inhoudsopgave redactioneel - nev.nl · plaats daarvan bismillah (“in naam van god”) zeggen. dan...
Post on 09-Mar-2019
213 Views
Preview:
TRANSCRIPT
In dit nummer een wel zeer actueel artikel van LouisBoumans over Diptera in de Koran en Hadieth, hetverslag van het Dipteraweekend van 2005 inStellendam en diverse kleinere bijdragen overzweefvliegen, wapenvliegen en Bibionidae. Het nummer is wat dun deze keer maar de redactiehoopt dat de volgende twee nummers extra dik zullenworden.
Veel leesplezier!
De redactie
André van Eck Laurens van der Leij Jaap van der Linden
Inhoudsopgave
Redactioneel
Diptera in Koran en Hadieth
Dipteraweekend 20 -22 mei 2005 in Stellendam
1
1
2
6
Rariteitjes
Mededelingen
12
14
Zweefjes op klimop in Malden
Bibio clavipes en B. lepidus
15
16
Zwermende Pachygaster atra
Colofon
17
18
Inhoudsopgave Redactioneel
Download De Vliegenmepp er!
Deze aflevering kan ook gedownload worden op: http://homepage.mac.com/lvanderleij/Vliegenmepper/Menu7.htmlFoto's en afbeeldingen zijn dan in kleur te bewonderen en af te drukken zijn.
Inleiding
In een tijd dat het islamdebat overal gevoerd wordt,kan de Werkgroep Diptera natuurlijk niet achter-blijven. Daarom een bijdrage over de diptera in debelangrijkste bronnen van deze godsdienst. De allerbelangrijkste bron is natuurlijk de Koran, diede moslims beschouwen als een manifestatie van Godop aarde, vergelijkbaar met de positie van Jezus in het
christendom. De koranteksten zijn in de 7e eeuw ADvia de profeet Mohammed (ca. 570-632 AD) aan demensheid geopenbaard. Na diens dood heeft kaliefOthman, die regeerde van 644-656, opdracht gegevende codex van canonieke openbaringsteksten samen testellen en alle alternatieve verzamelingen tevervangen. In de daarop volgende periode is hetArabisch schrift verder ontwikkeld, en de preciezevorm van de Koran die we nu kennen is tegen het
eind van de 8e eeuw gereedgekomen (Versteegh,1997: 55 ff.).Op de tweede plaats komen de overleveringen overuitspraken en handelingen van de profeet zelf en
diens metgezellen. Deze zijn aan het eind van de 1e
eeuw van de islamitische jaartelling (begin 8e eeuwAD) op schrift gesteld, en worden Hadieth of Soennagenoemd. Ze bestaan steeds uit een keten vanoverleveraars en een inhoudelijk deel zoals eenuitspraak van Mohammed. Dit is een veelomvangrijker corpus teksten dan de Koran. Zowelmoslims als niet-moslimdeskundigen menen datsommige overleveringen authentiek zijn en andereniet, maar ze verschillen van mening over de criteriawaarmee dit onderscheid wordt gemaakt. Voor vrome moslims zijn Koran en Hadieth de meestgezaghebbende bronnen ongeacht het onderwerp. Dus
AbstractThe Quran and Hadith, the most authoritative sourcesof Islam, mention Diptera as the most insignificantcreatures, which, however, other gods than Allahcannot create. According to one prophetical tradition,a fly carries disease on one wing and the cure on theother. For this reason a fly that has fallen into humanfood should be immersed completely before it isremoved. This hadith plays a role in modern Islam asan example of scientific truth in the religiousscriptures that testifies to the prophet's supernaturalinspiration.
De Vliegenmepper (2005, nummer 2) 2
Diptera in Koran en Hadieth
Louis Boumans
ook een boek over diptera of de hogesnelheidslijndient te beginnen met een exploratie van dezebronnen.In Saoedi-Arabië heeft het Ministerie van IslamitischeZaken, Stichtingen, Missie en Raadgeving eenprachtige website (www.al-islam.com) waarop allebelangrijke islamitische bronnen en de geleerdecommentaren daarop gemakkelijk toegankelijk zijngemaakt. Deze site is de belangrijkste bron voor ditartikel.
De Koran
In de Koran komt het woord voor “vlieg” (dhoebaab)één keer voor en het woord voor “mug” (ba`oeda)ook. Deze insecten worden voorgesteld als de meestnederige schepsels. De vertalingen hieronder zijn dievan Leemhuis (1989).
“Zij die jullie in plaats van God aanroepenkunnen niet eens een vlieg scheppen ook alzouden zij zich daartoe aaneensluiten. En alseen vlieg iets van hen weggrist kunnen zijhet niet van hem terugpakken. Zwak is hijdie het najaagt en dat wat nagejaagdwordt.”(Soera 22 De bedevaart, vers 73).
Figuur 1: Soera “De Bedevaart”, vers 73 (bron: www.al-islam-com)
Belangrijke informatie over diptera in het huidigeleven vinden we in het hoofdstuk over geneeskundevan Boekhari’s (810-870 AD) Sahieh , één van detwee meest gezaghebbende verzamelingen vanauthentieke (sahieh) overleveringen:
“Gods profeet – vrede zij met hem – heeftgezegd: “Als in het bord van één van jullieeen vlieg valt, laat hij haar dan geheelonderdompelen, en er dan uithalen, want opéén van haar vleugels is een medicijn, en opde andere een kwaal.” ” (hadieth nr. 5336van Boekhari)
In andere collecties vinden we nog een tweede lezingvan deze overlevering:
“Said ben Khalid zei: Ik kwam bij AboeSalma en hij bracht een stukje vlees metboter. Toen viel er een vlieg in het eten enAboe Salma drukte hem onder met zijnvinger. Ik zei: Oom wat doe je? Hij zei: AboeSaid al-Khoedri vertelde dat Gods Profeet –vrede zij met hem – heeft gezegd: “Eén vande vleugels van de vlieg is gif, de anderemedicijn. Dus als hij in het eten valt, dompelhem onder, want hij doet eerst het gif en danhet medicijn.”” (nr. 11216 bij Ahmad; cf. nr.3495 bij Ibn Majih)
De Egyptenaar Ibn Hadjar al-Asqalani (1372-1449)heeft de hadieth-s van Boekhari voorzien van eenomvangrijk commentaar. Over de rol van vliegen inhet latere leven vermeldt Al-Asqalani een ‘zwakke’,i.e. onbetrouwbare traditie: “Alle vliegen gaan in hetHellevuur, behalve de bijen.” Al-Asqalani citeertvervolgens Al-Djahiz (776-868), auteur van eenencyclopedie over de dieren: “Dit is niet als strafvoor de vliegen, maar als pijniging voor de bewonersvan de hel.” Hieronder geef ik in een vrije vertalingnog enkele passages uit Al-Asqalani’s commentaar opde hadieth over de vlieg in het eten (jaartallen zijnmijn toevoeging).
“De vlieg verdedigt zich met de vleugelwaarop de kwaal is, maar het is me nietmogelijk vast te stellen welke dat is.Sommige geleerden hebben de vlieggeobserveerd en vastgesteld dat ze zichverdedigt met de linkervleugel, zodat op derechtervleugel de genezing is. Een anderelezing van deze traditie begint ook met dekwaal en eindigt met het medicijn.”
