ho bieu chanh buc tho hoi han

c th h i h n 1 www.hobieuchanh.com

B C TH H I H N(ti p theo truy n b v )

Bi u Chánh

I- N M THÚ GIÀU SANG

1936. Ph i, n m 1936.m n y gi ng nh nh ng n m v tr c, mà xem k l i c ng không khác v i

y n m v sau ây.m ó n ti t tháng hai, vùng ôn i ng i ta g i là mùa xuân. trong ti t

y ng i ta n nang sinh l c d i b u tr i sáng l ng và thanh khí mát m nhnhàng. Ng i ta say s a tr c c nh cây sum sê ch i lá, non sông h n h vui c i.Trong v n bá hoa ua n chào xuân; ngoài ngõ v n v t khoe t i ch khách.

Nam Vi t ta n m nh m vùng nhi t i, b i v y qua ti t tháng hai thì thi unh xuân t t t i mát m ó. Ban ngày, h m t nh t lên cao, thì chói chang nóng

nh l a làm cho c cây khô héo, con ng i n c h m. Trong ch n ng áng, nhng n gió ch ng y a phá tan h i nóng, ng i ta c h ng mát m ít nhi u,ch t i th ô Sài Gòn hay vùng ngo i ô c ng v y, ng i trong nhà nh ng i gi alò, i ngoài ng nh i d i ng n l a.

Ph i s ng v i c nh i c c kh m t nh c ó, b i v y thi s c ng nh lao công, th y u thích m t tr ng ch không a m t tr i, ngh vì sáng l ng mà nóng h m

thì kh quá, thôi thì thà là lu m mà kho kho n mà d ch u h n.Tuy v y mà n ng nóng không oai th làm cho con ng i kiêng n , khi p s

âu. N ng nóng m c n ng, i làm v n c i.Hôm y, v a t ng sáng, trên ng quan l n m ngang qua xóm Chí Hòa,

ng i ta i d p dìu, t p b y t p ba, ng i ng i xe, k i b n i nhau xu ng SàiGòn ng m u l i c u danh, ho c làm công làm th .

Sau m t êm ngh kho , nh ng ng i d c theo ng n y th y u th cy ra sân mà h ng thêm chút thanh khí ban mai, l y s c cho y mà ch ng

ch i v i h i nóng s p t i, nó s h ng h c l i t gi thìn n gi d u.ng nh các ng i khác, th y Hai Thanh, tu i trên sáu m i, tóc ã b c

tr ng, r ng ã r ng b n, s m mai n y th y i m y vòng trong sân r i th y b cth ng ra l . Tr c ng h ng mát ch i, sau xem thiên h i ch . Th y ngó xu ngphía nhà ông Ba Chánh, là b n c giao c a th y, tr c kia làm th y thu c mà sanhnhai, sau n y con ông ã giàu, tu i ông ã l n nên ông húng hính, d ng nhàn, vui

i bình trà tr a s m. Th y Hai Thanh th y ng i ta gi m n m gi m b y ng ngóvô sân ông Ba Chánh. Cách m t lát có m t chi c xe h i t phía Sài Gòn ch y lên bópkèn r i qu o vô sân n a.

Th a tr i còn mát, th y Thanh th ng th ng l n b c xu ng phía ó coi nhàông b n có vi c chi mà ng i ta t t p khác th ng. V a t i ó thì th y gi a sân có 2chi c xe h i u song song, xe m i tinh và bóng láng, m t chi c hi u “Cheverolet”

mui ki ng và m t chi c hi u “Renault-sport”. Phía sau l i còn thêm m t chi c xe nh ,hi u “Citroen”, mui s p.

Lê Thành Cang, r c a ông Ba Chánh, ch hãng xe h i Vi t Nam d i Sài Gònng ng d a bên xe Renault mà nói chuy n v i Bác v t Hoàng là anh v c a Bác

t Lê Thành Nghi p.Bà ch hãng Huy n, v c a Lê Thành Cang, cùng v i con trai là Lê Thành

Nghi p và dâu là cô Loan, em gái c a Hoàng, ng coi cho ng i xách hành lý ra lên chi c xe Chevrolet.

i thêm s p ph v i th máy l ng x ng chung quanh m y chi c xe, ng i lauchùi m y t m ki ng ng i ki m m l i v ru t.

Ông Ba Chánh là cha c a bà ch hãng Huy n, ông m c b tr ng b nga, may r ng xúng xính, ng trong hàng ba vu t râu mà ngó con cháu s a so n

cu c du l ch c a v ch ng Bác v t Nghi p m i thành hôn tháng tr c. Ngó th ng rang ông th y th y Hai Thanh l n t n xu ng t i, ông bèn b c d n ra sân m i

th y vào ch i. ch ng Cang và v ch ng Nghi p u ni m n chào th y Thanh. Cang gi i

thi u Hoàng là anh c a Nghi p.Th y Thanh vui v nói:- Tôi bi t, tôi bi t Bác v t. Hôm ám c i tôi hân h nh nói chuy n v i Bác

t r i. B a nay hai anh em v C n Th hay i âu mà em xe ra làm r m d v y?

Hoàng nói:- Th a ông, v ch ng Nghi p tính lên Ðà L t r i du l ch mi n Trung Vi t

cho bi t ó bi t ây. Cháu theo em lên Ðà L t ngh ng i ít ngày r i s tr lo vi c làm n.

Th y Thanh h i:- Ði t i hai xe hay sao?Nghi p áp:- Th a i hai xe. Cháu bi u anh Hoàng i chung xe cháu, anh không ch u.

Anh nói i chung thì v ch ng cháu m t thong th . Mà cháu ngh anh i xeriêng c a anh c ng ph i, b i vì lên Ðà L t ch i ít b a r i anh tr v , còn vch ng cháu còn i ch i n a. V y anh i xe riêng c a anh. Ð ng mu n v cóxe s n mà v .

Th y Thanh ngó hai chi c xe mà nói:- Hai xe t t quá, m i tinh, xe nh v y i âu c ng c kh i lo chi h t, i ra

Hà N i c ng kho ru.Ông Ba Chánh nói:- y mà con r tôi nó còn lo ng i. Nó ph i cho i theo Nghi p m t ng i

p ph quen i ng núi v i m t ng i th máy rành ngh .Th y Thanh nói:- Bác v t Nghi p c m tay bánh gi i l m mà. Ph thêm m t s p ph c ng .

Xe m i c n gì ph i em th máy theo.Cang nói:

- Th a th y v cháu mu n nh v y, nên cháu làm cho v cháu an lòng. L ianh th máy n y giúp trong hãng cháu ã g n m i n m r i, nh không cóngh . V y cháu th a d p Nghi p tính i ch i m t tháng, cháu cho nh theo

ng nh ngh .Th y Thanh g c g c u và nói:- Ch hãng mà bi t xét công lao c a th thuy n nh v y thì x ng áng l m.

Chú khen cháu a.Cang day l i h i:- c em ra xe h t hay ch a?Cô Loan b c t i mà áp:- Th a ba, s p t xong h t. Con có ki m m k r i.Cang nói:- y thôi i cho s m. M t tr i s p m c r i.Hoàng mau m n t giã ông Ba Chánh, th y Hai Thanh và v ch ng Cang r i

leo lên xe Renault- sport mà c m tay bánh s p ph ng i k bên. Hoàng kêuNghi p và nói:

- Ê! Nghi p anh ch y tr c nghe hôn. Lên Biên Hoà r i anh ch em lên it l t.

Hoàng nói r i r máy, xe t t ra l r i dông1 m t. ch ng Nghi p t gi ông ngo i, th y Thanh r i lên xe Chevrolet. S p ph

lên c m tay bánh th máy ng i m t bên.Ông Ba Chánh và th y Thanh chúc ôi tr i ch i bình an và vui v .Cô Huy n d n con n u có c n dùng ti n b c hay v t chi thì ánh dây thép2 v

ng cô g i ho c sai ng i em ra cho. Cang c n d n s p ph ph i c n th n r i nói v i Nghi p:

- Thôi hai con i i. C vi c vui ch i. nhà ba coi ch ng th d n d p nhàa cho. Ch ng hai con v thì d n nhà m i c.

Nói d t l i Cang khoát tay, xe ch m ch m ra l r i ch y tu t.Cang day l i t gi th y hai Thanh ng i xu ng hãng. Cang kêu v mà nói:- Tr a nay tôi luôn d i hãng. X mát tôi g i xe v cho má nó xu ng coi

ch ng th d m s a, s n ph t nhà Nghi p giùm tôi. Ph i d n h làm cho kng h n hòi, không c d i trá, r i chi u má nó i luôn xu ng hãngc tôi v v i.

Cang lên chi c xe Citroen c m tay bánh mà i m t mình.Ông Ba Chánh v i cô Huy n m i th y Thanh vô nhà nói chuy n ch i. Th y

Thanh do d . Ông Ba Chánh nói:- Vô nói chuy n u ng trà ch i mà. Tôi m i mua c h p trà thi t ngon.

Th y vô u ng th coi.Th y Thanh i theo ông Ba Chánh mà Vô nhà. Cô Huy n kêu ng i nhà n u

c sôi cho mau ng ch bình trà m i mà ãi khách.

1 ch y nhanh2 n tín

Th y Thanh th m ngh thú giàu sang quy n r quá. Làm sao mà ng i ta kh isa m cho c!

II - TREO TRANH NH N QU

Nhà ông Ba Chánh bây gi ây không ph i cái nhà ngói nh , vách ván, tuych s mát m , song ch t h p c a cha con ông cách 25 n m v tr c. Bây gi là

t toà nhà n m gi a m t cu c t r ng l n và c t theo ki u tân th i, b i v y ngxa thì th y d ng s hùng hào, l i g n thì th y v nguy nga p .

Th Cang c i cô Huy n r i thì gia t càng ngày càng thêm n nang. Ban uCang m n m t c n nhà ph m x ng s a xe h i. Cu c làm n l n l n thêm phát

t; cái x ng nh l n l n n ra l n, ph i thêm m t c n, r i thêm m t c n n a, r tcu c x ng xe hoá ra m t hãng to tát, v a bán xe m i, v a s a xe c , v a tr phtùng, th th y giúp vi c trong hãng k n s ch c.

Cách 8 n m tr c, Cang cho con là Nghi p i qua Pháp h c r i Cang m i loi b n cho gia ình. Nh n d p ng i ta bán mi ng t n m giáp v i t c a cha, Cang li n ra ti n mà mua ng m cu c ra cho r ng l n. Ð t mua r i, Cangi m n v b n ng c t nhà. Ph i phá cái nhà nh c a ông Ba Chánh mà c t l it cái nhà l n n m chánh gi a vuông t, bây gi r ng b ng hai, nh ã mua

thêm. Phía tr c có ch a m t cái sân l n cho xe ra vô thu n ti n. Phía sau nhà chánh,thì c t thêm nhà ti c v i nhà t m riêng, r i m i t i nhà b p. Bên m t thì c t nhà xe. Bên trái thì ào m t cái gi ng r i chung quanh d n t làm r y mà tr ng rau

i.Chung quanh cu c t u có rào gi u ch c ch n; phía d a l có xây c a l n

ban êm óng l i cho kín áo. Ti c vì ch t t không c phì nhiêu, nên ông BaChánh s n sóc r t dày công, mà v n t c coi không sung. D a hai hàng rào hai bêncó tr ng nhãn xen l n v i vú s a, mà cây không c s n s , duy có hàng m vông3

tr ng ch n phía sau thì lá xanh um, cây m p m p.Ki u v c a nhà l n th t c t h p v i cách n n a c n a m i c a i nay.

Chánh gi a luông tu ng t tr c ra sau nh ng phân ra làm hai ch ng, ch ngngoài d n salông ti p khách, còn ch ng trong thì làm phòng n khi có khách n

m. Còn hai bên thì có vách ng n ra làm 4 phòng riêng bi t. Phía tr c bên tay m t,là phòng th cúng t tiên, bên tay trái là phòng riêng c a ông Ba Chánh. Phía sau,bên tay m t, là phòng ng c a v ch ng Cang, còn bên tay trái d n làm phòng ti pkhách, mà c ng là phòng cho Nghi p h c xong tr v nhà. Nghi p c i v r i thì

y tu n sau c ng chi m mà phòng ó.Thu nay h th y Hai Thanh có l i ch i thì ông Ba Chánh th ng m i th y

Vào phòng riêng c a ông mà àm o, vì trong phòng ch ng nh ng có gi ng s t ông ng , mà l i c ng có i v ng4 cho ông n m xem sách, có gh xích u cho ông n m

c báo, có bàn cho ông ng i u ng trà, có t cho ông ng qu n áo, có k cho ông c tsách báo, có gh cho ông ti p khách.

Nh ng trái v i th ng l , b a nay ông l i m i th y Hai ng i t i sa lông5, ôngnói tr i n c ng i ngoài cho có gió mát. Cô Huy n h i tr r a chén xúc bình, r i chính

3 t lo i tre, h u nh c ru t, ngày x a còn c dùng làm côn hay v khí t m vông v t nh n4 (divan), lo i bàn th p theo ki n trúc Pháp, r ng t ng ng v i b ván ng a5 (salon), bàn gh phòng khách theo l i Pháp

tay cô l y h p trà ngon ra mà trà vô bình cho v a, ng ch n c nóng cho chaãi b n.

Th y Hai Thanh nói:- V ch ng Bác v t i xe Huê K t t quá. Bây gi hi u xe ó là quí nh t x

mình, bán m c l m.Cô Huy n c chí nên c i mà áp:- G n t i ám c i ba nó mua cho nó ó. Nó xin chi c xe nh xe c u Hoàng

ng nó c m tay bánh cho ti n, Ba nó không ch u. Ba nó nói v i c u Hoàngkhông có v , i âu c ng i m t mình, nên mua xe “sport” thì trúng u. Nó

p c i v . Ph i mua xe mui ki ng ng v ch ng i coi m i c.Th y Thanh nói:- Coi b mông x Cang c ng con l m.- i thôi! ng có nói, th y hai. Nó mu n gi ng gì c ng c h t. Có u nó

không t ý mu n, mà ba nó c ng khiêu g i, d ng nh xúi cho con nó mu ni k ch .

- Có m t a con, l i con nên, không c ng sao c.- Nhi u khi tôi c n nh n, tôi khuyên nên t p cho con ti n t n ch ng có t p

cho nó n xài l n. Ba nó nói ba nó có m t mình nó. Ti n c a làm ra, r i âyng cho nó h ng ch ai vô ây mà n. Nó h c thành tài r i, thì ph i cho

nó h ng sung s ng l n i ch , c bó bu c i ch ng nào mình ch t r i nói c h ng thì c m t kho ng i nó không bi t h nh phúc là gì.

- Bác v t Nghi p có bi t rõ ngu n g c h i x a hay không?- Th a không. Có ai nói âu mà bi t. Tôi v i ông ngo i nó gi u bi t chuy n x a.

Ba nó c ng không nói t i. T ngày nó bi t i bi t nói thì ba nó m t ng tiuchi u chu ng nó nh con ru t. Ch ng nó i h c, c n ph i có khai sanh, thì banó ra gi a tòa nhìn nh n nó là con, tòa có lên án h p pháp, b i v y không baogi nó có t ý nghi ng i u chi h t.

- Thôi, v y cho xong …Ông Ba Chánh ng t l i th y Thanh mà nói:- Ph i nên gi u luôn cho xuôi chuy n. Cho th ng Nghi p bi t ngu n g c c a

nó, ngh không ích chi, mà s e còn sanh chuy n l n x n trong gia ình.Cô Huy n nói:- Ai nói cho nó bi t, ch c ba nó gi n l m. May m y ng i h i tr c g n ây,

bây gi h ã t n l c h t. Bi t g c tích c a th ng Nghi p hi n bây gi ch còncó th y Hai v i cha tôi và tôi. Mình c gi u luôn, thì làm sao nó bi t c.

Th y Thanh v a mu n nói thì cô Huy n ch n mà nói tr c.- Ð tôi nói cho th y Hai nghe cái cách ba nó c ng nó. Ba nó nghe c u Hoàng có

mua m t cái nhà tr t, trên ng Hàng Sao, lên xu ng có s n ch mà . Banó l t t ki m mua cho nó m t cái nhà nh c u Hoàng. Tôi c n tr , tôi nóinhà mình r ng rãi thì nó chung v i mình, c n gì ph i mua nhà riêng chonó. Ðã v y mà nó m i c i v , v ch ng nó nên chung ng tôi coi ch ngvà d y d v nó. Ba nó không ch u nghe l i tôi. Ba nó chê tôi c gi thói x a.

i v cho con r i b t ng làm dâu. Con nó có v r i thì ph i cho nó riêng ng nó t p làm ch nhà, làm ch gia ình. chung v i mình nó ph i

chi u theo ý mình, nó không có quy n t do chút nào h t. n c m nó ph itheo gi n c a mình, i ch i nó ph i xin phép mình, mua s m v t gì nó c ngph i d ý mình, i s ng nh v y thì m t t do h t, ã v y mà v ch ng nó có

n h u riêng c a chúng nó. chung v i mình chúng nó khó mà ti p khách.i Chí Hoà xa xuôi quá, ph i nó d i Sài Gòn cho vui. T i nh v y

nên ba nó m i mua cái nhà ng B c Hà. Ð ng m n th d m phá s nph t cho g p, ng v ch ng nó i du l ch ch ng tr v thì d n xu ng nhà

i riêng, th y Hai th y có ai mà c ng con quá nh v y hay không?Ông Ba Chánh nói:- Nghi p h c bên Pháp 8, 9 n m, nên ý nó gi ng ng i Pháp. H có v r i thì

mu n xu t thân l p nghi p không mu n tùng quy n cha m n a. B i v y chanó tính mua nhà cho nó riêng, coi b nó m ng. Tuy riêng mà g n thìkhông h i gì m y. Con t i lui coi ch ng b n c a v ch ng nó cho th ng,thì c ng nh m t nhà. Có m t u làm cho cha lo ng i là hôm n Nghi pnghe c u Hoàng tính làm ngh th u khoán nó t ý mu n hùn v i c u Hoàng.Cái ó cha ngh không nên. Ba nó gi i máy móc song thi u h c th c. Hãng l nquá mà ph i m n ng i ngoài lo vi c giao thi p, coi s sách, vi t th t ,ngh a là giao trách nhi m qu n lý cho ng i ta, thì làm sao mà tin c. M ytháng nay Nghi p v ba nó giao trách nhi m cho nó, ba nó coi x ng mà thôithì xong quá. Nó mu n làm th u khoán thì li u l m. Nó có nói t i chuy n ó,con ph i r y nó, khuyên nó ph i coi hãng v i ba nó, hãng phát t quá, c làm

i hoài thì giàu to, c n gì ph i sang qua ngh khác.Th y thanh nói:- K s c u c ng thì làm th u khoán là ph i l m. Song làm ch hãng xe h i

ng c quá, i ngh làm chi. V ch ng Bác v t tính i ch i bao lâu.Cô Huy n áp:- Ba nó cho i ch i m t tháng.- Theo phong t c ng i Pháp, con nhà giàu sang h c i v r i thì v ch ng d t

nhau i ch i, có ít l m c ng n a tháng. Mà ti c c i xong r i ng i ta i li n,ch không ph i h n c tháng r i m i i nh Bác v t v y.

- Ý! Hôm c i r i nó òi i li n ch , t i c u Hoàng c m nó l i ch c u góp lúavà chia gia tài cho xong r i s i. Nô-te6 làm t t ng phân m i r i, c u Hoàng

i v ch ng nó m i ký tên hôm kia, nên m i d t nhau i ch i c ó.- Nghe nói cô Bác v t là con m t nhà giàu l n d i C n Th , ru ng t nhi u

m, không bi t chia ph n cô c bao nhiêu ru ng?- Cái ó th t s tôi không bi t. V ch ng tôi không mu n h i vì s con dâu nó

khi. Nh ng hôm qua v ch ng nó nói chuy n v i nhau, tôi nghe nói chia giatài làm hai ph n b ng nhau, s ru ng không hi u bao nhiêu, nh ng s huê l i

i n m c 23 ngàn thùng lúa. Nhà c a v n t c thì h t cho c uHoàng, vì c u là con trai, nên c u h ng ng lo cúng qu y ông bà cha m .

- Có hai anh em ó mà thôi sao?

6 (notaire), ch ng kh

- Có hai anh em ó. Cha m khu t s m, mà ông n i bà n i, ông ngo i bà ngo ing không còn ai h t.

- Không bi t con ai ó v y?- V ch ng tôi có bi t âu. Hoàng v i Nghi p là b n h c cùng tr ng bên Pháp.

Hai ng i thi u chung m t khoá, r i v v i nhau chung m t tàu. V cy ngày, Hoàng lên m i Nghi p xu ng nhà ch i. Nghi p i theo xu ng t i

Bình Th y. Hoàng trình di n cô Loan và h i Nghi p mu n thì Hoàng s gcho. Nghi p ch i m y b a, nó d tánh n t cô n , r i nó ch u. Ch ng v nóthu t l i cho tôi v i ba nó nghe và xin xu ng nói mà c i cô Loan cho nó. Tôi

i con ai, thì nó nói cháu ngo i ông ch Ph n Bình Th y, còn cháu n i ôngng s T o Phong Ði n. Cha cô ch t h i cô m i c vài tháng. Bên

i bên ngo i c ng không còn ai. M cô c ng m i m t sau ây. Bây gi g côthì anh c là c u Hoàng, ng g . Tôi mu n i xu ng coi b th ng i ta rath nào mà nh t là coi con dâu. Ba nó nói m c eo theo hãng xe, không r nh

âu mà i c. Thôi Nghi p nó ành ai thì c i cho nó, quy n ch n l a làquy n c a nó, mình xen vô làm chi. Cách ít ngày hai anh em Hoàng lên ghéhãng mà ki m Nghi p, may b a ó có tôi và ba nó ó. Nghi p ti n d nHoàng v i Loan cho v ch ng tôi bi t. Tôi coi b cô n c l m. Ba nó m ianh em Hoàng chi u lên nhà n c m. Hoàng ch u. Trong b a c m t i ó, tôi

d m tánh n t cô Loan, tôi th y c l m, ba nó c ng ch u, r i luôn d p ói nói v i Hoàng nh ngày c i, g p chung m t l .

Th y Thanh c i và nói:- Ð i nay c i g d quá ph i hôn anh Ba? V y mà c ng c dâu hi n r quí,

n gì ph i dày công kén ch n.Ông Ba Chánh nói:- Thi t v y. Ð i x a kén quá, mà nhi u khi g p yêu g p qu , ch không ph i

ng i ta.Cô Huy n nghe cha nói câu ng cay nh v y, bi t ý cha mu n ám ch duyên

c c a cô, b i v y cô h t vui mà t ý h th n.Th y Hai Thanh m t ngó cô, mi ng chúm chím c i; th y suy ngh m t chút r i

ngó cùng trong nhà không th y m y a , th y bèn ch m rãi nói:- Có m t chuy n ng ng , h m nay tôi mu n nói cho anh Ba v i cô Hai nghe

ch i. Mà l i ây m y l n, khi có Nghi p ho c mông x Cang nhà, khi thì côHai i kh i, nên tôi không nói. Chuy n n y anh Ba nghe ch c c i b b ng.

Ông Ba Chánh rót hai chén trà m i th y Thanh u ng và h i th y mu n nóichuy n gì.

Th y Thanh h i l i:- Anh có bi t c u Võ Nh Bình bây gi làm vi c gì x nào hay không?Cô Huy n li n nghiêm nét m t và ch m ch ngó th y Thanh.Ông Ba chánh châu mày mà áp:- Không. Tôi không mu n bi t. Mà gi ng ng i vô tình b c ngh a ó bi t mà

làm chi. H chê nghèo hèn, h theo giàu sang mà t n h ng, thì cho th achí h , coi h có th em vàng b c c bao nhiêu xu ng m .

- Ðem m c xì! Còn s ng nh n mà ng túc7, thì ch ng ch t không có ti n m ndân khiêng i chôn, ti n b c âu mà em theo. Nh Bình tên t t quá! T nglà bình Hoa, hay là bình trà, bình r u gì té ra bình b ng.

- Th y ghét ng i ta r i th y chê è. Cách vài ba n m nay, m t b a tôi xu ngSài Gòn th m m t ông b n. Tôi có g p m t ông cai t ng d i C n Th lên nhà u ng thu c t i nhà b n tôi. Tôi h i th m chuy n d i C n Th , thì ôngCai T ng nói Nh Bình làm ông Huy n hay ông Ph gì ó tôi quên, song giàucó sang tr ng l m mà.

- Ph i. Làm ông Ph , mà bây gi thôi r i. Nói h u trí, song tôi không bi t th tu trí hay là m t ch c. B chán n n d t d ch ng khác nào ng i ch t ch a

chôn.- Có l nào n n i nh v y. Bình h c gi i lanh l i tráo tr hay l m mà.- i ã ành ph i có thi n chí, ph i t p kiên nh n, quy t ti n th và có can

m thì m i mong ho c may c thành công. Mà anh Ba là nhà Nho tnhiên anh bi t: ”mu n” là m t vi c còn “ c” là m t vi c khác. Không nênquá tin t ng h mu n thì c. Nên hay h ch c ch n là t i s m ng, t i ôngtr i, b i v y nuôi thi n chí v t lên a v giàu sang thì t t, còn làm u b tnh n ph m ngh a mong t n m c ích ó, thì b y l m.

Cô Huy n mu n nghe rõ chuy n c a Nh Bình ch không màng lý lu n, nên côch n h i:

- Ai h c chuy n ó v i th y, mà th y dám nói qu quy t nh v y?- Tôi th y t n con m t tôi ây. Tôi g p Bình; chánh Bình nói chuy n v i tôi ch

nào có ph i ai h c.- Th y g p âu, h i nào?- Hôm tr c có d p i Bà R a th m bà con. Tôi i th ng ra V ng Tàu th ng

th c gió bi n ch i vài b a. Tình c m t bu i chi u, tôi i ch i phía bãi sau tôip ông c u ng ng i trên viên á, ngó mông ra bi n, m t mày bu n hiu.

