intro to dosage_form_handout

1

รปแบบยาเตรยม และชองทางการบรหารยารปแบบยาเตรยม และชองทางการบรหารยา

Dosage form & Route of administrationDosage form & Route of administration

ออ..ภกภก.. กรพล แมนกรพล แมนววฒนววฒนกลกล

วตถประสงคการเรยนรวตถประสงคการเรยนร

บอกความแตกตางของการบรหารยาแบบตางๆ

ขอดและขอดอยของแตละการบรหารยาแตละแบบ

ชนดของรปแบบยาเตรยม และการใชงาน

How drug workHow drug work

Absorption

Drug intake

Distribution

Target organ / Receptor

Pharmacological effect

Elimination

Loss effect

Duration

Onset Metabolism

2

Route of administrationRoute of administration

Oral routeOral route

ใหผลการรกษาแบบ systemic effect และ local effect

ใ นยมใชมากทสด

ผปวยใชยาไดสะดวก

ผปวยสามารถใชยาไดดวยตนเอง

ปลอดภย (ถาใชอยางถกตอง)

Oral routeOral route

ขอดอย

ออกฤทธชา (slow onset)

การละลายของยาและดดซมยาจากทางเดนอาหารไมสมาเสมอ

การเคลอนทในทางเดนอาหารขนกบปจจยตางๆ

อาหารทรบประทาน โรค ทาทาง ฯลฯ

3

Oral routeOral route

ขอดอย

ยาบางชนดถกทาลายในทางเดนอาหาร

ยาถกทาลายดวยกระบวนการ first pass metabolism

ไมเหมาะกบผปวยทหมดสต หรอมอาการอาเจยน

BuccalBuccal routeroute

ใหผลการรกษาแบบ systemic และ local effect

ในชองปาก (Buccal cavity) มการดดซมยาไดด

มเสนเลอดฝอยจานวนมาก

มนาลายชวยละลายตวยา

BuccalBuccal routeroute

Sublingualบรเวณใตลน

Fast onset

Short duration

4

BuccalBuccal routeroute

Buccalบรเวณกระพงแกม หรอ บรเวณรมฝปากบนกบเหงอกบรเวณรมฝปากบนกบเหงอก

Slow onset

Long duration

BuccalBuccal routeroute

ขอด

ออกฤทธเรวเมอเทยบกบชองทางอน (ยกเวนการฉด)

ไมเกด first pass metabolism

สามารถใชกบผปวยไมรสกตว หรอมการอาเจยน

Inhalation routeInhalation route

สดเขาทางปากหรอจมก

Systemic effect

Inhaled Insulin (Exubera®)

Local effect

Anti-asthma

5

Inhalation routeInhalation route

ขอด

ดดซมยาไดรวดเรว เนองจาก......

ปอดมเสนเลอดฝอยมากมาย

ใชยานอยกวาการรบประทาน เนองจาก......

ไมเกด first pass metabolism

Nasal routeNasal route

Local effect

Nasal decongestant

Systemic effect

Calcitonin nasal spray (Miacalcic®)

Topical routeTopical route

การใหยาทผวหนง

สวนมากใหผลการรกษาแบบ local effect

สามารถใหผลการรกษาแบบ systemic effect ได

Transdermal Drug Delivery System

6

Rectal routeRectal route

ใหผลการรกษาแบบ systemic และ local

Rectum มเสนเลอดมาเลยง 3 เสน

Middle / Inferior rectal veins --> systemic circulation

Upper rectal vein --> portal system

Rectal routeRectal route

ขอด

เปนทางเลอกในกรณทไมสามารถใหยาแบบ oral

ใชกบตวยาทระคายเคองทางเดนอาหาร

ขอดอย

การดดซมยาไมแนนอน

ใชยาไมสะดวก

ผปวย (อาจจะ)ไมชอบใชยา

Vaginal routeVaginal route

นยมใชเพอใหผลการรกษาแบบ local

ไมเกด first pass metabolism จงมการพฒนาเพอนาสงยาแบบ systemic

7

ParenteralParenteral routeroute

การฉดยาเขาสรางกาย

Intravenous route, IV

ฉดเขาเสนเลอดดา

ออกฤทธเรวมาก (Very fast onset)

Subcutaneous route, SC

ฉดเขาใตผวหนง

ParenteralParenteral routeroute

Intramuscular route, IM

ฉดเขากลามเนอ

Solutions : ออกฤทธชากวา IV.

