i spontanicznie nowak, metodologio badań społecznych, pwn, warszawa 2007, s. 62-80. 3 załącznik...
Post on 28-Feb-2019
231 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Załącznik nr 2
jak i nieświadome2 • Dostrzeżenie złożonej natury mitu, który może być świadomie
wykorzystywany w ramach działań politycznych, ale także nieświadomie i spontanicznie
ujawniać swoją obecność w zachowaniach politycznych, sprawia, że konieczne było przyjęcie
„realizmu metodologicznego" i pogodzenie się, z mojej perspektywy, z niedoskonałością
modelu analityczno-empirycznego, ograniczonego głównie do obiektywnej obserwacji i jej
zapisu3• Jak słusznie zauważa Barbara Krauz-Mozer istnieje segment zjawisk społecznych,
których możliwość zbadania według tego modelu jest mocno utrudniona i dopiero zastosowanie
modelu hermeneutyczno-humanistycznego, bardziej skoncentrowanego na interpretacj i
i zrozumieniu świata społecznego, pozwala na uchwycenie i opisanie sensu tych zjawisk4.
Przyjęłam, że mit należy do tego właśnie rodzaju fenomenów, które nie dają się łatwo
sprowadzić j edynie do „faktu społecznego" i wyjaśnić w kategoriach przyczyn i skutków5•
Z tego też powodu uzasadnione było połączenie oby perspektyw metodologicznych, co
pozwoliło na maksymalnie szerokie wniknięcie w zjawisko politycznej aktualizacji mitu
i znalezienie odpowiedzi na szereg pytań m. in. :
- Co sprawia, że mit staje się mitem politycznym?
- Jaka jest różnica między mitem politycznym a polityczną aktualizacją mitu?
- Czy są warunki konieczne, aby mogło dojść do politycznej aktualizacji mitu a jeśli tak, to
jakie warunki musz;ą być spełnione, aby polity~zna aktualizacja mitu była skuteczna?
- Czym jest skuteczność w odniesieniu do politycznej aktualizacj i mitu i mitu politycznego
w ogóle?
- Czy każdy mit ma polityczny potencjał?
- Jakie są najważniejsze mechanizmy politycznej aktualizacji mitu?
Aby odpowiedzieć na postawione wyżej pytania konieczne było bardzo szerokie
spojrzenie na mit w polityce i zanalizowanie go w ujęciu : przedmiotowym, tj . zbadanie jego
warstwy narracyjnej ; podmiotowym, tj . skoncentrowanie się zarówno na j ego twórcach
(przekazicielach), jak i na jego odbiorcach oraz funkcjonalnym, tj . zbadanie sposobów jego
2 Tamże, s. 501-502. 3 Barbara Krauz,Mozer, Teorie polityki, PWN, Warszawa 2005, s. 43-45 . 4 Tamże, s. 45-47. 5 Jest to w gruncie rzeczy nie tylko dylemat wyboru modelu metodologicznego, ale szerzej - dylemat
natury aksjologicznej, którego jądrem jest pytanie o zadania i wartości, które ma realizować nauka o polityce, czy szerzej - nauki społeczne . Por. Stefan Nowak, Metodologio badań społecznych, PWN, Warszawa 2007, s. 62-80.
3
Załącznik nr 2
funkcjonowania w społeczeństwie i poznanie jego skuteczności w polityce. Zastosowałam się
przy tym do wskazówek Roberta Mertona, postulującego postawę „zdyscyplinowanego
eklektyzmu"6 i swobodne wybieranie tych idei i teorii, które są ważne dla badanego problemu
oraz do sugestii Piotra Sztompki, który zaleca stosowanie metody jakościowej w badaniach,
których celem jest ujawnienie pewnych uniwersalnych prawidłowości7 •
Na podstawie pogłębionej analizy obecności mitu w polityce, zarówno
w przeszłości, jak i obecnie, postawiłam tezę, że to nie tyle treść mitu decyduje o tym, czy
jest on polityczny, ile sposób jego aktualizacji. Innymi słowy, sposób politycznej
aktualizacji mitu odgrywa większą rolę, niż treść mitu. Mity o tej samej, lub zbliżonej
warstwie tekstowej mogą w procesie politycznej aktualizacji nabierać nowego znaczenia,
przyjmować różne funkcje, w końcu- odwoływać się do zupełnie różnych wartości. To od
sposobu politycznej aktualizacji mitu zależy jaki fragment jego treści zostanie
zaakcentowany i jak to wpłynie na interpretację całości.