Ông c u th y tôi ông c u mu n làm m t l , không nhìn. Ð i v i tôi mà làmcao sao c. Tôi x c l i tôi kêu ích danh, không v tình, không kiêng n chútnào h t. Ng i nh v y d u làm n ông nào tôi c ng m c k , tôi có m x agì âu. Nh t quá ông c u ph i nhìn tôi. Ông c u xin l i, vi n l lâu g p nhauquá, nên ông c u quên. Th t, ly bi t nhau t ngày Nghi p còn bú, n nay ã25 n m r i. S c ông c u coi suy l m, già, m, tóc m b c hoa râm, r ng ã

ng b n b n. Nh ng ngó thoáng qua thì tôi bi t li n.Cô Huy n c ng nh ông Ba Chánh c ng i im lìm mà ngó th y Thanh, không

bi u l thâm tâm, nên th y không bi t vui mà nghe, hay là ghét nên gi n.Th y Thanh nói ti p:- Tôi ghét, tôi khinh b l m. Ban u tôi mu n trút h t túi ch nho trên u ông

u cho ã n gi n. Nh ng tôi li n ngh l i gi n m t khôn: n i nóng khôngng gi vui v tìm hi u coi lòng tham phú ph b n ã giúp nâng cao ôngu n m c nào. Tôi l y l i d u ng t, m m m ng, mà h i th m trên ng

làm quan ông c u ã i t i âu, gây s nghi p ã c bao nhiêu, b v con

7 thi u th n

th nào, l p gia tr t i âu. Th t tôi c ng châm chít chút nh cho vui, chkhông nói n gi n, b i v y ông c u l n l n áp l i tôi h i, không gi u gi mgì h t. Nh v y mà tôi c bi t ông c u làm vi c l n l n c th ng t i ch cPh . Nh ng vì có vi c làm cho ông c u th t chí, nên h i n m ngoái ông c u ã

u trí non, không thèm làm quan n a. Tôi h i ông c u có ru ng v n nhi uhay ít, thì ông c u nói không có gì h t, không có ru ng t mà c ng không cóti n b c. Tôi h i không có gì h t thì sao s ng, ông c u nói ông c u s ng v i sti n h u trí, s ng m t mình không có v , không có con thì không hao t n chi

m. Tôi ng c nhiên, nên tôi h i v y sao nghe nói c i v d i C n Th giàum mà, v ó ã b hay sao mà nói không có v . Ông c u nói v ch t, nói c t

ng n, không ch u nói ng i v y giàu hay nghèo, v i nhau có con haykhông.i ây cô Huy n m i ch n mà nói:

- Tôi có t i nhà, tôi có nói chuy n v i ng i v ó mà. Nhà c a t t l m, bng giàu sang. Có l nh ng i y l m ch .

Th y Thanh nói:- Tôi không hi u. Ông c u nói v y thì tôi hay v y. Tôi không thèm cãi. Tôi còn

i bây gi h u trí r i ông c u l p gia tr t i âu. Ông c u nói không có nhàa ch nào h t. T i âu vui thì ch i, ch ng bu n thì i ch khác. Ông c u

ng i t i mé bi n nói chuy n h n m t gi , coi b bu n b c chán n n c c m.Tôi th y v y th t tôi b t nh n, nên không n nh c chuy n x a mà xài ông c u.Anh Ba bi t tánh tôi nóng l m ch . N u tôi mà ng lòng, thì anh Ba hi u tình

nh th nào.Ông Ba Chánh h i:- Bình không h i th m t i v con h i tr c hay sao?- Không, ông c u không nói t i cô Hai, mà c ng không nh c t i anh, có l ho c

th n, ho c s tôi xài x . Nh ng ông c u có h i th m Nghi p.- Th y có nói th t hay không?- Nói ch . S gì mà ph i gi u. Tôi nói thi t ráo, nói cho ông c u t c ch i. Tôi nói

i ông c u chê nghèo mà b cô Hai, nên ít tháng sau có m t ông ch hãng xei d i Sài Gòn c y mai m i mà c i cô. Ông ra gi a tòa nhìn Nghi p là con,

cho Nghi p i qua Pháp mà h c. Nghi p h c gi i thi u Bác v t, có b ng k c u c ng. Bây gi hãng xe l n l m. Nghi p ã v m y tháng nay, ng

ph v i cha mà cai qu n hãng nhà, không ch u làm quan.- Bình nghe nh v y r i có nói gì hay không?- Không. Ng i g c m t th ra, r i a n c m t, ch không nói chi h t. Tôi li c

xem s c di n, tôi bi t ông c u h i h n l m. Có con mà ành b r i, chong i khác h r c h nuôi, h làm khai sanh, h cho n h c r i thành con

a h . Bây gi mình không dám ngó con mình, th t m c c quá, nên ch tph c cho r i.

- Ðó là m t b c tranh nh n qu treo lên cho ng i i xem chung. Thu nayth ng nh n dùng cái thuy t “qu báo” mà h m he k qu y, thì không ai thèm

. Ð ông Tr i ra tay cho bài h c th coi thiên h có s mà tránh ng t i l ihay không.

- N y anh Ba, cô Hai ây lúc còn nh cô th u hi u th thái nh n tình h n anhem mình. Tôi nh khi cô b ch ng b C n Th cô b ng con tr v , cô nóing i ta b cô thì cô l y ch ng khác. Mà l n n y cô không thèm l y ch ngtrong ám ng i có h c th c n a, cô s ng m t ng i th thuy n, ch c ththuy n bi t l ngh a liêm s h n. Cô ngh úng quá. Cô ng th Cang, nên bâygi i cô làm bà ch hãng, giàu có sang tr ng t t b c, ch ng m n yêu quí tr ng,con danh giá l y l ng. Tôi ngh nhà anh Ba th t là nhà ph c c; mà tôi c ngkhen cô Hai th t sáng su t h n m y lão già n y.

Cô Huy n m m c i mà nói nh nh :- Th a th y, h i ó em t c gi n nên em nói c m ng. Em g p ng i ch ng bi t

ng ngay l ph i, là ph n may c a em ho c là nh âm c c a cha em, chem có gi i gì âu mà oán trúng k ph i trao thân g i ph n. Th a th y, emnghe chuy n th y nói nãy gi ó em không c m ng, không vui, mà c ngkhông bu n chút nào h t. Ðã phân r nhau r i thì m nh ai i ng n y, ailàm sao thì làm. Thi t, nghe ng i ta nguy kh n, em không n vui m ng mà

u nghe ng i ta cao sang ch c em c ng không t c gi n.Ông Ba Chánh nói:- Cang th t ít h c; mà mu n nói cho úng, thì ph i g i nó là ng i không có

c. Tuy v y mà i nó là ng i bi t u l m, d u i v i ai c ng v y.Th y Thanh nói:- H c cho nhi u mà h c th nào kia, ch h c v i cái m c ích th p hèn, h c

ng cho vui m t s ng mi ng, h c nh v y càng thêm h i, ch có ích gì.Th y Thanh t mà v . Cô Huy n a ra c a và nói:- Chuy n th y Hai nói nãy gi ó, xin th y ng nói cho ch ng em ho c con em

bi t. Th y nói cho cha em v i em nghe thì r i.Th y Thanh ch m h m áp:- Không, không! Tôi bi t mà. Tôi nói riêng cho cô v i anh Ba nghe mà thôi, ch

nói cho ng i khác bi t làm chi. V ch ng ng m m, cha con angth ng yêu, b i ng tro tàn lên làm chi cho bay b i mà làm quí trongnhà.

Cô Huy n c i mà áp- Cám n th y Hai.

III. S N LÂM C M TÚ

Bu i s m mai, trong th ô Sài Gòn, c ng nh trong vùng ngo i ô Bà Chi uNgã N m, s ho t ng c a dân c t o thành m t quang c nh náo nhi t c c m.Trên các n o ng ng i i b d p dìu ông o, l i còn thêm xe h i, xe ng a, xekéo, xe p, t p qua t p l i không ng t. Vì v y nên s r i ro ng ch m x y rath ng th ng, d u ng i ta ã có áp d ng nhi u ph ng pháp ng n ng a tai

a, nh ng c ng không th ch m d t tai h a n i.Xe h i c a bác v t Nghi p là hi u xe mã l c nhi u, t c l c mau, nh ng vì s p

ph nh l i c n d n c a ông ch l n, nên chú ý c n th n, c t t mà ch y, gi k llu t i ng, không thèm tranh giành mà qua m t. Qua kh i c u Bình L i r i, xe

i b t u ch y mau, nh ng s mau ó ch a úng v i t c c a xe; trên kho ngng th ng ngay và tr ng tr i thì ch ch y t 70 t i 80 mà thôi còn g p xe ph i nép

mà tránh, ho c qua m y xóm ông, hay t i khúc quanh qu o, thì b t xu ng mà ch y40 hay 50, có ch còn ch m h n n a.

Tuy v y mà khi t i khúc quanh quanh Xuân Tr ng có m t chi c xe cam nhông phía Biên Hoà ch y xu ng thình lình xông ra nh ch p nhoáng mà ch y không

bóp kèn, may anh s p ph c a Nghi p lanh m t l tay, ép sát vô l nên kh i ng.Gi a lúc hai xe tránh nhau, gió ph t nghe m t cái vù, làm cho cô Loan gi t mìnhkh ng khi p, ch p tay ch ng mà níu ch t c ng.

Nghi p ngó v mà c i và h i:- Em s hay sao?- Em h t h n t ng ng r i ch .- Ð ng s . Không có sao âu. Anh Sáu Bính c m tay bánh thì kh i lo. nh gi i

m, l i ch y xe k l ng.- T i nh v y nên ba m i giao cho nh i v i mình- Còn anh t C u th máy ó c ng gi i l m. nh là cánh tay m t c a ba. Hai

ng i này là r ng c t c a hãng mình trong x ng xe.- Ch c ba cho n l ng l n.- L ng l n h n h t. Anh t C u bên V nh H i, có nhà c a àng hoàng. Còn

anh Sáu Bình m t c n ph lá trên Phú Nh n, ch không c s ch s , l ii b a i làm xa quá.

- Sao nh không m n ph g n hãng mà ?- Ý! Sài Gòn ph m c quá, h ng th thuy n làm sao m n n i mà em. Qua

th y cái nhà ba m i mua cho v ch ng mình ó, có 4 dãy nhà b p dài t i 4n, c n nào c ng r ng rãi, mát m . Qua tính m t c n n u n, m t c n

cho nhà b p , m t c n cho b i. Còn d m t c n qua s cho anh Sáu vi mình.

- Ð c l m, song s nh có con ông, ch t h p, nh không c ch .- Ð qua h i nh coi.Nghi p kêu Sáu Bính mà h i:- Anh Sáu, anh có m y a con?- D v ch ng tôi có m t th ng con trai mà thôi.

- Ð c bao nhiêu tu i?- Th a, 8 tu i. Nó ã b t u i h c t khai tr ng n m ngoái.- Ð c l m. Ba tôi m i mua cho tôi m t cái nhà trên ng B c Hà, anh bi t

hôn.- Th a bi t, cách m y b a tr c, tôi có a bà ch l n lên coi th d n d p. Nhà

ng rãi t t quá. Tôi có i coi cùng h t.- Ði ch i v ây tôi s d n v ó. V ch ng tôi mu n m t c n d i dãy

nhà b p cho anh d n v ó mà , anh ch u hay không?- D , n u ông bà th ng, ông bà cho v ch ng tôi thì kh e l m. Tôi mang n

t s c, có l nào tôi không ch u. Ð c ó, tôi i làm g n, mà v tôi cònki m công vi c làm c n a.

- V y thì xong. Ð i ch i v r i s bàn tính l i.Câu chuy n ch a d t thì xe ã t i t nh l Biên Hòa. Th y xe c a Hoàng u g n

tr ng h c mà ch , Sáu Bính li n t p máy ng ng l i.Hoàng m c b th thao trông r t g n gàng và m nh m , b c l i nói v i p

ph 8 :- Anh ch y ch m quá. Tôi lên ây ch nãy gi g n 15 phút.- th a ông ch l n d n tôi i v a v a ng ch y mau, nên tôi không

dám ch y.- Tr i i, c m xe “Sport” mà i theo t c l c b n n m ch c m t gi ng ch

anh lái thì m i m t quá, tôi ch u sao n i. Ph i i khá m t chút ch .Nghi p m c a leo xu ng mà nói:- em nhát quá, ch y mau nó s . Em th y v y em không dám xúi anh Sáu

ch y. V y anh c i tr c, th ng th ng xe em theo sau.Hoàng c i mà nói:- À! Có àn bà u khi n mà!Cô Loan nói:- Ði ch i, ch có ph i i chuy n g p âu mà ch y mau. Ð n chi u mình s

i Ðà L t c ng không h i chi. Ði ch m xem phong c nh ch i.Hoàng a tay xem ng h , r i v a lên xe v a nói:- Thôi, tôi ch y tr c a. Lên Dijring9 tôi ch ng n b a tr a.Nghi p g t u r i c ng lên xe. Hai xe n i uôi mà ch y.

***Ra kh i t nh l ng b ng ph ng, l i ít xe, mà ng i i c ng v ng bóng. Sáu

Bính cho xe ch y mau h n; nh ng m t lát r i xe Hoàng c ng m t d ng, không cònth y ch y tr c n a.

Lúc i ngang qua m y v n cao su nh nh , n m d c theo ng, thì cô Loanch mà tr m tr , cô khen cây tr ng ngay hàng th ng l i, cô khen ch v n s n sóc k

ng, b i v y tuy là c nghi p t o ra th l i, ch không ph i h ng nhàn,

8 (chauffeur,) ng i lái xe, tài x9 Di Linh

song c nh thú có v phong l u, có màu n d t, v a thanh cao, v a bí m t th t khkính, kh ái.

Ch ng t i kho ng r ng, cô th y có lúc cây nh chen v i cây to, nhánh lá sumsê r m r p, r i có lúc cây cao ã n h t ch còn cây th p lúp xúp mà thôi. T nhchí l n vùng ng b ng, ru ng thì c y lúa xay g o, v n thì tr ng cây háitrái, cô ch a t ng th y r ng r m non xanh, b i v y th y r ng l n mà không ng ithì cô ng i ngùng, nh t là th y núi non ch n ch xa xa thì cô h i h p.

Nghi p c t ngh a cho v hi u r ng ó là m t ngu n l i l n c a qu c gia, r iluôn d p gi i bày l lu t v r ng c m l p ra b o h cây c i ng duy trì ngu n l iy.

Nghi p l i ti p c t ngh a cho v hi u t i sao mà có núi, r i nói núi c ng khôngph i là v t vô ích. Núi làm l i cho loài ng i v ph ng di n khác. T i con ng ikhông tài l c mà khai thác, nên nó không giúp ích c mà thôi.

Cô Loan l y làm vui s ng mà c nghe ch ng gi i bày nh ng u m i lthu nay ch a có ai c t ngh a rõ ràng cho cô hi u. Cô ng i m t bên ch ng mà tronglòng ph i ph i, tai nghe, mi ng c i, say s a mùi h nh phúc, h n h n o t ng lai,quy t hy sinh t t c cho ng i b n i tr m n m ng n b i cái công phò trì dìu

t.Lên t i èo Blao, núi r ng càng thêm ch n ch phong c nh càng thêm xinh

p, cô Loan càng thêm say s a, say s a v i c nh, mà c ng say s a v i tình n n icô nh m m t ng i im lìm không nói chuy n c n a.

cao ã lên nhi u, nên khí tr i b t u mát l nh. Nghi p v i l y cái áochoàng cho v .

Cô Loan th y m t t p i cái10 mang gùi i d a bên ng i chung v i M ic. Cô ch cho Nghi p coi r i châu mày mà nói:

- i nghi p quá! ch n r ng núi, tr n tru ng, l nh l o, n c c kh v t, con ng i s ng nh v y thì có vui s ng gì âu!

- quen r i h c ng sung s ng nh mình v y ch . T i mình t p quen cáithói n cao l ng m v , ng n m m g i êm, nhà cao c a l n, mình th y

nh v y mình t ng là h kh . Ng i ta ã d d h h t s c, mu n d in nh mình. H không thèm. H yêu t do c a h h n là cu c s ng

a mình. Ngh cho k , tôi không dám chê bai h .- Anh n h c x v n minh c c m. Anh ã ch u cho là v n minh un úc

trí não anh. T i sao anh chán n n n n i mu n ca ng i cái thú dã man?- Nh ng danh t v n minh v i dã man là danh t tr ng r ng không có

ngh a gì h t. Bi t sao là v n minh, bi t sao là dã man, em? Ng i i hng v n minh là khôn ngoan, dã man là d i d t. H l m to. Thói kêu là

n minh bày ra nhu c u vô s . Ð làm cho tho mãn nh ng nhu c u y,thì con ng i ph i lao tâm c c xác không bi t bao nhiêu mà k cho xi t.Còn thói kêu là dã man không khiêu g i nhu c u gì h t, b i v y con ng ithong th , kho kho n, kh i lo, kh i tính, không tranh h n, không s thua.Em ngh l i coi thói nào làm cho con ng i sung s ng?

10 ng i thi u s

Cô Loan m m c i ch không tr l i.Xe lên t i Dijring, th y xe c a Hoàng ng u tr c nhà hàng, nên Sáu

Bính cho xe ng ng ti p theo ó.Hoàng trong nhà hàng b c ra nói r ng:- Tr h n n a gi . Ch y c v y c ng là khá r i a.

C u nh y xu ng m c a xe. V ch ng Nghi p b c ra, r i ng ngó tphía mà ng m c nh.

Nghi p dòm ng h r i nói v i Hoàng:- i 10 gi . V tôi có mua n em theo nhi u. V y mình t m ây n

ng, ch i, r i ch ng 2 gi mình s lên Ðà L t.- c, c l m. Mà còn s m quá nên ch a ói. V y mình th b theo

ng ây i m t khúc ch i cho dãn c p giò.Nghi p day l i h i v :- Em m t l m hay không?- Không, em kho nh th ng.

ch ng Nghi p v i Hoàng d t nhau i ch i, i ch m ng th ng th cphong c nh non xanh r ng th m. Cô Loan khoái l c h n h t. Cô n c n khen c nh

p nh tranh v , cô m n yêu non núi khiêu g i chí thanh cao. Nghi p th y v cótâm h n ham an t nh thì tho chí vui lòng nên chúm chím c i. D t nhau i h n m tgi , xem phong c nh núi r ng ch n ch , d o kh p c th tr n cao nguyên, r i l n l ntr l i xe ng s p t vi c n u ng.

Hoàng nói, Hoàng ã h i d r i, nhà hàng có lave11, r u chát12. Ð n ch có“jambon”13, tr ng gà v i h p ch không có th t r ng. May có máy n c l nh, nêncó n c á chút ít.

Cô Loan lên xe l y bánh mì, th t ngu i, trái cây, r u chát, r i trao cho SáuBình v i T C u em vô nhà hàng. Cô mu n l y thêm ba tê14, cá mòi, nh ng ch ngkhông cho. Nghi p nói nhà hàng có, thì mình dùng nhà hàng cho ch vui lòng

i ti p khách.Vô nhà hàng, Nghi p bi u Sáu Bính kêu b i nh c hai cái bàn khít l i, ng i

t th y ng n chung v i nhau cho vui. hai anh s p ph v i th máy u không ch u, h xin anh em h ngoài

xe mà n c ng c. V ch ng Nghi p không cho. Hoàng c ng không ng ý, bu cph i ng i chung v i nhau mà n, vì trong cu c i ch i, m i ng i u ph i chungvui, không nên phân giai c p.

Trong lúc b i t bàn s p d a, Nghi p v i Hoàng coi d n n, thì cô Loan ii xem t ki ng c a nhà hàng xin l y ra cho cô hai chai la ve, vài h p ba tê và vàip cá.

Cô nói cô có bánh mì v i r u chát ngon, nên kh i mua. Ông ch nhà hàngbi t khách sang tr ng, nh ng th y bi u d n cho s p ph ng i chung mà n, thì ôngcó s c ng c nhiên.

11 (la bière), bia12 u nho, r u vang13 th t heo mu i lu c chín14 (pâté), bánh nh n m n

Bàn d n r i, v ch ng Nghi p v i Hoàng ng i phía ngoài còn ba ng i kiang i phía trong; n v i r u c hai phía u nh nhau, ch t ng sung s ngvui c i, ch vui có d p h u ãi k c ng s v i mình, t vui vì c m th y ng i caosang mà không khinh r b c hèn h .

Nghi p li c th y s p ph c ng nh th máy, c ba u l ra v c m tình trênt, thì nói:

- Ba anh c vi c n u ng cho no, ng ái ng i chi h t. Chúng tôi là b n tânti n, may c th y xa nghe r ng, chúng tôi n theo c nh i m i khôngch u bo bo ôm p thói c óc x a, nh m y ông già h i i tr c. Chúng tôikhông ch u n nh n, chán nãn c r . Nh ng tánh ó làm cho con ng i nhunh c, y u i không th s ng n i v i c nh i c nh tranh chi n u n y.Trái l i chúng tôi th thi n chí v i trí l c. i, d u làm vi c gì chúng tôi

ng nh m s thành công mà làm m c ích. Nh ng i theo m c ích ó,ch ng bao gi chúng tôi ch u gian d i, dua b hay c ác. Ð cho cthành công, chúng tôi t p chí th ng ngay, c ng c i, kiên nh n c ng quy t.Nh ng u y ch ng c n có h c nhi u hay tài cao m i làm c. M y anh

ng nh chúng tôi, h quy t chí thì làm nên, vì l i khí ti n th trong tinhth n, ch không ph i ch h c l c. M y anh u bi t ba tôi. H i còn trai trba tôi là m t ng i th c ng nh m y anh, không h c gi i, c ng không cótài gì h n. Ba tôi nh bi t l p chí nên m i thành công. M y anh c ng có th

t ngày kia c ng lên a v ch hãng nh ba tôi v y, bi t ch ng âu. C u khiêm nh ng nói:

- Chúng tôi âu dám bì v i ông ch l n.- Sao v y?- Ông hay l m mà!- Anh nói nh v y là t i anh ch a nuôi chí c ng quy t, ch a t p tánh c ng

i. Anh ph i hy v ng mà ti n hoài, t nhiên m t ngày kia anh s thànhch nh n. M y anh nên bi t bên Âu bên M có nhi u ng i hi n nay làmch x ng i công ngh , giàu có b c c b c t , dùng nh n công n smuôn, h i tr c h c ng trong ám th thuy n nh m y anh mà xu tthân, ch nào ph i nh ph m hay là nh tài h c. Bên Hoa K có m y ôngth thuy n, ho c nông phu nh l p chí mà thành công, sau v t lên t i

ng Th ng. Kìa nh ông Ford, ch hãng xe h i ó, lúc kh i u ng làt th thuy n nh anh T ây, ch nào ph i ng tr ng i h c hay

tr ng công ngh nào mà xu t thân âu. Tôi nói thành công nh chí, chkhông ph i nh h c, nh t là không ph i nh may m n ho c c p gi t.

Hoàng mu n tr ng chí cho ba anh em, nên ti p nói:- i Nghi p nói v i anh em ó là nói ngay vào s th t ch không ph i nói

láo âu. M y anh ph i l p chí m i, ph i nuôi tâm h n m i ng nâng ing lên cho cao, ng tranh s sanh t n v i thiên h cho c th . Hi n

nay i s ng c a h ng bình dân trong n c mình còn v t v quá. Ph i ti nlên, ti n cho m nh.

Nghi p nói:

- Ði ra vùng ngo i ô Sài Gòn Ch L n, tôi th y b n c a anh em lao ngth t là kh n kh . H i s m m i ng i trên xe tôi có bàn v i v tôi. Chúng tôitính cho anh Sáu Bính v t m trong m t c n nhà sau c a tôi ng nh ilàm cho g n và cho s ch s m t chút. Nh ng ó là m t gi i pháp t mth i và m t s giúp cá nh n ch không ph i m t cách c i thi n i

ng cho toàn th th th y giúp công trong hãng. Tôi ã có trù nh m tgi i pháp l n lao h n kìa. Tôi có bàn v i ba má tôi. Ba má tôi ch p thu nnguyên t c và quy t s th c hành trong n m nay. Hi n gi th th y tronghãng tôi g m l i 30 ng i. Mà trong s ó ch ng có m i ng i ã có nhà

a t t r i. V y còn vài ch c ng i xa xuôi, ho c ch t h p l m. Ba mátôi m i tính ki m mua trên vùng Chí Hòa m t vùng t cao ráo r ng rãi,

i c t ch ng vài ba ch c c n nhà ngói vách ván, cho th y th tronghãng ai không có nhà thì lên ó mà . ó i làm xa. B i v y tôi tính mua

t chi c cam nhông15, c bi t cho anh em dùng mà i làm. G n t igi làm thì t t c lên xe c m lái mà xu ng hãng. Ch ng mãn gi thì lên xemà v v i nhau. X ng nh t v ru t hãng ch u h t. Anh em ch gìn gi máymóc và c m lái mà i. Có l anh em c ngh vi c, thì c l y xe y chnhau i Long H i ho c V ng Tàu mà t m bi n. Anh em ngh coi làm nh

y th y th trong hãng hoan nghinh hay không? C u ít nói mà nh có ly la ve t ng giùm nhi t , nên anh nói l n:

- Ông ch lo l ng cho th y th nh v y thì ng i ta c m ph c sát t chkhông ph i hoan nghinh suông mà thôi. B n th thuy n chúng tôi tuythi u h c, song bi t n ngh a l m. Ð c ông ch h u ãi thì ai c ng thíthân n l c mà n áp, ráng làm cho hãng th nh phát thêm ng chung

ng v i nhau.Hai anh s p ph c ng lên ch 16 nên v tay mà bi u ng tình.Hoàng nói:- Anh em tôi i ch i ây, xin m y anh em ng t ng chúng tôi gây d p

ng phá c a, lãng phí, nh m y công t hình d ng b nh bao mà u óctr ng r ng ó v y. Không ph i dâu. Chúng tôi i ch i, song chúng tôi cònnh m m t m c ích l i ích, l i ích cho chúng tôi thì ã ành, mà c ng l iích chung cho ng bào, cho anh em c n lao. Th a cu c i ch i du l ch,chúng tôi s gia công quan sát nh ng ngu n l i c a n c nhà, mà x a nayho c vì vô ý, ho c vì thi u s c, nên ch a ai khai thác cho ng i c n lao cócông vi c làm, cho ng bào chung h ng ngu n l i. Mang cái danh thanhniên tiên ti n, chúng tôi quy t làm cho x ng áng cái danh y. Ch ng ph ilo vinh thân phì gia, bóc l t k quê, hi p áp k y u, trong nhà thì h nghách, ra ngoài thì s run, nh h i tr c v y n a. Chúng tôi là o binh tiênphuông, lãnh nhi m v ru ng ng m n o, quy t nâng qu c gia dìu

t ng bào, c i thi n xã h i, d y d ng i quê d t, binh v c ng i y ut. Nói tóm l i, chúng tôi mu n làm sao cho n c Vi t Nam giàu, cho dân

15 (camion), xe v n t i16 ngà ngà say

Vi t Nam m nh, c ngang hàng v i các dân t c khác mà không h ,không s .

