in de ban van het onbekende - bart jan de graaf · 2019-06-14 · 1882: atlantis: the antediluvian...

IN DE BAN VAN HET ONBEKENDE

HET VERLOREN CONTINENT

Thomas Cole, uit de vijfdelige serie The Course of Empire, 1836 (verbeelding van de ondergang van Atlantis)

Atlantis. Een zee van teksten (2012)

Een duizelingwekkende hoeveelheid informatie over Atlantis:- Miljoenen internetpagina’s- Duizenden boeken (in 1926 vermeldde de Bibliografie van

Atlantis en bijbehorende kwesties al 1700 vermeldingen, met onderwerpen als geografie, etnografie, intercontinentale antieke migraties, overstromingen, mythen, oude tradities en continentverschuivingen)

- Tienduizenden, misschien wel honderdduizenden artikelen

De vier fasen van de ATLANTEOLOGIE1. De klassieke beschrijving (het verhaal van Atlantis als metafoor en utopie)2. De vroeg-wetenschappelijke ‘diffusionistische’ theorie (Atlantis als ‘Moeder van alle

beschavingen’)3. De mystieke atlanteologie (‘Waren de Goden kosmonauten?’)4. De revisionistische benadering (de zoektocht naar een prehistorische superbeschaving)

ca. 427 – 347 v.Chr.

De ligging van Atlantis, zoals door een Egyptische priester verteld en opgeschreven door Plato

Athanasius Kircher, 1660(?)

De ligging van Atlantis, zoals door een Egyptische priester verteld en opgeschreven door Plato

Athanasius Kircher, 1660(?)

Timaeus (ca. 360 v.chr.)Gesprekspartners: Sokrates, Critias, Timaeus, Hermokrates.

Timaeus vertelt zijn vrienden over het bezoek van Solon (636 – 558 v.chr.) aan Egypte, waar hij de Egyptische priester Psonchis ontmoet. Psonchis heeft Solon verteld over oeroude tijden, zo’n 9.000 jaar daarvoor, toen de eerste Atheense beschaving de strijd aanbond met de Atlantiërs

Timaeus (ca. 360 v.chr.)Gesprekspartners: Sokrates, Critias, Timaeus, Hermokrates.

Timaeus vertelt zijn vrienden over het bezoek van Solon (636 – 558 v.chr.) aan Egypte, waar hij de Egyptische priester Psonchis ontmoet. Psonchis heeft Solon verteld over oeroude tijden, zo’n 9.000 jaar daarvoor, toen de eerste Atheense beschaving de strijd aanbond met de Atlantiërs

Psonchis ontleent zijn kennis aan de inscripties in de zuilen van de Neith-tempel in Saïs (vernietigd in de 14e eeuw)

Timaeus

‘De geschiedenis vertelt, dat uw stad op een keer een geweldige troepenmacht tot staan heeft gebracht die, komend uit de richting van de Atlantische Oceaan, met veel bravoure tegen heel Europa en Klein-Azië optrok. In die tijd was de zee daar immers bevaarbaar. Er lag een eiland voor de zee-engte die ge nu de Zuilen van Herakles noemt. Dat eiland was groter dan Libië en Klein-Azië samen en reizigers van toen konden van daar naar de andere eilanden oversteken en zo naar het gehele tegenoverliggende continent dat die oceaan omsloot. Want de zee hier ligt binnen de zeestraat waar wij over spreken en is dus eigenlijk meer een haven met een nauwe toegang, maar die andere is pas echt een zee en het land dat daaromheen ligt, kan met recht een continent worden genoemd’

Critias (ca. 360 v.chr.)Gesprekspartners: Timaeus, Critias, Sokrates, Hermokrates

- Poseidon krijgt bij de verdeling van de aarde het eiland voor de ‘Zuilen van Hercules’ toegewezen

- Hij richt het eiland in ‘met het gemak waarmee een god dat immers kan’

Critias

- Zijn oudste zoon – Atlas – wordt de eerste koning. Naar hem zal het eiland en de stad worden genoemd

- ‘Zo woonden zijzelf en ook hun nakomelingen daar vele generaties lang en voerden de heerschappij over vele andere eilanden die in de zee verspreid lagen en ook (…) over hen die binnen het gebied woonden dat zich uitstrekte tot aan Egypte en Etrurië’

- ‘De rijkdom die zij verwierven, was van een omvang als nooit tevoren in enig koningshuis bestond en ook later niet licht meer gevonden zal worden’