Tak sformułowany cel badań wymagał zastosowania pojęć i teorii pochodzących
z różnych obszarów nauk humanistycznych i społecznych, połączenia różnych modeli
badawczych, co zdeterminowało interdyscyplinarny charakter mojej pracy8. Polityka jest
zjawiskiem tak wielowymiarowym i wieloaspektowym, że wybranie jednej teorii, czy
koncepcji, jednego sposobu jej analizowania, wyjaśniania i interpretowania wydaje się gwałtem
na jej złożonym charakterze. Zdaję sobie jednak sprawę, że badając zjawiska i procesy
polityczne - tak w sferze działań , jak i zachowań politycznych - należy zachować szczególną
ostrożność, aby i nterdyscyplinarność nie stała się metodologiczną pułapką, lecz raczej
dostarczyła narzędzi pozwalających na głębsze poznanie rzeczywistości politycznej.
Praca ma charakter analityczny a uwaga została skoncentrowana na mechanizmach
politycznej aktualizacj i mitu, na warunkach, które muszą być spełnione, aby ta aktualizacja
była skuteczna oraz na funkcjach, które pełn i mit w polityce. Zastosowanie teori i i pojęć
z obszaru antropologii (m.in. teorii limźnalności Victora Turnera i Arnolda van Gennepa) do
postawionych celów badawczych wydało mi się nie tylko uzasadnione, ale nawet konieczne.
Samo pojęcie mitu, szczególnie w fenomenologicznej koncepcji mitu, jest ściśle związane
6 Robert Merton, Sociological Ambivalence, Free Press, New York 1976, s. 176. 7 Piotr Sztompki!, Kapitał społeczny. Teoria przestrzeni międzyludzkiej, Znak, Kraków 2016, s. 35-36. 8 O metodologicznych problemach związanych z badaniem symbolicznego wymiaru polityki pisze m.in .
Ewa Maj, Symbole w komunikowaniu politycznym. Próba ujęcia metodologicznego w: Teoretyczne i metodologiczne wyzwania badań politologicznych w Polsce, (red.) A. Antoszewski, A. Dumała, B. Krauz-Mozer, K. Radzik, UMCS, Lublin 2009, s. 421-434.
4
/'\ ) I"' I 1
Załącznik nr 2
z antropologią, ale także - z polityką. W wielu koncepcjach polityki - czy to klasycznej,
konsensualnej, konfliktowej czy „polityki bez ideologii" - mit zaznacza swoją obecność.
Funkcje mitu są istotne zarówno dla polityki definiowanej jako proces organizacji życia
społecznego9, jak i instytucjonalizacja idei 10 czy obszar walki o władzę ijej Iegitymizację 11 •
Refleksja n~d mitem w świecie polityki _prowadzić może do przekonania, że niemal
wszystkie mity mają polityczny potencjał, który może być w każdej chwili, w zależności od
warunków, uruchomiony. Z uwagi na szczególną żywotność mitów politycznych
w południowej i południowo-wschodniej Azji oraz własne badania tam prowadzone, analizie
poddałam głównie wybrane państwa azjatyckie, podaję jednak także inne przykłady, które
potwierdzają tezę, że polityczna aktualizacja mitu jest zjawiskiem uniwersalnym dla
wszystkich kultur i wszystkich okresów historycznych.
Racjonalna koncepcja polityki, z którą polemizuję w książce Mity w polityce. Funkcje
i mechanizmy aktualizacji zakłada, że ludzie podejmują obiektywne decyzje polityczne na
podstawie bezemocjonalnego wyważania różnych opcji. Mam duże wątpliwości, czy można
zrozumieć np. współczesne Chiny, całkowicie abstrahując od politycznych mitów, które
przenikają wiele działań chińskich władz. Chińczycy są pragmatyczni - oczywiście, ale właśnie
dlatego nigdy nie zrezygnują z tak skutecznego narzędzia, jakim są polityczne mity.