“Er is geen reden voor verklaringen, zoalssommige exegeten geven, als zou de enevleugel slechts een metafoor zijn, en dat ergeen reden zou zijn dat de kwaal maar op
“God schaamt zich niet een voorbeeld tegeven met behulp van een mug of watdaarbovenuit gaat. Zie die geloven weten, dathet de waarheid is die van hun Heer komt.Zij die ongelovig zijn zeggen echter: <Watbedoelt God toch met een dergelijk voor-beeld?>”(Soera 2 De Koe, vers 26).
De Vliegenmepper (2005, nummer 2) 3
De pre-islamitische Arabische goden kunnen noggeen vlieg scheppen, dus het is wel duidelijk datAllah, die de vliegen alsook het hele universum heeftgeschapen, de enige echte God is.
De Hadieth
Er zijn een aantal overleveringen waarin deuitdrukking “een muggenvleugel” voorkomt in debetekenis van “bijna niets”. Er zijn equivalenten vande geciteerde koranische verzen, dat anderen danGod nog geen vlieg of mug kunnen creëren. Ookheeft de profeet gezegd dat wanneer je rijdierstruikelt, je Satan niet moet vervloeken, maar inplaats daarvan bismillah (“in naam van God”)zeggen. Dan wordt de Satan zo klein als een vlieg. Vliegen hebben ook de connotatie van onreinheid.De profeet zag een man met lang haar langslopen enriep “vliegen, vliegen!”, waarop de man zijn haar lietknippen. Aardig is ook het volgende verhaal: Op deDag des Oordeels ziet de zedeloze zijn zonden voorzich als vliegen die over zijn neus lopen. Het isonduidelijk of deze overlevering teruggaat op deprofeet zelf (dus misschien is het niet waar).
Figuur 2: Soera “De Koe”, vers 26 (bron: www.al-islam.com)
De Vliegenmepper (2005, nummer 2) 4
één vleugel zit. Sommigen zeggen dat dekwaal huist in de menselijke geest, die zichte goed voelt voor zijn eten en het laat staanzodat het bederft. Het medicijn bestaatdaaruit dat men de geest beheerst en dwingttot nederigheid.”
“Uit deze hadieth blijkt dat een beetje waterniet onrein wordt wanneer daarin iets valtdat geen bloed heeft, want de profeetbeveelt niet om iets onder te dompelen alshet water onrein zou worden wanneer hetsterft. (..) Sommigen zeggen dat de vliegniet dood hoeft te gaan wanneer dievoorzichtig ondergedompeld wordt.”
Hierna volgt een discussie tussen geleerden overreinheid en het onderdompelen van de vlieg in kouddan wel heet voedsel. Het punt is dat dode dieren inhet algemeen voedsel onrein maken, hoewel dat nietgeldt voor dieren ‘zonder bloed’ zoals insecten.
Al Khattabi (931-988) zei: Hoe kunnenkwaal en medicijn in de vleugels van eenvlieg samengaan, en hoe weet zij dit vanzichzelf, zodat zij het medicijn naar vorenbrengt? Maar dit is een onnozele vraag,want veel dieren hebben tegengesteldeeigenschappen. Hij die de bij heeftgeïnspireerd om in een wonderbaarlijkgebouwd nest honing te verzamelen, en demier heeft geïnspireerd om haar voedsel opte slaan voor tijden van nood, en degraankorrel te breken zodat die nietontkiemt, Die is ook machtig om de vlieg teinspireren om de ene vleugel eerst te doenen dan de andere.”
“Vliegen worden fijngewreven met anti-moon om de ogen te reinigen. Knappedoktors hebben vermeld dat vliegen eengiftige kracht bezitten. Dit blijkt uit dezwelling en jeuk die volgen op eenvliegensteek; dit is als een wapen voor devlieg. (..) Dit kan men bestrijden met watGod gegeven heeft aan medicijn op deandere vleugel. (…) Abu Muhammad al-Maalqi (gest. 1305) zei: Mensenvliegenontstaan in vuilnis. Grote vliegen wordenvan kun kop ontdaan. Het lichaam wordtfijngewreven en ter genezing op deoogharen gebracht; het helpt ook tegenkaalheid, en verzacht de pijn van de steekvan een hoornaar.”
Al-Asqalani citeert verder Plato (428-ca. 347 BC)voor de volgende informatie:
“Vliegen zijn het allerhebberigst, zodat zijzich op alles werpen, zelfs als dat hunondergang betekent. Ze worden uitviezigheid geboren. Ze hebben geenoogleden omdat de ogen te klein zijn.Daarom moeten ze steeds met hun pootjes deogen schoonmaken. Wonderlijk is datvliegenpoep op zwarte kleding wit lijkt, enomgekeerd. Ze komen vooral op viezeplakken voor waaruit ze ontstaan; daarnavermeerderen ze zich door voortplanting.Van alle vogels doet de vlieg het meest aande geslachtsdaad. In het algemeen is hij dehele dag op het vrouwtje.”
Discussie
In de middeleeuwen deelden de mensen de dierennatuurlijk niet in op basis van hypothesen over hunafstamming. We mogen aannemen dat het woorddhoebaab werd (en wordt) gebruikt voor allerleigevleugelde insecten, zoals ook blijkt uit de hadiethdat alle vliegen naar de hel gaan, behalve de bijen.Gezien de associatie met huishoudelijk afval isduidelijk dat Calyptrata ook voor de Arabieren hetprototype vlieg vertegenwoordigden. Wat de muggenbetreft geven de religieuze bronnen weinigaanknopingpunten, maar vanuit menselijk perspectiefmogen we aannemen dat bloedzuigende muggen(Culicidae, Ceratopogonidae, Simuliidae) het proto-type ba`oedh zijn.
Een invloedrijke stroming in de moderne islam meentdat de Koran en Hadieth allerlei natuurweten-schappelijke kennis bevatten die in de tijd van deprofeet en zijn tijdgenoten onbekend was. Het feit datontdekkingen van de moderne (westerse) wetenschapal in Koran en Hadieth vermeld staan is eenbelangrijk argument voor de goddelijke oorsprongvan deze teksten. Het verhaal over de vlieg die zowel ziekte alsmedicijn bij zich draagt heeft een plaats in ditdiscours. Het is algemeen bekend dat vliegenziekteverwekkers verspreiden, maar micro-organismen werden pas door Antony vanLeeuwenhoek (1632-1723) beschreven. Inmiddels isin Australië ook enig onderzoek verricht naar deantibacteriële eigenschappen van vliegen (Clarke etal., 2002, Kingsley, 2002). Ik kon hierover geenenkele wetenschappelijke publicatie vinden, envermoed dat deze onderzoekslijn is verlaten. Dat isjammer, want anders was misschien ook het mysterievan de linker en de rechter vleugel opgelost.
Australia 23:8-10. http://www.theasm.com.au/lounge/journals/MA_Nov_02.pdf
Kingsley, Danny. 2002. The new buzz on antibiotics.http://www.abc.net.au/science/news/health/HealthRepublish_689400.htm
Leemhuis, Frederik. 1989. De Koran: een weergavevan de betekenis van de Arabische tekst in hetNederlands. Houten: Het Wereldvenster.