Sáu Bính nói:- y ông h c gi i mà m y ông làm nh v y, thì chúng tôi s n sàng ti p

ng phía sau. Chúng tôi s theo sát cánh m y ông; chúng tôi s hy sinh t t không do d , không m n ti c chi h t.

i th y n u ng xong r i, nên em cà phê nóng ra mà rót cho m i ng i m ttách.

Hoàng nói:- À! Cà phê! Cà phê b n x ph i hôn? Tôi a cà phê l m, u ng m t tách

không ã. Anh b i làm n l y ly l n rót cho tôi m t ly m i c. Ê,Nghi p, nghe nói Dijiring n y ng i ta có l p v n cà phê. H i nãy ich i mình th y có m y b i tr c nha hành chánh ó coi b t i t t quá.

r i anh em mình ki m t l p m t v n cà phê ây. Ðó là m t ngu ni l n. Mình tr ng th , nh c mình s m s ra cho l n ng s n xu t

cà phê cho trong n c dùng, kh i ph i mua cà phê ngo i qu c n a.Nghi p nói:- t n y không b ng vùng Kontum. L p v n có l nên ra ó mà làm,

ch c thành công h n.Cô Loan nói:- Em thích l p v n l m. Hai anh l p v n cà phê i. Em s làm qu n lý, em

t i ch mà coi v n cho.Nghi p ngó v mà nói:- gi a ch n r ng núi, bu n l m, em ch u sao n i?- Anh t ng em ham vui, ham coi hát, ham nh y m nh h sao? Em ghét

y th xa hoa ó l m. Em mu n yên t nh mà thôi.- c v y thì t t.Hoàng th y ng h ã ch 2 gi nên ng d y. S p ph v i th máy ra xe mà

xem xét máy móc v ru t. Cô Loan b c vô trong tr ti n n u ng cho ông ch nhàhàng và phát ti n th ng cho b i, r i anh em m i t giã ông ch mà lên xe ng iÐà L t.

Xe Hoàng c ng v n ch y tr c, nh ng bây gi Hoàng giao cho s p ph c mtay bánh mà ch y.

IV. PHONG C NH TH N TIÊN

Sau mùa ông l nh l o, qua ti t tháng 2 tháng 3 n y khí h u u hoà, nênphong c nh Ðà L t là phong c nh th n tiên.

Trong thành, tr m hoa ua n , phác h a màu, ch ng khác nào nh ng b ctranh p do tay th v v i mà trình bày kh p n i. Tr c sân trên c a, d a l , bên

, ch nào c ng th y hoa, mà hoa nào c ng yêu ki u di m l .Trên m y i thì c xanh m t, che ph m t t, ch th p c ng nh ch cao.

Có khi gi a t m th m xanh y d ng lên m t vài cây thông già, s ng s ng gi a tr i,nhánh g gh , lá th a th t, d ng nh thiên th n c a t o hoá t bày, dòm ngónh n gian, ho c th thách tu nguy t.

Trên tri n núi, r ng thông ch n ch , che b t h th m, thêm oai nh cao. N ui r ng n y t o ra t âu bao gi và t o ra làm chi, thì khó mà tr l i c.

Còn xa xa thì non xanh l x ch n b t ch n tr i, dãy d c dãy ngang, nhcao nh th p. Ð ng tr c quanh c nh t t t i mà trù mà m t17 n y, ng i a c mt ph i ng m ngùi, ng i h p hòi t nhiên r ng rãi.

Cách vài m i n m tr c M ng Liêm tiên sanh tr l i ch n n y, c th y tayng i chen vô mà thay i quang c nh thiên nhiên càng thêm v p, thì c c m

ng nên ngâm:

“N m m i n m tr l i non n y.Cám c nh Lâm Viên l m i thay.

y s c hoa tiên th m thoát t c. b núi Ph t mát h ng ngày.

Vui v y tùng l c mùi c u o.Khéo léo lâu ài v bi n gì.Th gi i l u ly rày ã hi n.

i ai, n trái nh tr ng cây”

m h ng c ng ph i, vì thay i th t. H i u th k 20 n y, Ðà L t n núptrong vùng hoang vu t ch m ch, núi non tán lo n, r ng rú b t bùng, thú c m sanh

ng t do, ng i m i l i qua r i rác. Trong m t kho ng ba b n m i n m, mà Ðàt hoá thành m t th tr n r c r t t t i nh s n ng b ng lai, nh th gi i c c l c,

th thì làm sao n ây mà không có c m h ng.Hoàng c ng nh v ch ng Nghi p thu nay ch a lên Ðà L t l n nào, b i v y

a t i ây l ra v ng c nhiên, không dè t o hoá s p s n mà dành cho n c Vi tNam m t kho nh thiên àng yêu ki u n th . Hoàng và Nghi p ã t ng d o xemnhi u danh s n th ng c nh bên Châu Âu, nên ng c nhiên mà không tr m tr tháiquá. Duy có cô Loan, vì thân ph n côi cút, không ai d t di ch i xa, nên th y c nh l ,hoa nhi u thì cô náo n c trong lòng, cô ng i không an, kêu Sáu Bính bi u ch y ch mch m cho cô th ng th c.

17 trù m t, phì nhiêu

Nghi p nói mình nh ch i lâu, v y ch ng thi u chi ngày gi cho mìnhngo n c nh. Ð ki m nhà hàng mà an ngh cho kho r i Nghi p s em v i xemcùng h t, không b sót m t ch nào, ch i ây r i còn i nhi u ch khác n a. CôLoan n m tay ch ng mà si t ch t, mi ng m m t n c i chan ch a tình yêu.

n 4 gi chi u hai xe ng ng tr c nhà hàng Lâm Viên, là nhà hàng l n nh ti Ðà L t. Vì Nghi p ã có ánh dây thép tr c mà m n s n hai phòng, b i v y xea ng ng thì hai ng i b i ch y ra mà ti p r c. Nghi p x ng tên, thì b i nó ãn s n hai phòng r i, phòng h ng nh t, s 10 và 12 khít nhau t ng d i t, kh i

lên thang l u.i chia nhau xách hành lý, Hoàng v i v ch ng Nghi p i vô. Ng i qu n lý

ng t i c a mà chào r t vui v . Ch hai phòng cho khách r i qu n lý d y b i h em vô xong thì ch nhà xe cho s p ph bi t ch mà c t xe.

Sáu Bính v i ba Thiên, s p ph xe Hoàng, i theo b i và coi cho bi t phònga ch . Hai ng i nói:

- Ông ch tính chi u nay i ch i không?Cô Loan r c mà áp:- Ði ch , r a m t thay r i i.Nghi p c i và nói:- Khoan! Ch m ch m m t chút. Ð ba anh ki m nhà ng m n s n m t cái

phòng ng t i có ch mà ng v i nhau ã.Sáu Bình nói:- Th a, kh i m n phòng. Anh em tôi ng trên xe.Nghi p suy ngh r i nói:- Ng trên xe b t ti n…- Th a, có b t ti n chi âu. T i tôi quen r i.- Còn anh T C u n a chi?- Anh ng v i tôi. Anh có tính v i tôi r i. Trong ga ra xe nhi u chi c l n x n,

không nên b i ng ch khác. T i gi n c m t i tôi l y xe i ch mà n,i v ây ng , không nên r i xe.

- Ng trên xe ban êm l nh l m, ng i ta nói l nh 14 , có b a xu ng 12 l n.

- Chúng tôi bi t nên có em m n và m theo. Ông ch ng lo.- y anh ói b ng ch a?- i n d i Dijring còn no quá.- y thôi lau quét xe cho s ch ng bà m tôi18 s a so n r i th i vòng

ch i. Bà nóng n y quá mu n i li n ng xem phong c nh.- Bà m i lên ây l n u nên bà mu n i coi cho bi t.Cô Loan ng r a m t, cô day l i nói:- Anh ng có kêu tôi b ng bà n a nghe hôn anh Sáu. Tôi còn nh nh em

út. Anh kêu b ng cô thôi.Sáu Bính d r i qua phòng c a Hoàng, có g n s 12, mà r Ba Thiên i lau xe

cho s ch s .

18 (madame), v tôi, nhà tôi

Hoàng v i v ch ng Nghi p r a m t thay i áo qu n, r i cùng nhau i l iphòng n mà gi i khát. Hoàng v i Nghi p u ng la ve còn cô Loan thì u ng s a t i.

Loan u ng ri t cho h t ly s a, r i c c m bóp d m ng d y m y l n, t ýmu n i ch i cho mau. Nghi p mu n làm vui lòng v , nên khuyên Hoàng u ng maumau ng i.Ra xe, Nghi p kêu hai anh s p ph mà nói:

- Hai anh ã có lên ây nhi u l n, hai anh bi t ng sá rành r . V y haianh ch y ch m ch m, a chúng tôi i kh p trong châu thành ng xemtr c, coi châu thành bao l n, a th ra sao, dân c ít nhi u, nhà c a t t

u. Tr c h t i ch , r i b t ó i l n ra ngoài, i vòng cho giáp h t ng sót ng nào. Nh ng c trong thành ch ng ra ngoài. Mình còn

ch i nhi u ngày, b a khác mình s i xem m y vùng ngo i ô, khôngn g p l m.

Ba Thiên thú th t anh ch a i giáp châu thành, Sáu Bính khoe mình th o h t ,nên lãnh i tr c d n ng.

Xe i vòng ch r i lên dinh Th tr ng, l i nha Qu n o. Cô Loan th y phíatay trái có m t cái h l n, b h m bông r c r màu, cô bi u Sáu Bính qu o qua

ó cho cô xem, Nghi p ng n c n, khuyên s p ph c ch y theo l i mình ã d n,ch ng nào ph i l i h thì s l i, ho c i giáp h t r i s tr v ó mà ch i.

Xe i ngang nhà Huy n M i, qua phía nhà th ng xem m y r y tr ng c i,tr ng hoa, r i tr l i nhà èn ng vô su i Cam Ly. S n ng Sáu Bính cho xe ch yluôn lên m c a ngài Long M Qu n công r i quanh tr v vi ng Y vi n Pasteur,tr ng N h c “Couvent des Oiseaux”, nhà th , nhà B u Ði n, m y nhà ngh hè c aquan viên cao c p. Bây gi m i ch y d c theo b h r i ch y th ng ra nhà ga xe l a.

Sáu Bính ng ng tr c nhà ga và nói là ã i giáp châu thành h t r i. Nghi pcoi ng h ch a t i 6 gi , bèn bi u ch y tr l i b h ng ng i xem hoa th ng

nh ch i. ch ng Nghi p xu ng xe l i bàn tính v i Hoàng r i bi u v l y 300 ng

phát cho ba ng i tùy tùng, m i ng i 100 ng. Nghi p nói:- Ba anh l y xe ra ch mà n c m i. Chúng tôi ây ch i m t lát r i v nhà

hàng. Còn có m t khúc ng, không c n ph i i xe. M y anh n c m r i v ngay nhà hàng mà ngh .

Bu i chi u trên b h nam thanh n tú d p dìu, ng i Pháp xen l n ng iVi t, àn bà nhi u h n àn ông, b i v y y ph c có màu t p i xu ng t p i lên, i

a m y b n bông, ng xa xa trông r t p.Ngó qua phía h bên kia thì m t vùng cao nguyên r ng minh mông hi n ra

tr c m t, trên y nh ng i nh n m lúp xúp cho t i ch n núi Lâm Viên sng phía trong. Ng i ta ng b t u ki n trúc tr ng Trung h c Yersin bên ó.

Sinh viên c ch n th n tiên n y mà d i mài tâm chí, m mang ki n th c thì có gìsung s ng b ng. Ng t vì ây ph m th c còn thi u th n, mà ng giao thông v iSài Gòn ch a thu n ti n, b i v y giá sinh ho t ph i m c m , b n ph i t n haonhi u. Mu n ào t o nh n tài mà l p tr ng l n n i n y, thì cái ý nh b t công ónó th hi n rõ ràng, vì l con nhà nghèo hèn, d u thông minh, d u c n m n, c ngkhông th m r ng tri th c nh con nhà giàu sang c.

ch ng Nghi p v i Hoàng ch i t i t i m i tr v nhà hàng mà n c m.Phòng n r ng rãi, nh ng ông khách nên ng i giáp h t. Bàn nào c ng chuy n tròvui v mà êm m, ch không ph i r n r c và l n x n nh trong m y nhà hàng d iSài Gòn.

Quang c nh n y làm cho Nghi p v i Hoàng nh i s ng c a mình h i bênPháp, r i nh c m y chuy n éo le l i cho cô Loan nghe ch i, khi n cho cô hi u rõ ichí c a anh và ch ng, c hai u nh kiên nh n m n cán, qu n i, ti n th , nên h c

i thành công m mãn.n c m r i, Hoàng i theo Nghi p vào phòng Nghi p mà àm o.

Hoàng ng i hút thu c phì phà mà suy ngh r i nói:- Anh em mình tính nh n d p i ch i n y mình quan sát nh n sanh v i a

i coi có th khai c l p nghi p, kinh dinh công ngh , ho c bành tr ngnông trang c hay không. Tuy m i n ây, song tôi ã nhìn th y nh ncông không có, v n t i t n nhi u chi phí, nên khó mà làm c vi c chi l nngay bây gi . Theo a th nh v y có th làm vi c gì? Tr ng bông hoa rau

i, r i ch xu ng Sài Gòn mà bán? Nh n công kém, ti n ch m c, t n phínu t s l i h t. Làm nh nh ki m c m n thì c, ch làm l n thì th t

i. Còn m y vi c n y có th làm c song ph i dò d m và nghiên c utr c: Ho c kh n t vùng cao nguyên mà l p s nuôi thú v t. Ph i ý

ng c v i su i n c. Ho c kh n t l p v n tr ng bông v i, hay làcà phê, hay là trà, hay là dâu t m n. Ph i xét k ch t t. Ho c kh n r ngnúi :1) l y m cây thông r i l p nhà máy n u d u térébenthine, d u n y là v t

n thi t c a ngành công ngh và ngành y d c;2) n cây thông và l p nhà máy c a ra ván m ng, hay g vuông, bán

ra ngo i qu c. Ho c l p h i khai thác r i m n bác v t khoáng s n chuyênmôn i tìm m d u l a, than á, m s t, m chì cùng các khoáng v t khác. Ðó,tôi k s qua m y ch tôi nh n th y nh v y ó Nghi p ngh coi có ph i haykhông?Nghi p v i vàng áp:- Ðúng l m. Ð ng ý hoàn toàn. Hi n gi vùng n y mình ch a có hy v ng

làm vi c gì c. Ð ch i vài tu n r i v ch ng tôi i xu ng mi n duyêni Trung Vi t mà quan sát n a coi.

- Tôi r t ti c mà không i theo c, vì cu i tháng n y tôi ph i có m t t in Th ng s p t cho tá n làm t tá m n ru ng. N m nay công

vi c ó ph i phi n ph c, vì m i ng i u ph i làm t tá m i. Ph n tnào c a tôi thì làm tá tên tôi, còn ph n nào c a Loan thì làm t tá tên Loan,Ph i làm cho rành r .

- Anh bi u làm h t tên anh c ng c. B nào v tôi nó c ng nh anh gópgiùm.

- Ê, ê! Tính nh v y sao c. Mu n b t moa làm anh ch n lù mù trong làng hay sao? Mùa n y moa góp lúa, ch qua mùa t i và luôn luôn

i n m, Loan ph i coi cho m n ru ng và thâu góp lúa t t c . Vi c óph i giao cho àn bà coi, ng t i mình kho trí mà lo vi c l n ch . Loan

ph i có m t ph n vi c, ng Loan lo chút nh, ch Loan n r i l i cm ng a mà c ti u thuy t ho c th ri u trên ng Catinat, ho c h pn nói hành thiên h hoài hay sao.

Cô Loan nói:- u anh b n vi c thì em s lãnh làm qu n lý ru ng t cho anh. Anh làm

tá cho rành i, ng em coi theo ó mà thâu góp. H i nh em có giúp bàngo i mà góp lúa, m y n m sau ây má c ng phú thác cho em làm, má chcoi ch ng v y thôi.

Hoàng c i và nói:- , v y m i ph i ch ! Chú Nghi p n y c ng v quá! N y, c i v v , ph i

ki m công vi c cho nó làm, ch c ng mà v không i ch i, y là xúicho v h a, nói cho mà bi t.

Nghi p rùn vai mà áp:- Anh nói cái gi ng tr ng lão quá! Ch a có v mà dám lên m t làm th y

thiên h v o làm ch ng ch .- Moa làm ch ng úng l m.- Thì làm i. Làm th coi!- Moa ch a mu n làm, ch không ph i s . Moa i ch ng nào cho có m t

công vi c làm n àng hoàng r i moa m i ch u c i v , bi t hôn? Toa ich i, toa ráng ki m giùm cho moa m t cu c làm n i.

- tôi xu ng Cà Ná tôi coi ru ng mu i c a ng i Pháp h làm có th nhng hay là không r i tôi s ki m t ó ra Phan Rang, Nha Trang, coi có

ch nào làm ru ng mu i c thì mình l p th xin làm. Nh không có, thìmình s ki m Mi n Nam Vi t, Bà R a, Ba Tri, Ba Ð ng, Sóc Tr ng, B cLiêu, ho c R ch Giá ch c là làm c. N c Vi t Nam n m d c theo mébi n trót h n 2 ngàn cây s , thi u gì ch mà ch n t làm ru ng mu i

c. Th mà n c không mu i cho dân dùng, ngh thi t là k c c. ylà t i bày h n ch s n xu t, cho h i n y nhóm n h n m c quy n màbóp h ng dân chúng ch có chi âu. Cho s n xu t thong th i, ng i talàm ra mu i nhi u, dân c h ng giá r , chánh ph c l i v thu s nxu t và thu xu t c ng, ai c ng có l i h t. V thu s n xu t thì nh thâuho c m i m u t ho c m i t n mu i. Thu xu t c ng thì nh thu m i

n mu i ch ra ngo i qu c. Thu nay Nh t B n c n mua mu i c a mìnhm. Mà có mu i bán cho Cao Mên v i Lào g n ây c ng r i.

- , ra vùng Nha Trang nh ý n v n cá bi n n a, ph i xem coi cóth t ch c cu c ánh cá t i tân l p ra hãng làm n c m m, làm cá khô,cá m n, ho c cá h p hay không.

- Nh ch . V n ó là v n thu nay tôi thích h n h t. Tôi a công nghn nông nghi p. Nh ng sanh tr ng trong vùng bình nguyên, t nh h

c ch n ra kh i nhà thì th y ru ng, t nhiên tôi không khinh r ngànhnông, mà l i hay quan sát. Tôi nh tôi c c m t t p chí kinh t , tôith y m t ng i Pháp có b ng a ch t h c, vi t m t bài kh o c u v ach t h c c a vùng cao nguyên Nam Vi t. Bài y nói r ng trong vùng n ycó m t d i t quí l m. D i t y b ngang c ch ng vài ba ch c cây s

ngàn, còn b dài thì dài l m. Nó n m t vùng Xuyên M c, trong t nh Bàa, ch y lên t i vùng Kon Tum, i ngang qua t , An L c, Xuân L c,

Bà Rá, Ban Mê Thu c, Pleiku, Kon Tum. Trong d i t ch t t h p v in t c ; tr ng cao su, d a khô, bông v i, cà phê, trà, gai, b t lu n cây gì

ng th nh m u c . V y n u mu n l p v n thì nên l p trong vùng t ,ph n nhi u còn hoang vu, ch a ai khai kh n. Mà tr c khi khai thác, ph ilo gi i quy t v n giao thông, ph i làm sao cho thu n ti n s qui t nh ncông, s ti p t l ng th c cho s nh n công y và s v n t i s n xu t.Theo ý tôi thì Vi t Nam c n ph i m ng xe l a cho nhi u, ngành kinh

m i d i dào th nh v ng c. Tr c h t ph i l p ng xe l a tr cti p Sài Gòn-Ðà L t. Ð ng n y không dài l m, vì ã có s n ng SàiGòn-Xuân L c r i. Ph i có ng n y thì giá rau c i, bông Hoa Sài Gònvà giá sanh Ho t Ðà L t m i h th p c. Ð ng th i ph i l p ng xe

a Sài Gòn - Kon Tum, ch y ngang qua ho c Th D u m t, ho c Biên Hòai th ng lên Bà Rá, Ban Mê Thu c, Pleiku, Kon Tum. Chúng ta ã có s n

ng s t ch y theo mé bi n. H l p thêm ng s t xuyên vùng caonguyên r i thì n i cho hai ng giao ti p v i nhau. Ðà L t có ngxu ng mé bi n r i, bây gi ph i n i qua Ban Mê Thu t. C ng nên n i NhaTrang v i Ban Mê Thu t và Qui Nh n v i Kon Tum n a, thì s v n t i vàgiao thông m i ti n. Ph i làm vi c ó tr c, thì t phiên cu c khai thác caonguyên t nhiên ch y theo li n, không c n lo c ng thành t u.

Hoàng g c u nói:- Th t qu nh v y, coi b Loan bu n ng . Thôi v cho v ch ng ngh vì

ngày nay ng i xe m i m t.Qua b a sau, Nghi p v i Hoàng b t u em cô Loan i ch i, b a nào c ng

i, s m m i i xa, bu i chi u i g n, b a thì d o ch i c nh thanh t nh ho c thú unhàn, b a thì d xem cách làm n, b a thì tìm ki m m y ngu n l i mà ng i ta ch a

ý.Ban ngày i ch i, ban êm thì h i nhau mà bàn lu n, bàn nh ng cu c i thay

p n, lu n nh ng u c n thi t ph i làm, làm ng giúp n c thêm phú c ng,làm ng d y dân mau ti n hoá.

Cô Loan ít h c nh ng nghe ch ng v i anh nói chuy n ri t r i cô c m nhi mnên tâm chí l n l n r ng, ki n th c l n l n sáng thêm, cô m i th y thói th p hèn c athiên h x a nay, c bu nhau mà giành gi c cái l i b t ngh a, cái l i c n con, khôngbi t hi p l c ng xây p cái l i c ng ng c a qu c gia, cái danh hi n hích c ach ng t c.

Ch a quá 10 ngày mà c vùng Ðà L t t châu thành ra ngo i ô, không còn chnào mà không có d u ch n c a Hoàng và v ch ng Nghi p.

Cô Loan ã c th ng th c cái c nh im lìm an t nh su i Cam Ly, ngÁi Tình (Bois des Amours ), Than Th (Lac des Soupirs). Cô Loan ã c xem

c n c thác G Gà, cách nuôi bò, nuôi dê l y s a Ð ng Kia, cách tr ng bônghoa, tr ng rau c i, tr ng u, tr ng cao su Arbre Bryoé, Dran, Bellevue. Cô ã

c lên i Point-de-Vue ng i ng m l i châu thành Ðà L t, mà xem lâu ài ngsá s p n m có l p có t ng. Cô còn lên t i tri n núi Lâm Viên, ng xem quang c nh

ng quát c a c vùng cao nguyên, xa kia núi ch p ch ng, tr c m t i n m lúpxúp.

nh cô Loan thích h n h t là c nh hai bên con ng g i là Tour de Chasse.Cô ã xin ch ng i vòng theo con ng n y n m y l n, khi i bu i m i, khi ibu i chi u. L n nào i c n a ng cô c ng bi u xe ng ng l i r i cùng ch ng

c xu ng ng nhìn m y vùng c non, ch n ng thì vàng, ch mát thì xanh, ch ngkhác nào m t t m g m kh ng l tr i trên các i mà khoe d t khéo. L i r i rác vàicây thông già s ng s ng trên i mà coi ch ng m y b y nai n c , làm cho hi n ra

c tranh tùng l c thiên nhiên. Cô Loan khuyên ch ng ch p hình cái c nh thanh cao p n y ng ch ng vsài gòn cô m n r i ra l n treo trên bàn vi t mà nhìn cho kho trí. Ch i úng 2 tu n l r i Hoàng s a so n ng tr v C n Th ti p xúc v i tá ncho h quen bi t mà tin c y nhau, gây tình thân ái gi a nhà nông và ch ru ng. Vch ng Nghi p c ng s a so n xu ng Nha Trang ch i ít ngày r i s tr v , i l n l n

ch ng ng quan sát mi n duyên h i phía Nam Trung Vi t. M t bu i sáng hai xe phân r nhau, m i chi c i m t ngã.