Przynajmniej do momentu, do którego mity te będą realnie wpływać na rzeczywistość. Nie
twierdzę jednak, że polityka jest nieracjonalna, a jedynie sugeruję, że politologiczna analiza
całkowicie rezygnująca z badania symbolicznego wymiaru polityki jest niepełna 12• Co więcej,
uważam także, że obecność mitu w polityce nie jest jednoznaczna z jej irracjonalnością -
politycznie zaktualizowany mit może prowadzić i często prowadzi do realizacji traktowanych
jako racjonalne, celów. Polemizuję także z pojawiającą się często, nieraz nawet mimochodem,
tezą, że polityczna racjonalność jest równoznaczna z etycznością polityki . Historia dostarcza
9 Por. Francis Fukuyama, Historia ładu politycznego. Od czasów przedludzkich do rewolucji francuskiej, Rebis, Warszawa 2012, s. 55; Bohdan Kaczmarek, Polityka jako proces organizacji życia społecznego, w: B. Kaczmarek (red.), Metafory polityki. Tom 2, Warszawa 2003, s. 119.
10 Por. Lech Szczegóła , Polityka jako instytucjonalizacja idei w: B. Kaczmarek (red.), Metafory polityki. Tom 1, Warszawa 2001, s. 155-160.
11 Por. Jacek Tarkowski, Legitymizacja władzy, w: Kultura polityczna społeczeństwa polskiego. Zagadnienia ogólne, teoretyczne i metodologiczne, (red.) F. Ryszka, Warszawa 1987, s. 77-125; Max Weber, Szkice z socjologii religii, KiW, Warszawa 1984, s. 134-135; Mirosław Karwat, Charyzma i pseudocharyzma, w: Przywództwo polityczne. Wyzwania i badania, (red.) T. Bodio „Studia politologiczne" vol. 5, 2001, s. 126-174.
12 Pisze o tym n;i.in . Szymon Ossowski w tekście „ Ucieczka od wartościowania" - Próba obiektywizacji pola badawczego i zapewnianie „ naukowości" w badaniach politologicznych w: Teoretyczne i metodologiczne wyzwania badań politologicznych w Polsce, (red.) A. Antoszewski, A. Dumała, B. Krauz-Mozer, K. Radzik, UMCS, Lublin 2009, s. 109-123.
5
/)
Hnn J ~ /:r01u_il_/d. ,J - ~ j ·
Załącznik nr 2
aż nazbyt wielu dowodów, że tak wcale być nie musi - racjonalność nie raz uzasadniała czyny
zgoła haniebne, podczas gdy zachowania moralnie właściwe, okazywały się dalekie od
racjonalnie skalkulowanego interesu danego państwa czy narodu.
W pierwszym rozdziale książki staram się wyjaśnić czym jest mit traktowany jako fenomen
egzystencji, dlategp spośród licznych teorii mitu przedstawiam te, które koncentrują się na
pokazaniu jak mit działa na jednostkę i społeczeństwo, i co sprawia, że nadal jest tak żywotny.
Szczególnie interesuje mnie aksjonormatywna funkcja mitu, dzięki której mit nie tylko
przekazuje wartości, ale jest wręcz aktem ich afirmacji . Z perspektywy polityki ważne jest
także, nieuprawnione moim zdaniem, choć dość powszechnie przyjęte, traktowanie mitu jako
fałszu - przeciwstawianie mythosu i logosu. Ta sztuczna opozycja j est dużym ograniczeniem
poznawczym przy badaniu mitów politycznych, dlatego zdecydowanie ją odrzucam.