Versteegh, Kees. 1997. The Arabic Language.Edinburgh: Edinburgh University Press.
In dit stuk heb ik me beperkt tot de religieuzebronnen van de islam, en de rol van diptera in degodsdienst.Daarnaast bestaan er vroege encyclopedische werkenen bijvoorbeeld handboeken over geneeskunde,landbouw en veeteelt waarin beslist meer informatiete vinden moet zijn over diptera in de middeleeuwseislamitische wetenschap. Hier zijn misschienantwoorden te vinden op vragen als: Wat was erprecies bekend over de biologie van vliegen, metname de metamorfose? Heeft het gebruik van vliegenals medicijn tegen oogkwalen te maken met Plato’sobservatie dat ze hun ogen veel poetsen?
Figuur 3: Foto van petrischalen die op het internet circuleert om deprofetische kennis van de microbiologie aan te tonen. Het oorspronkelijke bijschrijft luidt: “Schaal 2: Monster genomen van een flacon metgesteriliseerd water waar een vlieg in gevallen was (zonderonderdompeling). Nadat er monsters van het watergenomen waren, werd er groei van pathogene(ziekteverwekkende) bacteriële kolonies van het E Colitype geïdentificeerd. Schaal 1: Monster genomen van dezelfde flacon nadat devlieg volledig ondergedompeld was.
De complete verdwijning van de bacteriële groei die inpetrischaal 2 te zien was, is duidelijk. De nieuwe bacteriedie in schaal 2 groeit, werd geïdentificeerd alsActinomyces, waaruit nuttige antibiotica onttrokkenkunnen worden. Dit verklaart de complete remming van degroei in schaal 2.”Voor de volledige context, zie: http://www.islaammail.com/iforum/forum_posts.asp?TID=4729&KW=vlieg .
Literatuur
Clarke, J., Gillings, M., and Beattie, A. 2002.Hypothesis driven drug discovery. MicrobiologyAustralia 23:8-10. http://www.theasm.com.au/
De Vliegenmepper (2005, nummer 2) 5
Het Zuid-Hollandse eiland Goeree was van 20 tot 22mei het jachtterrein van de sectie Diptera. In totaal 12personen namen deel aan dit jaarlijkse gebeuren teweten: Aat Barendregt, Jan Velterop, Anne JanLoonstra, Louis Boumans, Hans Huijbregts, Andrévan Eck, Mark en Tom van Veen, Gerard Pennards,Kees Goudsmits, Leendert-Jan van der Ent enLaurens van der Leij. Bijna alle deelnemers hebbenhun waarnemingen doorgegeven.
Ondanks de weervoorspellingen is het, op een wat lafspatbuitje na, formidabel vangweer gebleken. Veelzon en niet overdreven veel wind gaven genoeggelegenheid in het mooie landschap een mooie lijstbij elkaar te vangen en waar te nemen.
In dit verslag zullen slechts de belangrijkste gebiedenaan bod komen. Menigeen is op eigen houtje nog inandere gebieden aan het vangen geweest, deresultaten daarvan zijn verwerkt in de lijst metwaarnemingen aan het eind van het artikel.
Als eerste gebied werd op zaterdag 21 mei de duinenen het strand bij Kwadenhoek bezocht. In hetduinstruweel werden de nodige zweefvliegen gespoten gevangen zonder echte hoogtepunten of hetmoeten de twee mannetjes Brachyopa bicolor diegemeld zijn. Interessanter was het op het strand. Daarscharrelde ondergetekende het volgende aan strand-bewonende diptera bij elkaar: Fuciella maritima(Anthiomyidae), Helcomyza ustulata (Helcomyzidae)en Scatophaga littorea (Scatophagidae). Een kleineDolichopodidae die zwermend boven een strandplasjewerd gevangen wacht nog op een naam en staatvooralsnog niet in de lijst.
Bij Middelduinen, een waterwinningsgebied, vingAndré van Eck een Platycheirus parmatus achteraftoch wel het hoogtepunt van de tocht want de rest vande lijst is redelijk lang maar toch wat gewoontjes.
De avond werd doorgebracht in het scoutinggebouw
van Stellendam waar 's avonds de vondsten geprikt engedetermineerd werden en onder genot van een biertjeen wijntje het excursiedoel van de volgende dagbesproken werd.
Het hoofddoel van de zondag was het Quackjeswaterop Voorne. Nu staat het gebied vooral bekend om zijnvogelrijkdom maar ook voor zweefjes blijkt het eengoed gebied te zijn. Opvallend was hier het waarnemen van twee soortenTemnostoma en Criorhina, Xylota tarda enOrthonevra brevicornis. Dat de kolonie lepelaars enkleine zilverreigers bewonderd kon worden, was vooreen enkeling aanleiding de vogelkijkplek op tezoeken.In het broekbos was André nog getuige van ei-afzetting door een Myathropa florea in de gebarstenbast van een liggende dode berkenstam.
Al met al was het een geslaagd weekend met mooiweer, mooie terreinen en heel behoorlijke vangsten.
Achteraf bleek Hans Huijbregts de kever Rhyssemusgermanus (L.), Scarabaeidae in Scheelhoek gevondente hebben in het kale zand van een konijnenhol. De laatste vondst uit Zuid Holland van deze soort isRotterdam 1960. Er zijn überhaupt na die tijd slechtseen paar vondsten, allemaal uit Zuid-Limbur g.
Dipteraweekend 20 -22 mei 2005 in Stellendam
Laurens van der Leij
A brief account of the diptera weekend in May 2005on the Island of Goeree and Voorne. More than 150species of diptera were caught and observed. A list ofobservations is provided
De Vliegenmepper (2005, nummer 2) 6
De Vliegenmepper (2005, nummer 2) 7
Legenda soortenlijst
20-05-2005
1 = Willemstad Helleg atsplein 086.5- 412.62 = Lange weg wegbe rm 104-4 063 = Zwan egat 094-4 224 = Strije n 092-4 225 = Nieuw -Beijerland 082-4 246 = Bomm elskous 087-4 217 = Klaas waal 089-4 218= Hellev oetsluis, oprit Haring vlietdam ruige berm 065.3- 429.49 = Stelle ndam Schee lhoek ruigte zoom 062.4- 426.1
10 = Stelle ndam Schee lhoek ruigte zoom 062.1- 425.7
21-05-2005
11 = Goede reede Kwad enhoek 058-4 2812 = Goede reede Kwad enhoek strand 059-4 2913 = Oostd ijk Midde lduinen 056-4 2714 = Goede reede Haven hoofd bosje 059-4 2715 Stelle ndam Buiten haven wegbe rm 061-4 2616 = Stelle ndam Schee lhoek 062-4 2517 = idem 062-4 2618 = Midde lharnis ruigte , zoom 070.7- 417.319 = Batten oord ruigte , zoom 067.7- 414.320 = Herki ngen ruigte , zoom 064.2- 414.1
22-05-2005
21 = Rocka nje Quack jeswater 065-42922 = idem 064-4 2923 = idem 064-4 3024 = Hellev oetsluis wegbe rm, ruigte , zoom 065.2- 429.325 = Heenv liet wegbe rm kanaa l ruigte, zoom 073.1- 430.3
Artist impression van Hans Huijbregts met studieobject door Tom van Veen
12
34
56
78
910
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
Anthomyidae
Eusta
lom
yia
his
trio
1m
Fucie
lla m
aritim
a
spec
Asilidae
3ex
2m
, 1v
3m
Dio
ctr
iaru
fipes
Dio
ctr
ia a
tric
apilla
D
ysm
achus t
rigonus
1m
Bibionidae
Dilophus f
ebrilis
Dilophus f
em
or a
tus
1v,
1ex
2m
1v
1m
1v
1v
1ex
1v
Calliphoridae
Bellard
ia v
ulg
aris
Callip
hora
vic
ina
Callip
hora
vom
itoria
Cynom
ya m
ort
uoru
m
Lucilia
caesar
Lucilia
illu
str
isLucilia
sericata
Lucilia
silv aru
mPollenia
rudis
Chloropidae
Chlo
ropid
ae s
pec.
