan yaygın dallı, uzun boylu orman

ağaçlarıdır.- “Kedros” tan adını almış KOZALAKLI AĞAÇ denilir.- Düzensiz dallanma yapar,- Uzun ve Kısa Sürgünleri vardır.- İğne yapraklar genellikler üç köşeli, 2 adet reçine kanalı vardır. Uzun

sürgünlerde teker teker, kısa sürgünlerde bir çoğu bir arada demetbiçiminde dizilmiştir.

- Çiçekler bir cinsli bir evcikli (monoik), erkek çiçekler 5 cm, sarı renkli,silindirik yapıda, olgunlaşmaları diğer cinslerin aksine eylül, ekimayında olur.

- Dişi çiçekler, çiçek evresinde oldukça küçük, 1-1,5 cm, yeşil,döllenme ilkbaharda olur.

- Kozalak 26 ayda olgunlaşır. Kozalak bir fıçı şeklindedir. Sürgüneoturmuş, kısa ve kalın bir sapı vardır.

- Brahtesi gözükmez. Kozalak pulları dağılır. Eksen sürgün üzerindekalır.

- Tohumun , büyük, üçgen şeklinde kanadı var, tohumu tek yüzdenörtmüştür.

- Sedirler tam bir ışık ağacıdır. Nem istemleri az, sıcaklık istemi fazladır.

- Yetiştirilmeleri tohumla, ancak kimi değerli varyete ve formları çelik veaşı ile üretilebilir.

- Çok eski çağlardan beri bilinen ve kullanılan eterik yağlı, güzel kokulukıymetli odunları vardır.

- Odunlarında reçine kanalı yoktur, özışınları heterojendir. Diri odunkısmı sarımsı beyaz, özodunu ise daha koyudur.

- Su altı inşaatlarında, özellikle gemi yapımında, mobilyacılık, lambri,inşaat ve daha bir çok endüstriyel kullanım alanı vardır.

- Bu cinsin, Kuzey Afrika, Güney Anadolu, Lübnan, Kıbrıs veHimalayalarda bulunan 4 türü vardır.

Sedir Türlerinin Ayırdım Anahtarı

1. Genç bireylerde tepe sürgünü ve yan sürgünlerin uçları aşağıya sarkmakta, iğne yapraklar en uzun 3-5 cm., kozalakları en büyük 7-12 cm.

Cedrus deodara1. Genç bireylerde tepe sürgünü dik durur ya da yana doğru uzanır. İğne yapraklar

genellikle 3,5 cm. ’den daha kısa.

2. İğne yapraklar en kısa, 5-8 mm.’dir. Kozalak küçük 7 cm. boyunda. Yayılış alanı dar ve sınırlıdır. Yalnız Kıbrıs’ta görülür.

Cedrus brevifolia3. İğne yaprakların boyları 1,5-3,5 cm., sert ve batıcı uçlu, tepe yapısı oldukça sık dallı,

ancak yaşlı bireylerde tepe şemsiye gibi dağılır, kozalak iri, 8-10 cm., iğne yapraklar çoğunlukla koyu yeşil.

Cedrus libani

4. İğne yapraklar çoğunlukla 2,5 cm.’den daha kısa, mavimsi yeşil, tepe yapısı seyrek dallı, kozalak 5-7 cm. boyunda küçük, fıçı şeklinde.

Cedrus atlantica

Cedrus libani Toros Sediri, Lübnan Sediri - Halk arasında “Katran” adı verilir. Yayılışını Toroslarda yapar.

- 40 m boy, görkemli bir yapısı var. gençken piramidal, yaşlı iken dağılanşemsiye lekinde tepe vardır.Dallar düzensiz, yatay 90 derece açı ilegövdeden çıkar. Cedrus atlanticaya oranla daha sık dallıdır.

- Kozalak fıçı şeklinde, boy 8-10cm, en 4-6 cm, sürgüne oturmuş, pullargeniş ve tam kenarlıdır., üzeri bol reçinelidir.

- Işık ağacıdır, nem istemi yüksek değildir, topraksız kalker kayalarüzerinde yetişir. Odunu çok değerli, mısırlılar, finikeliler ve asurlularçok kullanmıştır.

- Gordiyon Kral Mezarı ve Efes’teki Diana Tapınağında ki gibi bir çokdeğerli tarihsel yapıtta sedir kullanılmıştır.

- Sedirlerin en önemli tahripcisi keçilerdir.

- Ana türden başka bir çok formu bulunur.

Doğal olarak Güney Anadolu ve az oranda Lübnan’da yayılmakta olup, batı sınırı

Fethiye ve Köyceğiz’den başlar. Doğuya doğru Toroslar üzerinde uzanmakta,

Göksun ve Kahramanmaraş yörelerinden bir kavisle güneye Amanoslar’a

yönelmektedir.

Buradan da Lübnan’a yönelmekte, Lübnan’da ancak Cebelübnan’da kalmıştır.

Bu ana yayılışı dışında ise Kuzey Anadolu’da Kelkit - Yeşilırmak vadisinde Erbaa,

Çatalan ve Niksar yörelerinde yaklaşık 100 hektarlık alanda adacıklar halinde

bulunmaktadır.

40 m’ye değin boylanır.

Dallar gövdeden genellikle 90º lik bir açıyla çıkarlar

Cedrus libaniToros Sediri, Lübnan Sediri (Katran)

Cedrus libaniToros Sediri, Lübnan Sediri (Katran)

Cedrus libaniToros Sediri, Lübnan Sediri (Katran)

Kozalak fıçı biçiminde,

8-10 cm x 4-6 cm

Kozalak pulları geniş ve tam kenarlı

İğne yapraklar 1,5-3,5 cm

Cedrus atlantica Atlas Sediri

- 30-40 m boy, gençken piramidal, dik duran, daha sonra tepe sürgünüyana sarkık tepeli bir ağaçtır.

