huchin zuil zah zeel

Лекц-12

Хүчин зүйлийн зах зээл

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-2

Сэдэв

Хүчин зүйлийн зах зээлийн үнэ Хүчин зүйлийн эрэлт Хүчин зүйлсийн нийлүүлэлт Хүчин зүйлсийн сонголт ба алдагдсан

боломж Хүчин зүйлсийн зах зээлийн монопсони

хэлбэрийн талаар ойлголт

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-3

Хүчин зүйлсийн зах зээл

Үйлдвэрлэлд хэрэглэгдэж буй янз бүрийн нөөцүүдийн харилцан хамаарал, үйл хөдлөл, тэнцвэр, өөрчлөлтийг агуулсан зах зээлийг хэлнэ.

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-4

Хүчин зүйлсийн зах зээл

1. Хөдөлмөр -Цалин2. Газар -Рент3. Капитал - Хүү4. ААЭЧадвар -Ашиг, орлого

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-5

Нөөцүүдийн үнэнд нөлөөлөх нь

Хэрэглэгчийн орлого

Нөөцүүдийн хувиарлалт

Пүүсийн үйл ажиллагааны зардал

ХЗЗЗ-ийн бүтэц

Хүчин зүйлийн зах зээл

Капиталын зах зээл

Хөдөлмөрийн зах

зээл

Газрын зах зээл

ТӨЗЗ

ТБӨЗЗ

ТӨЗЗ

ТБӨЗЗ

Онцгой байдлаар тодорхойлогдоно.

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-7

Хүчин зүйлийн MPR ба MFC

MPR(ахиу бүтээгдэхүүний орлого): Тухайн хүчин зүйлийг нэг нэгжээр өөрчлөгдөхөд нийт орлого хичнээн нэгжээр өөрчлөгдөхийг харуулдаг үзүүлэлт юм.

- MRPn- n хүчийн зүйлийн бүтээгдэхүүний орлого- TR нийт орлого- Xn n-р хүчин зүйлийн хэмжээ

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-8

Хүчин зүйлийн MPR ба MFC

MFC(ахиу бүтээгдэхүүний зардал): Тухайн хүчин зүйлийг нэг нэгжээр өөрчлөгдөхөд нийт зардал хичнээн нэгжээр өөрчлөгдөхийг харуулдаг үзүүлэлт юм.

- MFCn- n хүчийн зүйлийн бүтээгдэхүүний орлого- TC нийт зардал- Xn n-р хүчин зүйлийн хэмжээ

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-9

Хүчин зүйлийн MPR ба MFC

Ашигтай

Ашиггүй

Хүчийн зүйлсийг ашиглах дүрэм

Хүчин зүйлсийн зах зээлийн эрэлтийг ахиу MPR нь тодорхойлдог

тул муруйнууд нь давхцдаг.

ХЗЗЗ-ийн эрэлт ба MRPn

MPRn

Xn

MPRnB

Xn

P

A

A

B

P’n

P”n

MRPn’

MRPn’’

X’n X”n

D

ХЗЗЗ-ийн ТӨЗЗ дээрх MRPn

Хүчин зүйлийн зах зээл

Капиталын зах зээл

Хөдөлмөрийн зах

зээл

Газрын зах зээл

ТӨЗЗ

ТБӨЗЗ

ТӨЗЗ

ТБӨЗЗ

Онцгой байдлаар тодорхойлогдоно.

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-12

ХЗЗЗ-ийн ТӨЗЗ дээрх MRPn

ТӨЗЗ-ээс л Хүчин зүйлээ худалдан авна. MRPn=MPn*P /MPn-бүтээмж/ ТӨЗЗ дээр MR=P байна. TR=P*Q Богино хугацаанд нэг л хүчин зүйл өөрчлөгдөнө. Урт хугацаанд бүх ХЗ-ийг өөрчлөх боломжтой.

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-13

ХЗЗЗ-ийн ТӨЗЗ дээрх MRPn

Q=f(x1,x2,,,xn) хэлбэрээр тодорхойлогдоно.-x1,x2,,,xn нь n төрлийн нөөц ашигладаг

TR=P*f(x1,x2,,,xn) функцээс авсан 1-р эрэмбийн уламжлал

MRPn=P*MPn болно.

Энд ТӨЗЗ дээр ажиллаж байгаа учир Р тогтмол байна. ТӨЗЗ дээр эдийн нөөцийн эрэлт нь бүтээгдэхүү,

үйлчилүгээний үнээс хамаарахгүйбөгөөд зөвхөн тухайн хүчин зүйлийн ахиу бүтээмжээс хамаарч тодорхойлогдоно.