V. Ð T KHÁCH G P NG I QUEN

Hôm ba m i t t, s m m i, xe l a Sài Gòn - Hà N i ra t i Nha Trang, hànhkhách k i ng i v chen nhau r n r c.

Trong ám ng i xu ng xe i l i c a nhà ga mà ra, ng i ta th y có m t ôngc áo en dài, u i nón n , qu n tr ng, giày en, n i cánh tay trái có máng m t

áo m a, l i có kèm thêm m t cây g y. M t anh b i khách s n i d a bên, tay xáchhoa ly, theo ch n o cho ông ra c a.

Ông n y m y u, m t thõn, n c da tr ng, hai bên mép có râu le the, b giàu, mà r ng thì còn , nên khó mà oán tu i c a ông cho c. Mà b t ng ó

không th nào d i 50 tu i. T ng thì th t là nghiêm trang song s c m t có v bu nc. Ai trông th y c ng oán ông là m t viên ch c Sài Gòn làm vi c thâm niên m ti, nên nh n d p T t ra ây ngh ít ngày mà h ng gió bi n ng b l y s c l i.

Ra kh i c a ga r i anh b i m i ông lên xe kéo, hoa ly c a ông d a ch nông, bi u xa phu ch y l i nhà ng Thái Lai, r i tay v n xe mà ch y theo.

Vì T t Ngu n Ðán s p n, ai c ng lo v nhà mà hoà hi p v i gia ình, nông ch khách s n c ng ã v nhà riêng ng r c ông bà, b i v y khách s n TháiLai v ng hoe, ch có hai anh b i không nhà c a, không v con, nên l i ti m thay thcho ch v i quy n t do hành ng. H i khuya hai anh em chia công vi c v i nhau,

t anh nhà coi ti m, m t anh ra ón xe mà ki m m i th , n u may có khách l cloài thì ti p r c r i chia ti n phòng mà xài.

Anh nhà m i th c d y, ch a k p r a m t, b ng th y xe kéo ng ng tr cti m v i m t ông khách àng hoàng, thì m ng r b c ra nghinh ti p. Anh kia ã tmình m i khách, không kh ng cho b n t công, nên vói xách hoa ly và m ikhách vào.

Ông khách b c xu ng và m bóp l y b c c c tr ti n xe. Anh b i nhà li nnói:

- m quan, m t hào thôi.Ông khách ch ng g y vô c a. Anh b i theo h i:- m quan Sài Gòn ra?- , Sài Gòn ra.- m quan, d n phòng nh t cho quan ngh .- , cho cái phòng mát m và thanh t nh.- m, ây các phòng u s ch s mát m l m. L i vào lúc T t nên không

có khách nào h t. Quan yên t nh t nhiên.- u v y tôi có m t mình hay sao?- Vâng, êm ái l m.Ông khách nhích mép c i. Ông th y anh b i kia xách hoa ly i th ng lên

thang l u thì ông h i:- Phòng trên l u hay sao?- Vâng.- Tôi mu n t ng d i cho ti n.- m quan, d i t không có phòng. trên l u có gió mát m .

- y thì ban êm có m t mình tôi tr n?- m quan, n u quan mu n thì ban êm trong hai anh em con s có m t

ng t ng trên ng khi c n dùng thì quan g i cho ti n.- , có v y thì c.Ông khách lên l u, th t th y phòng s ch s l i mát m . Ông li n m hoa ly l y

t b mát b ng l a tr ng ra mà thay ng ngh cho thong th . B i h i ông cómu n n lót lòng hay không thì ông l c u. Ông a m t ng b c bi u mua m t lycà phê u ng thì . M t anh b i v i vã i li n. Còn m t anh xách b u n c em vào

cho ông r a m t.Ông khách h i:- ây làm sao n c m?- m quan, có ti m c m khách trú g n ây. Quan t nó n u r i m i bu i

con ng19 v cho quan n.- Ngày T t có bán luôn hay sao?- m, bán luôn luôn, vì ngày T t ng i ta ch i b i, nên khách n u ng

ông h n ngày th nga m t, thay , u ng cà phê xong r i, ông khách l i ng d a c a s mà

ngó xu ng ng. Ng i i ch mua n T t, ai c ng h n h vui c i. Mà ôngkhách ng i ngó m t h i r i ông m t châu mày, b i l i gi ng n m dàu dàu,

ng nh c nh vui c a thiên h là c nh bu n c a ông v y.i em lên m t bình trà nóng s n trong phòng. Ông d n h g n t i gi

m, tr a hay chi u c ng v y, c lên l y ti n i mua giùm v cho ông n. Su tngày ông không ra kh i phòng, n m m i thì ng i c sách, mà h c ít hàng thì ôngng c m t ngó mong mà suy ngh .

i m t lát, anh b i ôm m n chi u lên ngoài c a phòng ngó vào th y ôngkhách n m bu n hiu, thì m n tr n h i:

- m quan, ngày T t quan n m m t mình ch c quan không vui. N u quanmu n có ng i nói chuy n ch i ng gi i bu n, thì con s ki m mà g i l i

ây.Ông khách hi u ý anh b i mu n bày vi c x ng x u, thì ông tr môi l c u mà

áp:- Cám n em. Tôi c n yên t nh nên không mu n chi h t.- , quan mu n ngh cho yên. Ch c quan tính ngh h t T t r i v ?Ông khách ng i d y nói:- Tôi ch a nh t nh bao lâu, mà tôi c ng ch a bi t Nha Trang c hay

là ph i i t nh khác. N y em, b c vô ng tôi h i th m m t chút. Em cóbi t chung quanh châu thành ây có ai bán ho c cho m n nhà haykhông? Tôi mu n ki m mua m t cái ng ngh và d ng b nh. Nhà nhnh , không c n l n, nhà tranh c ng c, song ph i có chung quanh tr ng rau c i ch i.

Anh b i b c vô nói:

19 mang

- m quan, có. Cách vài ba b a rày có g p anh Nguy n Thu n, ng i bánrau c i, nhà phía sau châu thành ây, nh c y con coi có ai mua nhà mua

t thì làm m i giùm cho nh bán, vì nh còn ông cha trong Ba Ngòi,m nay ông cha già quá, nên bi u nh v tr ng mà v i ông, phòng khi

ông ng y u có ng i ch m sóc ông. Con bi t nhà anh, mi ng t thì l nsong t l m.

- Không h i gì, mi n có c a n o t t thì thôi. Tôi m t mình nên c ngkhông c n nhà l n.

- Cái nhà ó ch c t m t c n r ng, vách t, l p tranh, c a ván.- y thì c l m. nh có nói nh mu n bán giá bao nhiêu không?- m không. Nh ng con s bán c nhà và t không d i m t ngàn ng

c.- Gi ng gì mà m c nh v y!- Mi ng t l n và t t, nh tr ng rau tr ng c i bán m i ngày n n m ba

ng b c, ch ph i ít sao. Quan mu n mua, mai con d t quan vô coi, r itr giá v i nh.

- Mai chánh ngày mùng m t T t mà i coi n i gì. Ð h t T t ã ch .- Vâng. Ð mai m t con có g p nh, con nói tr c cho nh hay. Ho c con

bi u nh ra m i quan vô ch i, ng quan coi t.Anh b i th t lòng s t s ng. M i m ng 3 thì anh ã d t Nguy n Thu n vào

phòng vi ng ông khách Sài Gòn mà nói chuy n mua bán t. Nguy n Thu n m iông khách vô coi nh b ng lòng r i s nh giá c .

Ông khách thay i v i Nguy n Thu n, l i bi u anh b i i theo. L i tr ca nhà ga xe l a r i qu o phía tay m t i theo ng quan l s 1. T i m t hòn núi

nh , phía tay m t trên chót núi có m t c nh chùa, thì t vô m t cái b m u nh màvô xóm phía sau hòn núi y. Xóm y g i là xóm C i, vì c xóm chuyên ngh tr ngrau c i, cung c p cho b n hàng bán ngoài ch Nha Trang.

Ông khách coi t coi nhà thì ng b ng l m. Ông h i nh bán bao nhiêu.Nguy n Thu n nói bán luôn t, nhà v i các tài v t trong nhà là: ván, gi ng, bàngh , cu c xu ng, cùng chén bát, t t c d t giá 2 ngàn.

Ông khách chê m c không ch u mua. Nguy n Thu n b t 200 còn 1.800, ôngng l c u.

Ông day qua nói chuy n m n. Nguy n Thu n suy ngh m t h i r i nói n ucho m n thì nhà v i t ch không có c, m i n m nh giá 500 ng. Tr lên

t trót gi , r i hai àng m i tho thu n giá m n nhà v i t m i n m là 300 ng,ph i ch ng ti n tr c ; còn c thì ông khách ch u mua t v i giá 100 ng.

a sau Nguy n Thu n ra khách s n làm t giao kèo, hai àng ký tên xongi, ông khách m i óng 400 ng b c, là ti n mua tài v t v i ti n m n m t n m.

Nguy n Thu n h n mùng 8 giao nhà. Ông khách c y m n giùm cho ông m t ng iu c m và giúp ông làm r y.

Sáng mùng 8 ông khách tr ti n m n phòng ng , phát ti n n c cho hai anhi, cho riêng anh b i làm m i m n nhà ó 20 ng, r i kêu xe ch hoa ly lên nhà

Nguy n Thu n trình di n tên Lung là ng i ã ch u giúp cho ông, r i giaonhà mà i v Ba Ngòi.

Ông khách vô xóm c i ã g n hai tháng r i mà không ai bi t ông tên gì. Cxóm c g i là ông khách Sài Gòn. Ông không i ch i mà c ng không a nói chuy n

i ai. T i ngày ông m c qu n v n áo s mi, c lo vô phân ch n y, ng h t ch kia,lui cui ngoài r y c i hoài. Ð n b a c m tr a ông vô nhà ngh r i x mát ông ti p làm

y n a. Ban êm ông óng c a s m, trong nhà t èn lu lu, không ai bi t ông nghay làm vi c chi, không nghe ti ng nói chuy n. Có m t bà già g n m i b a b ngrau ra ch bán. Ông bi u tên Lung g i ti n m n bà mua giùm th t cá. Lâu lâu tênLung m i i ch m t l n, i ng mua g o, n c m m, d u l a, cà phê, ng và

a h p.Bu i s m m i n y ông sai tên Lung i ch r i ông i nón ra tr c c a vun

t mà l p g c cho m y li p c i v a m i c vài ba lá. Có m t ng i m c âu ph càng hoàng, i ngang ngoài hàng rào, th y ông lum khum thì d ng b c, m t ngó

ông trân trân. Ông v a m i ngay l ng thì ng i y la l n:- Húy! Quan l n th t mà! Sao bây gi quan l n ra ây?Ông khách ng c nhiên, ngó và h i:- Ai ó, tôi không bi t. Sao l i kêu tôi là quan l n?- Quan l n quên tôi hay sao? Tôi là Xã L ng Cái R ng ây.Ng i y áp và b c vô r y c i.Ông khách ng ngáo r i h i:- Xã L ng … Ph i chú Xã n m tr c thâm công nho n 30 ngàn r i tr n

i m t ó hay không?- m ph i.- Bây gi ây hay sao?- m không. Tôi xa l m. Tôi vô ây mua . T i sao quan l n ra ây?- i! Vi c i nói không h t c, chú i! M i chú b c vô nhà nói chuy n

ch i.Hai ng i n i nhau mà vô nhà. Ông ch gh m i chú Xã L ng ng i, r i ông

i th ng ra phía sau mà r a tay. Ông khách Sài Gòn n y là ai, mà chú Xã L ng l ing hô “quan l n”?

Ông là ông Ph Võ Nh Bình, h i tr c làm ch qu n t i C n Th . Nên nóiph t cho ng i ta bi t r ng Võ Nh Bình n y làm m a làm gió t i Toà b C n Thtrót 25 n m. Ban u ng Thông ngôn, sau th ng t i ch c Huy n r i Ph . Khi ông

i ra tr ng ông làm vi c t i Sài Gòn, thì ông ã k t b n tr n n m v i m t cô gái,con nhà lam l , sanh c m t a con trai, nh ng vì v ch ng không có hôn thú, l isanh con trong làng nên c ng không có khai sanh rành r . Ch ng ông thi u,

c b xu ng C n Th , ông không em v con theo. G p cô Hai H ng, m t goáph giàu l n Bình Th y, tuy ã có hai m t con m t trai m t gái, song nhan s c v ncòn p, nên ph i c v con mà c i cô H ng. Vì cô H ng n gia tài bên ng ich ng tr c nhi u, s c i giá không c h ng huê l i n a, nên v i Bình mà

ng không l p hôn thú.Trót 25 n m, nh thói sâu dân m t n c, Bình xây d ng thêm m t s nghi p

t l n, mua c 400 m u ru ng t t, nh ng vì s ph m lu t l nên ph i cho cô

ng ng b . Sau n y c y quy n th Bình làm l ng quá, làng dân thán oán m igây ra cu c th a ki n t ng b ng. Tuông b c ti n ra nh n c mà trám mi ng mualòng, nên kh i b l t ch c, song ph i b i vô Hà Tiên. Bình l y làm x u h , nên xin

u trí non, ng tr v C n Th mà tranh c ngh vi n qu n h t. Tr c kia ã th tnh n tâm quá r i bây gi làm sao mà mua chu c l i c, b i v y m c d u t n cho

n ba b n muôn mà c ng ph i lãnh h a th t b i r t au n.Bình v i H ng u h th n bu n r u, nên c hai u nhu m b nh. K ó

ng i con trai l n c a H ng qua Pháp h c, v a thi u b ng bác v t nên tr v quêquán c a ông cha. Bình th y con gh tr mòi lãnh m v i mình, nên gi ch c i

ng gió mà b c tránh, cho m con thong th hòa h p v i nhau. Ch ng dèng b b nh ng t, Bình c tin l t t tr v , mà v t i nhà thì H ng ã ch t,

không k p tr i tr n chi h t.Chôn c t xong r i, Bình th t th nên xin v i hai con gh chia cho mình 100

u ru ng v i 20 ngàn ng b c mà thôi, song con gh quy t l y l i t t c s s n c a cha, ch ch u cho có b n ngàn ng b c.

Bình t c gi n, mà tranh giành không c, nên b nhà ra i trong túi ch cóy tám tr m ng b c, trong hoa ly ch có áo qu n v i cu n s ch ng s ti n h u

trí. Ra V ng Tàu mà t nh d ng Bình g p ông mai giúp cho mình c i ng i vtr c ó, ông nh c l i chuy n c , Bình m i hay là ng i v tr c c i giá, k t ngh a

ch ng v i m t ng i th máy.Ng i th n y ra gi a Toà xin khai sanh cho a con c a mình r i cho qua

Pháp mà n h c. Bây gi ng i th máy ã thành ông ch hãng bán xe h i giàu cósang tr ng, còn a con c a Bình thành m t v bác v t danh giá l y l ng ; tuy là qu

i tu hú, song tình ngh a cha con m i mà m n n ng; ng hi p nhau mà caiqu n hãng xe h i Ðô thành Nam Vi t.

Ðã th t chí, Bình ng chán n n, mà nghe nh c chuy n x a, Bình càng thêmi h n vô cùng, bu n vì danh l i t mây bay, h vì qu báo hi n tr c m t. Bình

mu n xem tranh nh n qu cho rõ ràng, mu n u ng h i h n cho c n ly, t i c n cáu,nên trong ít ngày sau Bình tr v Sài Gòn, lén i coi hãng xe h i c a con, r i còn ixem b n c a c a ng i v tr c kia mình ã ph r y. Bình lên t i Chí Hoà,chánh nh m b a con c i v , v a r c dâu v t i, khách kh a y nhà, hai hchung vui h n h . Bình ng ngoài l rình xem th y m t cha v v i v con ngàytr c, thì au n nh kim châm trong ru t mà còn th y rõ nàng dâu ch ng ph i aixa l , y là con gh c a mình C n Th , con gái c a cô hai H ng.

Trí b i r i, m t chói lòa20, Bình không th ng ó mà xem c n a, nênqu y quã tr v khách l u, n m x p ve.

n cái kho ng i chí tan, ng l p nh v y, ng i ta th ng c y cái ch tgiúp ch m d t giùm n i au kh , n i t i nh c. Bình t nh ã ào luy n m t tâm

n vong n b i ngh a, nên không bao gi ngh t i cái ch t. Trái l i ng i nh Bình cái ch t l m, g p hoàn c nh nào c ng c qu níu s s ng hoài, d u s ng v i x u, s ng v i au th ng, s ng v i nghèo hèn, c ng ráng mà s ng.

20 chói làm lòa c m t

Nh ng, Bình ngh s ng Sài Gòn hay trong l c t nh t nhiên ph i g p ng iquen bi t r i h th n trong lòng.

Bình tính nên i cho xa, ki m n i h o lánh mà n thân, ng t m t n i i xa ph icó s n m t s ti n tr ng tr ng h thân, bây gi còn có vài tr m ng b c, làm saomà i c. Không l tr v Bình Thu mà xin ti n con gh là b n t c s nghi p

a mình. Bình nh l i C n Th , còn nhi u n ch ngày tr c th ng chi uchu ng mình, nên tính v th m mà c y m i nhà giúp n m ba ngàn ng ch ngchõi v i th i v n. Té ra i n c ch c nhà mà ch ki m c có 2 ngàn ng b c, t i

âu ng i ta c ng than túng, h a ra giêng góp lúa r i ng i ta s giúp thêm.Nh có 2 ngàn ng b c ó Bình m i ra Nha Trang ây, tính ki m m t ch

dung thân, m n thú tr ng t a mà s ng âm th m, xa con m t ng i quen, xa b ctranh d vãng. Vì ít ti n nên không mua nhà t n i, ph i m n cho qua ngày.

ó g n hai tháng r i mà Bình không i ch i, không ti p khách, t i ngày c lui cuitr ng c i ng d t t t n i u phi n, phui pha ni m h i h n. Nh ng ôm p u phi n

i h n hoài r i c ng khó ch u, c n ph i th than cho nh b t n i lòng. Mà th thani ai? Ng i l h có bi t tâm s c a mình âu mà nói v i h , nói ra h thêm c i

mình, ch h có gi i s u cho mình c âu mà nói. C n ph i nói ng x h i màkhông nói c nên b t r t.

Hôm nay g p Xã L ng là ng i ã hi u bi t cái d vãng r c r c a mình,Bình c m t tí vui trong lòng, nên m i Xã L ng vào nhà ng trút b t b u tâm

ho c may có hài lòng kho trí chút nào không.a tay và thay qu n áo r i Bình tr ra l y thu c u21 i Xã L ng hút.

Nãy gi Xã L ng ng i ngó tr c xem sau không hi u t i sao Bình l i ra âymà trong cái nhà b n hàn nh v y, nên v a th y Bình ra thì h i:

- B m quan l n, nhà c a ai ây?- Nhà c a tôi, nhà tôi m n.- Sao quan l n không ngoài nhà hàng, l i nh v y, bu n quá.- Tôi ng tr ng rau tr ng c i ch i.- , té ra quan l n làm vi c lâu n m m t m i nên ki m ch ng gi i trí, Quan

n ngh c bao lâu?- Tôi h u trí r i.- a! H u trí h i nào?- N m sáu tháng nay.- Tôi b x mà ã i ba n m r i, nên không hay chi h t, Quan l n còn tr tu i,

sao h u trí s m v y?- Vi c c a tôi lôi thôi l m chú i! Ð tôi nói cho chú nghe. N m ngoái h m u

xúi dân ki n tôi. Ki n không b ng c gì h t, nh ng quan trên v tìnhng i c m u nên i tôi vô Hà Tiên. Tôi gi n tôi xin h u trí.

- Bà l n giàu có. Mà tôi nh n m tr c quan l n c ng mua riêng m y tr mu ru ng n a. Quan l n không n ch i mãn i c ng không h t c a, c n

gì ph i làm vi c cho m t trí.- y! V y mà bây gi tôi s ch cái mình m i k ch .

21 thu c lá

- Có lý nào!- Có ch . Tôi v a c h u trí thì có cu c tuy n c H i ng qu n h t. Tôi ra

tranh c qu n C n Th , Sóc T ng, B c Liêu. C tri h báo h i tôi, h xoè tayy ti n c a tôi mà vào phòng kín l i b th m tên ng i khác, làm tôi t nn 40 m i ngàn mà th t b i.

- C tri c ch i ng ó22 hoài. Quan l n tranh ch c H i Ð ng có ích l i gì.m rung ùi gãi v ch i s ng h n ng i a tay lên b tay xu ng.

- T i tôi gi n, tôi mu n làm cho h bi t m t. Mà chuy n xui x o còn kéo dàin n a kìa. Thình lình thì v tôi ch t.

- Huý! Bà l n m t r i?- Th t c H i Ð ng không bao lâu, k v tôi m t. Th ng con trai c a v tôi

bên Pháp nó v tr c khi v tôi m t. Khi chôn v tôi r i, nó hi p v i em gáinó mà òi l i t t c gia tài s s n; 400 m u ru ng tôi mua v tôi ng tên

giùm ó, chúng nó c ng t luôn.- a! Ru ng c a quan l n mua mà t sao c. Ph i ki n mà òi l i ch .- Ki n không c. Tôi có h i Tr ng s r i. N u vi n l tôi làm quan không

c mua ru ng t trong a ph n tôi cai tr , nên tôi m n ng i b n tr mm ng b th cho tôi, thì con gh tôi nó cãi m nó có huê l i m i n mn 30 ngàn thùng lúa: h n 20 n m nay huê l i y ch ng ch t r t nhi u, b iy m nó l y s ó mà mua ru ng, ch tôi làm quan n l ng m i tháng

bao nhiêu mà có d ti n mua n i t i 400 m u ru ng.- Ph i r i. Cái lý ó m nh quá, mình khó vùng v y n i. Quan l n mua ru ng,

ai c ng bi t h t. Hai ng i con gh c a quan l n t nh v y coi khôngc. Ác quá!

- Tôi bi t tôi th t th nên tôi xin có 100 m u ru ng v i vài ch c ngàn nuôing b n thân mãn i tôi, chúng nó c ng không cho.

- Tham quá! Bây gi quan l n s ng v t v nh v y, th t tôi th y a n c m t.Tôi mu n quan l n v i tôi, khi au m có tôi ch m nom thu c men c mcháo.

- Em âu, em Xã?- D , g n trên Kon Tum l n.- Kon Tum n m v mi t nào?- Ði xe l a ra Qui Nh n m i sang qua xe h i lên An Khuê ch ng vài ch c cây

, ch ch a t i KonTum.- Sao mà ra t i ngoài ó l n?- Thì n m tôi l thua nhi u quá. Ð ng b có 6 m u ru ng, mà thi u n t

tung thi u trên 25 ngàn. Quan l n ngh coi lâm vào c nh ó, làm sao nàong n i. Tôi m i th p 30 ngàn b c công nho r i. Tôi xin quan l n ng th i

chí. Th t b i là bài h c d y mình thành công. Quan l n th t b i mà quan l nch a già l m. Quan l n quên ph t cái i c lo l p i m i tìm h nhph c khác mà h ng, bu n r u làm chi.

Th y Nh Bình l l ng ng i th dài, Xã L ng nói ti p:

22 cách ó

- Tôi mu n Quan l n hi p tác v i tôi mà làm n l n ch i. Tôi m c ki m mua ng chuy n xe sáng mai tôi v . N u Quan l n không i li n v i tôi

c, thì Quan l n s p t r i lên sau. C ra Qui Nh n r i lên xe ò mà itheo ng mà tôi ch h i nãy ó. Quan l n lên ch i m t l n cho bi t, nhQuan l n không v a ý thì ch i ít b a r i v .

Nh Bình g c u áp:- th ng th ng r i tôi s tính.Xã L ng t giã mà i.Nh Bình thay qu n v n r i ra t i rau.

VI -G P CHA GH CON BÂNG KHUÂNG.

ch ng Nghi p xu ng Nha Trang ch i ã trót tu n r i, nhà hàng l n t imé bi n.

Lúc n y còn ng n gió ch ng ngoài bi n th i vào, nên khí h u r t mát m ,làm cho con ng i kho kho n vô cùng.

Nghi p ã em v i vi ng th m m i n i, vi n y vi n Pasteur, vi ng c s cá,vi ng m y li u n c m m, vi ng c u Bô-na-ga, vi ng tháp Thiên Ý A Na, r i còn vôxem thành Khánh Hoà và ra t i èo Rù Rì mà th ng th c c nh u nhàn t ch m ch.

ây cô Loan thích nh t là thích sáng s m và chi u mát cùng ch ng i d c theo bãibi n mà xem gió ùa n c tràn lên bãi cát, nghe gió p vào vào gành á ti ng d ivang r n, xa trông m y hòn xanh d n n m n i uôi phía ngoài che y cho v nhNha Trang êm m.

Th mà chi u b a nay v ch ng Nghi p l i b o s p ph v i th máy em raxe ng i vòng quanh các n o ng trong châu thành mà ch i. Xe i ch m ch m,gió th i hiu hiu, gây ra hoàn c nh khuy n khích trí l c quan, m mang lòng qu ng

i.i 6 gi chi u, xe ch y g n t i nhà ga, b ng nghe ti ng síp lê inh i. Nghi p

nói ó là chuy n xe l a chi u ra t i. Cô Loan li n kêu Sáu Bính bi u ng ng tr c nhàga ng xem hành khách xu ng xe ch i.

Xe u sát l . V ch ng Nghi p b c xu ng r i d t nhau i bách b tr c c anhà ga mà ch i. S p ph v i th máy c ng leo xu ng ng hút thu c.

