historia polski xix wiek

HISTORIA POLSKI XIX WIEK

POD ZABORAMI

LEGIONY POLSKIE WE WŁOSZECH

• 1797 – Dąbrowski, Kniaziewicz i Wybicki – tworzą Legiony Polskie we Włoszech – walczą przy boku Napoleona we Włoszech, potem na San Domingo(powstaje „Mazurek Dąbrowskiego”)

LEGIONY POLSKIE WE WŁOSZECH

KSIĘSTWO WARSZAWSKIE

1807 – pokój francusko – rosyjski w Tylży: utworzenie Księstwa Warszawskiego (II i III zabór pruski) – unia personalna z Saksonią – dziedziczna władza Fryderyka Augusta

KSIĘSTWO WARSZAWSKIE

TRÓJPODZIAŁ WŁADZY

DWUIZBOWY SEJM

RADA MININTRÓW –

RZĄD POWOŁYWANY PRZEZ KSIĘCIA I

PRZED NIM ODPOWIEDZIALNY

NIEZALEŻNE SĄDY (SĘDZIOWIE MIANOWANI

PRZEZ WŁADCĘ)

KSIĘSTWO WARSZAWSKIE

dekret grudniowy 1807 – zniesienie poddaństwa osobistego chłopów, ale pozostawienie szlachcicowi własności ziemikodeks Napoleona – równość obywateli wobec prawa, nietykalność osobista i majątkowa, dostęp do urzędów

KIĘSTWO WARSZAWSKIE

• 1809 – wojna z Austrią (Józef Poniatowski – Raszyn) – powiększenie Księstwa o III zabór austriacki

KRÓLESTWO POLSKIE

1815 rok – Kongres wiedeński – utworzenie Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Poznańskiego i Wolnego Miasta Krakowa (autonomia)

KRÓLESTWO POLSKIE

konstytucja – Adam Czartoryski; królem – car Aleksander I; namiestnikiem- Józef Zajączekrówność obywateli wobec prawa, wolność religii i druku;

KRÓLESTWO POLSKIE

Towarzystwo Kredytowe Ziemskie; minister skarbu Drucki – Lubecki: Bank Polski 1828Okręgi przemysłowe: łódzki,(włókienniczy) dąbrowski (wydobywczy) staropolski (wydobywczy i hutnictwo)

KRÓLESTWO POLSKIE

• Uniwersytet Warszawski i Wileński; Towarzystwo Przyjaciół Nauk (Staszic, Niemcewicz)

• Łamanie konstytucji przez cara: cenzura --- opozycja w sejmie „kaliszanie” - car nie zwołuje sejmu 5 lat

KRÓLESTWO POLSKIE

organizacji spiskoweWolnomularstwo Narodowe i Towarzystwo Patriotyczne (Walerian Łukasiński);

Towarzystwo Filomatów (Adam Mickiewicz) i Filaretów - rozbite, zsyłki do Rosji

PRZYCZYNY WYBUCHU POWSTANIA LISTOPADOWEGO 1830 ROK

• spisek w Warszawskiej Szkole Podchorążych Piechoty – Piotr Wysocki;

• sukces rewolucji lipcowej w Paryżu;

• pogłoski o zamiarach wysłania armii polskiej do tłumienia powstania w Belgii

POWSTANIE LISTOPADOWE 1830

• detronizacja Mikołaja I i przejęcie władzy przez rząd tymczasowy

• bitwy z Rosjanami: noc listopadowa – Arsenał, Belweder;

POWSTANIE LISTOPADOWE 1830

Bitwy: Olszynka Grochowska, Ostrołęka, Wawer, Iganie, Stoczek, Dębe Wielkie

POWSTANIE LISTOPADOWE 1830

• dowódcy: Chłopicki, Krukowiecki, Skrzynecki

• Sowiński i Ordon – obrona Woli;

• Emilia Plater – powstanie na Litwie

POWSTANIE LISTOPADOWE 1830

• atak Rosjan na Warszawę – Paskiewicz i kapitulacja Polaków (1831)

Skutki powstania LISTOPADOWEGO

- zsyłki na Sybir i konfiskaty majątków uczestników powstania; - likwidacja konstytucji – Statut