W rozdziale drugim koncentruję się na micie politycznym. Zakładam, że polityka jest
ważnym obszarem działania mitów, a każdy mit ma polityczny potencjał, dlatego szczególnie
interesują mnie funkcje mitu politycznego. Funkcje te mit polityczny może realizować w dużej
mierze dzięki rytuałom . Symboliczne, powtarzalne i znormalizowane działania będące
inscenizacją mitów, nadal odgrywają dużą rolę w polityce. Im bardziej władza potrzebuje
legitymizacji, z tym większą intensywnością angażuje się w organizowanie politycznych
rytuałów . W tym kontekście uznałam za niezbędne odniesienie się do roli emocji w polityce
przyj mując, że należy się pożegnać z pozornie-wzorcową wizją bezemocjonalnego „człowieka
politycznego" i przyjąć, że emocje są ważnym czynnikiem kształtującym zachowania
polityczne. Mit, jako aktywizujący emocje, zwiększa siłę politycznego oddziaływania.
Analiza wzajemnych zależności mitu i ideologii jest tematem rozdziału trzeciego.
Odrzucam tezę, że ideologie są jedynie produktem konkretnego środowiska i kontekstu
historycznego i przyjmuję szerszą definicję, kładącą nacisk na znaczenie mitologicznego
zaplecza ideologii . Uważam, że polityka bez wielkich narracj i słabiej oddziałuje na
społeczeństwo, dlatego ideologie polityczne muszą korzystać z kapitału politycznych mitów.
Dla uzasadnienia tej tezy analizie poddaję mity lewicy a także mitologiczne zaplecze ideologii
konserwatywnej i liberalnej .
W rozdziale czwartym - mit, communitas i naród- staram się pokazać integrujące działanie
mitów. Polityczna _aktualizacja mitu jest szczególnie wyraźna w rytualnym tworzeniu
czasowych wspólnot, gdy silne emocje łączą ludzi w communitas, odzierając ich
z dotychczasowych ról społecznych i obnażając ich światopogląd. Tę polityczną komunię
6
Załącznik nr 2
najłatwiej dostrzec w rytualnym amoku starannie zaplanowanych wieców wyborczych. O ile
jednak pojęcie communitas odnoszę do wspólnot czasowych, o tyle naród traktuję jako trwałą
wspólnotę etniczną, czym zbliżam się do paradygmatu etnosymbolicznego. Zgodnie z tą
koncepcją szczególną rolę w zabezpieczaniu ciągłości i trwałości etniczności mają właśnie
mity. Rola politycznych mitów jest wyjątkowo ważna w procesie sakralizowania narodu
i państwa, który można obserwować niemal od początku pojawienia się tych politycznych
bytów. Staram się wykazać, że obfitość politycznych mitów w XIX wieku nie była
przypadkowa, lecz ściśle wiązała się z dominującym wtedy przekonaniem, że najważniejszym
źródłem autoidentyfikacji człowieka jest jego poczucie przynależności do określonej wspólnoty
narodowej. Czym bardziej zaś podkreślano, że fundamentem tożsamośc i człowieka jest nie
religia, lecz naród, tym więcej cech religii przypisywano narodowi.
Tematem rozdziału piątego są mity założycielskie. Niemal każdy naród odczuwał potrzebę
wyraźnego określenia swojego początku, odnalezienia swojego mitycznego rodowodu.
Polityczne mity założycielskie stawały się podstawą narodowej autoidentyfikacji -
podtrzymywały ciągłość narodowego istnienia na danym terenie, sankcjonowały prawo do
zajmowanej ziemi. Ta obsesja genezy jest charakterystyczna nie tylko dla narodów etnicznych,
ale także dla narodów politycznych, choć treść takich mitów jest wtedy nieco inna. Każda nowa
władza szuka dla siebie nowych symboli, tworzy własną polityczną mitologię . Każde nowe
państwo potrzebuje swoich mitów założycielskich, kreujących zbiorową pamięć społeczeństwa
i wzmacniających jego spójność . Dla zilustrowania tej tezy analizie poddałam fundacyjne
historie Pakistanu, Bangladeszu, Indii oraz Japonii, a więc obszarów stosunkowo mało znanych
w Polsce. W każdym z tych państw proces tworzenia założycielskich mitów politycznych był
nieco inny. Pakistan swoim mitem założyc ielskim uczynił islam, co z racj i na specyfikę tej
religii, uznającej tylko jedną wspólnotę - ummę - nie do końca się sprawdziło, czego dowodem
było wyodrębnienie się Bangladeszu. Z kolei w Bangladeszu historia fundacyjna opiera się na
wciąż aktualizowanym micie męczeństwa i odwołaniu do azjatyckiej mitologii solarnej . Indie,
choć są państwem świeckim, swój mit założycielski odnalazły w niemal czterotysiącletniej
historii subkontynentu indyjskiego i religii hinduistycznej , interpretowanej skądinąd bardzo
szeroko. Japonia z kolei swoją historię fundacyjną związała z osobą Cesarza, jako
upoważnionego przez bogów do kierowania państwem i jego narodem.