Suspensions : ออกฤทธชา แตนาน

8

ParenteralParenteral routeroute

Intraarterial

Intracardiac

Intradermal

Intrathecal – Spinal canal

Intraperitoneal

Intravitreal

EENT routeroute

Eye

Ear

Nose

Throat

Pharmaceutical Dosage formPharmaceutical Dosage form

9

Dosage formDosage form

รปแบบยาเตรยม

ตองเตรยมยาเปน dosage form เพอ ............???

ยาชนดหนงอาจมหลาย dosage form

หนาทของเภสชกร

รจก dosage form แตละชนด

เลอกใช dosage form ใหเหมาะกบผปวย

Dosage formDosage form

แบงตามสถานะ

ของเหลว (Liquid)

ของกงแขง (Semi-solid)

ของแขง (Solid)

กาซ (Gas)

Dosage formDosage form

แบงตามลกษณะทางกายภาพ

Solution

Suspension

Emulsion

10

SolutionsSolutions

ยานาใส

เปนสารละลายใส ไมมตะกอน

ตวยาสาคญ (active ingredient) และ สารชวยในตารบ (excipient) ละลายใน นากระสายยา (vehicle)

แบงออกเปนชนดยอยๆหลายชนด

ขนกบสวนประกอบและการใชงาน

SyrupsSyrups

ยานาเชอม

ยานาใสทประกอบดวยนาตาลปรมาณมาก

SyrupSyrup – สารละลายนาตาลเขมขน เปนสารใหความหวานในตารบยา (sweetening agent, sweetener)

Sugar freeSugar free – ใชสารใหความหวานชนดทไมใหพลงงาน เชน sorbitol / saccharin / aspartame

ElixirsElixirs

ยานาเชอมหอมหวาน

ลกษณะคลาย Syrups

ม alcohol เปนสวนประกอบ 5-15% เพอชวยละลายยา

11

TincturesTinctures

สารละลายของสารเคมหรอสารสกดจากธรรมชาตใน Ethyl alcohol

Tinctures iodine

Opium tinctures

LinctusesLinctuses

มนาตาลปรมาณมาก

มลกษณะเปนของเหลวขนหนด

บรรเทาอาการไอ เนองจากความหนดจะเคลอบผว และลดการระคายเคองในคอ

อาจมตวยาบรรเทาอาการไอในตารบดวยกได

ตวอยางตารบ...........

GarglesGargles

ยากลวคอ

นยมเตรยมใหมความเขมขนสง ตองเจอจางกอนใช

ใชสาหรบ กลวคอ แลวบวนทง

ใชสาหรบการรกษาบรเวณลาคอ

12

MouthwashsMouthwashs

ยาอมบวนปาก

ลกษณะคลายกบ gargles

ใชภายในชองปาก

EmulsionsEmulsions

ของเหลว 2 ชนดทไมเขากน ไดแก นากบนามน

มสารกออมลชน (Emulsifier)

มทงทเปน liquid และ semi-solid

มทงทใชภายนอก และใชรบประทาน

SuspensionsSuspensions

ยานาแขวนตะกอน

ตวยาสาคญไมละลาย แขวนลอยอยในนากระสายยา

มทงชนดทใชภายนอก และใชรบประทาน

Aluminium and magnesium hydroxide suspensions (Antacil®, Alum milk®)

Calamine lotions

13

AerosolsAerosols

ตวยาอยในรปสารละลายหรอสารแขวนตะกอน

ใ บรรจอยในกระปองอดความดน

มวาลวควบคมปรมาณยาทพน

ใหผลการรกษาแบบ local effect

InhalationsInhalations

ยาดมยาดม

ประกอบดวยตวยาสาคญทระเหยไดงาย

ใชสดดมโดยตรง หรอเตมลงในนารอนกอน

ใชรกษาความผดปรกตบรเวณทางเดนหายใจสวนตน

Nasal decongestant

InsufflationsInsufflations

มลกษณะเปนยาผงแหง

ใชเครองมอพเศษเพอพนยาเขาทางจมก (insufflator)