(gekw
eekt)
Lip
ara
spec.
(gekw
eekt
Conopidae
1m
, 2v
1m
1m
1ex
7m
3m
1m
1m
x x
1m
2m
8m
1m
1m
, 4v
1m
1m
1v
4v
1m
1v
1m
1m
Myopa t
esta
cea
Fannidae
spec
Micropezidae
Calo
bata
cib
aria
Empididae
Em
pis
dig
r am
ma
Em
pis
opaca
Em
pis
ste
rcore
a
Em
pis
tessellata
Helcomyzidae
Helc
om
yza u
stu
lata
1v
2ex
1 e
x
50ex
1m
1 e
x
1m
1v
200
ex
1v
10v 1
0m
10v,1
0m
Lauxaniidae
Lauxania
cylindricorn
is
Min
ett
ia longip
ennis
Lonchopteridae
Lochopte
ra lute
a
Muscidae
Hydro
phoru
s p
r aecox
Gra
phom
ya m
acula
ta
Mesem
brina m
eridia
na
Poliete
sla
rdaria
Mydaea s
pec
Phoania
spec
Hydro
taea igna va
1v
1v
1ex
1m
1f
1v
1m
1 e
x
1v
1v
1ex
1ex
3m
, 3v
1m
, 5ex
1v
1v
1m
, 1v
1v
1v
1 e
x
1m
Eudasyphora
cyanella
Myospila m
editabunda
More
llia
sim
ple
x
Musca d
om
estica
1v
1m
1v
1m
De
Vlieg
enm
epper
(2
00
5, n
um
mer
2)
8
Pallopteridae
Pallopte
ra q
uin
quem
acula
ta
12
34
56
Psilidae
Psila m
erd
aria
Rhagionidae
Rhagio
scolo
paceus
Sarcophagidae
Dis
cachaeta
pum
ila
78
910
11
12
1v
13
14
3v
1v
2ex
1m
Sarc
ophaga
anaces
Sarc
ophaga c
arn
aria
Sarc
ophaga h
aem
orr
hoa
Sarc
ophaga v
ariegate
Sarc
ophage
caeru
lescens
Sarc
ophagha d
issim
ilis
Scatophagidae
Scath
ophaga
lito
rea
Scato
phaga s
terc
or a
ria
Sciomyzidae
Elg
iva s
olicita
Euth
ycera
fum
igata
Ilio
ne a
lbis
eta
1m
1m
1v
1m
2v
3m
, 3v
1v
15
16
17
18
19
20
21
22
1m
1v
1v
23
24
25
2m
, 1v
1m
1m
1m
1m
1m
1m
4m
, 1v
1m
Lim
nia
unguic
orn
is
Pherb
ellia
cin
ere
lla
Pherb
ellia
schoenherr
iPherb
inia
cory
leti
Renocera
str
oblii
Sepodon s
phegea
Teta
nocera
arr
ogans
Teta
nocera
ela
taTeta
nocera
ferr
ugin
ea
Scio
myzid
ae s
pec.
Stratiomyiidae
Beris c
haly
bata
Beris c
la vip
es
Beris
vallata
Odonto
myia
tig
rina
1m
, 1v
1v
1v
1m
6m
,6v
1m
1m
, 1v
2v
1v
1m
, 1v
1m
1v
1v
1m
Str
atiom
ys longic
orn
is
Syrphidae
Anasim
yia
lin
eata
Baccha e
longata
Bra
chyopa
bic
olo
rBra
chypalp
oid
es lentu
s
Chalc
osyrp
hus n
em
oru
m
2 e
x
Cheilosia
alb
itars
is
Cheilosia
berg
ensta
mm
i Cheilosia
fr a
tern
aCheilosia
pagana
Cheilosia
v ariabilis
Chry
sogaste
rvid
uata
Chry
soto
xum
cautu
m
Criorh
ina b
erb
erina
1 e
x 1 e
x
1v
2m
1v
2v
2m
1v
7v
2ex
1m
,5v,
5 e
x
3v
10m
, 12v
8v
1v,
3ex
1v
5m
,1v
2m
,8v
2m
,1v
3m
,2v
1v
2m
2m
, 1v
1v
1ex
1v
2v
1m
,1v
1v
1ex
1m
1v
1ex
1m
,1v
1ex
3m
,2v,
5ex
1m
3v
1ex
1v,1
ex
1v
1v
1m
Criorh
ina b
erb
erina v
ar
o xycanth
ae
Criorh
ina
floccosa
Dasysyrp
hus a
lbostr
iatu
s
Dasysyrp
hus v
enustu
sEpis
trophe e
ligans
1m
1v
1m
3v
5m
,2v,2
ex
5m
,1v,
2ex
1m
1ex
1v
2v,
1ex
1m
1m
1v
3m
,3ex
8m
,3ex
2v,
2m
2m
3m
De
Vlieg
enm
epper
(2
00
5, n
um
mer
2)
9
Epis
trophe n
itid
icollis
Epis
yrp
hus b
alteatu
s
12
34
56
Erista
linus a
eneus
Erista
linus s
epulc
hr a
lis
Erista
lis a
busiv
us
Erista
lis a
rbusto
rum
1m
Erista
lis h
ort
icola
Erista
lis intr
icarius
Erista
lis n
em
oru
m
Erista
lis p
ert
inax
1m
1v
1v
1 e
x 2
ex
1 e
x
4 e
x
78
910
11
12
1m
,5v,1
ex
13
14
1v
2m
,5v,
1ex 1m
, 1v
2ex
2v,
1ex
3m
, 2v
4m
, 5ex
1ex
1m
1m
3m
,1v,
3ex
6m
, 2ex
1ex
1v,7
ex
12m
,2v,
4ex
Erista
lis t
enax
Eum
eru
ssogdia
nus
Eum
eru
s s
p .