Mity założycielskie bardzo często zawiązane są z mitami bohaterskimi i to one są tematem
rozdziału szóstego. Waga tych mitów ujawnia się szczególnie w obszarze polityki . Życie
bohatera objawione w micie jawi się jako schemat postępowania dla całego społeczeństwa, mit
7
/)
4/ntJa ~p/,J-~l2/-
Załącznik nr 2
bohaterski staje się w ten sposób jądrem określonego ładu aksjologicznego, ale także
politycznego. O ile j ednak mity heroiczne mają często konserwatywny charakter, o tyle dwa
jego rodzaje - mit prometejski i mesjanistyczny - mają charakter zdecydowanie rewolucyjny.
Mechanizm tworzenia mitu bohaterskiego starałam się przedstawić na przykładzie mitu
królewicza Marko. Wybór ten jest celowy, mit ten pokazuje bowiem jak mało istotna może być
historia w procesie kształtowania się politycznych mitów. Elementy heroicznego mitu
królewicza Marko pochodzą z różnych tradycji, łączą elementy wcześniejszych mitologii . Mity
bohaterskie są ważne dla politycznego przywództwa, co wydaje się uwarunkowane
pragnieniem ludzi, aby na czele ich wspólnoty, uważanej nie za wymyśloną, lecz naturalną, stał
ktoś niezwykły przez samo posiadanie władzy. Sakralizacja władzy nie jest tylko instrumentem
legitymizacji, ale jest także głęboko zakorzeniona w teogonii . Właśnie dlatego - j ak sądzę -
mit bohaterski był,jest i prawdopodobnie nadal będzie, ulubionym rodzajem mitu przywódców
państw totalitarnych. Ilustrują go mitologiczne kreacje Adolfa Hitlera i Kim Ir Sena, pokazujące
dwa różne mechanizmy tworzenia mitu heroicznego - jeden instrumentalnie wykorzystujący
elementy religii chrześcijańskiej i mitologii germańskiej , drugi związany z mitologią solarną,
wciąż żywą w krajach azjatyckich.
W rozdziale siódmym opisuję mity odnowy i rewolucji, pokazuję ich związek
z mitologicznym postrzeganiem czasu i cykliczności. Staram się także wykazać,jak błędne jest,
moim zdaniem, postrzeganie ośw iecenia, jako _końca mitologii. Przeciwnie - to oświeceniowa
wiara w nieograniczone możliwości człowieka uwolnionego z krępujących go dotychczas
więzów religii, przygotowała grunt pod nowoczesną ideę rewolucji . To właśnie ta
optymistyczna wizja skłoniła ludzi do szukania zbawienia nie w metafizycznym oczekiwaniu
na Mesjasza, lecz na ziemi - tu i teraz. Świeckie rewolucje, które wkrótce rozpaliły Europę
były w gruncie rzeczy głęboko przesiąknięte religijną eschatologią, tyle że Boga zastąpił Postęp
a Mesjasza - człowiek. Tezę tę ilustruję analizując mitologiczne zaplecze marksizmu i jego
millenarystyczne i soteriologiczne wątki . W kontekście rewolucji ważny jest także mit ofiary,
przez którą przemoc ulega sakralizacji, a to tłumaczy dlaczego przywódcy rewolucji niemal
zawsze byli przekonani, że wymaga ona ofiar i to po obu stronach barykady.
Rozdział ósmy jest opisem funkcjonowania mitu w przestrzeni międzynarodowej .