Organiczny; - budowa Cytadeli; - - rusyfikacja administracji, - zamiana województw na gubernie; - zamknięcie uniwersytetów i

liceum w Krzemieńcu

WIELKA EMIGRACJA

• Komitet Narodowy Polski (Lelewel) – Polska republiką; • Hotel Lambert (Adam Czartoryski) – pozyskiwanie

sojuszników dla sprawy polskiej, Polska ma odzyskać niepodległość w wyniku konfliktu międzynarodowego; Polska monarchią konstytucyjną;

• Towarzystwo Demokratyczne Polskie – ogólnonarodowe powstanie w trzech zaborach, uwłaszczenie chłopów;

• Gromady Ludu Polskiego – za upadek Polski winna jest szlachta

KRÓLESTWO POLSKIE PO POWSTANIU LISTOPADOWYM

W kraju działają: - Centralizacja Poznańska; Związek Plebejuszy; Stowarzyszenie Ludu Polskiego; ks. Piotr Ściegienny

PRACA ORGANICZNA

Koncepcja pracy organicznej: legalne inicjatywy, umacnianie świadomości narodowej, oświata wśród ludu (Chłapowski, Marcinkowski – Bazar poznański, Cegielski - fabryka)

ZABÓR AUSTRIACKI PO POWSTANIU LISTOPADOWYM

1846 – rabacja galicyjska – chłopi (Jakub Szela) wyrzynają szlachtę polską oraz powstanie krakowskie (Tyssowski, Dembowski) stłumione

ZABÓR PRUSKI PO POWSTANIU LISTOPADOWYM

1848 – wiosna ludów – powstanie wielkopolskie – Ludwik Mierosławski (Książ, Miłosław, Sokołów) - klęska, ale polska reprezentacja w sejmie pruskim

Powstanie styczniowe 1863 rok

Sytuacja międzynarodowa: rozbudzenie nadziei niepodległościowych Polaków: - klęski Rosji w wojnie krymskiej w Turcją i odwilż posewastopolska (reformy Aleksandra II w Rosji) - zjednoczenie Włoch

Powstanie styczniowe 1863

• demonstracje uliczne i nabożeństwa za ojczyznę – tłumione przez wojsko rosyjskie – car przywraca stan wojenny

Powstanie styczniowe 1863

biali wymuszanie ustępstw na carze poprzez bierny opór

czerwoniprzygotowania do walki zbrojnej o niepodległość

Powstanie styczniowe 1863

Aleksander Wielopolski: lojalizm, rozwój oświaty ,oczynszowanie chłopów

Powstanie styczniowe 1863

bezpośrednia przyczyna wybuchu powstania styczniowego – branka (nadzwyczajny pobór do wojska)

Powstanie styczniowe 1863

22 STYCZNIA 1863 ROK OGŁOSZENIE PRZEZ CZERWONYCH WYBUCHU POWSTANIAManifest rządu narodowego wzywający Polaków i Litwinów do walki z carem i zapowiadający uwłaszczenie chłopów

Powstanie styczniowe 1863

działania partyzanckie – Langiewicz, Traugutt, Hauke – Bosak

Sytuacja Polaków w zaborze rosyjskim po upadku powstania styczniowego

• 1864 – uwłaszczenie chłopów przez cara• likwidacja odrębności politycznej, gospodarczej ziem

polskich, wprowadzenie stanu wojennego i cenzury prewencyjnej

• wyższe stanowiska dla Rosjan; rosyjski językiem urzędowym

• zmiana nazwy Królestwo Polskie na Kraj Przywiślański• rusyfikacja: rosyjski językiem wykładowym –

zamknięcie Uniwersytetu Warszawskiego a otwarcie rosyjskiej szkoły Głównej

Odpowiedź Polaków w zaborze rosyjskim:

• praca organiczna i praca u podstaw: rywalizacja z zaborcą na polu gosp. ; szerzenie wśród chłopów wiedzy o kulturze i historii Polski; organizacja kas zapomogowych, towarzystw rolniczych , itd.