Eum
eru
s s
trig
atu
s
Eupeodes c
oro
llae
Eupeodes lunig
er
Ferd
nin
andea c
upre
a
Helo
philus h
ybridus
2 e
x
1v
1m
Helo
philus
pendulu
sH
elo
philus t
rivitta
tus
Lejo
gaste
r m
eta
llin
a
Leucozona lucoru
m
Mela
nogaste
r hirte
lla
Mela
nosto
ma m
ellin
um
M
ela
nosto
ma
scala
reM
ero
don e
questr
is
10 e
x
1 e
x
3 e
x
5v
1v
1v,
2ex
3v
1v
1v
1ex
1v
2m
,1v,
20 e
x
100m
, 100v
3m
,1v,
5ex
5m
, 4v
5m
, 5v
3m
,3v,
5ex
1v
5v,
1ex
2v,
3ex
1ex
1x
2m
, 8v
1v
1m
, 6v
2v
15
16
1ex
1v
17
18
3ex
19
20
21
22
1ex
1 e
x
3v
2ex
2m
, 2v
3v
2m
1m
1ex
1ex
2v
1m
, 1ex
3m
, 4v
1m
,2ex
1m
5m
,1v,2
ex
23
24
25
5ex
2m
, 1v
1m
1ex
1m
,1v
3m
, 2ex
1ex
1v
1ex
1ex
2m
2v,
2ex
1v,
3ex
5m
3m
, 2v
1v
1v
3v,3
0ex
1ex
10m
,10v,
10ex
2m
,2v,1
ex
1v
1ex
1v
1v
4v
1v
1m
,2ex
2v
4m
1v,
3ex
1ex
1v
2v
Mero
don
equestr
is v
ar
bulb
oru
m
Mero
don e
questr
is v
ar
fla vic
ans
Myath
ropa
flore
aN
eoascia
genic
ula
ta
Neoascia
inte
rrupta
Neoascia
podagrica
Neoascia
tenur
Neocnem
edon s
pec
1m
Oth
onevra
bre
vic
orn
is
Para
gus h
aem
orr
hous
Parh
elo
philus v
ers
icolo
rPip
iza
bim
acula
taPip
iza n
octilu
ca
Pip
izella v
iduata
Pla
tycheirus a
lbim
anus
Pla
tycheirus
angusta
tus
1m
1v,
3ex
1ex
1v,
5ex
1v
1ex
50m
, 50v
1ex
1v
1v
2v
qv
3m
, 2v
2v
1v
1m
, 1v
1m
1m
Pla
tycheirus c
lypeatu
s
Pla
tycheirus f
ulv
iv entr
isPla
tycheirus
occultus
Pla
tycheirus p
arm
atu
s
Pla
tycheirus p
eltatu
s
Pla
tycheirus
scuta
tus
Pyro
phaena r
osaru
m
Rhin
gia
cam
pestr
is
1 e
x 1
ex
Scaeva
pyra
str
iSphaero
phoria s
cripta
Syritt
a p
ipie
ns
Syrp
hus r
ibesii
1m
Syrp
hus t
orv
us
Syrp
hus v
itripennis
Tem
nosto
ma b
om
byla
ns
Tem
nosto
ma v
espiform
e
3 e
x
1m
30v
1v
2v
7m
, 4v
1m
1m
3m
, 11ex
1v
5m
,2v,
5ex
5m
, 1v
3m
, 1ex
1v,
1ex
2m
, 3ex
1v
1v
1m
, 1v
1m
1m
1v
20m
, 20v
1v
4v
4m
,2v
1ex
1m
,5ex
1v,
5ex
1ex
1v
1ex
1v
1m
1v
1v
1v
1v
1m
10ex
3m
, 2v
7m
,2v,1
5ex
2m
3m
1ex
3v
1ex
1v,1
ex
1v
1ex
1v
1ex
1m
1v
1ex
1ex
1m
Tro
pid
ia s
cita
Volu
cella
pellucens
Xylo
ta s
egnis
Xylo
ta t
ard
a
1 e
x
1 e
x
20m
,3v,
8ex
1ex
6m
, 2v
25m
, 20ex
1m
, 1ex
1m
, 2ex
10m
,1v
3m
,3v,3
0ex
1ex
1ex
5m
, 3v
1m
3m
, 1v
1m
15ex
De
Vlieg
enm
epper
(2
00
5, n
um
mer
2)
10
Tabanidae
Hepta
tom
a p
elluscens
12
34
56
Tachinidae
Min
tho
spec.
Zophom
yia
tem
ula
Tephritidae
Uro
phora
card
ui (g
ekw
eekt)
spec
78
910
11
12
13
14
1ex
1ex
4m
, 4v
1v
2ex
Therevidae
Arc
sath
e a
nnula
ta
Uliidae
Mellie
ria s
pec
aantalsoorten
153
62
10
74
4
1m
44
111
63
853
14
15
16
17
18
1v
19
20
21
22
1ex
23
24
25
1v
913
27
32
728
49
19
De
Vlieg
enm
epper
(2
00
5, n
um
mer
2)
11
Leuke waarnemingen van diptera in 2005 van AnneJan Loonstra, Louis Boumans, Jos Eggenhuizen
Waarnemingen van Anne Jan Loonstra
Cheilosia grossa11-4-2005, Skiheuvel Kardinge, Groningen,Groningen, één vrouwtje. De soort is ook door L.Tervelde in het uiterste noordelijke puntje van deprovincie gevangen.
Cheilosia mutabilis21-4-2005, heide en zand, bossen bij Schipborg,Drenthe: één vrouwtje en vier mannetjes. Allezonnend en zittend rond waarschijnlijk GewoonBiggekruid (loof) en Muizeoortje.
Cheilosia psilophthalma en Cheilosia urbana 25-4-2005, Appèlbergen, Glimmen, Groningen:C. psilophthalma (één vrouwtje) en C. urbana (tweevrouwtjes), beide vliegend rond en op Muizeoor, hetjaar ervoor eitjes zien afzetten op dezelfde locatie.Het met het achterlijf naar de plantkern toe kruipenheb ik op video vastgelegd.
Leucozona lucorum 29-5-2005, langs riviertje Schipborgerdiep,Schipborg, Drenthe (zomerbijeenkomst NEV): éénvrouwtje.Vorig jaar in de provincie Groningen ook éénvrouwtje bij de Baggerputten (petgaten), Slochteren(beide nieuw voor Groningen en Drenthe).
Chrysogaster virescens 08-6-2005, tuin aan heide, Schipborg, Drenthe: éénvrouwtje op gecultiveerde margriet.
Chrysops viduatus en Hybomitra montana10-7-2005, Appèlbergen, Glimmen,Groningen: Twee dazen in één klap: een vrouwtje Chrysopsviduatus op mijn been en even later dwarrelde er eenHybomitra montana uit de lucht naast mij in het gras.
Trichopsomyia flavitarsis, twee vindplaatsen (nieuwvoor Groningen) 28-6-2005, petgaten bij Pasop (Enumatil), Groningen.één mannetje. 14-7-2005, De Baggerputten (petgaten), Slochteren,Groningen. één mannetje. Determinaties onder andere aan de hand van degenitalia.
Pipiza lugubris 28-6-2005, petgaten bij Pasop (Enumatil), Groningen:één vrouwtje.
Cheilosia latifrons 21-9-2005, Noordlaarderbosch, Drenthe: éénvrouwtje.