Zakładam , że mit polityczny jest niemal zawsze mitem narodowym, jednak narody które swoje
mity potrafią przedst_awić jako uniwersalne zyskują niezwykle skuteczne narzędzie uprawiania
polityki, szczególnie w ramach dyplomacji publicznej . Spojrzenie na mit z perspektywy jej
wpływu na stosunki międzynarodowe pozwala dostrzec pewne ustalone, choć często
8
Załącznik nr 2
niezwerbalizowane, wzory postępowania niektórych państw, zrozumieć kierującą nimi
motywację i przewidzieć sposób podejmowania decyzji i zachowanie. Analizie poddaję
amerykańskie mity polityczne po 2001 roku. Zadaniem amerykańskiej dyplomacji publicznej
było wtedy zminimalizowanie rozdźwięku między wizerunkiem Stanów Zjednoczonych jako
kraju promującego wolność i jednocześnie uzasadnienie globalnej wojny z terrorem. Wyraźna
niespójność tych dwóch przekazów sprawiła, że jest to, w mojej opinii, przykład ryzykownego,
jeśli uwzględniać skuteczność działania na arenie międzynarodowej , wykorzystania mitów
politycznych. Innym ważnym podmiotem stosunków międzynarodowych są obecnie Chiny -
państwo, w którym polityczne mity odgrywały i nadal odgrywają fundamentalną rolę . Jest to
widoczne w trwającej właśnie chińskiej ofensywie uroku. Komunistyczna Partia Chin tworzy
nową mitologię polityczną skierowaną jednocześnie do własnych obywateli i szerzej - jako
element soft power - do światowej opinii publicznej . Z dużym sukcesem - jak się wydaje.
W rozdziale dziewiątym dokonuję podsumowania rozważań na temat politycznej
aktualizacji mitu. Mit zachowuje swoją witalność tylko w procesie ciągłej aktualizacji,
transformacji, gdy wymyka się próbom przetworzenia go w ideologię i spetryfikowania.
Polityczna aktualizacja mitu może przybierać różnoraką formę . Stare mity mogą występować
w nowych funkcjach, nowe mity mogą korzystać ze starych, mitologicznych kostiumów.
Staram się to udowodnić pokazując trzy odmienne mechanizmy politycznej aktualizacji mitu.
Izraelski mit powrotu do Ziemi Obiecane/ jest ilustracją politycznej aktualizacj i mitu
historycznego. Świecki syjonizm znacjonalizował religię żydowską, wykorzystał ją do
politycznych celów, a Biblię potraktował jako dzieło historyczne. Z kolei lndira Gandhi jest
znakomitym, według mnie, przykładem transformacji mitu. Polityczny mit, który świadomie
stworzyła jest egzemplifikacją współczesnej aktualizacji mitu, który choć wysnuty z różnych
kultur, odmiennych religii , choć wykorzystuje nowe środki obrazowania i współczesną
symbolikę, wciąż sięga do starych, mitycznych archetypów. W 2008 roku Kosowo, dotychczas
stanowiące część Serbii ogłosiło niepodległość i proklamowało Republikę Kosowa. Nowe
państwo potrzebuje nowych mitów, kreuje się je z ważnych elementów pamięci zbiorowej
kosowskich Albańczyków. Proces ten jeszcze się nie zakończył, wciąż dostarczając materiałów
do badania politycznej aktualizacji mitu. W Nepalu z kolei od 2001 roku obserwować można
proces dezaktualizacji mitu, związany z tragiczną śmiercią króla Birendry i brakiem społecznej
i religijnej legitymizacji jego następcy Gyanendry. Czy będzie to jednak trwała dezaktualizacja,
czy tylko chwilowe zawieszenie mitu - pokaże przyszłość .
Załącznik nr 2
Książka Mity w polityce. Funkcje i mechanizmy aktualizacji jest próbą wyjaśnienia
mechanizmów działania mitów w obszarze polityki, również międzynarodowej . Coraz częśc iej
wybory parlamentarne czy prezydenckie a także rytuały, które im towarzyszą, nie służą
dyskusji nad pożądanym kierunkiem politycznych czy społecznych zmian, nie są pretekstem
do przemyślenia modelu rozwoju państwa. W gruncie rzeczy są j edynie zderzeniem
odmiennych politycznych mitów, relatywizujących pozostałe elementy politycznego dyskursu .