14

LotionsLotions

ยาเตรยมของเหลว ใชภายนอก

เปนไดทง solutions, suspensions, emulsions

Insect repellant lotions

Calamine lotions

Body lotions

LinimentsLiniments

ยาเตรยมของเหลว ใชภายนอก

มตวยาทมฤทธทาใหรอน แดง (rubefacient) เชน methylsalicylate, terpentine oil

บรรเทาอาการปวดเกรงของกลามเนอ

ปองกนกลามเนอบาดเจบ

CollodionsCollodions

รปแบบของเหลว ใชภายนอก

มสวนผสม polymer ททาใหเกดเปนฟลม

เมอทาทผวหนงจะแหงแลวเปนแผนฟลม

Collomack® - Salicylic acid

15

PaintsPaints

ยาปาย

เปนสารละลายใชปายทผวหนง หรอเยอบ เชน ในปาก

เมอตวทาละลายระเหยออกไป จะเหลอตวยาเคลอบผว

ทาใหตวยาอยในบรเวณทตองการไดนาน

Gentian Violet

Eye dropsEye drops

ยาหยอดตา

เปนไดทง solutions และ suspensions

เปนยาปราศจากเชอ

Eye lotionsEye lotions

ยาลางตา

มกจะเปน solutions

ใชปรมาณมาก เพอลางสงสกปรกออกจากตา

Eye cup, Eye bath

16

Ear dropsEar drops

ยาหยอดห

ใชเฉพาะท รกษาความผดปรกตในห

ตวยาอยในรป solutions หรอ suspensions

Olive oil และ almond oil : ใชหยอดทาใหขหออนตว

Nasal drops and spraysNasal drops and sprays

ยาหยอดจมก ยาพนจมก

ใชรกษาแบบ local และ systemic effect

บางชนดมระบบควบคมปรมาณยา

EnemasEnemas

ยาสวนทวาร

สารละลายในนาหรอนามนทใหทางทวารหนก

Constipation

Ulcerative colitis

X-ray examination

17

CreamsCreams

ยาครมยาครม

ยาเตรยมกงแขงทเปน emulsion

ใชภายนอก – ผวหนง, ชองปาก, ตา

ไมเหนยวเหนอะหนะ ไมเปนมนหรอเปนมนเพยงเลกนอย

OintmentsOintments

ยาขผงยาขผง

ยาเตรยมกงแขง ใชภายนอก

มสวนผสมของสารทเปนนามนหรอไข (wax)

มลกษณะขนหนด และเปนมนมาก

ยาหมอง

PastesPastes

ยาพอกยาพอก

ลกษณะคลาย creams กบ ointments

มสวนผสมของผงแปง ทาใหดดซบของเหลวไดด ใชกบแผลทมหนอง

Zinc oxide paste

ใชในชองปาก (Oral paste)

Triamcinolone oral paste

18

Gels, Gels, JellysJellys

เจลเจล เจลเจลล ล

ยาเตรยมกงแขง ใสหรอโปรงแสง

Local effect

Lubricant gel

Lidocaine HCl Jelly

Systemic effect

GelGel

Colloidal suspensions of drug

Aluminium and magnesium hydroxide

Antacil® gel

InjectionsInjections

ยาฉดยาฉด

solutions, suspensions, emulsions, powders

ปราศจากเชอ

19

IrrigationsIrrigations

ยาสวนลางยาสวนลาง

สารละลายปราศจากเชอ

ใหผลการรกษาแบบ local effect เปนหลก0.9% NaCl : ฆาเชอในทางเดนปสสาวะ

Amphotericin : ฆาเชอราในกระเพาะปสสาวะ

Doxorubicin : รกษามะเรงในกระเพาะปสสาวะ

TabletsTablets

ยาเมดยาเมด

เกดจากการตอกอดผงยาและสารชวยใหเปนเมด

สวนมากใชรบประทาน

Effervescent tabletsEffervescent tablets

ยาเมดฟยาเมดฟ

มสวนผสมของ carbonate salt และ acid ใ ทาใหเกดกาซ.........???