Een late Pelecocera tricincta :11-10-2005, één vrouwtje op Gewoon Biggekruidgevangen op heide en zandverstuivingen engemengd bos bij Zeegse, Drenthe.
De hardnekkige Laphria flava.
Meerdere malen is het me opgevallen dat Laphriaflava erg gesteld is op een mooi zitplekje. Op bankjesvan halve boomstammmen te Appèlbergen inGroningen, kom je ze regelmatig tegen. Eenmaalontsnapte een mannetje me door onder het net uit tevliegen om vervolgens direct weer op de stam tegaan zitten. Ook ben ik zelf vaak voor blok hout aangezien. Eensstond ik te wateren langs een bosrandje, en bemerktetoen al de aanwezigheid van de L. flava. Mijnvriendin riep dat er een enorme vlieg op mijnonderrug zat. Maar ja, tijdens het wateren moet jeook vaak ontluchten, en dat stelde de vlieg niet opprijs, en ik hoorde hem wegsnorren, om vervolgensop mijn vriendin haar schouder te landen! Daar liethij zich gemakkelijk met een potje vangen. Tijdens de zomerbijeenkomst van NEV eenzelfdegeval, een L. flava mannetje landde op mijnschouder. Toen ik m’n hoofd draaide vloog hij naareen dode boomtak. Erg dichtbij, vanaf mijnschouder. Ze blijven dus graag op een stekkie zitten,en laten zich er niet eenvoudig verjagen. De allereerste vergelijkbare waarneming was met eenvrouwtje van L. flava, deze probeerde ik meerderemalen te vangen en ontsnapte helaas ook steeds,maar het duurde een keer of 3 todat ze verder wegvloog, buiten mijn bereik. Een Laphria ephippium mannetje in Slovenië lietzich ook niet verjagen; het dier zat op een houtenbrugleuning en wilde pas wegvliegen toen het potjeal over hem heen zat. Hij liet zich dus ook nietgemakkelijk verstoren.
Anne Jan Loonstra
De Kotsvlieg.
Calliphora vomitoria heeft zijn naam waargemaakt.Ik constateerde enige tijd geleden het volgende: Een katje, dat af en toe bij mij aan komt lopen, houdervan om mijn ramen vrij te houden van vliegen. Metbeide pootjes probeert hij driftig de achter het raamzittende vliegen te pakken te krijgen. Vaak lukt datook en worden ze direct opgegeten. Echter direct nahet eten van een dikke bromvlieg snelde het katjenaar buiten om de maaltijd direct weer op te geven.
Rariteitjes
De Vliegenmepper (2005, nummer 2) 12
Ik legde dit direct in verband met het eten van die vlieg.Voorzichtig heb ik de vlieg uit het overgeefsel gehaalden gekeken wat het was. Het was Calliphora vomitoria(de rode haren op het gezicht waren na schoonmakennog net te onderscheiden). “Vomitio” betekent in het latijn: het braken/braaksel,“Vomito (vomitare)” betekent: herhaaldelijk braken. Bijhet eten van de vlieg moest het katje direct overgeven.Of de naam is afgeleid van dit soort voorvallen betwijfelik, maar ik vond het voorval opmerkelijk.
Anne Jan Loonstra
Doros profuges op de Veluwe
Doros profuges is door de heer Eggenhuizen uitNijmegen tweemaal op de Veluwe waargenomen(schriftelijke en mondelinge mededeling). Dit was injuni 2000 en juni 2005. Beide keren in het Westelijkdeel van het Nationaal Park de Hoge Veluwe(Amersfoortcoördinaten 183x451-4). Het betrof in beidegevallen een vrouwtje. Van de eerste vondst is door dewaarnemer een dia genomen nadat het diertje op een tasging zitten.
Foto: J. Eggen huizen
Laurens van der Leij
Fruitvliegje met gevlekte vleugels
Chymomyza amoena is een fruitvliegje met twee grotedonkere vlekken op de vleugel, dat inheems inNoordamerika en zich uitbreidt over Europa. Herman deJong en Jan Willem van Zuijlen (EntomologischeBerichten 63(4), 2003:103-104) meldden het eersteexemplaar uit Nederland. Dit exemplaar was afkomstig
uit een malaiseval in de Kaaistoep bij Tilburg, wat toende meest noordwestelijke vindplaats in Europa was. Op 1 september 2005 vond ik één mannetje in mijnkeuken in Soest (niet westelijker, wel noordelijker).Ergens in de buurt moet een florerende populatie hebbenbestaan, want op 11 september zag ik er een stuk of tienin dezelfde keuken (1 m, 2 bewaard). Sindsdien heb ikdeze opmerkelijke fruitvliegjes niet meer gezien.Misschien zijn ze afgevoerd met het legen van mijn gft-container of die van de buren.
Louis Boumans
Zweefmail (van www.syrphid ae.com)Een selectie uit de bijzondere zweefvliegwaarnemingenzoals gepost op www.syrphidae.com
Callicera fagesiiDoor Kees Goudsmits is op 12 mei 2005 op hetlandgoed Noordhout (Utrecht) één vrouwtje gevangen.
Chamaesyrphus lusitanicusDoor Menno Reemer op 19 augustus 2005 gevangen inPlanken Wambuis op de Veluwe.
Cheilosia himantopus Door Kees Goudsmits is op 12 mei 2005 op hetlandgoed Noordhout (Utrecht) één mannetje gevangen.
Cheilosia chloris Door André van Eck op 22 april 2005 gevangen in hetgebied rond het Merkske bij Baarle-Nassau nadat desoort er in 1989 al een keer gevangen was.
Cheilosia chrysocoma Lex Tervelde ving een mannetje op 21 april in eenparkje in Zuidhorn, Groningen.
Cheilosia psilophthalma Maar liefst twee mannetjes en 10 vrouwtjes werden erdoor Leendert-Jan van der Ent in de Heemtuin vanMalden aangetroffen.
Cheilosia soror Door Jeroen van Steenis gevangen op 29 april 2004 inhet Schaelsbergerbos.
Cheilosia urbana Een vrouwtje door Leendert-Jan van der Ent op 15 april2005 gevangen in de heemtuin in Malden.
Epistrophe euchromaDoor Louis Boumans op 1 mei 2005 bij Soest en doorTim Faassen op 23 april bij Eindhoven waargenomen. André van Eck ving tenslotte een dag later bij Cuijk eenvrouwtje.
De Vliegenmepper (2005, nummer 2) 13
Tabellen
In overleg met Theo Zeegers en Mark van Veen heb ikhun eerder in de Vliegenmepper verschenen tabellen vande Rhinophoridae en de Bibionidae ingescand en opmijn website geplaatst.
Adres is http://home.hccnet.nl/p.j.nellestijn/diptera/ ;kies Keys in het hoofdmenu. Dit scheelt het peroppervlaktepost versturen van fotokopieën.
Louis Boumans
Gratis af te halen
Ongeveer 500 "gewone" vliegen uit N.W. Italië (Alpen)en omgeving Doorn, Driebergen
J. Slot J.F. Kennedylaan 126 WoudenbergTelefoon: 033-2864486 (Niet op zondag)
Mededelingen
Eriozona syrphoides Één mannetje door Menno Reemer op 13 mei 2005 bijStaverden gevangen.