- Tempels, paleizen, havens, kanalen, bruggen, scheepswerven en pakhuizen

Critias

Koninklijk paleis:‘Er waren talrijke en overvloedige bronnen, zowel koude als warme, en elk van deze stromen was wonderwel geschikt voor gebruik door zijn aangename smaak en uitgelezen eigenschappen. Men plaatste er gebouwen omheen en legde beplanting aan van bomen die bij het water groeien, met daaromheen spaarbekkens, sommige in de open lucht, andere overdekt, om 's winters een warm bad te kunnen nemen; er waren afzonderlijke baden voor de koningin, de burgers en de vrouwen, terwijl er weer andere waren voor de paarden en de overige lastdieren, waarbij elk bad ingericht was naar gelang van zijn bestemming’

Critias

‘Het uitstromende water leidden zij naar het aan Poseidon gewijde woud, waar vele soorten bomen stonden, opmerkelijk van pracht en hoogte door de rijkdom van de bodem. En via aquaducten langs de bruggen brachten zij water naar de buitenste landstroken. Daar, op elk van de ringvormige eilanden, had men vele tempels voor talrijke andere goden aangelegd en ook tuinen en oefenterreinen voor de mannen en aparte voor de paarden. In het midden van het grootste eiland hadden zij een terrein van een stadium breed bestemd als renbaan. Voor het houden van wedstrijden met paarden gebruikten zij de gehele omtrek van het eiland’

Critias

‘Gedurende vele generaties onderwierpen zij zich aan de wetten en waren zij in hun hart geneigd zich naar hun goddelijke afkomst te schikken (…) Zo kwam het dat zij door deze houding en omdat hun goddelijke natuur hen niet verliet, al hun rijkdom vermeerderden, zoals wij hiervoor beschreven hebben’

↓

‘Maar toen het goddelijke deel in hen aan kracht begon in te boeten, doordat zij meer sterfelijke eigenschappen kregen, zich vaker met het sterfelijke inlieten en hun menselijke aard de overhand kreeg, waren zij niet meer in staat hun weelde te dragen en verloren zij hun goddelijkheid. In de ogen van hen die konden zien, werden zij lelijk, want zij hadden de schoonste van hun kostbare eigenschappen verwaarloosd’

Verhaal van Atlantis, door de Egyptische priester verteld aan Solon, als METAFOOR

Opzet van de tekst: lofrede op de voortreffelijkheid van (het oorspronkelijke) Athene:→ De Godin (Athene) heeft de stad gesticht en ingericht 'volgens de orde en het systeem van de hele schepping’ waarbij 'veel aandacht is besteed aan de kosmische orde, omdat uit die goddelijke principes alle menselijke kunst en kunde voortkomen, tot en met de kunst van het voorspellen en de geneeskunde die gezondheid tot doel heeft’ → ORDE→ Overwinning van Athene op Atlantis was de overwinning van een geordend en gereguleerd systeem over een mateloze machtswellust → DEUGD

Verhaal van Atlantis en Athene als didactisch hulpmiddel om uitleg te geven over de kosmogenetische orde: → Het is, zegt Plato, ‘heel moeilijk om iets van enig belang uit te leggen, tenzij men gebruik maakt van een vergelijking of van een beeld dat staat voor iets anders’→ 'Als wij iets bestuderen dat ons nogal onbekend voorkomt, dan vergelijken wij het met iets anders dat ons bekender voorkomt, zodat uit die vergelijking begrip voor beide onderdelen oprijst’

Plinius de Oude, De Geschiedenis van de Wereld (77 na chr.)

‘Onder de landen die in hun geheel zijn verdwenen komt als allereerste, als we Plato mogen geloven, de onmetelijke ruimte waar nu de Atlantische Oceaan is’

1626

De ‘diffusionistische’ theorie van Ignatius Donnelly:Atlantis als ‘Moeder van alle beschavingen’

1831 - 1901

Amerikaans parlementariër, amateur-wetenschapper en bestsellerauteur

1882: Atlantis: The Antediluvian World (‘voor de grote overstroming’)

1831 - 1901

Over Plato’s Atlantis:

‘Nergens is er in deze geschiedenis iets dat erop zou wijzen dat Plato een politieke of morele les, vermomd als een fabel, over wilde brengen … Er wordt hier geen ideale staat beschreven. Het is een rechtlijnig en redelijk verslag over een door koningen geregeerd volk’

Egypte: de oudste erfgenaam van Atlantis

- Mythen, religies en symbolen- Taal, architectuur en archeologie- De Azoren, de Canarische eilanden, Spartel en Ierland

De mystieke atlanteologie: Van Madame Blavatsky tot Erich von DänikenBres, 56

De revisionistische benadering: de zoektocht naar een prehistorische superbeschaving

‘Binnen een paar …… Atlantis’ (215-217)