Thiên h trong nhà ga túa ra, h ng ng i, có tr có già, có àn bà, có ànông, k xách gi , ng i b ng thúng, k d t con, ng i r c v .

Cô Loan v n vai ch ng ng mà coi.t ng i l n tu i vóc m, râu mép, trên m c áo bành tô n en, d i m c

qu n ki u Vi t l a tr ng, chân mang giày cao su b tr ng, tay c m g y tre, u inón n xám, ôm m t gói nh bao nh t trình, trong ga b c ra, r i i ngang ch vch ng Nghi p ng.

Cô Loan la hai ti ng “ý kìa!” r i có b c t i ch n ng mà chào:- Con xin chào Quan l n. Quan l n ngoài n y hay sao?Ng i y ng l i ngó cô Loan, b ng c nhiên, nên d d m t lúc r i m i

áp:- , tôi m i ra t i.- Quan l n ra ch i r i ch ng nào v .- Có l mai v …Ch a nh t nh.- a rày quan l n âu? Anh Hai con mu n bi t ch quan l n , nh ng

i th m thì không ai bi t mà ch .- Tôi i ch i..Mu n bi t ch tôi làm chi?- Hôm con ám c i, anh Hai con mu n bi t ch quan l n ng g i thi p

i.Ng i y tr môi, rùn vai mà áp:- i làm chi?..Còn tình ngh a gì n a mà m i.

Ng i y b i, không c n t giã.Cô Loan châu mày, l s c b t bình, ngo t anh T C u l i, a tay ch ng i

a m i nói chuy n v i cô ó mà d n nho nh :- Anh T nom theo ông ó coi ông i âu, vào nhà nào, r i tr l i nói cho tôi

bi t. Anh i xa xa, gi b i ch i, ng ông nghi anh rình ông. Ði dxong r i anh tr l i ng ây mà ch . Xe tôi s tr l i r c anh. C u tuy ít nói song l trí, b i v y v a nghe hu n l nh thì anh g c u b c

i li n, i ch m ch m theo ông n , i cách ông ch ng vài ba ch c th c, l y thu ct mà hút, b nh ng i thong th i ch i.

Nghi p b c l i g n h i v :- Em sai anh T C u i âu ch i v y?- Nom theo coi ông già gh c a em i âu.Nghi p ch ng h ng, nhìn m t v mà h i:- Ông già gh c a em ó là ông ó à? Ph i là ông Ph gì ó hay không?- Ph i, ông Ph Võ Nh Bình.- À… Võ Nh Bình. Anh Hoàng có nói, mà qua quên. Sao em không ti n

n quan ng qua chào ông?- Không c. B ông thù em quá. Em v a nói t i ám c i c a em thì ông

áp c t ng n r ng ông không còn tình ngh a gì n a mà bi t t i vi c ó, r iông ngoe ngo y b i, không thèm ngó m t em. Thôi, lên xe xu ng mébi n h ng gió m t chút r i s tr l i ây mà ón anh T C u. ch ng nghi p lên xe. Cô Loan d n Sáu Bính ch y th t ch m, xu ng mé

bi n r i ch y vòng theo ó ch i.Nghi p h i v :- Ông cha gh ó ngoài n y ra hay sao?- Em không hi u c. Em h i ông thì ông nói ông ra ch i. Em h i ông

âu và ch ng nào v thì ông không ch u nói, vì v y nên em m i c y anh C u lén nom theo coi ó.

- Qua ch c ng ngoài n y. Ông i âu vô mi t trong r i v ó, ch khôngph i Nam Vi t m i ra b a nay.

- Sao anh dám ch c ông ngoài n y?- Ông làm t i ch c Tri Ph , mà n m c nh v y, l i không có hành lý chi

t, th thì có ph i Sài Gòn m i ra âu. N u ông ra ngh h ng gió, ít n aông c ng mang theo ít b qu n áo, ph i có hoa ly, ph i m c áo dài ànghoàng ch .

- Anh nói có lý l m. Thu nay ông có i âu xa ông c ng m c áo dài luônluôn, duy có i vô ru ng ông m i m c áo bành tô n . N u ông m c th n y

ng i xe cho g n, thì ít n a ông c ng em kh n en áo dài theo. Ôngm có m t cái xách nh xíu, ng không t i m t b mát, thì ch c ông

i âu mà v ây, hành lý ông ã ngoài n y.- Ðã v y mà h i nãy b c ra thì ông i li n, không b ng nh ng i m i

l .- Ph i l m. Mà ông l i i b n a ch . Thôi tr l i ga ón anh T C u coi nh

th nào.

Xe i giáp mé bi n r i tr l i u tr c nhà ga. Không th y T C u, v ch ngNghi p bèn b c xu ng i vô ga ch i. Hành khách ã b t u em l i, ch xe t iHà N i vô ng vô Sài Gòn.

t lát T C u tr l i xe, ng nói chuy n v i Sáu Bính. V ch ng Nghi p ra h i th nào.

C u nói:- Ông ó trong xóm tr ng rau c i phía sau ây. Ði kh i hòn núi nh thì

th y xóm ó, n m v phía tay m t. Ông trong m t gian nhà tranh nh ,chung quanh tr ng rau tr ng c i giáp h t.

Cô Loan h i:- Nhà ó c a ai v y? Anh có h i th m hay không?- Th a, tôi ch c là nhà c a ông, b i vì khi tôi th y ông qu o qua b nh mà

vô xóm, tôi s m t d ng, tôi i thúc l i g n. T i nhà ó, ông xô c a rào màvô, ng ngó m y li p c i, r i kêu th ng Lung om sòm mà h i:”Tao i ba

a rày, m y nhà m i b a m y có t i cây hay không, mà sao t khôkhóc nh v y?” Tôi b c th ng l i nhà m t bên ó, tôi th y m t bà già

ng c t rau th m, tôi ng l i làm b coi ch i. Tôi ki m c nói chuy ni bà, l n l n tôi h i th m ông m t bên, thì bà nói ông khách Sài Gòn ó

ra m n nhà m n t tr ng rau c i hai tháng nay. Ông i Sài Gòn baa rày, m i th y ông tr v ó.

Loan ngó ch ng mà c i và nói:- Th t anh oán trúng ngay. Anh làm th y bói ch c ông khách hàng l m.

t th y lên xe i ch i n a, i n t i m i tr v nhà hàng.n c m t i r i v ch ng Nghi p vào phòng. Nghi p th y v t h i t i t i bây

gi , vì g p cha gh , sanh lo ng i trong lòng, nên h t vui. Nghi p m i h i:- Quan Ph h i tr c làm b n v i bà thân c a em c bao lâu, mà nay g p

em Ngài lãnh m quá v y?- Không ph i lãnh m mà thôi, ngài thù em l m ch . Mà i v i anh Hai,

Ngài còn thù nhi u h n n a.- Em có th nói cho qua bi t t i sao mà sanh ác c m nh v y không?- B n ph n em là ph i cho anh bi t rõ vi c nhà c a em, không nên gi u chi

t. T hôm ám c i n nay em ch a nói, là vì em ngh vi c ó khôngy vui, nên không c n ph i nói g p. Hôm nay nh n d p n y em s t h t

cho anh rõ. Em sanh ra ch a y tháng thì ba em m t. Theo l i bà ngo iem nói l i, lúc y anh Hoàng m i c 3 tu i. Vì ngo i em có m t mìnhhiu qu nh, nên má em v chung v i ngo i em. Bên n i em c ng giàu nhbên ngo i, b i v y ba em l i gia tài l n l m. Má em th a h ng gia tàiy mà nuôi anh Hoàng v i em. Má em v Bình Thu ch a c bao lâu,

thì ông già gh em ó, lúc y ng thông ngôn cho quan l n Chánh Chnh, oai th l y l ng, quan yêu dân chu ng, c y mai m i mà c i má em.

Ngo i em g , r i mua cho m t c n nhà Cái Kh ng v i nhau r i ilàm vi c cho g n, còn anh Hoàng v i em thì ngo i em b t v i ngo i em.Vì má em h ng gia tài c a ba em, n u c i giá s bà con bên n i em b t l i

y gia tài l i ng gìn gi gia tài cho anh Hoàng và em, nên má em l y

ch ng khác mà không dám làm hôn thú cho rành r . Ngo i em nuôi em v ianh Hoàng, ch ng l n khôn cho n h c. Sau ngo i em cho anh Hoàng quaPháp, còn em thì h c Nhà Tr ng23 r i em qua N h c ng. Ch ngngo i em m t r i, má em m i b t em v coi nhà bên Bình Th y, ôi bangày m i lên th m m t l n. Còn ông già gh em thì h i nh ông làm th yThông, sau làm Huy n Ph , ông m c vi c quan, có gi ch p ông m i lênBình Th y, nên em ít có d p g p m t ông. N m ngoái làng v i dân ki nông lung tung quá, nghe nói ki n nhi u kho n l ng quy n hà l m côngnho nh t là h i l , nên ông b i vô Hà Tiên. Ông xin h u trí r i tr v , ratranh c H i Ð ng qu n h t. B th t c , ông bu n nên ông b i ch i hoài.Anh Hoàng Pháp v ch a ng bao lâu thì má em b nh. Má em có nóicho anh Hoàng bi t gia tài bên n i bên ngo i, má en gi gìn cho nh

t. Má em có ng b thêm 400 m u ru ng, y là ru ng c a cha gh emmua, r i c y má em ng b giùm ch không ph i c a má em. Anh Hoàngkhông tin, nh ng không dám cãi cho l m, s má em bu n. Cách vài ngày

nh má em tr n ng. Anh Hoàng ánh dây thép cho cha gh em hay. Ôngtr v t i nhà thì má em m t, ã li m r i. Cu c t ng táng má em v a xong,thì cha gh em bi u anh Hoàng v i em ph i làm t sang 400 m u ru ngmua m y n m sau n y cho ông ng b , vì ru ng y ông mua r i m nmá em ng b giùm, ch không ph i ru ng c a má em. Anh Hoàngkhông ch u, và em c ng không b ng lòng. Ông cãi không l i anh Hoàng,

t cu c ông xu ng n c xin 100 m u ru ng v i 20 ngàn b c mà thôi. AnhHoàng c ng không ch u, ông gi n chúng tôi, ông m ng chúng tôi là quânn c p, r i l y qu n áo b vào hoa ly mà i. Anh Hoàng t ng ông gi ny b i ch i, nên l y ra 5 ngàn a cho ông. Ông không thèm l y, r i kêu

xe kéo i m t t ó t i gi ông không tr v , hôm ám c i không bi tông âu mà m i. Ông gi n em v i anh Hoàng thì gi n ch ru ng c a máem ng mà sang tên cho ông sao c. N u ông ó thì anh Hoàng schâu c p cho ông mãn i. Ông mu n i ch i, thì l y ôi ba ngàn v y

c, ch má em m t r i ông bi u chia s s n cho ông, cái ó không thnào anh Hoàng ch u. Em c ng v y.

Nãy gi Nghi p ng i ch m ch nghe, không nói m t ti ng chi h t. Ch ng côLoan nói d t, Nghi p suy ngh m t chút r i nói:

- Chuy n n y là chuy n riêng c a Hoàng, không l qua làm tài khôn xen vôcho l n x n. Nh ng chuy n n y c ng can h n em. Làm ch ng em, qua

c phép phân tr n trái ph i v i em, b o h h nh phúc chung c a giaình, gi gìn cho c nh i c a em luôn luôn th i th i t t t i, sáng l ng,

ch ng có m t m u phi n hay h i h n. V y qua xin phép h i cho bi t rõkhúc chi t c a câu chuy n r i qua bình t nh n ng theo công lý mà giãi bàycái hay v i cái d cho em nghe. Em nên thành th t mà tr l i v i qua, ngthiên v bà thân m u là ng sanh thành c a mình, mà c ng ng h n gi nông cha gh là ng i t tình yêu c a cha mình ã quá vãng. Bây gi qua

23 tr ng n do nhà th qu n lý, còn g i là tr ng bà ph c

i em: v y ch em nói ông Võ Nh Bình làm vi c C n Th t h i em m isanh, ngh a là hai m i m y n m tr ng, làm thông ngôn r i làm Huy nPh , luôn luôn ông c quan yêu dân chu ng, thanh danh r c r , quy nth l y l ng, ông có t o ra m t s nghi p gì hay không? Nhi u ông kháckhông c quy n cao b ng ông, mà ông s m ru ng v n nhà c a h t.

Cô Loan suy ngh r i m i áp:- Vi c ó em không bi t. H n 20 n m nay ông n c a ng i ta nhi u l m,

si t h ng n n i dân oán h n ki n th a ông ph i b i, có l ông có ti nnhi u ch sao l i không.

- Theo con m t qua, thì th y ông không có nhà c a, không có ru ng v nriêng. N u có thì m y tháng nay ông v ó mà d ng nhàn, ch sao l i ra

ây m n m t l u tranh v i kho ng t mà tr ng rau c i.- u ông không có ru ng v n nhà c a, thì ông có b c ti n. Ông trong

mình, ho c ông trong nhà b ng làm sao mình bi t c.- c ti n ch c c ng không có bao nhiêu. Có ti n nhi u thì n ngày già g p

n x u n y t nhiên em ra mà h ng cho kho t m thân. D u mu n tìmyên n thì thi u chi cách sung s ng, c n chi ph i vùi thân trong xóm c i.

y v y qua t ng ông nói 400 m u ru ng ông mua mà m n má ng b ,có l không ph i là l i gian d i. Qua ngh ti n b c ông tom góp c c ang i ta ông trút vào mua 400 m u ru ng ó h t, hay là ông óng gópvô ó m t ph n ho c l n ho c nh , r i má góp vô m t ph n. N u em v ianh Hoàng l y h t s ti n ó, qua s b t công bình.

- Anh nói h i binh cha gh em quá.- Qua có bà con dòng h gì v i ông mà binh. Ông h Võ còn qua h Lê, làm

sao mà bà con. Hu ng chi thu nay qua không nghe tên hay th y m t ông.p h i chi u ó là l n th nh t.

- Em nói ch i v y mà.- Vi c ó em nên suy ngh l i, ng ngày sau kh i n n n.- i! Ti n ông bóc l t nên tr i khi n ông không c h ng, y là l tr i

nh.- u qu bóc l t mà mua ru ng t ó, thì em càng không nên lãnh mà

ng. Em cho thói bóc l t là thói x u hay thói t t?- Thói n c p mà t t n i gì?- À, em bi t thói b c l t là thói n c p! V y thì em lãnh c a bóc l t làm chi?

n c p h gi t c a ng i n y em cho ng i khác. Ng i quân tng nghèo ói c ng không thèm th c a y, ch ng lu n tranh giành v i

n c p. Sao em l i tranh giành c a bóc l t?Cô Loan ng i suy ngh , m t l v n n n h i h n.Nghi p mu n phá n i hk tâm c a v , bèn ch m rãi nói:- i nên k t thân, ch không nên k t oán. Vi c n y em ph i bàn l i v i

anh Hoàng. Cha gh mà k t ngh a v i m mình n 25 n m, d u mìnhkhông ch u n d ng d c, song mình c ng n ng nh quy n th c ang i ít nhi u. Không có tình thì có ngh a, mình không nên ph b c, cho ng i ph i u phi n lúc v t v lúc h t th i. Lúc anh Hoàng c ng

quy t không ch u i thái , thì em ph i làm th nào ng ngày sau nhn ông cha gh , em kh i bu n r u ho c h i h n.

Cô Loan c m ng nên cô th dài, r ng r ng n c m t. Cô b i r i trong lòngnên cô h i:

- Em ph i làm sao ây? Nghe l i khuyên gi i c a anh em n n n quá. Th tem v i anh Hoàng ch ng c s òi h i c a cha gh , chúng tôi t nhi u l ivô tình và kh c b c quá. Bây gi làm sao mà chu c cái qu y ó? Xin anhch ng cho em i. Em quy t làm theo li n, ng kh i h i h n.

- Nh anh T C u d d m, em d c bi t ch n c r i. V y em nên tìm t imà xin l i ông. Luôn d p em cho ông m t s ti n và h a ch ng v nhà

bàn l i anh Hoàng v s chia ru ng t giúp ông sung s ng mãni.

- Em s làm theo l i anh d y. Sáng mai em i … Cha ch , ông ghét em quá,thái c a ông i v i em h i chi u ó th y ông không mu n g p m tem. Em s l i nhà, ông không thèm ti p. Mà d u ông ti p em c ng không

l i nói cho ông c m ng. V y anh có th thay m t cho em mà i chay không. Anh làm trung gian mà gi ng hoà cho hai bên h t phi n gi nnhau, coi th d h n. N u ông nh n lãnh ti n b c c a em, t c ông h t gi nem, thì b a khác em s t i th m ông.

- c. Qua có quy n thay m t cho em. Sáng mai qua i cho.

VII-NHÌN CON RU T CHA H I H N.

Th a d p tr v Sài Gòn lãnh ti n h u trí, ông Võ Nh Bình có mua h t utr ng v i h t u b p, nên bu i s m mai n y, trong lúc th ng Lung xách n c gi ngmà t i c i, thì ông m c áo c t qu n ùi, i th n th trong r y, l a ch t tr ng

ng ng u m i mua.Bác v t Nghi p i tr c, có T C u theo sau, b c tr t i, th y Nh Bình, vì

i g p hôm qua nên bi t li n. Nghi p xô c a rào b c vào, khoác tay bi u T C ung ngoài.

Nh Bình ng ngó Nghi p trân trân, không h i, không nói chi h t. Nghi p i th ng t i tr c m t Nh Bình cúi u chào.

- m quan l n, con xin chào quan l n.Nh Bình nhìn Nghi p và h i:- Ai ây? Tôi không bi t.- m con, con là Lê Thành Nghi p…- Lê Thành Nghi p? … Nghi p!- m con là ch ng c a Loan.- À! Nghi p ch ng Loan.! Tr trêu quá!...Nghi p … Loan… Con…Con t i

ây làm gì?- m, con xin phép h u chuy n v i quan l n m t chút.Nh Bình ch y n c m t, ngh n c , ng nhìn Nghi p không nói c. Tình

nh y làm cho Nghi p r t c m ng. Nghi p th y hoàn c nh thu n ti n, mu nth a d p mà làm cho tròn nhi m v mình ã h a v i v , nên quy t x n t i li n,quy t kh i u nói chuy n, b i v y Nghi p nói ti p:

- Xin quan l n vô nhà cho com b m vi c riêng.Nh Bình ng n ng áp:- Con!...Nói chuy n riêng! … Xin l i c u, c u là ch ng c a Loan, nên ch c

u vui lòng cho phép tôi kêu c u là con ch ?Nghi p v i vã áp:- m ph i. Con là con r . Quan l n kêu b ng con là ph i l m. Có chi âu

mà quan l n ái ng i.Nh Bình nhích mép c i, ng ch n ng n mà ngh cu c i th t là tr trêu,

không bi t âu mà li u tr c. Con ru t mình ã ph phàng, b r i t nh , bây ginó tìm n mà th m mình, l i x ng là con. Cha ru t mà không c nhìn con, vìnhìn nh n thì nó bi t r i nó h t kính, ã khinh b mà l i oán thù n a. Tuy v y mà

u th nào c ng ph i u ng c n h t ly n c ng cho t i h t. Ông nói nho nh : “Vôây, con”, r i ch m rãi i vô nhà. Nghi p i theo sau.

Ông ch m t cái gh m i Nghi p ng i. Ông kéo gh ng i ngay tr c m t, m tchâm b m ngó Nghi p t trên u xu ng t i ch n. Nghi p mu n cho ông kh i

u mà nói chuy n ng d tình ý ông, nên c l ng thinh không nói chi h t.Ông nhìn m t h i r i thân m t h i:- Sao con bi t cha? Tôi vô phép x ng cha, xin ng phi n.- m, con âu dám phi n.

- Cám n. Tôi c nh tôi là cha gh c a con Loan, nên tôi m i vô phép nhy. Sao bi t tôi ây mà n?

- m, h i chi u hôm qua, v ch ng con ng ch i tr c ga. V con th yquan l n, nó b c l i mà chào, r i nó nói nên con m i bi t. V con l i có

n anh th máy nom theo coi cho bi t ch quan l n . Nh v y mà b anay con m i bi t mà l i ây.

- Nghe nói con qua Pháp mà h c, con thi u b ng Bác v t ph i hôn?- m, ph i.- Gi i l m.Tôi m ng cho con… Nghe nói con làm ch hãng xe h i trong Sài

Gòn, ph i hôn?- m, con giúp v i ba con mà cai qu n hãng xe h i c a ba con l p thu nay.- Anh em con Loan v i tôi qu y l m, vô tình b i ngh a, kh c b c. Tuy v y

mà con c i con Loan làm v , thì ph i l m. Cu c tình duyên n y có l làcái nh m ng c a ông Tr i.

Nói t i ây Nh Bình ng ng mà th dài. Ông chúm chím c i, r i ông l ichâu mày cúi m t, b ông t l l m. Nghi p nín khe, i ông nói cho h t ý, coi ônggi n Loan ch nào, r i s l a l i mà can gián.

Nh Bình nói ti p:- Con Loan giàu l m. Nó có ph n n bên n i bên ngo i l i, huê l i m i

m trên 30 ngàn thùng lúa. Mà nó còn t h t ru ng c a tôi n a, ru ngó t i 400 m u, s lúa m n không d i 15 ngàn thùng. Gia tài ó ph i

chia hai v i anh hai nó. Mà chia th nào nó c ng có t 500 t i 700 m u t,i n m huê l i trên 20 ngàn thùng lúa. Con c i c con Loan, con có

ph c l m. V ch ng có hôn thú, c i theo ch công c ng c a lu t hVi t Nam. V ch ng có tài s n bao nhiêu c ng nh p chung mà h ngchung. y v y con có c ng quy n h ng tài s n c a con Loan nh tài s n

a con.- m quan l n, con c i Loan là t i duyên n ch không ph i t i con bi t

Loan giàu, con mong h ng s nghi p c a Loan mà c i.- Ph i r i, ph i r i! Mong làm gì. Không thèm mong, r i t nhiên c, còn

mong quá nhi u khi h ng. Tôi có kinh nghi m v s ó. Tôi ã tr i quang ó r i. Nh ng ng i l p chí t n th h nói h mu n thì ph i c.

nh tôi c ng l p chí nh v y. Thi t, tôi c thành công. Mà thànhcông r i c ng nh không, chung cu c không c h ng chi h t. Bây gitôi tin nh m ng thiêng liêng, tôi không mu n khoe trí tài n a. À conmu n nói chuy n riêng v i tôi, là chuy n chi?

- m quan l n, v con c y con n ây thay m t mà yêu c u quan l n xái cho nó. Th t v con mu n t mình xin l i, nh ng vì chi u hôm qua nó

th y quan l n còn gi n nó quá, nên nó ch a dám i.- Th t hôm qua tôi th y m t con Loan thì tôi n i gi n d n không c …

Thôi, n u nó bi t l i nó c y con thay m t xin l i cho nó thì r i, ch ngn nó ph i g p tôi n a. Con c ng v y, con thay m t l i ây m t l n n y

mà thôi. Sau nó có c y n a con ng i. C nh i d vãng c a tôi, tôi ã

chôn r i, tôi còn l p th mà chôn thêm sâu n a. Tôi xin t t c m i ng ing có mà b i móc lên, b i móc lên tôi au kh , ch không l i ích chi.

- m quan l n, v con h i h n l m. Con xin quan l n h x , ng có phi nnó n a. H i hôm nó bàn tính vi c nhà v i con. Nó nói ch ng v Sài Gòn nó

c t ngh a ch ph i ch qu y l i cho anh Hoàng nghe và bu c anh Hoàngph i li u th nào làm cho quan l n s ng trong an vui, sung s ng mãn i,không nên cho quan l n u phi n hay v t v .

- Con v nói l i v i con Loan r ng tôi r t hài lòng mà hay nó n n n h i h n.Mà tôi c ng r t c m tình nó mu n cho tôi h ng chút h nh phúc trongkho ng i s ng sót cu i cùng n y. Con Loan bi t h i h n, há tôi l i khôngbi t sao. Tôi còn h i h n nhi u h n con Loan n a. L i nó h i h n nó có thnói cho ng i ta bi t ng nh b t n i lòng, ng t tôi h i h n mà khôngthan th v i ai c, ó m i th t là kh !

Nghi p ng d y móc túi l y 5 ghim gi y24 m t tr m trên bàn r i ch p taynói:

- m quan l n, trong lúc ch i anh Hoàng li u nh, v con mu n choquan l n th y li n s thành tâm h i h n c a nó, nên nó c y con em giùmcho quan l n 5 ngàn ng b c ng quan l n xài . Con xin quan l n vuilòng nh n s b c nh m n n y, quan l n nh n thì v con nó m i ch c ýquan l n ã tha l i cho nó.

Nh Bình ngó m y ghim gi y b c r i ngó Nghi p trân trân, b ng ông b t c in lên, c i ng t r i im l ng b suy ngh l m. Nghi p tr l i gh mà ng i.

Ông l c u nói:- Ðã tr trêu l m r i, mà còn tr trêu thêm n a làm chi? Ai bày cho con Loan

em ti n giúp tôi?... Ch c là con bày ch không ph i ai vô ây. Con bàyng em ti n cho tôi ph i hôn?

- m không. Ðó là s thành tâm c a v con, t nó mu n ch không ph i tcon bày. Th t con có gi ng gi i ch qu y cho v con nghe mà thôi, ch conkhông có ép bu c ho c bày m u chút nào h t.