Sprzyja temu dodatkowo logika komunikacji masowej, która z jednej strony zapętla i tak już
skomplikowaną rzeczywistość społeczno-polityczną, z drugiej zaś strony podsuwa uproszczone
schematy rozwiązywania przedstawianych problemów, najlepiej w formie łatwych w odbiorze
narracji. Działanie mitów jest wtedy jeszcze bardziej podstępne, ponieważ łatwiej ukryć ich
polityczny charakter. I choć z mitów politycznych chętnie korzystają dyktatorzy i samozwańczy
polityczni prorocy, to i liberalna demokracja nie jest od nich wolna. Nie potrzebujemy nawet
wielkich mitów rewolucyjnych, czy mesjanistycznych, nie muszą to być rozbudowane
mityczne kreacje-w banalnym politycznym życiu wystarczą banalne polityczne mity. Ważne,
że nadal zaspokajają ludzkie pragnienie zrozumienia związków przyczynowo-skutkowych,
wciąż dają odpowiedź na trudne pytania. I nawet j eśli ta odpowiedź jest daleka od prawdy, to
jest łatwiejsza, niż prawda, do zaakceptowania.
Rozpoczynając pracę nad tą książką postawiłam szereg pytań, których zasadniczym celem
było pogłębienie wiedzy na temat relacji mitu i polityki. Zależało mi nie tyle na stworzeniu
kolejnej klasyfikacji mitów politycznych, ile na pokazaniu, jak działa mit w obszarze polityki .
To, co uważam za mój oryginalny wkład w badania nad mitologią polityczną to pokazanie
procesualnego charakteru mitu w polityce. Termin mit polityczny j est pojęciem bardzo
pojemnym, uznałam jednak, że niewystarczającym dla uchwycenia fenomenu mitu w polityce,
koncentruje się bowiem przede wszystkim na treśc i - zasobie przekazywanych idei
i wartościach, do których te idee odsyłają . Tymczasem w polityce mit to przede wszystkim
proces ciągłej aktualizacji - nazwałam to polityczną aktualizacją mitu. Na podstawie analizy
funkcjonowania mitów w polityce określiłam najważniejsze ramy teoretyczne tego zjawiska:
Po pierwsze, niemal każdy mit w określonych warunkach może pełnić funkcje mitu
politycznego, w mniejszym stopniu zależy to od j ego treści , w większym od sposobu jej
aktualizacji. Oznacza to, że w wielu przypadkach rozróżnienie mitu j ako takiego od mitu
politycznego może Qyć trudne lub mylące.
Po drugie, proces politycznej aktualizacji mitu może być uwieńczony sukcesem tylko wtedy,
gdy odnosi się do elementów już obecnych w pamięci zbiorowej danego społeczeństwa
10
Załącznik nr 2
a w powszechnym odbiorze sytuacja nosi znamiona liminalności tzn. zaburzenia normalnego
stanu rzeczy i wzmożonego niepokoju.
Po trzecie, skuteczność w odniesieniu do politycznej aktualizacji mitu odnosi się do stopnia
społecznej akceptacji wyrażonej m.in. wysokim wynikiem wyborczym w przypadku państw
demokratycznych, _czy np. wysokim współczynnikiem partycypacji w państwowych rytuałach
w krajach niedemokratycznych.
Po czwarte, koncentracja na procesie politycznej aktualizacji mitu, zamiast na samym tylko
micie politycznym pozwala dostrzec pewne powtarzalne i uniwersalne mechanizmy:
nacjonalizacji, transformacji, kreacji a w końcu także dezaktualizacji mitu, bez wpadania
w pułapkę jego, niedoskonałej z założenia, klasyfikacji.