ทาใหตวยาละลายไดเรว

มผลตอความรสก

ชวยนากาซออกจากทางเดนอาหาร - ENO®

20

LozengesLozenges, , TrocheTroche

ยาอมยาอม

ยาเมดขนาดเมดคอนขางใหญ

ใชอมในปากใหยาละลายออกมาอยางชาๆ

ออกฤทธเฉพาะทบรเวณชองปากและลาคอ

ยาฆาเชอ ยาชาเฉพาะท

Mybacin®, Strepsil®

PastillesPastilles

คลาย jelly ทมเปลอกแขง อาจมเกลดนาตาลเคลอบอยชนนอก

ใ ใชงานคลายกบ Lozenges

PillsPills

ยาลกกลอน

เมดยาขนาดเลกทไดจากการปนดวยมอหรอเครองปน

ถกแทนทดวยยาเมดและแคปซล

21

PelletsPellets

เมดกลมขนาดเลก 1-2 mm.

บรรจในแคปซลหรอตอกเปนเมด

Medicated gumMedicated gum

หมากฝรง

ตวยาจะละลายในนาลาย

ออกฤทธแบบ local หรอ systemic effect

CapsulesCapsules

ยาแคปซล

เปลอกนอกทาจาก gelatin

Soft & Hard gelatin capsule

บรรจยาผง ของเหลว หรอ pellet

สวนมากเปนยารบประทาน

22

PowdersPowders

ยาผง

Dusting powders : ใชภายนอก ใชเพอหลอลน ลดการเสยดส

ใชฆาเชอกบแผลทไมลก

Oral powders : ใชรบประทานORS = Oral Rehydration Salts

PowdersPowders

แบงบรรจ 2 แบบ

Divided powders : บรรจยาสาหรบใชครงเดยว

Bulk powders : แบงใชไดหลายครง

Sachets

GranulesGranules

ผงยาจบกนเปนกอนขนาดเลก

บรรจเหมอน powders

23

InfusionsInfusions

ชาชง

มกจะเปนผงยาสมนไพร

ชงในนารอนเพอใหตวยาสาคญละลายออกมา

SuppositoriesSuppositories

ยาเหนบทวาร

ใชสอดทางทวารหนก

Local effect : รดสดวงทวาร ยาระบาย

Systemic effect : ยากบชก ยาลดไข

Vaginal doucheVaginal douche

สารละลาย สาหรบสวนลางชองคลอด

มสารฆาเชอ สารดบกลน สารปรบ pH

24

PessaryPessary (Vaginal (Vaginal supposuppo.).)

ยาสอดชองคลอด

รปทรงแบบ bullet shape

เวลาใหยาอาจจะใชเครองมอชวย (Applicator)

PessaryPessary (Intrauterine device)(Intrauterine device)

หวงสอดชองคลอด

คมกาเนด นาสงยา

ImplantsImplants

ยาฝง

ตวยาผสมอยกบ polymer

สอดใตผวหนงโดยการผาตด

ปลดปลอยยาอยางชาๆContraceptive : 3 ป

Testosterone : 4-5 เดอน

25

Medicated plastersMedicated plasters

พลาสเตอรยา

ใชแปะผวหนง

Local effect

ฆาเชอ + สมานแผล

บรรเทาปวด

TransdermalTransdermal drug deliverydrug delivery

แผนแปะผวหนงแผนแปะผวหนง

นาสงยาผานผวหนงเขาสกระแสเลอดอยางชาๆ

Systemic effectยาคมกาเนด

ยาลดความดน

TransdermalTransdermal drug deliverydrug delivery

ขอด

หลกเลยงการเกด first pass metabolism

ไมตองใหยาบอย

ระดบยาในเลอดคงท

26

“หยดแขวนปายหยดทารายประชาชน”

รวมสรางความภาคภมแหงวชาชพเภสชกรรมดวยกน