- Tôi không th th lãnh s ti n n y. Con em v trao l i cho con Loan. Tôit cám n con. Con nói giùm l i v i con Loan tôi c ng cám n nó nhi um. Tôi c ng xin con thay m t cho tôi mà khuyên con Loan ng tính

giúp b c ti n, ng tính c p ru ng t cho tôi làm chi.- Quan l n nói v y té ra quan l n ch a h t gi n v con v i anh Hoàng.- Không, không. Con không hi u ý tôi. Tôi không còn gi n Loan hay gi n

Hoàng n a. Tôi không gi n ai h t. Tôi c ng không gi n tôi. Tôi ây t c làthiên h . N u tôi gi n tôi, té ra tôi gi n c thiên h hay sao? S d tôi khôngnh n lãnh s ti n n y, mà c ng không cho giúp ru ng t gì n a, là vì tôikhông mu n các con c p d ng tôi mà thôi. L i tôi nói ây là l i thànhth t, không ph i nói l y, hay có n ý chê nhi u chê ít.

Nh Bình vói l y ghim gi y x ng mà trao l i cho nghi p, Nghi p n n n . Ôngng t l i. Ông nhét b c vào túi Nghi p mà nói:

24 t ghim g m 10 t

- Con nói l i v i con Loan r ng tôi vay nhi u, nên bây gi tôi ph i tr . Na tôi là n thiêng liêng, n u n. D u không th y ch n , mà ch n luôn

luôn qua l i tr c m t kêu réo mà òi. Nh ng n y các con không làm saomà tr th c. Riêng m t mình tôi tr c mà thôi. Ph i tr , khôngphép ch i t hay tr n tránh. V y Loan c ng nh Hoàng, hay là con … làch ng con Loan… m y con ng lo cho ph n tôi, lo th t công l i vô ích.

Nói d t l i Nh Bình ng d y, Nghi p c ng ng theo, Nghi p th y ôngchán n n thì ng lòng, mu n khuyên gi i; mà ki m ch a c l i, thì ông v vaiNghi p mà nói:

- Thôi, con v i, v nói cho con Loan bi t r ng tôi không còn gi n nó haygi n th ng Hoàng n a. Tôi chúc cho v ch ng con Loan n i tóc tr m n m,

ch ng hòa hi p an vui, con cái ông o, gái hi n trai khôn, trai gáihi p nhau mà giúp tông môn r c r … Thôi con v i…

Ông xô Nghi p, mi ng c i mà n c m t ch y hai hàng.Nhi p c m ng, không nói c, ch cúi u t giã ông r i b c ra c a. Ông

ng ngó theo cho n khi Nghi p i khu t r i, ông l y kh n lau n c m t r i l ing i ch ng tay trên bàn mà khóc n a.

s m mai, cô Loan c l c c trong phòng mà ch ch ng. Nghi p v ma phòng mà b c vô, m t bu n hiu. Cô Loan nghi vi c gi ng hòa không thành.

Nghi p móc túi l y 5 ngàn ng b c mà b trên bàn và l c u nói v i v :- Ông không ch u l y.- Ch c ông gi n em l m, ph i hôn anh?- Không, ông h t gi n r i. Nh ng ông không cho giúp b c ti n hay c p

ru ng t chi h t. Ông h i h n thái quá, h i h n vi c ông ã làm. Mà ôngng chán n n c c m, chán n n không mu n vui s ng n a.

- Bây gi làm sao?- Th t qua không bi t ph i làm th nào. Ng i chán n n n n i không c n

ng vinh hoa phú quí, quy t vùi thân trong b n hàn, trong lao kh , tr n i, th thì làm sao dùng ti n tài mà giúp cho c.

Nghi p c i áo ra, r i thu t h t vi c g p g Nh Bình cho v nghe, không bsót m t l i nào.

Ch ng thu t xong Nghi p nói:- Nói chuy n v i ông qua c m ng quá. Ch ng ra v qua bu n vô cùng.

Tuy i gi ng hòa qua không c thành công theo ý qua mu n, song qualàm ông h t thù oán em và anh Hoàng, nh t là qua làm cho em không còn

i h n. y v y qua i ó không ph i i vô ích.Cô Loan nói:- a nào anh d t em vô th m ông. Ông không mu n mà mình i i,

không l ông i xô mà s . N u ông h t ghét em, có l em n n n ông xiêulòng.

Chi u b a sau Nghi p d t v vô xóm C i mà th m Nh Bình. Vô ó ch g pt mình tên Lung nhà. H i ông thì nó nói ông i Ba Ngòi h i s m m i. H i

ch ng nào ông v , thì nó nói không bi t, vì ông không có nói ngày v .

g p g ông Nh Bình có nh h ng l lùng. V ch ng Nghi p h t hânhoan, h t h ng hái i ch i n a. Vài b a sau v ch ng s a so n i v . Vô Xóm C i tgiã ông Nh Bình thì c ng không g p c ông. Tên Lung nói ông i Ba Ngòi ch a

. ch ng Nghi p không l ch hoài nên lên xe mà i, tính b n v còn ghé Ba

Ngòi, Cam Ranh, Phan Rang, Cà Ná, Phan Thi t.

VIII. NGHI P B I MÓC CHUY N X A

ch ng Bác v t Nghi p i du l ch v , d n nhà m i ã c m y b a r i.Theo ý Nghi p mu n, mà cha m c ng th a thu n, b i v y anh s p ph Bính

ng ã v v i Nghi p trong m t c n dãy nhà b p.Sáng mai chúa nh t, cô Loan s a so n r i kêu Sáu Bính em ra xe a cô i

ch mua chút nh c n dùng trong nhà, nh t là mua v i ng may màn treo m ya s , theo ý Nghi p mu n.

Cô Loan i r i Nghi p l i bàn vi t ng i c sách. M t lát Nghi p nghe cóti ng xe h i vô sân, r x ng r i t t máy.

Nghi p ngó ra sân, th y cha m ng xu ng xe thì v i vã ch y ra m ng ti pvà m i vô nhà.

Ông Cang i t tr c ra sau, m t mày r t vui v . Cô Huy n không th y côLoan nên h i con:

- con i âu?- Th a má, v con i ch . Xe nó m i ra, k ba má vô ó. Con bi u nó i ch

mua v i may màn treo c a s .- t nh n d hôn! V y mà má tính ra h i coi có c n dùng th gì má i mua

cho ch .- i má ng i ch i. M t chút v con v . Nó nghi chúa nh t ba má ra ch i,

nên ch c nó không i lâu âu.Cang phía sau tr vô nhà nói v i Nghi p:- Nhà xe c nh quá, l i vách b ng ván hi m nghèo l m. Ba bi u phá b c t

i cho r ng l n h n; xây vách t ng h n hòi. Bây gi xe ra vô d quá, kh ilo gì n a.

Nghi p nói:- , nhà xe bây gi t t l m. Ch c ch nhà tr c ng s m xe con cóc, nên

ng c t nhà xe nh ch gì.Cang day l i nói v i v :- Má nó ây ch i nghe hôn. Tôi i v Gò V p có chuy n m t chút. Má nó

mu n ch ng tr v tôi ghé r c hay là ch i r i ch ng nào mu n v thì xeNghi p a v ?

Nghi p h t mà áp:- Con m i ba má n c m tr a v i con. Ba i Gò V p r i tr v ây n c m.- Không có nói tr c trong nhà thì làm sao c. Ph i v tr ng mà n,

ông ngo i con n c m m t mình ng bu n.- y thôi ba kh i r c má. Ch ng nào má mu n v con a má v .

Cang i r i, cô Huy n l i sa lông mà ng i. Nghi p theo ng i g n bên m .Nghi p h i m :

- Má coi v ch ng con s p t trong nhà nh v y có ch nào không v a ýmá ch ng?

- m nhà riêng cho v ch ng con , con mu n d n cách nào tu ý con, mi nlà v ch ng con vui thì thôi. H m nay con i ch i v , k d n nhà l ng

ng, má không có thì gi mà h i th m vi c con du l ch. V con i ch i coi nó vui hay không?

- i! Vui l m. V con nó m côi cha t nh . Anh Hoàng thì m c lo n h c.Không có ai d t nó i ch i, b i v y nó nhà quê c s t, th y v t gì nó c ngkhoái h t th y. Ði ng Biên Hòa ra Ðà L t, th y r ng th y núi nó nhìn

i s c m t ng c nhiên, coi t c c i l m.- Con nhà ru ng t nhiên nó quê mùa ch sao con. Th ng th ng con t p

nó r i nó c ng lanh nh h ch gì. Con ng có c i v con quê mùa. Nócòn ch t phát, ch không ph i quê mùa âu con. Nó nh c c b t nh i s n

con n n th bánh gì con n n. N u b t mà ã thành bánh r i con làm saomà s a i c. Nó còn ch t phác, cho con t p ý t nó gi ng con, ng

ch ng hi p ý ng tình, i v i nhau m i m m.- Con dòm th y v con có m t tâm h n a c m, l i nói l i ph i nó bi t nghe

theo.- ! V y thì c l m. Th ng th ng con d y nó. Ch g p a lanh l i, mà

lanh theo thói kim th i, d i c mà làm khôn không bi t ngh a nh n,không nghe l i ph i, con g p th ó thì kh cho con l m.

- Nh t là lên Ðà L t v con vui quá.- Hôm Ðà L t v tr c, c u Hoàng có lên nhà th m ba má, c u nói v

ch ng con vui l m. Ba con nghe nói nh v y ba con m ng d .- i nghi p v con, nó vui mà nó c theo nh c nh con hoài: nó nói mình i

ch i sung s ng, còn b ba nhà m t mình, ba lo c cái hãng, nên nó vuimà nó không an trong lòng.

- con nó bi t th ng t ng cha ch ng nh v y thì t t l m. ng nhàt mình, ng lo l ng h t th y, nên coi b ng c c thi t. Nh ng t nh

n gi ng c c ã quen r i, nên không bao gi ng than. C u Hoàng vi, v ch ng con xu ng Nha Trang ch i vui hay không?

- Nha Trang nh ng n gió ch ng mát m , nên h ng gió bi n th t làkho . V con nh l n m i c th y bi n l n u, nó vui h t s c. Nh ng

ch ng con v a c m t tu n, k có m t chuy n làm cho v conbu n, mà con c ng h t vui.

- Chuy n gì v y? Sao h m nay không nói cho má nghe?- Chuy n nhà c a v con. Chuy n ó không can h n mình, nên con

không nói. Ð b a nào anh Hoàng lên, v con nó tính v i nh làm sao nótính. Con ã c t ngh a ch ph i qu y cho v con hi u r i. Bây gi t i ph nanh Hoàng nh t nh, con không mu n can d .

- Chuy n nhà c a nó là chuy n gì? Ðâu con nói s l c cho má nghe coi?- Nha Trang c m t tu n. M t bu i chi u, v ch ng con l i ga xe l a

ch i. V con nó g p ông già gh c a nó. Nó b c l i chào ông r t l phép,nh ng d ng nh ông không vui mà th y m t v con, nên ông th t vài l i

c m r i b i mà không nói chuy n.- Nó có ông già gh hay sao?

- , có. Nh ng t khi bà già m t r i thì ng i âu không bi t, nên hômám c i không có ng. Chuy n y con có nghe anh Hoàng nói, mà con

không ý, nên không h i cho k .- Ông ngoài Nha Trang sao?- Hi n gi ông Nha Trang, nh ng ông là ng i trong n y. Ông C n Th

lâu l m, ông làm vi c t i ó trót 25 n m, ban u ông ng thông ngôncho quan Chánh Ch t nh, sau n y ông t ng t i ch c tri Ph r i h u trí.

Cô Huy n v a nghe t i ó thì trong lòng lo ng i, lo ng i nhi u, nên ng i ch mmà h i g p:

- ng làm Ph r i h u trí: v y con có h i ng tên chi không?- , có. Ông già gh c a v con tên Võ Nh Bình.- Huý! Võ Nh Bình! Thi t v y hay sao?- Má bi t ng hay sao?Cô Huy n l l ng, ng i l ng thinh m t chút r i m i áp:- Không. Má không bi t....Má có nghe ng i ta nói tên ông y, nh ng má

không bi t ông.- Ông Nh Bình àng hoàng l m. V con nói h i h ng th i ông c o dân C n

Th sát da. Ông làm quá dân ch u h t n i, nên h lên th a ki n, làm ông bi, r i ông xin h u trí. H i nào ông làm hùm làm h con không th y, mà

bây gi ng trong chòi tranh, tr ng rau tr ng c i mà nuôi s ng, th t conng lòng quá má à.

- Con có n nhà ng hay sao?- Th a có.- Ý! Ð n nhà ng chi v y? ng ã không thu n v i v con mà con còn n

nhà ng làm gì?- i có chuy n nh v y, con thu t h t cho má nghe. Bu i chi u g p ông

ó r i t i v con nó m i thu t h t vi c nhà cho con hi u. Nó nói bà già vcon sanh nó r i, thì ông già v con m t. Bên n i bên ngo i c a nó u giàucó h t, có ru ng t nhi u. Lúc y ông Võ Nh Bình làm thông ngôn m inói mà c i bà già con, m c dù b ã có hai m t con là Hoàng v i v con.

i mà không có làm hôn thú, vì bà già v con s c i giá chánh th c thìt c h ng huê l i ru ng t c a ông già con. V ch ng không gi y ty n v i nhau trót 25 n m, không có con, song có mua thêm 400 m u

ru ng bà già con ng b , vì ông Bình làm quan không c phép s mru ng t ch ông cai tr . N m ngoái bà già con m t, ông Bình bi u anhHoàng v i v con làm t sang 400 m u ru ng ó mà tr cho ông. AnhHoàng kháng c không ch u sang b , vi n l r ng s huê l i ru ng t bên

i bên ngo i m i n m c ng chung t i 30 ngàn thùng lúa. Bà già v con l y huê l i ó mà mua ru ng, có lý nào bây gi l i giao cho ông Bình c.

Ông gi n, ông m ng anh Hoàng v i v con là n c p r i ông b i m tcho t i bây gi . Hôm g p ông ngoài Nha Trang, v con nó c y anh T C unom theo mà d coi ông âu và làm vi c gì. Anh T C u tr v nói ông

ng v t v l m, trong m t chòi tranh, tr ng rau c i bán l y ti n mà

nh t. Con nghe nh v y con khó ch u quá. Con trách v con kh c b ci cha gh , nh v y t n c l m.

- i! Chuy n riêng c a anh em nó, chuy n x y ra tr c khi con c i v con.Bây gi con can thi p làm chi.

- Con xin l i má, không ph i v y âu má. i mình ph i công bình chánhtr c. Con c t ngh a v con nghe r ng ông Bình làm vi c lâu n m, ông bóc

t thiên h d l m, t nhiên ông ph i có nhi u ti n. Bây gi ng ph i v t nh v y, ch c là ti n b c c a ng tom góp m y m i n m ng h t vô

400 m u ru ng ó. D u bà già con có ra ti n b t quá ti p cho ông m nh mmà thôi. V y s ru ng ó c a ông Bình th t.

- c ti n bóc l t c a ng i ta, tr i xui khi n không c h ng, v y làph i. Có l chi âu.

- Ng t v con nó h ng c a phi ngh a ó, nên con không mu n, ã v y màhai anh em nó giàu có, còn b ông già gh v t v nh v y c ng t i nghi pch . Con c t ngh a ph i qu y cho v con nghe. Nó h i h n nên c y conthay m t em cho ông Bình 5 ngàn ng b c và h a ch ng v C n Th nó

nói v i anh Hoàng mà cung c p t cho ng h ng, ng ng sungng tr n i.

- Nó mu n cho ti n b c thì nó i, ch con gánh bàn c m n làm chi?- Ông ghét v con l m, nên nó không dám i. L i con i ng con li u tình

th mà gi i hoà cho hai àng, v con tr c kh i k t oán thù bây gi , saukh i ôm h n s p t i.

- Con khéo lo d hôn! Ai h i h n m c ai, v con có làm ác chi ai mà h i h n.- a ng i ta mà mình t mà h ng, thì sao kh i h i h n h má. Hu ng

chi c a y là c a phi ngh a n u mình lãnh mà n, thì mình h v i l ngtâm bi t ch ng nào.

- Con ch u i r i con có giáp m t v i. ..ông già gh c a v con không?- Th a, g p ông m c qu n xà l n ng làm trong r y c i. Ông không bi t

con. Con x ng tên h và x ng là ch ng c a Loan. Ông có v ng c nhiên,ng nhìn con trân trân, r i coi b ng ng n ng l l ng. Con xin ông vô

nhà ng con nói chuy n riêng. Ông d t con vô chòi tranh c a ông, r i ôngnói chuy n mênh mông trên tr i d i t, d ng nh ng i lãng trí. Ôngkêu con b ng con r i xin l i con. Con c cho ông nói ng d tình ý coi

i v i v con ông th ng ghét th nào r i m i gi i hoà c. Ông c ii ông khóc, ông n n n, ông chán n n, ông nói ông không trách, không

phi n ai h t. Vì ông có t i nhi u, nên tr i t ph t ông. V y ph i choông n t i. Con a cho ông 5 ngàn ng b c c a v con g i giúp ông.Con nói v con h a ch ng nào v s tính v i anh Hoàng c p ru ng t choông. Ông khóc. Ông không ch u l y b c mà c ng nh t nh không lãnhru ng t chi h t. Ông khuyên con v i v con t nay v sau ng có t inhà ông n a. Con th y rõ ông h t gi n v con, song không hi u t i sao ôngkhông mu n giáp m t v i v ch ng con n a. B a sau con d t v con vô óthì không có ng nhà. Tr c khi ra v v ch ng con còn tr vô n a ng

giã, thì ng c ng i kh i ch a v . Chuy n r c r i nh v y nên m y ngàysau v ch ng con h t vui.

Cô Huy n nghe d t câu chuy n thì cô th dài, s c m c cô v bu n lo. Cô mímmi ng, châu mày, ng i suy ngh m t h i r i nói:

- Ông già gh c a v con không mu n v cho con giúp ti n c p ru ng gì h tthì thôi, v con ch ng c n ph i lo cho ng n a. Còn ng xin v ch ng con

ng vi ng th m ng, thì v ch ng con c ng ch ng nên t i lui làm chi.Cha gh là ng i d ng, l i m mình ã m t r i, thì còn tình ngh a gì màquy n luy n.

Nghi p nói:- i má không bi t ông, nên nói v y. Ch con th y b n c a ng rõ ràng,

con có nói chuy n v i ông dài dài, con c m ng quá, nên con khó quênng c.

Cô Huy n ng d y b ra c a, ý không mu n nghe chuy n Nh Bình n a. Côtrông cô Loan v mau ng bi u xe a cô vô Chí Hoà. Cô ng ngó ngoài ng

t h i r i cô tr vô phòng n. Nghi p i theo nói chuy n thì cô h r i b ixu ng nhà b p, d ng nh c ý mu n tránh xa con.

Xe cô Loan v , Cô Huy n tr lên nhà trên, bi u Sáu Bính xe ngoài sân nglát n a a cô v Chí Hoà. Cô nói chuy n v i dâu con v a v a l vi ng th m, r i

giã mà v , nói v ng lo c m n c cho cha mà k thi t là cái gi n v i cái lo ctr o tr c trong lòng cô hoài, cô không th nói chuy n bình t nh c.

IX. BA CHÁNH CH Ð NG NGAY

Cô Huy n hay con ã giáp m t v i cha ru t c a mình, thì cô b i r i trong lòngt s c. Cô l i gi n, cô tính v cho mau ng nói chuy n l i cho cha nghe. Té ra vi nhà, th y ch ng i Gò V p ã v r i; có ch ng cô nhà cô không th nói chuy n

ó c.a nay là chúa nh t, hãng óng c a, nên bu i chi u Cang c ng r nh rang.

Cang r v i ch L n ch i. Cô Huy n i ch i v i ch ng, mà trong lòng ng n ngangni m riêng, nên không bi t vui chi h t.

Sáng th hai, Cang lên xe i xu ng hãng r i, thì cô Huy n v i vã vào phòngông Ba Chánh. Cô th y cha ng ng i c nh t báo thì cô v t nói:

- Kh l m cha i! Th ng Nghi p giáp m t cha nó r i!Ông Ba Chánh buông t nh t trình và ngó con mà nói:- Nó i ch i ã v c tu n r i. Nó giáp m t v i cha nó h m nay, có vi c chi

âu mà kh ?- Không ph i. Nó giáp m t v i cha ru t nó kia kìa, giáp m t v i th ng cha

Nh Bình kìa, nên con m i nói ch .- ! Cái ó thi t r c r i. Mà nó bi t Nh Bình là cha nó hay không?- Th a không. Mà theo l i l i nó thu t chuy n con nghe hôm qua, thì con

nghi Nh Bình bi t nó, có l ã có nói xa nói g n, mu n nói cho nó hi u,nh ng nó vô tình nên con bi t ch c nó ch a hi u.

- Nó g p Nh Bình không h i âu mà lo. S e Nh Bình nói g c tích c a nócho nó hi u thì khó th t.

- Ch c nó ch a hi u, b i vì n u nó hi u thì hôm qua con ra g p m t mình nó nhà, th nào nó c ng h i con r i. Hôm tr c th y Hai Thanh nói th y cóp Nh Bình và th y có nói chuy n v i v . Con mu n m i th y l i ngi cho k coi Nh Bình có t ý mu n nhìn Nghi p hay không. N u v có

ý ó thì ch ng s m thì mu n th nào thì c ng nói cho b chuy n.- , ph i. Con sai b y tr m i th y Hai i, m i ng h i vi c ó và luôn d p

i ý th y coi bây gi ph i li u th nào cho gia ình con kh i xào xáo. Th ycó nhi u ý ki n l m.

Cô Huy n li n kêu con nh sai i m i th y Hai Thanh. Trong giây phút th yi t i. Ông Ba Chánh ra c a ti p r c và m i th y i vào phòng ông. Th y h i:

- Có vi c chi mà m i g p v y anh Ba?- , m i th y l i ng con Hai tôi nó bàn tính vi c nhà m t chút.Cô Huy n b ng bình trà nóng b c vô phòng. Cô chào th y Thanh, rót hai

tách n c m i th y v i cha u ng, r i cô kéo gh ng i d a c a s .Th y Thanh h i cô:- Cô mu n bàn tính vi c chi v y cô Hai?- Cha ch ! Th ng Nghi p tôi nó ã g p Nh Bình r i th y Hai.- p âu?- p ngoài Nha Trang. Nh Bình trong cái chòi tranh, tr ng rau c i mà

- Th y ch a? Tôi ã nói ông c u nguy hi m mà. B s trong n y làm n,ng i ta g p thì x u h , nên trôi ra ó n núp trong ám ng i l cho anthân ch gì. Bác v t Nghi p có bi t ông là ai không?

- Nó bi t v là Nh Bình v y thôi, ch c không bi t gì khác. Mà tôi nghi vbi t Nghi p là con.

- Tôi có nói v i ông c u r ng Nghi p bây gi là quan Bác v t, làm ch hãngxe h i. Ông c u bi t thì ông c u m c c , ch có h i gì mình âu.

- Bây gi ng i ta suy s p, s ng i ta l p th làm cho con bi t, r i ngh tìnhcha con, ng có c y nh ch .

- c âu? Ai cho mông x Nghi p nhìn ông.- khó mà ng n c n c. Công chuy n l o t o r c r i quá th y Hai. Th y

có bi t Nh Bình ó có bà con làm sao v i con dâu tôi hay không?- Không. Ông c u bà con v i ma àm Nghi p hay sao?- Cha gh c a nó ó.- Huý chà! R c r i! R c r i th t.Ông Ba Chánh c ng ch ng h ng. Ông l c u và h i cô Huy n:- Nghi p nó nói v i con ph i không?- Th a, ph i. T i nh v y, v nó m i c y nh nó em 5 ngàn ng b c mà

cho Nh Bình và h a s cung c p ru ng t cho v sung s ng mãn ia.

- Té ra ng i àn bà con xu ng C n Th n m x a con g p nhà Bình vàng i y x ng là v Bình là bà m v c a Nghi p sao?

- Th a ph i. Ng i y là goá ph , có hai m t con là Hoàng v i Loan, r i m ing Bình. B i v y Hoàng v i Loan là con gh c a Bình, ch không ph i

con ru t.- Con gh ó c ng là may, ch n u con ru t thì thành cái h a l n, không bi t

làm sao mà g .Th y Thanh tr n m t nói:- Ph i r i, Bình ng bà ó n nay ã 25 n m có th sanh con gái, r i ngày

nay có th g cho Nghi p thành ra anh em m t cha khác m làm v ch ngi nhau thì b y b l m. Mà ma- àm Nghi p là con gh c a Bình, sao l i

ph i c p d ng b c ti n và ru ng t. B cho ông c u ch t ói, ng ôngu sáng con m t m t chút, c p d ng làm gì.

Cô Huy n c i mà ti p:- Công chuy n nh v y th y Hai à. Nghi p nói bà già v nó là m t goá ph

ng huê l i bên ch ng nhi u l m, nên v i Bình mà không dám l p hônthú. V ch ng sau có 400 m u ru ng, song Bình làm quan nên không phép

ng b , m i cho bà v ng. Bà v nhè ch t tr c, không k p sang bi cho ông ch ng. Hoàng v i Loan nói ru ng ó là ru ng c a m chúng nóy huê l i bên n i bên ngo i mà mua, nên nó không ch u cho Bình h ng,

Bình gi n m i xách gói b nhà mà i m t.- Hèn chi lúc tôi g p ông c u ngoài V ng Tàu ông c u nói ông c u l ng

túc, túi không, vô thê nhi, vô gia tr . Té ra ông c u nói th t mà. Mà sao ma-

àm Nghi p ã không ch u giao cho s 400 m u ru ng ó, r i bây gi l icho ti n b c còn h a c p ru ng t n a?