Pozostaje mi jedynie mieć nadzieję, że tak sformułowane podstawy teorii politycznej
aktualizacji mitu będą inspiracją dla Badaczy do jej weryfikowania a dla Czytelników zachętą
do pogłębionej refleksji nad symboliczną warstwą współczesnej polityki.
Inne publikacje poświęcone politycznej aktualizacji mitu:
A. Siewierska-Chmaj, Mitologia polityczna współczesnej Ukrainy, w: A. Zięba, M . Brzeziński
(red.), Przeciwdziałanie terroryzmowi we współczesnym państwie, ,,Studia Politologiczne"
2015, vol. 38. Współautor: I. Bilousova.
A. Siewierska-Chmaj, Ha4ioHaJ1bHa caMoioeumiupiKalfiR 2p0Ma0Jlu YKpaii-łu e KoumeKcmi
nollimutJuoi"MhjJollo2ff €epoMauoauy, ,,,[J:ep)l(aBa i Ilpaso", B11)].asmm,TBO «l0p11)).wrna )].YMKa»
N'!! 68, 2015 . Współautor: I. Bilousova.
A. Siewierska-Chmaj, Mit polityczny jako narzędzie dyplomacji publicznej i element stosunków
międzynarodowych, ,,Kultura i Polityka" 17/2015.
A. Siewierska-Chmaj, Mityczna-symboliczny paradygmat etniczności Johna A. Armstronga,
,,Sprawy Narodowościowe - Seria Nowa", 46/2015.
A. Siewierska-Chmaj, Polityczny mit Okrągłego Stołu [w:] Media a rok I 989. Obraz przemian
i nowe zjawiska na rynku, Łukasz Szurmiński (red.), ASPRA, Warszawa 2010.
A. Siewierska-Chmaj , Mit polityczny jako fundament ideologii. Próba analizy. [w:] Przekazy
polityki, A. Siewierska-Chmaj i in., Konsorcjum Akademickie, Kraków-Rzeszów-Zamość
2009.
11
Załącznik nr 2
6. Pozostałe zainteresowania badawcze.
Polityka migracyjna i wielokulturowa
Wieloletnia współpraca najpierw z Regionalnym Centrum Informacji Europejskiej
w Rzeszowie a obecnie z Regionalnym Ośrodkiem Debaty Międzynarodowej a także udział
w projektach europejskich zaowocowały badaniami nad polityką migracyjną i wielokulturową
Polski oraz wybranych państw Unii Europejskiej. Efektem analiz, prowadzonych także we
współpracy z naukowcami z innych ośrodków akademickich, są publikacje na ten temat, m.in.
Polska polityka migracyjna. W poszukiwaniu nowego modelu, WUW, Warszawa 2015
(współautorzy: R. Matyja, K. Pędziwiatr) ; W pułapce wielokulturowości. Europa wartości
z perspektywy polityki wielokulturowej, Anna Siewierska-Chmaj (red.), WUW, Warszawa
2016, Pokusa nadużycia w kontekście polityki migracyjnej i wielokulturowej wybranych państw
Unii Europejskiej, ,,Studia Polityczne" 2/2016.
Media i dziennikarstwo
Od początku swojej kariery naukowej jestem wykładowcą na kierunku dziennikarstwo
i komunikacja społeczna, stąd moje zainteresowanie tym obszarem jest naturalne. W swoich
analizach koncentruję się na kwestiach związanych ze społeczną odpowiedzialnością mediów
i etycznymi aspektami dziennikarstwa, a dzięki współpracy z naukowcami z krajów
azjatyckich, mogę również rozwijać badania nad azjatyckim rynkiem medialnym. W ramach
tego obszaru moich zainteresowań ukazały się m.in. : Teoria, praktyka, etyka. O kształceniu
dziennikarzy w Polsce i na świecie, Anna Siewierska-Chmaj (red.), Wydawnictwo
Akademickie WSJiZ, Rzeszów 2005, World's Most Dynamie Media Market. The Media in
India, "Global Media Journal", Spring and Fall 201 O, Media mosaic. Modern media in the
world, Anna Siewierska-Chmaj (red.), Wydawnictwo Konsorcjum Akademickie, Kraków
Rzeszów-Zamość 2012.
12
top related