• okres nazywany pozytywizmem warszawskim: działalność Aleksandra Świętochowskiego, Elizy Orzeszkowej, Bolesława Prusa

• walka z analfabetyzmem, sieć czytelni, rozwój prasy, tajne nauczanie

Sytuacja w zaborze pruskim po powstaniu styczniowym

Kulturkampf (walka o kulturę) represje wobec Kościoła (ocenzurowanie kazań, wpływ państwa na obsadę stanowisk kościelnych, Niemiec arcybiskupem gnieźnieńskim)

Sytuacja w zaborze pruskim po powstaniu styczniowym

• walka z polskością w myśl hasła „wykorzenić”: wysiedlanie Polaków bez obywatelstwa pruskiego (rugi pruskie); wykup ziemi od Polaków i organizowanie osadnictwa niemieckiego (Komisja Kolonizacyjna); germanizacja administracji, szkolnictwa, nazw; działalność Hakaty (Związek Popierania Niemczyzny)

Sytuacja w zaborze pruskim po powstaniu styczniowym

Sytuacja w zaborze pruskim po powstaniu styczniowym

• pruskie ustawodawstwo wyjątkowe: lekcje religii po niemiecku (1901);

• nakaz uzyskania zezwolenia na postawienie domu (1904);

• ustawa kagańcowa: nakaz używania niemieckiego podczas zgromadzeń publicznych

Odpowiedź Polaków w zaborze pruskim:

walka o polskość w:literaturze (M. Konopnicka, Rota)malarstwie (W. Kossak, Rugi pruskie)szkolnictwie (1901 – protest dzieci we Wrześni)

Odpowiedź Polaków w zaborze pruskim:

• - idea pracy organicznej: towarzystwa oświatowe i rolnicze; kasy pożyczkowe, banki; różne formy spółdzielczości („Bazar” poznański);

• - budzenie świadomości narodowej : na Śląsku – Karol Miarka (pismo „Katolik”); Wojciech Korfanty („Górnoślązak”) na Mazurach – Krzysztof Mrongowiusz. Wojciech Kętrzyński

Odpowiedź Polaków w zaborze pruskim

postawa Michała Drzymały: zamieszkał w wozie cyrkowym, a potem w jamie, ponieważ Niemcy odmówili mu zezwolenia na budowę domu.

Sytuacja Polaków w zaborze austriackim:

• 1867r. – Statut Krajowy dla Galicji określający jej ustrój:

• namiestnikiem Agenor Gołuchowski• w rządzie Austro – Węgier minister dla Galicji –

Polak opiniujący projekty jej dotyczące• Sejm krajowy: ordynacja oparta o cenzus

majątkowy, każda ustawa wymaga zgody cesarza; • istnieje Wydział Krajowy zarządzający finansami,

kulturą, gospodarką, budownictwem, opieka społ.

Sytuacja Polaków w zaborze austriackim

• Galicja ostoją polskości: język polski urzędowy, polonizacja szkolnictwa, działalność uniwersytetów w Krakowie i Lwowie, Politechniki Lwowskiej, ASP, teatry, obchody wielkich rocznic; rozkwit malarstwa (Jan Matejko, Józef Chełmoński)

Ruch robotniczy i socjalistyczny:

• Wielki Proletariat (Ludwik Waryński) - cel: wprowadzenie komunizmu na świecie;

• Polska Partia Socjalistyczna (PPS) – Józef Piłsudski, Stanisław Wojciechowski,Bolesław Limanowski – cel: niepodległość Polski, reformy społeczne: równość, wolność słowa i religii, prawo do strajku, republika demokratyczna z parlamentem

Ruch robotniczy i socjalistyczny

• Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy – SDKPiL – Róża Luksemburg i Julian Marchlewski: obalenie cara - rosyjska republika demokratyczna, utworzenie ogólnoświatowej republiki socjalistycznej, odrzucenie walki o niepodległość, likwidacja własności prywatnej

• Polska Partia Socjalistyczna Galicji i Śląska (PPSD) – Ignacy Daszyński

Nurt nacjonalistyczny:

Narodowa Demokracja (Endecja) – Roman Dmowski – najważniejsze są interesy narodu polskiego, prawa mniejszości – drugorzędne; cel – odzyskanie niepodległości; solidaryzm narodowy – współpraca warstw społecznych w trzech zaborach

Ruch ludowy (chłopski)

Polskie Stronnictwo Ludowe – podział na PSL – Lewica i PSL – Piast (Wincenty Witos) – poprawa życia chłopów, niższe podatki, korzystne kredyty dla rolników

Kultura

pozytywizm, idea nauki i gruntownego wykształcenia, praca u podstaw i organiczna, Sienkiewicz, Wyspiański, Matejko – malarstwo historyczne impresjonizm, modernizm – Młoda Polska: Żeromski, Reymont, Kasprowicz,