- i th ng con tôi nó nghe rõ công chuy n, r i nó l i th y Bình lang thangt v nên nó ng lòng nên nó m i b x con v nó, làm cho con n h in r i c y nh nó em b c mà cho. Có cái d p ó hai àng m i g p nhaui nói chuy n dài. Không hi u Bình ngh th nào mà Bình không ch u l y

b c ó, l i c ng bi u ng c p ru ng t chi h t.- i m c c ch gì. Chê nghèo nàn hèn h nên b m con Nghi p mà l y v

giàu sang. Té ra giàu sang mà chung cu c ph i ra mình không, r i a conmà ngày x a mà mình h t h i i xô ó, bây gi nó em b c n nhà mà

thí cho mình, m t m i nào xoè tay mà l y. Th t qu ông tr i có con m t,i ng i ta nói ch ng sai. Không bi t ông y hi u bác v t là ai không?

- Tôi ch c bi t, vì th y Hai ã nói tr c, mà Nghi p khi g p, nó x ng tên rõràng. Còn m y l n y n a, ông ta c kêu Nghi p b ng con, l i nói chuy n

i Nghi p ông ta c ch y n c m t.- Bác v t bi t ông c u là ai không?- Ch c không bi t. Bi t cha gh c a v v y thôi, ch không chi khác n a. Tôi

th t v i th y Hai, t hôm qua n nay tôi nghe Nghi p thu t l i chuy np g ó, thì tôi r i trí quá. Tôi có nên cho con tôi bi t ng i y là ai

không?- Không, không. Cho bi t làm chi? Cho bi t t xào xáo trong nhà, ch có ích

gì.- Ng t th ng Nghi p có ý th ng ng i ó. Tuy ng i ó bi u v ch ng nó

ng có t i lui th m vi ng n a, mà th t m y ngày sau ông lánh m t,không cho v ch ng nó g p, song tôi s c m tình làm cho v ch ng nó lânla g n g i nhi u l n r i b chuy n. Ho c ông ta suy s p r i ông ta nh ncon ng n ng t a c y nh , mình không th ng n c n c.

- Tôi t ng nên gi u luôn, ng cho Bác v t bi t, và cô Hai c m ng chon th ng cha ó.

- Con nó khôn l n r i, c m sao c. Mà c m thì ph i nói duyên c cho nóbi t. Nó ã có c m tình v i ng i ó r i, n u nói thi t, nó vì tình máu th tnó th ng thêm, nó eo theo ch không khinh khi oán h n, thì càng b y b

n n a. Ðã v y mà mình gi u gi m cho ng kia h nói ra, thì có lcon nó phi n mình, ó c ng là m t u không t t.

Th y Thanh ng i l ng thinh suy ngh , không bi t ph i li u ph ng nào gi gìndùm cho gia ình cô Huy n c trong m ngoài êm.

Ông Ba Chánh nói:- Nói cho nghi p bi t Nh Bình th t là cha ru t nó, tôi ngh không nên nói.

u Nghi p bi t nh v y, thì t nhiên Cang nó phi n; d u Nghi p khôngph tình ngh a c a Cang d ng d c hai n i m y n m nay, song th nàoCang nó c ng s Nghi p chia s t tình cha con cho ng i khác. Mà n ugi u gi m, không nói cho Nghi p bi t rõ g c tích c a nó, r i m t ngày kiaNh Bình t th t cho nó bi t, thì nó phi n m nó ít k h p hòi nó phi nluôn t i tôi n a. Ðã bi t i v i con thì Nh Bình n không ra gì, không

áng làm m t ng i cha chút nào h t, tuy có n h c nhi u, song t h nng i d t nát. Nh ng mà Nghi p là con nh khí huy t c a cha nó, m i

c c u t o thành hình. D u cha nó là quân vô loài, là ng i b t ngh avong tình, ph n nó là con, nó không th b d p cha ru t c a nó, mà emtr n tình ngh a ph ng s cha gh . Nãy gi tôi suy ngh k l m. Theo ýtôi, thì tôi mu n cho Cang li u mà quy t nh v s n y thì ph i h n

t. Ph i nói cho Cang bi t 2 u n y: 1) Nghi p ã có g p Nh Bình làcha ru t c a nó r i; 2) Nh Bình là cha gh c a v Nghi p. Cho Cang bi t

i xin Cang li u nh coi có nên cho Nghi p bi t ngu n g c c a nó haykhông. N u ph i nói thì Cang nói, r i ngày sau b , Nghi p nó bi t ccha ru t nó, thì i v i Nghi p hay Cang, tôi v i con Hai kh i s phi ntrách.

Th y Thanh nói:- Ý c a anh Ba th t là cao, làm cách ó thì v n nh n toàn tình ngh a. M y c

lão nho có nhi u ý ki n hay quá!Cô Huy n suy ngh m t h i, r i cô nói:- Ba th ng Nghi p thu nay v i cha tôi và m con tôi thì ng n luôn.

Tôi hay vi c n y t hôm qua n nay tôi lo h t s c. Ðêm h i hôm tôi ngkhông c. Tôi s th ng Nghi p g n Nh Bình thì ba nó bu n. Bây gicha tính nh v y con ngh ph i l m. N u con gi u ba nó, r i sau b ,tình cha con l t phai, con bu n r u ch c cha không ch u n i. Mà nói v i banó thì ph i con nói m i c, ch cha không nên nói.

Ông Ba Chánh nói:- Ph i, chuy n n y r c r i l m. Con ph i nói ch cha nói sao c, con l a

a nào ba th ng Nghi p vui, con th ng th ng phân tr n tâm s cho nóhi u, r i con xin cho nó li u nh.

Cô Huy n nh cha ch ng ngay l ph i thì cô h t lo ng i n a. Cô kêu try bình ch n c.

Th y Thanh u ng thêm m t tách trà ngon mà v . Th y d n n u có vi c chi r ci thì cho th y hay, th y s l i li n.

X. CANG S TAN ÂN NGH A

Chi u b a y Lê Thành Cang v s m h n các b a, xe vô sân mà m t tr i ch an. Ðem xe c t xong r i, Cang b c vô nhà, vui v t i c i.

Cô Huy n ng coi cho con nh s p ly vào t , cô th y ch ng thì h i:- Sao b a nay ba nó v s m v y?- , b a nay r nh công chuy n, tôi xách xe ch y ra ng Kinh L p coi m y

chi c xe Ford kim th i ch i, r i tôi i th ng v ây. Xe Ford kim th i coip l m, nh ng ch a bi t giàn máy nó ra th nào.

- Giá m c hay r ?- Giá c ng v a, nh ng t nhiên m c h n xe th ng c a Pháp.- Ch c ch b p t ng ba nó v tr , ch ch a vo g o n u c m. Ð tôi kêu cho

ch hay.- Kh i kêu. Xe tôi v h i nãy ch th y r i. Tôi ch a ói, không c n n u c m

p. Ð tôi ra coi ám rau coi sao vô phân h m nay mà rau ch a bén. Ch clà b n ng.

Cang i ra v n rau. Cô Huy n ng ngó theo th y ch ng có s c vui công. Cô tính th m, th nào êm nay cô c ng nói v i ch ng v chuy n Nghi p g p

Nh Bình.n ch ng v ng, Cang m i tr vô nhà thay i t m r i m i ông Ba Chánh ra

dùng c m t i. Trong b a n Cang nói chuy n v i v và cha v . Cang vui v luônluôn, làm cho v càng thêm c ng quy t s bày t vi c cô ã tính.

n c m u ng n c r i, ông Ba Chánh th y tr ng t , ông m i i lên nhà th yHai Thanh nói chuy n ch i.

Cang nh c m t cái gh xích u em ra gi a sân n m hút thu c.Cô Huy n c ng nh c m t cái gh nh g n ó mà ng i ch i.Cô Huy n th th v i ch ng, cô nói chuy n n y, cô h i chuy n n m t h i, r i

i i ngay vô . Cô nói:- Có m t vi c k c c quá, mà t hôm qua n nay tôi s nói ra ba nó không

vui, nên tôi không dám nói.- Vi c gì v y?- Vi c th ng Nghi p- Vi c th ng Nghi p là vi c gì? Nói ph t tôi nghe i mà, sao l i gi c gi c chi

y?- Nghi p i ch i b a h m, ra Nha Trang nó g p Nh Bình r i.- p Nh Bình hay Nh Bát gì thì g p, c n gì tìm bi t chuy n nh m n

nh v y làm chi.- Ba nó bi t Nh Bình là ai không?- Không.- Nh Bình là cha gh c a th ng Nghi p …mà l i là cha ru t c a th ng

Nghi p ó.Cang nghe v nói câu y, vùng ng d y g n gàng mà h i v :

- Má nó nói Nh Bình là cha ru t c a Nghi p mà l i là cha gh c a Loan?- Ph i.

- u v y thì Nh Bình là ch ng tr c c a má nó, v i má nó sanh Nghi pi b v con, mà c i m c a Loan d i C n Th ?

- Ph i.- Sao má nó bi t?- Nghi p nói v i tôi h i sáng hôm qua.- Té ra th ng Nghi p nó bi t Nh Bình là cha ru t c a nó, còn tôi ây là cha

gh , cha nuôi?- Không. Nó ch a bi t t i ó. Nó bi t Nh Bình là cha gh c a v nó mà

thôi.- Ðây r i nó s bi t tôi là cha gh c a nó ch gì!... U ng công tôi l m!- Xin ba nó ng nóng. Vi c nhà ph i bình t nh mà tính cho n tho . Nóng

vi c h t. Ba nó ng i l i ây, ng i cho tôi thu t h t nh ng câu chuy nNghi p nói v i tôi hôm qua cho ba nó nghe.

Cang ng i l i gh xích u. Cô Huy n kéo gh l i ng i sát m t bên r i th ngth ng k l i h t câu chuy n cho ch ng hi u t i sao mà Nh Bình thù oán con gh , t isao mà Nghi p ph i thay m t cho v i th m Nh Bình ng gi i hoà, t i sao Bìnhkhông ch u th ti n c a Loan do tay Nghi p em cho. Cô Huy n th y ch ng khôngbu n n a, c ng i ch m ch mà nghe cô nói luôn theo ý cô thì Bình bi t Nghi p làcon, nh ng vì h th n nên không dám nhìn. Còn Nghi p thì không dè chi h t, chbi t Bình là cha gh c a v , vì òi ru ng không c nên thù hai con gh . L iNghi p th y Bình bây gi nghèo nàn v t v và nghe Bình thành th t t ý h i h n vàchán i thì ng lòng th ng, mà th ng ó là th ng xót ng i suy s p h t th i,

i nghi p cho ng i bi t n n n h i l i, v y thôi.Cang nghe h t r i h i v :

- Sao má nó ch c Nghi p không bi t Bình là cha ru t c a nó?- u có bi t thì t nhiên nó nói v i tôi r i. Hôm qua nó không h t ý nghi

ng chút nào, mà nó c ng không h i tôi chi h t.- Thôi, nó không bi t thì thôi. N u ai nói cho nó bi t thì tôi phi n l m.- Ai nói làm chi. Ng t có u n y: Loan th y Bình v t v , bây gi nó l i n

n mu n giúp . Còn Nghi p thì ng lòng cho nên th y t i nghi p. Tôi v ch ng nó l p th ho c r c v nhà mà nuôi, ho c ph c p b c ti n

hay ru ng t. V ch ng nó lân la nhi u l n r i Bình thân m t m i nóithi t chuy n x a cho Nghi p hi u, ch ng ó Nghi p tr l i trách mình thì

i kh ch .- Vi c n y khó tính quá.- i s m mai nhà, tôi có nói chuy n v i cha và th y Hai Thanh. Tôi h i

cha v y ch nên nói ngu n g c c a Nghi p cho nó bi t hay là không nênnói. Cha d y tôi ph i nói cho ba nó hay tr c r i ba nó li u nh coi cónên nói cho nó bi t cha ru t nó là ai hay không, tùy ý ba nó.

Cang vùng ng d y n a và nói l n:- Tôi nh t nh không cho ai c nói cho Nghi p bi t Bình là cha nó. Cha

nó là tôi ây. Không m t nào c phép x ng cha nó. Tôi nói thi t, tôi sxô ngã. Tôi s chà nát d i gót chân tôi nh ng ai phá tan công n c a tôi,nh ng ai t m t tình yêu c a tôi d u làm ông gì m c k .

Cang th c tay trong túi áo i qua i l i tr c m t v , b gi n d l m. Cang vài và nói ti p:

- ng là cha nó sao h i nó còn bú, ành b nó i, cho ng i ta ho nng nó, ng i ta xin Toà lên án mà ch u nh n nó là con, ng i ta lo cho

nó n h c m y m i n m nay? H i ó tr n trong hang trong l nào âu,sao bây gi tr i ra mà x ng là cha nó? Không c. Tôi nh t nh không

c. Tôi nh t nh gìn gi con yêu con quí c a tôi, d u ph i máu tôing không n .

Cang nín êm, song v n c i qua i l i m t h i r t lâu r i tr l i n m ng a ra,y kh n lau n c m t.

Cô Huy n th y thái c a ch ng nh v y, cô c m xúc n c c m. Vch ng n v i nhau trót ã 25 n m, n b a nay cô m i th y rõ ch ng c a côth ng yêu con c a cô n m c nào.

Tình th ng yêu ó thu nay không ai á ng thì nó im lìm, nó ng m ng mtrong thâm tâm, tuy ng i ta bi t song không th y. Ð n nay có hâm do nó m i lra ngoài, nó l r t hùng h n d t n, làm cho t c gi n n gây g , r i làm cho lo s

n n i ph i bu n r u au n.

XI. CANG M NH D NG HY SINH

Cang n m êm m t h i, r i nh nh nói v i v :- N u tôi m t Nghi p, ch c tôi ph i ch t quá mình i.- Chuy n gì mà m t l n. Xin mình bình t nh mà x trí, ng bu n ng gi n

chi h t. Mình làm ph i, l nào con nó ph b c mình.- Cha nó ã ph b c mình ó. Con do máu th t c a cha mà sanh. Tôi s e con

nó s ph b c tôi c ng nh cha nó ph b c mình tr c v y.- Còn máu th t c a tôi sao mình không k ? Con c a tôi mà. Nó c ng có m t

ph n máu th t c a tôi ch .- Làm cho Nghi p nên ng i, tôi t n công phu nhi u l m. Nghi p t nh là

tâm trí c a tôi. Bây gi tr ng thành r i, nó là hy v ng c a tôi. V ch ngmình n v i nhau m y m i n m mà không có chút con nào h t. Tuy v ymà tôi không bu n. Nghi p s k chí cho tôi. Nghi p s cúng qu y tôi. C ucon làm chi n a. Bây gi Nghi p b tôi mà i theo cha ru t nó, thì công phu

a tôi tiêu tan, hy v ng c a tôi bay m t. Làm sao mà níu l i c? Làm saomà gi cho c?

- Có l nào nó ành b v ch ng mình mà theo cha ru t c a nó. Con tôi ,con mình nuôi, ch c nó gi ng tâm h n c a v ch ng mình ch .

- Tôi mong m i d l m. Tôi vái van l m mình i.- Tôi nói thi t v i mình, n u Nghi p nó nhìn Bình là cha nó, thì tôi c m tuy t

không cho nó th y m t tôi n a, không cho nó kêu tôi b ng má n a.- Sao v y?- Ng i ta ã ph b c tôi, ng i ta ã b bê nó, mình c u v t tôi mà nuôi

ng tôi và d y d nó, bây gi nó thành nh n r i, nó không tr oán cho tôi,nó quên thù c a nó, nó tr l i cung k nh d ng nuôi ng i ta, quên c cônglao tình ngh a c a mình, con nh v y làm sao mà tôi th ng yêu cho c.

- Mình làm nh v y, té ra mình ích k quá, ích k mà l i h p l ng n a. Mìnhm con không c nhìn bi t và ph i oán thù cha c a nó, tôi s mình ph i

mang cái t i làm sái o luân th ng, vì mình ép con b d p ni m ph t .Khó l m mình i: tôi lo l m, vì tôi b i r i l m không bi t âu là ng ph imà i.

Ông Ba Chánh i ch i v . Ông th y v ch ng Cang to nh v i nhau mà bu nhiu, ông bi t ang bàn tính v i nhau v chuy n Nghi p, nên ông i luôn vô nhà khép

a phòng mà ngh . ch ng Cang nói chuy n rù rì v i nhau n khuya r i m i vô óng c a t t

y b a rày d i hãng hay v trên nhà c ng v y. Cang l ng l l l ng, ítmu n nói chuy n, ch ng bao gi c i.

Mà h n c m t i r i thì Cang lên xe c m bánh mà i. B a u v h i Cang iâu thì Cang nói tr i n c quá nên i h ng gió, nh ng không r v i theo nh h i

tr c. Cô Huy n bi t ch ng ng b i r i trong lòng, nu n tìm ch thanh t nh màsuy ngh , cô s i theo làm r n cho ch ng, nên cô không òi i.

n th b y, lúc n c m chi u, Cang d n v bi u ch b p sáng mai i ch muan kha khá vì có khách n c m tr a. Cô Huy n h i:- Khách nào n v y?- Có c u Hoàng C n Th lên. Tôi m i c u tr a chúa nh t lên nhà n c m

tr a. Tôi c ng có m i v ch ng th ng Nghi p vô nh tính vi c nhà.Cô Huy n nghe nh v y thì hi u b a c m tr a mai là bu i c m quan h , không

bi t ch ng s x lý th nào.Cô lo quá. Suy ngh m t chút r i cô nói:- X a rày lâu m i th y Hai Thanh lên n c m. Nh n d p có c u Hoàng và v

ch ng th ng Nghi p, tôi mu n m i luôn th y Hai.- c. Thu nay tôi coi th y Hai c ng nh chú bác tôi. Mà th y l i là b n

giao c a cha tôi. Th y c ng nh ng i trong thân. V y má nó sai tr m ith y d b a c m gia ình n y ng nói chuy n ch i cho vui.

- Ð sáng mai tôi m i.Qua sáng chúa nh t, l i 9 gi , th y Hai Thanh ã l n t n xu ng tr c. Th y

a m i nh u m t chung trà nóng v i ông Ba Chánh và h i th m v cách b o hi mxe h i, thì xe c a c u Hoàng v i xe c a v ch ng th ng Nghi p ti p nhau vô sân u

i uôi.Hoàng mau m n ch y vô nhà mà h i th m l ng x ng. Loan eo theo m ng r

cha m ch ng, nói c i không ng t. Còn Nghi p thì x n b n m t bên ông ngo i rótc trà mà u ng, h i s c kho th y Hai Thanh.Th y gia d ch s a so n ch t n c á, Nghi p kêu v mà ch và bi u ng ãi

u g p vì còn s m quá nên cho u ng trà thì h p gi h n.Cô Huy n b c vô trong kêu cho m t bình trà. Cô Loan l i t r u mà l y tách.Cang tr m t nh ng i gi a sa lông, m t ngó m i ng i song không nói chi h t,

trên m t l v hi n t mà kiên quy t. Cang i ch khách u có m t trong xalông, Cang m i kêu Nghi p mà nói:

- Nghi p l i ng i m t bên ba ây, ng ba t vi c nhà cho con nghe. L thìph i n c m r i s nói chuy n m i ph i. Nh ng còn nhi u thì gi quá,thôi ba nói ng nh b ng n c m m i c.

Nghi p b c l i kéo gh ng i m t bên cha. Ai n y th y Cang nghiêm ngh , bi tCang có vi c can h mu n nói v i con, nên ng l ng thinh mà ngó, i coi Cang snói chuy n gì.

Cang t ng h n r i kh i u:- Nghi p, ba m i nghe nói hôm con i ch i, ra t i Nha Trang con có g p ông

Võ Nh Bình và con n th m ông ph i hôn?- Th a ph i. Con có n tìm nhà th m ông Võ Nh Bình và ng i h u chuy n

i ông h n m t ti ng ng h .- Con bi t ông Võ Nh Bình là ai không?- Th a bi t. Ông là cha gh c a v con, t c c ng là cha gh c a anh Hoàng.

- Con bi t có b y nhiêu ó thôi sao?- Bi t có b y nhiêu ó. Còn gì n a hay sao ba?- Còn n a. B a nay có thân t c bên con và bên v con, ba nói ngay cho con

bi t ông Võ Nh Bình ó… là cha ru t c a con n a, ch không ph i là chagh c a v con mà thôi âu.

Nghi p nh ng m t nhìn Cang trân trân, d ng nh không hi u l i Cang m inói ó. Cô Huy n ng i th t th o trong lòng. Còn Hoàng v i Loan thì ng c nhiên, dayngó nhau r i ngó Nghi p.

Cang th y b t ch Nghi p nghi ng thì nói ti p:- Ba nói ó là ba nói s th t. Ông Võ Nh Bình là cha ru t c a con. N u con

không tin l i ba, thì con h i má con kia, con h i ông ngo i con ó, con h iluôn th y Hai ây kia, coi có qu là s th t hay không.

Nghi p vùng ng d y i qua i l i mà nói l n:- D u ai nói con c ng không th tin c. T khi con bi t c i bi t nói, t khi

con bi t i l m m thì con ch th y m t mình ba ây mà thôi. Nhi u khi baút cho con n, nhi u lúc ba d t con i d o xóm. Con ch bi t m t mình ba là

cha, con không bi t ai n a h t. Mà d u ông Võ Nh Bình th t là cha c a coni n a, con c ng không c n bi t làm chi. Khi a con còn nh , b n ph n c a

ng i cha là ho n d ng nó, lo cho nó n h c. Thu nay ch có m t mình baho n d ng con, ba ra gi a Toà lãnh trách nhi m làm cha c a con, ba ch mnom cho con h c t p, ba nâng lo l ng cho con h c y hoàn toàn. Các

u y là b ng c rõ ràng ch ng cho ba là cha ru t c a con, m t mình ba cócái a v y mà thôi, không ai c phép tranh v i ba, d u ai có nói cáchnào con c ng không th tin c.

Cang ng i nghe Nghi p nói trong lòng vui s ng c c m, tuy s c m t hânhoan, song c p m t r ng r ng gi t l y.

Cô Huy n c ng ph d nên cô ng i ngó con r i ngó ch ng v i dáng u t hào,i t m lòng âu y m.

Th y Hai Thanh ng i phía ngoài c a, th y ch m qua nói v i ông Ba Chánh:- Ðúng l m! Bác v t nói thi t úng.Ông Ba Chánh tay vu t râu, mi ng chúm chím c i.Cang i Nghi p nói d t r i ch m rãi nói ti p:- Ba cám n con. Nh ng l i tình ngh a con m i nói ra làm cho ba c m ng vô

cùng. Công v i tình yêu c a ba c con n áp v i giá y, thì ba vui lòng,ba vinh m t không bi t ch ng nào. Con ng i l i, ng i ng ba nói h t chocon nghe. Thu nay c nhà u gi u k , ba má và ông ngo i con c ng v y,không ai nói rõ ngu n g c cho con bi t. Ba má không nói rõ s th t vì sth t ó không b ích cho cu c l p thân c a con. Bi t s th t r i con bu n,thôi thà êm cho vui v v i s gi . Ð ng tro tàn nh tu nguy t bao trùm

ã m y l p r i, d i gì b i x i lên cho nó bay b i d nhà. M y b a rày bamá hay con ã giáp m t v i cha ru t c a con, hay con c m ng mà th yng i suy s p, nên mu n ra tay c u v t. T t l m, con có lòng nh n nh v y,ba r t khen con.

Nghi p ch n mà nói:

- Con i th m ông Võ Nh Bình là vì con hay ông là cha gh c a v con, chcon có bi t ông là cha ru t c a con âu. Còn con c m ng ch vì th y ôngsuy s p v t v , ch không ph i tình ngh a chi h t.

Cang áp:- Ph i r i. Ba có trách con v s vi ng th m và cách ng lòng ó âu. Thái

c a con h p v i l ngh a, có ch nào sái âu mà ba trách. Ð th ng th ngba nói h t cho con nghe. M y b a rày ba hay vi c con ã g p ông Võ NhBình, ba lo mà c ng bu n n a, bu n d l m. Ba má h i nhau: ph i gi u luôn

th t hay là ph i nói ngay cho con bi t? Gi u luôn thì có l v con vì nn, còn con vì t i nghi p, v ch ng con s em ông Võ Nh Bình v nuôi,

ho c s t i lui mà giúp . N u con nuôi d ng ông, con lân la ông, thì d icon m t c a nh ng ng i bi t chuy n c , nh t là i v i ông Võ Nh Bình,

a v c a ba má ây k c c quá. Mà con g n v i ông thì s m mu n ôngng s nói s th t v i con. Con bi t s th t nh mi ng ông thì b i r i cho

con, mà có l con trách ba má n a, trách ba má ích k cho con l i ni mph t . M y b a nay suy ngh k l m, ba cân phân ph i qu y r i. Ba c nph i nói ngay ra, không nên gi u gi m, m c d u nói ngay ra ba au n, nóingay ra ba ph i san s t tình yêu c a con giành cho ng i khác.

Nói t i ây Cang ng ng, có ý ch coi Nghi p ph n ng th nào.Nghi p cúi m t suy ngh r i ngó ngay Cang mà nói:- Ba ã nói s th t, con xin ba nói luôn i, cho con hi u t i sao ông Võ Nh

Bình là cha c a con mà ông l i cho ba thay th ng khai sanh và nuôicon?