Eristalinus aeneus André van Eck ving een mannetje van de soort op 21juni 2005 midden in Tilburg.
Eumerus ornatusLeendert-Jan van der Ent ving de soort op 14 juni 2005ten zuiden van Nijmegen aan het Maas-Waalkanaal.
Eumerus tricolorLeendert-Jan van der Ent ving de soort in deorchideeentuin van Staatsbosbeheer in het Gerendal op18 juni 2005
Helophilus affinus Willem Renema ving de soort op 3 juli 2005 in deHorsten.
Mallota fuciformis Door Kees Goudsmits werd op 5 mei 2005 in Doorn eenmannetje van deze soort op meidoorn gevangen. Wouter van Steenis en Willem Renema namen ook tweemannetjes waar in het Speulderbos op 24 april.
Parasyrphus nigritaris Door Willem Renema op 30 juli 2005 gevangen in hetLeersumse Veld.
Pelecocera tricincta Door Leendert-Jan van der Ent in aantal in de SchoorlseDuinen gevangen op 7 augustus 2005. Menno Reemerving de soort op 12 juli 2005 op de Hoge Veluwe.
Pipiza festiva Door Menno Reemer op 29 juli in de Biesbosch opberenklauw gevangen.
Platycheirus perpallidus Door Kees Goudsmits tijdens libelleninventarisaties in2005 in een viertal brabantse vennetjes aangetroffen: - 2 juli: Ven op de Malpie ten zuiden van Valkenswaard(158-370): één exemplaar; - 3 juli: Groot Meer bij Vessem (150-382): éénexemplaar- 15 juli: Ven in Mastbos bij Breda (112-394): één man - 24 juli: Klein Vlasroot ten zuiden van Veldhoven (156-377): één man Menno Reemer ving de soort op 12 juli 2005 op de HogeVeluwe.
Platycheirus splendidus André van Eck ving de soort op 3 juli 2005 in deMillingerwaard bij Kekerdom.
Portevinia maculata Door Menno Reemer werden op 1 mei 2005 maar liefst12 mannetjes op Daslook waargenomen.
Psilota anthracina Laurens van der Leij verzamelde de soort bij Boxtel op16 mei niet al te ver van De Geelders. Er is wat ophefgeweest rondom de naamsverwisseling tussen P.anthracina en P. atra . Het betreft hier de "echte, goede"P. anthracina.
Psilota atra Jeanette Hoornenborg ving de soort voor de tweede keerbij haar huis in Harfsen.
Scaeva dignota Menno Reemer kweekte een Scaeva larve, die hijgevonden had op zijn balkon tussen de plantjes, uit enontdekte dat het hier om een mannetje Scaeva dignotaging.
Sphegina clunipes Een mannetje gevangen door Menno Reemer in hetAmsterdamse Bos op 26 april 2005.
Sphiximorpha subsessilis Jeroen van Steenis ving de soort bij Wijlre op 20 mei2005.
De Vliegenmepper (2005, nummer 2) 14
Inleiding
Net als het een sport is om de eerste zweefvliegen vanhet seizoen te scoren is het ook een sport om de laatstezweefvliegen van het seizoen te zien. In de plantsoenenen tuinen van Malden groeit op verschillende locatieseen rijk bloeiende variëteit van klimop (Hedera spec.)die massaal bloeit van eind september tot diep innovember. Op zonnige dagen, niet kouder dan 12 a 13graden Celsius, kun je hier naast honingbijen, gewonewespen en dagvlinders als Atalanta ook zweefvliegen ingroot aantal aantreffen.
In 2004 en 2005 heb ik op drie vaste locaties in Maldenvan begin oktober tot midden november, per derde deelvan de maand de aanwezige zweefvliegen gescoord. Permaanddeel en per locatie zijn twee bezoeken gebrachtonder “gunstige” weersomstandigheden. De gesommeerde aantallen van de meest frequentaangetroffen soorten zweefvliegen staan in onderstaandetabel 1.
Seizoensverloop
De hoogste soortenrijkdom en aantallen zweefvliegenop klimop werden gezien eind oktober wanneer veel
tuinplanten zijn uitgebloeid en klimop één van de weinigovergebleven bloeiende planten is. Vanaf beginnovember nemen de aantallen snel af als ook de nachtenkouder worden. Niet alle laat in het seizoen aanwezigesoorten zweefvliegen vliegen op klimop. Soorten alsPlatycheirus albimanus, Sphaerophoria scripta, Syrittapipiens en Eristalis arbustorum, die allen tot beginnovember zijn waargenomen, tref je zelden op klimopaan, maar eerder op composieten, zoals aster en kamille.
Sexeverschillen
Over het algemeen zijn in zowel 2004 als 2005 van de intabel 1 vermelde soorten zweefvliegen meer vrouwtjesals mannetjes zweefvliegen waargenomen. Uitzonderinghierop vormde Episyrphus balteatus waarvan in 2005vrouwtjes relatief schaars waren t.o.v. 2004. Bij Syrphusribessii werden i.t.t. andere Syrphus spp. in de periodeeind oktober – begin november ook geregeld mannetjesaangetroffen. Van Didea fasciata werden druk heen enweer vliegende individuen waargenomen, maar kon nietaltijd goed worden vastgesteld of dit allemaal“territoriale” mannetjes betrof. Bij Eristalis pertinax enE. tenax viel zowel in 2004 als 2005 op dat met name inde periode eind oktober – begin november relatief veelmannetjes vlogen die bovendien er vaak “vers” uitzagen.Dit laatste gold ook voor de mannetjes van E. balteatus.Midden november, na de eerste nachtvorst, werd hetaantal mannetjes van deze soorten relatief snel gering enbleven vrijwel alleen vrouwtjes over.
decade '1-10 11-20 21-30 '1-11 11-20SoortsnaamSyrphus ribesii
okt(a)II
okt(b)II
okt(c)III
nov(d)II
nov(e)I
sexe-ratiogeen verschil
Syrphus torvus Syrphus vitripennis Episyrphus balteatus Didea fasciata
IIII
IIII
IIIII
IIIII
IIIII
IIII
IVII
IVI
III
meer vrouwtjes meer vrouwtjes
II-
meer mannetjes meer mannetjes?
Melanostoma scalare Eristalis pertinaxEristalis tenaxMyathropa florea
IIIV
IIV
VII
VII
Totaal aantal soorten 18 13
IIIVI
IVI
VIII
VII
IIV
meer vrouwtjes meer vrouwtjes
IVI
meer vrouwtjes meer vrouwtjes
20 11 8
Sex-ratio Zweefjes op klimop in Malden
Leendert Jan van der Ent
Tabel 1. Aantallen en sexe-ratio van zweefvliegen op klimop in Malden in 2004 en 2005.Aantals-aanduidingen:IIIIIIIVVVI
: 1 - 3 exx. ::
4 - 12 exx. 13 - 39 exx.
::
40 - 120 exx.121 - 363 exx.
: > 363 exx.