- Dallar dar bir açı yaparak gövdeden yukarı çıkar. Dal sayısı az, gevşekbir habitusa sahiptir.

- Toros sedirimizden ayıran en önemli özellik, genç sürgünler fazlatüylü, iğne yapraklar daha kısa , en çok 2,5 cm, mavimsi yeşili ya dagümüşi yeşil, kısa sürgünde iğne yaprak sayısı daha fazla ve kozalakdaha küçüktür. !!!!!!!!!

- Kozalak 5-7 cm fıçı şeklinde, üzeri reçinelidir.

- Doğal olarak Kuzey Afrika’nın Atlas dağlarında yayılır. Fas, Cezayir de1400-2200 m yayılır.

- Düzensiz yararlanmalar sonucu Toros Sediri gibi çok tahrip görmüştür.Kıymetli orman ağacı olmasının yanısıra aynı zamanda çok değerli birsüs bitkisi olarak park ve bahçelerde yer alır. Çok değerli formları davardır.

Cedrus atlantica Atlas Sediri

30-40 m boylarında.

Dallar gövdeden genellikle darbir açıyla çıkarak yukarıya yönelirler

İğne yapraklar

2,5 cm’den kısa

Toros Sediri’nden ayıran önemli özellikler;

genç sürgünlerin fazla tüylü oluşu,

iğne yaprakların daha kısa, en çok 2,5 cm,

mavimsi yeşil, ya da gümüşi renkte oluşu,

kısa sürgünlerdeki iğne yaprak sayısının daha çok oluşu ve

kozalaklarının daha küçük olması gibi özelliklerdir

Kozalak 5-7 cm uzunluğunda,parlak açık kahverengi olup,pulların genişlikleri 3,5 cm, üzerileriçoğu kez reçinelidir

Doğal olarak Kuzey Afrika’nın Atlas Dağları’nda yayılır. Fas’ta 1400

metrenin üzerinde özellikle Abies marocana ve Quercus mirbeckii ile

karışık ormanlar kurmaktadır. Cezayir’de ise yayılışı parçalıdır.

Buralarda 1400-2200 metre yükseltiler arasında bulunur.

Cedrus brevifolia Kıbrıs Sediri

- 15 m boy, orta boylu, çok kısa iğne yapraklı (5-8 mm), bazıbotanikçilere göre Lübnan sedirinin bir varyetesi Cedrus libanivar.brevifolia olarak benimsenmektedir.

- İğne yaprakları mavimsi yeşil renkte, 7 cm. küçük kozalakları vardır.

- Vatanı Kıbrıs’tır. Kıbrısın güneydoğusunda endemik olarakyayılmaktadır. Koruma altına alınmış olmasına rağmen yangınlarla başıderttedir.

Cedrus brevifolia Kıbrıs Sediri

15 m boylarında, Kıbrıs için Endemik bir türdür.

Çok kısa (5-8 mm) iğne yaprakları vardır.

Kozalaklar 7 cm uzunluğundadır.

Vatanı Kıbrıs’tır. Kıbrıs’ın güneydoğu kesiminde endemik olarakyayılmaktadır. Buralarda Baf, Trodos ve Karlıdağ’da 1400-1700 metrearasında yine endemik bir meşe türü Quercus alnifolia ile karışıkküçük meşcereler oluşturmaktadır. Bugün tümüyle koruma altınaalınmış olmasına karşın, özellikle yangınlardan büyük zarargörmektedir

Cedrus deodara Himalaya Sediri

- Vatanında 50 m boy, 3 m çap yapan, görkemli bir orman ağacıdır.

- Tepe yapısı gençken piramit, tepe sürgünü aşağıya sarkmış, dallargövdeden yatay çıkar, ancak yan sürgünlerin uçları aşağıya sarkıktır.

- Sedirler içerisinde en uzun iğne yapraklıdır.!!!!!

- Kozalakları en büyük olan sedirdir.!!!!1

- İğne yapraklar 3-5 cm, kozalaklar 7-12 cm boy, 5-6 cm çapındadır.

- Batı Himalaya dağlarının (Afganistan-Nepal) en önemli reçinelitürüdür. Bu kesimlerde 1700-3000 aralıklarda Pinus wallichiana, Piceasmithana, Abies pindrow ile karışık ormanlar kurar.

- Donlara karşı öteki türlerden daha duyarlıdır.

- Atatürk Köşkü civarlarında birkaç güzel örneği bulunmaktadır.

Cedrus deodara Himalaya Sediri

Vatanında 50 metreye değin boylanabilen ve 3 metre çaplara ulaşabilen görkemli bir orman ağacıdır.

Himalaya Sediri’nin iğne

yapraklarının renkleri açık gri, ya

da mavi yeşildir. İğne yaprakların

uzunlukları 3-5 cm’dir.

Kozalaklar fıçı biçiminde ve 7-12 cm

uzunluğunda, 5-6 cm çapındadır. Renkleri

kırmızımsı kahverengidir.

Geniş yelpaze gibi pullarının arka yüzleri

çoğunlukla tüysüzdür.

Doğal olarak Afganistan’dan Nepal’e

değin, Batı Himalaya Dağları'nın en

önemli reçineli türüdür. Bu kesimde

1700-3000 metre aralarında Pinus

wallichiana, Picea smithiana, Abies

pindrow ile karışık ormanlar oluşturur.

Himalayalar’ın kuru olan iç

kesimlerinde bu tür 3500 metre

yükseltiye değin çıkabilmektedir.