Cang c i mà áp:- Vi c ó thì cho má con, ho c ông ngo i con, ho c th y Hai kia nói cho con

nghe m i ph i. Ng t vi c ó là vi c ã gây bu n r u cho má con, gây t i hcho ông ngo i con, gây b c t c cho th y Hai, nên cho ba ng i y nói, ba

vì phi n ho c vì gi n mà nói quá áng. Ba là ng i vô can, v y ba l ycông tâm mà nói rõ s th t, không v không h n ai h t.Chuy n x a nh v y: lúc má con v a l n lên, th y Hai ây vì tình giao h o

i ông ngo i con, nên ng làm mai ng g má con cho ông Võ Nh Bình,khi y làm vi c chung m t hãng v i th y d i Sài Gòn. H i ó Chí Hoà là

t xóm h o lánh, b i v y ám c i làm s sài, không r c l c b l p hônthú. N m sau má con sanh con. Mà sanh r i thì thôi, không ai lo khai sanhcho phép.Con ch a giáp thôi nôi, thì ông Võ Nh Bình thi u ký l c c b xu ng

ng thông ngôn cho quan Ch t nh C n Th . Vì ông ngo i con m t mình,i con còn nh , nên ông Bình má con nhà lo c m n c cho ông ngo i

con. Cách ít tháng má b ng con xu ng C n Th mà th m, thì ông Bình ckhuyên má con v , nói không mu n cho ông ngo i con hiu qu nh.Cách ít tháng n a má con hay tin ông Bình ã c i v khác, c i con nhàgiàu l n. Má con b n bã xu ng coi, th t qu ông Bình ã có v khác, vch ng chung trong m t c n nhà l ng l y. Má con có t i ó, có giáp m t v ibà ó, ch c là bà già v c a con bây gi . Má con chán n n tr c thói b c b o

a nh n tình, nên nói cho ông Bình bi t tình ngh a d t r i, không còn k vch ng gì n a, nói r i b ng con v Chí Hoà mà h m hút v i ông ngo i con.Không ph i là h ng i hi n i c, má con làm sao mà bi t l y ngh a mà

áp v i oán, l y trinh b ch mà áp v i b i b c, b i v y má con gi n cùng r iquy t c i giá, l i quy t l y ch ng h ng th thuy n, ch không ham ng i có

c th c n a. Bây gi t i giai n ba ra m t.

Cang ng ng l i n a, d ng nh c m xúc không ki m c l i nói cho suông s . t a u chong m t ngó Cang, nh t là Nghi p v i anh em Hoàng h i h p mu n

bi t cho g p cái vai c a Cang trong t n tu ng gia ình thân ái n y.Cang nói ti p:

- Lúc y ba làm th máy trong m t hãng xe h i c a ng i Pháp d i SàiGòn, nhà trên phía th y Hai kia. Ba chung v i anh b n làm s p ph . Bach a có v . M y ch trong xóm ch ch c, nói má con b ch ng b và hkhuyên ba nói mà c i ng có n i n ng d a, có ng i n u c m cho màn. Ba c y mai nói. Ông ngo i con gi c gi c, s có cha gh con gh khó

lòng. Ba li n n nhà mà nói h n hòi r ng con nít nào ba c ng th ng,hu ng chi là con c a v ba; n u ba c i má con thì con riêng c a nó t c làcon c a ba, ba s nuôi d ng d y d nh con ru t. Ông ngo i con tin l inên g . Ba làm ám c i l , có r c chánh l c b l p hôn thú theophép. Ba d n d p v chung v i ông ngo i con, h i làm v thì bach m nom n ng n i con nh con ru t c a ba v y. Ch c con còn nh lúcnh ba d ng nuôi d y d con th nào, ba không c n ph i k công n ra

ây làm chi. Khi con n tu i vào tr ng h c, thì ba ã m riêng m t hãnga xe.

Ch ng con i thi, ng i ta bu c ph i có khai sanh, ba m i xin Toà lên ánch ng nh n ngày và ch con sanh, v i ba má con là cha m . T n công có

t chút mà ba h t ái ng i trong lòng, h t s ti ng cha gh con gh . T âycon là con chánh th c c a ba, không ai c phép m a mai tranh giành gì

a. Con h c càng ngày càng t n phát, x ng xe c a ba l n l n thành hãngmua bán xe, nh v y nên con m i c qua Pháp mà h c.

Nghi p d m mu n nói.Cang khoát tay mà c n:

- Khoan!..Ba nói ch a h t. Bây gi con ã hi u rõ r i, t i sao ba là cha c acon thu nay, mà ba còn nói ông Võ Nh Bình m i thi t là cha ru t. V icông nuôi d ng t khi con ch a c d t s a, v i án Toà ba n m s ntrong tay, ba quy n làm cha, không ai có tài gì mà tranh quy n v i ba

c.Ba c ng không c n ph i nói rõ ngu n g c c a con cho con bi t làm chi vìcon bi t thì ba ph i s t yêu, chia k nh b t cho ng i ta, có h i ch không cóích chi cho ba h t. Nh ng mà ba ph i nói, ba không nên gi u gi m. Ba ph inói vì Võ Nh Bình th t th i, suy s p v t v u phi n, ch không ph ivinh hoa phú quí, lên xe xu ng ng a. Ba ph i nói vì ba không ành gi d i

i con, khi con g p ng i c u t o cho con thành hình. Ba ph i nói, vì ba

không mu n ôm thói ích k mà cho con l i o v i cha con, là m ttrong m y o c n b n c a xã h i Vi t Nam.

c bi t ng i cha r i, v y thì con không nên ngó l , nh t là trong lúcng i i l m ng, nên ph i sa ch n v p ngã. Ng i d u có t i l i, thìphú Tr i nh t, ph n làm con không phép ghét b ng sanh thành.Con ph i nâng , con ph i cung kính, v y m i tr n o làm con. Con ã

c r ng, con ã trí, ba cho con thong th tu l ng tâm mà x s ”.Ba ch xin con hai u n y: Th nh t, ng trách má con sao không thti t, l i gi n l y mà c i giá. T c gi n là th ng tình c a con ng i. Má conkhông ph i là Ph t bà mà thoát kh i th ng tình y. Th nhì, ng r công Võ Nh Bình v mà nuôi, vì làm nh v y ph m danh giá c a ba má.Ngoài hai u y thì con t do, con nhìn nh n cha, con giúp cha, conlàm vi c chi ba c ng vui h t.

to nghe t i ó ai c ng c m ng c c m. Nghi p b c l i quì g i tr ct Cang, hai tay ôm mình Cang ch t c ng, v a khóc v a nói:

- Ba th t là m t v i c, m t ng ngh a hi p! Ba th t là ng i cha yêuquí c a con. Con không c n nhìn ng i cha nào h t. Ð c bi t rõ ngu n

c r i, c ng nh lúc ch a bi t, con rán gi bình t nh, không h n gi nng i h t h i m con. Con không dám khinh r chê bai, ch bu c con ph icung kính yêu th ng, s con khó mà làm c.

Cang Nghi p ng d y mà nói:- Nhìn hay không nhìn là tu ý con. Vi c ó ba không c n, ba c ng không

ép. Nh ng ba khuyên con ch ng nên th t k nh v i ng i sanh thành,ch ng nên b ói khát ng i l m ng suy s p. Con ph i qu ng i,ph i r ng dung ng i th t th , ph i th ng sót k sa l y, ng c ch pthói iên cu ng, nên l y c mà báo oán.

Cô Huy n v i cô Loan c m ng quá, nên m con u khóc h t.Ông Ba Chánh c vu t râu mà c i.Th y Hai Thanh r t hân hoan, th y nói l n:

- Th máy xu t thân, mà x s cao th ng nh v y, thì c n gì h c nhi u,n gì giàu to, c n gì ch c l n. N m x a cô Hai gi n ch ng b , cô nói th

thuy n có l bi t nh n ngh a h n. L i nói l y mà th t úng l m. Anh nhkhông anh Ba.

Ông Ba Chánh g t u.u Hoàng ng d y ngó ngay Cang mà nói:

- Th a bác, cháu v i em cháu m côi cha s m quá. M cháu l i c i giá, giaoanh em cháu cho bà ngo i nuôi. Bà ngo i cháu tuy c m ti n nhi u song là

t bà già l c c trong ch n thôn quê, không th y xa hi u r ng. Vì v ynên anh em cháu thi u môn giáo d c gia ình. Có l t i s thi u ó, nênkhi m cháu m t, anh em cháu m i b c ãi ông già gh , thành ra g t gaokh kh c. H i hôm em cháu nó thu t chuy n g p ông Võ Nh Bình ng

t v ngoài Nha Trang cho cháu nghe, nó làm cho cháu h i tâm mà h in. B a nay cháu c nghe nh ng l i vàng ng c bác nói v i Nghi p,

th t c ng nh Bác c m c mà soi sáng ng l i cho m i ng i th y

ng ph i noi theo, th y n o d i mà b c tránh. Cháu kính c n cám nbác, và xin bác t nay d y d giùm anh em cháu c ng nh con trong nhà.Bây gi cháu xin phép bác mà t bày ý ki n c a cháu v vi c ông Võ NhBình.Nghi p không kh ng nhìn ông. Mà cháu ngh Nghi p nhìn khó l m, vìnhìn r i ph i t i lui, thì ph m danh giá c a hai bác. V y cháu xin lãnhph n ch m nom cha gh cháu, ng chu c t i cháu kh c b c v i ông. Cháu

nhà l n trên ch Bình Th y. Cái nhà t i Cái Kh thu c ngo i ô C n Th ,là nhà c a bà ngo i cháu s m cho má cháu v i cha gh , hi n nay cháu

n ng i gi ch cháu không .Cháu tính r c cha gh cháu v ó và giao c 400 m u ru ng ông thâuhuê l i ông xài.Ông ó, h ng huê l i ó cho mãn i ông, r i anh em cháu s làm ch .Bác ngh th coi, cháu tính nh v y c hay không?

Cang không c n suy ngh , li n áp r ng:- C u Hoàng nh c p cho Võ Nh Bình t i 400 m u ru ng, nên xét l i coi

có ph i nhi u quá hay không?- Th a th y, 400 m u ru ng thì nhi u th t. Nh ng vì ông nói ru ng y là

ru ng c a ông xu t ti n ông mua, r i ông m n má cháu ng b giùmnên cháu giao h t cho ông h ng mãn i.

- Nghe nói trong hai m i m y n m nay, ông bóc l t thiên h d l m nên có ông có ti n mua ru ng y c. Mà bà h ng hai gia tài huê l i c a bàng nhi u, bà c ng có th xu t ti n c a bà mà mua ng cho con, nên

bà m i ng b ch . N u giao h t s e c u b l a g t.- H i má cháu m t, ông xin cho ông phân n a là 200 m u.- Hai tr m thì v a, ông bà làm b n v i nhau trót 25 n m, ch ng khác nào

hùn v i nhau mà l p h i. Nay rã h i thì tài s n chia hai là ph i.- Thôi ki m r c ông v r i s nh t nh. Bây gi ph i c y ng i i r c

ông.Cô Loan nói T C u bi t ch ông , nên ph i c y T C u i giùm. Cang nói

C u không t cách mà r c ông c. Th y hai Thanh, h i tr c có quen v iông. V y nên c y th y i v i T c u thì ph i h n.

Th y suy ngh m t h i r i nói:- Lúc n y cháu rãnh. V y cháu s i v i th y Hai và T C u.

ng h gõ 12 gi . Vi c nhà tính ã n tho , Cang bi u v v i dâu coi d nm n. B a c m gia ình n y th t là vui, vì m i ng i u ph tình mát ru t, không

ai còn lo ng i, không ai còn gi n h n, không ai còn h i h n chút nào n a.Cách hai b a sau, c u Hoàng ng i xe h i i Nha Trang v i th y Hai Thanh và

C u. Ra t i ó thì Võ Nh Bình ã i m t. H i tên Lung thì nó không bi t ông iâu. Ông tr nhà cho ch , ông thôi m n nó, ông xách hoa ly lên xe l a mà i ra

phía ngoài. Ch nhà ã bán cái nhà. Ng i mua h ng d mà ch i c t chkhác. H i c xóm c ng không ai bi t ông Võ Nh Bình i x nào mà ki m.

u Hoàng n ba b a mà h i không ra m i, ành ph i tr v Sài Gòn, th yHai Thanh ghé nhà mà thu t chuy n i ki m không c cho ông Ba Chánh v i côHuy n nghe.

Ông Ba Chánh nói:- Võ Nh Bình tr n i m t không mu n cho Nghi p g p n a. Bi t x trí nh

y c ng còn khá.

XII. BÌNH Ð L I H I H N

m 1942 là n m hoàn c u iên o, khói l a t ng b ng, nhà c a nh hao,sanh linh thán.

ng giao thông gián n, cu c th ng mãi g p ghình. Nhi u nhà buôn b lng nên ph i óng c a mà ch th i, song c ng có nhi u nhà buôn nh ch en mà

th nh v ng. Hãng xe h i Vi t Nam c a Lê Thành Cang t nhiên ph i ch u nhng c a th i cu c. Th t hãng không mua c xe m i mà bán. Nh ng hãng xông

pha trong th i cu c c ng r t v ng vàng, ã kh i b l nh ng i mà còn thâu l ith p b i. y là nh Cang lanh l , ki m mua xe c em v s a s n l i làm cho máyêm, màu p, mà bán v i giá th t cao. Nh t là Nghi p sáng su t, bi t th cu c s ithay, nên mua tr c mà tr nh ng v ru t v i các th ph tùng ch t ch a yhãng y kho r i th ng th ng bán l i, v n m t l i m i, có th khan g t, thì m t v n

i t i 50 ho c 100, song ng i ta c ng ki m mua, ch ng h d d .Trót n m n m v a qua, nhà c a Cang c ng nh Nghi p, v ch ng c ng âu

m, cha con v n thân yêu. Mãi mãi c nh vui c i c ti p di n trong gia ình, ch ng có m t m bu n lo ho c m t c m mây ph ng ph t.

u Hoàng th y th i cu c ch n r n, c u không làm th u khoán, không dám l pn, mà c ng không g p c i v . C u ch lo cho m n ru ng và góp lúa, lúc r nh

ch y lên Sai Gòn ch i, s ng m t c nh i t do mà tr ng gi .Cô Loan sanh c m t a con trai. V ch ng Cang c ng nh vàng nh ng c,

Nghi p h v nhà thì vui ch i v i con, d ng nh ã quên h n cái ngu n g c t i t mmà Cang ã khai ngay ra h i n m tr c. Có khi v ch ng trò chuy n, Loan nh c l iVõ Nh Bình, Nghi p li n m t châu mày, ki m chuy n mà nói lãng. Cô th y ch ngnh v y, thì cô không dám khiêu g i m ch s u c a ch ng n a.

t bu i s m m i, n gi nh n viên s b u n phát th , thì ng i gi c ahãng lãnh em vào trên bàn c a Nghi p m t ch ng th h n 10 cái.

Nghi p ng i l n l t xé t ng bao l y th ra mà c. Ð n bao th ba, g m m tc th có m t t nhàu nhè kèm theo, Nghi p c b c th v a c ít hàng thì bi n

c, b t ng a, l ng d a vào b gh , ch m ch mà c.

C TH C A XÃ L NG:

Prok (An Khê), ngày 27 tháng 3 n m 1942.

Kính g i ông Lê thành Nghi pch hãng xe h i Vi t nam

i l De La SommeSài Gòn.

Th a ông.Vâng l i quan ph h u trí, quí danh là Võ Nh Bình tôi ghim theo th n y mà g i cho

ông m t t mà do tay ngài vi t bày t n i lòng h i h n c a ngài.

4 tháng nay, ngài au ru t hay au bao t u ó tôi không bi t ch c vì tôi khôngph i là th y thu c. Tôi có xin ngài cho tôi a ngài v Sài Gòn ng ngài ki m l ng ychu n m ch mà u tr . Tôi n n n h t l i mà ngài không ch u i. C ngoài n y u ng thu cnam, thu c m i, không có hi u qu chi h t, nên b nh càng ngày càng thêm n ng, r i ph i

ng chung. n y tôi th y ngài c m c i ng i vi t, lúc b nh ch a nguy l m, song có l ngài ã h t

hy v ng s ng c n a. Ð n gi chót, ngài m i gi áo g i rút t y ra mà trao cho tôi, và c nn h ngài m t thì làm n chôn c t cho xong, r i s g i t y vào cho ông, theo a ch ngài

có biên ó.Ngài t t h i t i nhà tôi, hôm ngày 20 tháng 3 d ng l ch n y, h i 7 gi t i, t t h i

trong tay tôi ng ng i m t bên mà ngài. Ngài không có tr i m t l i chi h t , duy ch yc m t r i th ra mà i xuôi.

Tôi lo chôn c t t t , ào huy t trên tri n m t cái i nh n m phía sau v n trà c atôi. Tôi có kh c m chí mà c m tr c m . Ngài n m ch ó cao ráo, c nh chung quanh r t

p. Tôi ã làm xong ph n s i v i m t ông b n ng, ng phiêu l u t khách v i tôi.y bây gi g i t n y n cho ông r i, thì tôi làm v n v các u ngài phú thác.

Trân tr ng kính chào ông.

Tr n Hi n L ngCh v n trà xóm Prok

n An Khê - Kon Tum.

DI NGÔN C A VÕ NH BÌNH

Ch ng tôi ch t và chôn c t tôi xong r i xin làm n g i giùm th n y cho Lê ThànhNghi p, ch hãng xe h i hi u Vi t Nam i l La Somme trong th ô Sài Gòn.

Con ng i lúc tr tu i, khí huy t m nh m , nên h ng hái l p chí t n th ; l i thêm s ngi i v t ch t hoàn toàn nên ph i ham mu n ti n b c cho nhi u, vì n u thi u ti n b c thì

không th nào có danh d c.Lúc tôi còn nh tôi g p c nh i nh v y, t nhiên tôi b phong trào tham danh háo l i

ó nó lôi cu n i, c ng nh nó lôi cu n c ngàn ngàn muôn muôn ng i khác.a l n lên, tôi b t u k t ngh a v ch ng v i cô Huy n, là con gái c a m t ông th y

thu c Chí Hoà, sanh c m t a con trai, t tên là Nghi p.Cách ít tháng sau, may g p ti n trình r ng m , tôi ph i c v nghèo con nh mà gây

cu c v ch ng khác v i m t goá ph giàu có l n, tên cô Hai H ng Bình Th y, mong nhgia t phong phú c a ng i v m i mà xây d ng m t a v giàu sang r c r cho mau.

Th t ng công danh tôi b c lên r t l và r t mau, trót 25 n m tr ng tôi mê mankhoái l c gi a c nh i t t t i sáng l ng, oai quy n l ng l y, ti n b c d y y.

ng là a v giàu sang y s v ng ch c lâu i, nào dè ng vinh hoa i ch a h t,mà sung s ng l i s p n a ch ng, trong có m y tháng mà danh d v tan, b c ti n tiêu

t.y n m nay tôi suy ngh l i, tôi mu n s th t b i thình lình ó cho m ng s an

i n i lòng. Nh ng s n n n h i h n v n c h ng h c trong thâm tâm, v n v trong trínão, n n n v s tôi b i ngh a v con, mà c ng n n n v s tôi bóc l t thiên h .

Vì s n n n ó mà n m n tình c tôi g p l i con tôi là Nghi p Nha Trang, thì tôiau n h t s c, ã au n mà thêm h th n n a, au vì c giáp m t con mà không c

nhìn con, h vì ham trèo lên cao nên ph i sa su ng th p. Lúc y tôi li n mu n t v n ph t icho r i, ng ch m d t c nh i c a tôi cho tôi h t au kh h ng i, mà c ng cho con tôi nókhông hay bi t thói x u xa c a ng sanh thành ra nó, kh i ghi m t m en trong h nh phúc

i c i c a nó v a m i c u t o. Nh ng tôi l i ngh i h có vay thì ph i tr . Tôi ã làm qu y thì tôi ph i n t i,

không c phép tìm cái ch t mà tr n t i, vì v y nên tôi không t v n, tôi ch b t NhaTrang cho kh i g p l i con tôi n a b i cho xa mà tá túc n i t l nhà ng i, vùi l p

nh hình hài t i l i ê hèn trong n au c nh c, ho c may có chu c t i c chút ít.May tôi g p c ng i quen, h i tr c c ng vì ham b c ti n nên có t i ph i ki m ch

n thân, ng i s n lòng cho tôi ùm u, nên trót n m n m nay tôi c an thân, mà an làan v ph n xác mà thôi, ch v ph n trí thì luôn luôn tôi v n h i h n không bao gi tôi cth th i.

Hôm nay tôi có b nh, có b nh nhi u, ch c không còn s ng c nhi u ngày n a. Tôiráng ng i vi t t n y bày t lòng h i h n v i a con trai mà ngày x a tôi ành b bê nótrong lúc nó ch a bi t i, ch a bi t nói, cho nó nh ng i khác nuôi d y cho nó khôn l nvà nên danh.

Tôi ph i vi t t n y là vì t o hoá tr trêu, khi n a con tôi b , nó l i c i a con gh tôi.

Hai a g n nhau, tôi s e ch ng s m thì mu n con tôi nó s tìm bi t ngu n c i t i t ma nó, r i v ch ng u thù oán vong linh c a tôi, a thì oán tôi ph phàng m nó, a thì

oán tôi phá h ti t h nh c a m nó. Tôi ph i vi t t n y mà yêu c u c hai r ng lòng tha thcho ng i l m l i n n n h i h n.

Ngày nay con tôi nó nh do ng th ng ngay ng n mà l p thân. Nó c thànhcông r ràng, ã có danh l n mà là danh th m tho, l i thêm có c a nhi u mà là c a chánhngh a. Nó ng say s a v i h nh phúc. Tôi ch c nó s s n lòng h x cho ng i thân sanhnó ã mang n ng t i l i d ng tr n.

p nh m m t mà xa lánh mùi i, tôi không mu n ôm theo lòng h i h n. V y tôi thànhth t nhìn nh n c hai t i l i c a tôi , l i v i con tôi, và l i v i bà m nó.

Mà tôi xét k ngh xa, thì tôi th y d ng nh , l i y ch ng ph i t i do ch n tánh c a tôigây ra, có l m t ph n t i giáo d c và m t ph n t i xã h i.

Giáo d c mà nh m m c ích nó c m m áo, nuôi chí h ng dua b ng i trên v vét d i, giáo d c d ng y thì làm sao bi t c ch thúi hôi mà tránh.

Còn xã h i mà m i ng i u lo tranh ua c p gi t, ai c ti n nhi u là khôn, aic trèo cao là quí, ai không có ti n là d i, ai ch u ng i yên là ngu.

c t p v i giáo d c nh v y, sanh s ng gi a xã h i nh v y, thì làm sao tôi kh i i saing, làm sao tôi kh i v ng t i l i.

Nói nh v y ch ng ph i tôi có ý vi n l ch a mình mà g t i l i. Không, tôi ch ng htính g t i, s d tôi nói ra là vì tôi mu n v ch cho con tôi th y rõ hoàn c nh khi n cho tôiph i mang t i l i mà thôi. Th t d u con tôi không kh ng h x t i c a tôi, thì tôi c ng ph ich u, ch u mà không phi n, không trách.

Trên ây là nh ng l i thành th t th t ra bày t n i lòng h i h n c a m t n n nh nth i i s p ch t là

VÕ NH BÌNH .

Lê thành nghi p c d t r i s c m t bu n hiu, ch không khóc.Nghi p x p k l ng mà út t di ngôn c a Võ Nh Bình v i th c a Hi n

ng vào bao r i b vào túi áo. Nghi p khoanh tay r i ngó lên tr n mà suy ngh r tlâu. Bây gi Nghi p m i r ng r ng n c m t.

Nghi p ng d y, tính i xu ng x ng s a xe mà ki m cha. May lúc y LêThành Cang ng lên bàn vi t mà ng i. Nghi p ón trao c phong th cho cha mànói:

- Ba c th trong bao n y mà coi ba.Cang l y phong th mà h i:

- Th c a ai v y?Nghi p không tr l i, li n tr l i bàn vi t ng i ti p m m y bao th khác ra mà

c.Phía bên kia, Cang ng i c th c a Hi n L ng r i c t i c a Nh Bình,

Cang c th t k , nên c r t lâu. Ð c xong r i, Cang b h t vào bao, b c l i tr choNghi p và nói:

- Ng i l i l m mà bi t n n n thì c ng áng cho con kính m n.Mà g p con r i, bi t tr n tránh con, c ch nh v y không t l m. Tuykhông d ng, song có công sanh, bây gi ng i ã m t r i con ph i làmcho tr n ni m ph t , con ph i i ra An Khê, tìm cho th y m mã c a ngthân sanh. Con ph i ki m th mà xây m cho m cúng. Ba mu n cho conlàm vi c ngh a ó, ba ch c má con c ng không c n tr âu.

Nghi p a n c m t. Cang xây l ng mà tr xu ng x ng s a xe.

Tu n sau Nghi p v i Hoàng lên xe h i mà i An Khê c ng có Sáu Bính v i Tu theo h t ng.

Trên con ng qu c gia r ng rãi, chi c xe h i l ng l y ch y bon bon. L n n yNghi p v i Hoàng i mà ch ng ph i i ki m cu c vui, hay i xem ngu n l i, chánhlà i cho tr n tình, i ng áp ngh a.

Thanh niên tân ti n ã ham vui, m u l i, mà c ng báo ngh a, thì quí hoá vôcùng!

Ðáng mong m i thay!

Gò Công 30-1-1954

ho bieu chanh buc tho hoi han

Documents

ho bieu chanh ke lam nguoi chiu

ho bieu chanh no doi - quyen nhi

ho bieu chanh hai tha cuoi vo

ho bieu chanh o theo thoi

ho bieu chanh tien bac bac tien

ho bieu chanh ai tinh mieu

ho bieu chanh mot chu tinh

ho bieu chanh chua tau kim quy

ho bieu chanh lac duong

ho bieu chanh no tinh

ho bieu chanh chi dao - chi ly

ho bieu chanh doan tinh

ho bieu chanh ngon co gio dua - quyen thu 5

ho bieu chanh con nha giau

ho bieu chanh do nuong nuong bao oan

ho bieu chanh cu kinh

ho bieu chanh loi the truoc mieu

ho bieu chanh cha con nghia nang

ho bieu chanh cuoi guong

ho bieu chanh chut phan linh dinh