De Vliegenmepper (2005, nummer 2) 15
Inleiding
Robert Heemskerk trof in herfst van 2005 de duinen eengrote zwerm Bibio’s zwermend onder een dode boom.Enkele dagen later vond hij meerdere groepjes bovenduinvegetatie. Op grond van enkele foto’s kon de soortop het dipteraforum www.diptera.info eenduidig als B.clavipes herkend worden. Bibio clavipes is, tezamen met B. lepidus, uniek binnende inheems Bibionidae doordat zij uitsluitend in hetnajaar, september-oktober, aangetroffen wordt.
Lepidus versus clavipes
Bibio lepidus lijkt sterk op B. clavipes, maar zou aan dehand van de palpen en de vorm van het stigma in devleugel verschillen. De soortstatus van B. lepidus wasomstreden (Beuk & Zeegers in checklist). Theo Zeegerstrof in september 2005 grote aantallen B. clavipes in deSudtiroler Dolomieten. In die populatie blijkt hetpalpkenmerk niet, maar het stigmakenmerk welbetrouwbaar. Op grond daarvan lijkt de eerste auteur hetals tussenconclusie gerechtvaardigd dat B. lepidus tocheen goede soort is.
Gegevens besproken vangst
Duin- en Kruidberg bij Santpoort, 23.x.2005, zwermrond omgevallen dode boom; idem maar 27.x.2005meerdere groepjes boven duinvegetatie (R.Heemskerk). Beide foto's op deze pagina betreffen de beschrevenvondsten en zijn van Robert Heemskerk.
Bibio clavipes versus B. lepidus
Theo Zeegers &
Robert Heemskerk
De Vliegenmepper (2005, nummer 2) 16
Op 3 juli 2005 heb ik in de Kekerdomsche Waard(Gelderse Poort, a.c. 196-430) een in de insektenwereldopmerkelijk fenomeen waargenomen. Vlak boven enlangs de nogal ruige vegetatie van de rivierduinen (metaf en toe een daar bovenuit stekende Vlier of wilgje)zwermden vele tientallen, zo niet honderdenPachygasters (Stratiomyidae). Vooral rond één Vlier(Sambucus nigra) was het een drukte van belang, metexemplaren zittend op de bladeren, maar de meestevliegen vlogen op een maximale afstand van enkeledecimeters rond de bladeren van de Vlier.Steekproefsgewijs vangen leerde dat het in alle gevallenging om mannetjes van Pachygaster atra (Panzer). Zulk uitbundig zwermen van deze soort had ik nog nieteerder waargenomen. Dit zwermen concentreerde zichin verschillende groepjes verdeeld over zeker een halvehectare van het terrein. Wellicht het meest beschutliggende en ruigst begroeide deel van de rivierduinenaldaar, maar wél zeker honderd meter verwijderd van deechte wilgenbossen die rond de voormaligekleiafgravingen groeien. De foto geeft een globaleindruk van het terrein ter plaatse.
Brugge (2002) maakt melding van zwermend gedragmaar noemt daarbij geen aantallen. Rozkosny ( 1973)noemt eveneens het zwermend gedrag van deze soort.Hij noemt zwermend gedrag ("mass-occurrence") vanvolwassen vliegen niet ongewoon in bossen, opbladeren van struiken en dergelijke.
Waarnemingen in het rivierengebied komen mij vrijschaars voor. In bovengenoemde tabel van Brugge zijnmaar weinig plaatsen in het rivierengebied te ontwaren.Uit de Gelderse Poort is de soort nog niet eerder
Zwermende Pachygaster atra
gemeld. Pachygaster atra zou vooral voorkomen opde zandgronden, met een relatief laag aantalwaarnemingen daarbuiten.Qua ondergrond komen rivierduinen natuurlijk welovereen met bepaalde typen zandgronden.
De larve wordt gevonden onder schors en in rottendhout van bomen (Iep, Beuk, Schietwilg (knotwilg) enPopulier, maar daarnaast ook in de strooisellaag en iswaarschijnlijk een afvaleter (Brugge, 2002). De vraag of de aangetroffen hoge aantallen directverband houden met een al of niet aanwezige dikkestrooisellaag op de vindplaats zal nog beantwoordmoeten worden. Gezien de plaats waar de zwermende vliegen werdengezien – het meest ruige deel van de rivierduinen – ishet niet uit te sluiten dat Pachygaster atra daarprofiteert van de strooisellaag van rottenderuigtekruiden die er aan het ontstaan is; mogelijk ookvan het zachte hout van Wilg en Vlier in de directe ofruimere omgeving.
André van Eck
Literatuur
Brugge, B. Wapenvliegentabel, 2e
compleet herzienedruk, 94 pag. – Utrecht. Jeugdbondsuitgeverij, 2002.
Rozkosny, R. The Stratiomyioidea (Diptera) ofFennoscandia and Denmark. Fauna EntomologicaScandinavica, Vol. 1, 1973
De Vliegenmepper (2005, nummer 2) 17
Foto: Paul van Wielink
De Vliegenmepper, jaargang 14, nr. 2 ISSN-nummer:1338-3178
De Vliegenmepper is het contactblad van de SectieDiptera van de Nederlandse Entomologische Verenigingen verschijnt twee keer per jaar.
De sectie heeft als doel het bevorderen van de studievan de Diptera in het Nederlandse taalgebied. Hierinvervult De Vliegenmepper een belangrijke functie.
Iedereen, ook niet-NEV-leden, kan lid worden van desectie door !7,50 over te maken op giro 5621403 t.n.v.Penningmeester Sectie Diptera te Hoorn, ondervermelding van: lidmaatschap Sectie Diptera. Alleleden van de sectie krijgen automatisch deVliegenmepper toegestuurd.
Het bestuur van de sectie bestaat uit de volgendepersonen:Voorzitter:
Aat Barendregt Koninginnelaan 93781 GK VOORTHUIZEN tel: 0342 - 471451 email: A.Barendregt@geog.uu.nl
Secretaris:Theo ZeegersEikenlaan 243768 EV Soest tel: 035 - 5885858 email: th.zeegers@tref.nl
Penningmeester:Paul BeukMatissehof 921628 XS HOORN tel: 0229 - 271667 email: paul.beuk@worldonline.nl
Bijeenkomsten:Aat Barendregt Voor adres en telefoonnr: zie boven.
Dipteraweekeinden:Gerard Pennards Thorbeckestraat 38 6702 BS WAGENINGEN tel: 0317 - 415661
Redactie:Laurens van der Leij Onderwijsboulevard 1625223 DH ‘s-HERTOGENBOSCH tel: 073 - 6218139 email: laurens@lvdl.demon.nl
André van Eck Korte Hoefstraat 30 5046 DB TILBURG tel: 013 - 5445037 email: a.van.eck@hccnet.nl
Jaap van der Linden W. Alexanderplein 18 5271 AR SINT-MICHIELSGESTELtel: 073-5516335 email: J.v.d.Linden@freeler.nl
Redactieadres: zie Laurens van der Leij.
Kopij indien digitaal aangeleverd bij voorkeur als“platte tekst” of Worddocument. Eventuele afbeeldingen graag als separaat bestandaanleveren.
Colofon
De Vliegenmepper (2005, nummer 2) 18
top related