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-14

ХЗЗЗ-ийн ТБӨЗЗ дээрх MRPn

Бүтээгдэхүүний үнэнд нөлөөлөх боломжтой.

Хүчин зүйлээ ТБӨЗЗ-ээс худалдаж авна.

ТБӨЗЗ-ийн эрэлтийн муруй нь сөрөг налалттай байна. (энэ нь ТБӨЗЗ дээр ажиллаж буй пүүс нэмэлт нэгж бүтээгдэхүүн борлуулахын тулд үнээ бууруулах хэрэгтэй гэдгийг илтгэнэ.)

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-15

ХЗЗЗ-ийн ТБӨЗЗ дээрх MRPn

TR=[P(q)]*Q энд [P(q)] үйлдвэрлэлийн хэмжээ нь хүчин зүйлээс хамааралтай болохыг илэрхийлнэ.

TR=[P(f(x1,x2,,,,xn))]*f(x1,x2,,,,xn)Үүнээс 1-р эрэмбийн уламжлал авъя.

Пүүсийн ашиг хамгийн их байх нөөцүүдийн зохистой хэмжээг тодорхойлох зорилготой.

ТӨЗЗ ба ТБӨЗЗ дээр ашиг хамгийн их байх нөхцөл харилцан адилгүй байдаг.

13-16

ХЗЗЗ-ийн АШИГ ХАМГИЙН ИХ БАЙХ НӨХЦӨЛ

ХЗЗЗ-ийн эрэлт,нийлүүлэлтэнд нөлөөлөх хүчин зүйлс

- Хүчин зүйлсийн бүтээмж буюу ахиу бүтээгдэхүүн

- Тухайн хүчин зүйлийг ашиглаж байгаа үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний өөрчлөлт

- Бусад хүчин зүйлсийн тоо хэмжээ өөрчлөгдөх- Технологын түвшин өөрчлөгдөх- Хувьсах хүчин зүйлийн чанар өөрчлөгдөх- Орлох хүчин зүйл- Хослох хүчин зүйл

13-17

ХЗЗЗ-ийн эрэлт, нийлүүлэлтийн өөрчлөлт

S

D=MRP

Qt

Pt

Хүчин зүйлийн орлого ба зарлага

Р*

Q* Q1*

Р1*

D=MRP1

S1

ХЗЗЗ-ийн эрэлт, нийлүүлэлтийн өөрчлөлт

D=MRP

Qt

Pt

Q1*

ТБӨЗЗ

ТӨЗЗ

D=MRP1

Хүчин зүйлсийн мэдрэмж

St

Qt

Pt

Q1*

Богино хугацааны нийлүүлэлтийн муруй: Үнэ зах зээл дэхь бүх эрэлт, нийлүүлэлтийн үйлчлэлээр тогтоно. Нэг пүүсийн худалдан авах хэмжээ ба өрхийн зах зээлд нийлүүлэх хүчин зүйлийн хэмжээ маш бага учраас нийлүүлэлтийн муруй хэвтээ тэнхлэгтэй параллель дүрслэгдэнэ.

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-21

Хүчин зүйлийн зах зээлийн мэдрэмжинд нөлөөлөх хүчин зүйлс

Ахиу бүтээгдэхүүний бууралтын коффициент

- Мэдрэмж муутай ба сайтай байх

Харилцан орлох нөөцүүд- Орлодог нөөц олон байх тусам мэдрэмж сайтай байна.

Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний эрэлтийн мэдрэмж

- Тухайн үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүн нь мэдрэмжтэй бол нөөцүүд мэдрэмжтэй байна.

Хүчин зүйлд зарцуулж буй зардлын нийт зардалд эзлэх хувь хэмжээ

- Хувь нь өндөр байх тусам мэдрэмжтэй байна.

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-22

Монопсони зах зээл

Хүчин зүйлийг худалдан авагч нь ганц пүүс, нийлүүлэлт нь маш олон бол монопсони хэлбэр үүснэ.

- Зах зээлийн үнэ маш доогуур байна. - Хувийн хэвшил хөрөнгө оруулж чадахааргүй том

салбар \МИАТ, УБ төмөр зам г,м\

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-23

Монопсони зах зээл дээрх үнэ ба тоо хэмжээ

Рt

QtQt

MC

AC=S

D=MRP

Pt

P1

P3

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-24

Гэрийн даалгавар

ХЗЗЗ дээр зардал хамгийн бага байх нөхцөл

© 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-25

Гэрийн даалгавар

ХЗЗЗ дээр зардал хамгийн бага байх нөхцөл