intro tridentum massilia augusta taurinorum augusta rauracum augusta vindelicorum carnuntum...
Post on 05-Apr-2015
126 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Intro
Tridentum
Massilia
AugustaAugustaTaurinorumTaurinorum
AugustaAugustaRauracumRauracum
AugustaAugustaVindelicorumVindelicorum CarnuntumCarnuntum
VindobonaVindobona
AquincumAquincum
MursaMursaEmonaEmona
VirunumVirunumAventicumAventicum
SirmiumSirmium
SalonaeSalonae
IuvavumIuvavum
LauriacumLauriacum
AugustaAugustaPraetoriaPraetoria Mediolanum
Aquileia
Ariminum
Altinum
Ravenna
Pisae
BononiaGenua
Verona
PlacentiaCremona
Castra ReginaCastra Regina
Castra BatavaCastra Batava
VeldidenaVeldidena
Pons AeniPons Aeni
Arelate
Genava
BasileaBasilea
AquaeAquae
LopodunumLopodunum
Augusta TreverorumAugusta Treverorum
Arae Arae FlaviaeFlaviae
BorbetomagusBorbetomagus
NoviomagusNoviomagus
ConfluentesConfluentes
ArgentorateArgentorate
MogontiacumMogontiacum
LentiaLentia
BrigantiumBrigantiumCambodunumCambodunum
Lugdunum
VindonissaVindonissa
Schöffmann 2006Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
Schriftlichkeit SchriftlichkeitSchriftlichkeit
Schulszene. Relief von Grabmonument in Neumagen bei Trier.
keine öffentlichen Schulen –Privatunterricht
Latein und Schrift – Voraussetzung für Aufstieg
Schreibtäfelchen mit Alphabetübung.
Sulz am Neckar (BW)
Monogrammfibel mit Inschrift: SPES AMOR
SI ME AMAS. Rißtissen (B)
Grabstein des Genialis, Feldzeichen- trägers der VII. Räterkohorte, mit den Statussymbolen Feldzeichen, Löwenfell und Schriftrolle. Mainz
"Basisalphabetisierung": geschätzt 10-40%
allerdings allerorten Schreibgerät nachweisbar
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
als Katalysatoren wirkten Armee, Handel, Verwaltung
Schreibübung in röm. villa in Rapperswil-Jona (CH), um 200.
Schreib- und BeschreibmaterialSchreibmaterialSchreibmaterial
Wachstäfelchen tabula cerata und stilusDiptychon / Triptychon
PapyrusFederkiel, Tinte
Siegel: Ring, Wachs
Stein, Holz, Blech, Scherben
Gemme eines Siegelringes. Ruffenhofen (Bayern)
Verschiedene Schreibutensilien. Kempten
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
SchriftartenSchriftartenSchriftarten
Capitalis quadrata
Kursive Capitalis rustica
lateinische Unziale
Karolingische Majuskel.Gallusvita des Walahfrid Strabo,Abschrift um 900, St. Gallen
karolingische Minuskel. Codex Egberti, 10. Jhdt., Reichenau
ab dem 4. Jhdt.
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
mit Ligaturen
Vergilfragment
Fragment eines in den Wandverputz eingeritzten Graffitos
FO Thermen von BrigantiumAO VLM
Königin Amata zu Turnus:"... auf dir ruht ganz das wankende Haus -, eines nur bitt' ich: Lass' ab, dich im Kampfe zu messen mit Teukrern!"
singulärer Zufallsfund
einzigartig nördlich der Alpen
Beleg für Romanisierung und literarische Beschäftigung
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
24 cm
15 c
m
mucum
desiste mTeucris
mucum
desiste mTeucris
... in te do s inclinatare bit. unum oro:
anum committere
Vergil, Aeneis
!
XII, 59f:
VerbreitungWer schrieb wem?Wer schrieb wem?
Fragment einer tabula cerata, Außenseite.1. Jhdt., Vindonissa / Windisch (CH)
Verwaltung und Militär
Handel
repräsentative Inschriften
private Korrespondenz
Grafitti in einer Wach-stube von Ladenburg
Bleietiketten mit Angabe von Waren, Preisen, Herstellern und Kunden. Kempten
Grabinschrift. Meinsheim bei Heilbronn
MaioQ(uinto) milit(i)
leg(ionis) XIII Gem(inae)
c(enturiae) Statii Nana
Dem Soldaten Qu. Maius
der XIII. Legion Gemina
der Zenturie des Statius. (Seine) Nana
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
Namen kelt-röm.Namensgebung
der Veteran Mogetissa, Sohn des Comatullus, ein Bojer, und Verecunda, Tochter des Casatus, seine Frau, eine Sequanerin, sowie ihre Tochter Matrulla
der Auxiliarsoldat Firmus, Sohn des Ecco
der Sevir Lucius Ciltius, Sohn des Celtillus, Cossus
der Statthalter Claudius Paternus Clementianus (Großvater Indutus)
der Veteran Cattaus, Sohn des Bardus, ein Helvetier,seine Frau Sabina, Tochter des Gammus, und ihre Kinder Vindelicus und Materiona
Meddilius Carantus und seine Tochter Carantia Aelia Iumma Exobni fil(io)
cive Mediomatrico
annoru(m) C Atuns
Bunnae fil(iae) co(n)iugi eius
annoru(m) LXXX Dome/tius Iu(lius ?)filius et (h)ere(s)
entibus fecit
par/
Mediomatricum = Metz, adj. Mediomatricus 3
Mausklick zu einschlägigen Folien in anderen Dateien, zurück mit ESC ...
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
Grabinschrift, Meinsheim bei Heilbronn.
Beispiele für Namensgebung:
nichtrömisch römisch
römische NamensgebungPraenomenGentilnomen + Filiation (+ Herkunft) Cognomen
= Statussymbol= kein Indiz für Sprachgebrauch
SpracheHOC TETOLO FECET MONTANA
CONLUX SVA
MAVRICIO
QVI VISIT CONELO
ANNVS DODECEET
PORTAVIT ANNVS QARRANTA
TRANSIT DIE VIII KL IVNIAS
Grabinschrift Gohndorf/Mosel, 5./6.Jhdt.
HUNC TITULUM FECIT MONTANA
CONIUnX EIUS
MAURITIO
QUI VIXIT CUM ILLA
ANNOS DUODECIM
PERTULIT ANNOS QUADRAGINTA
TRANSIIT DIE VIII KaL IUNIAS
Reduktion des klassischen Formensystems
Lautwandel
Assimilation
Bedeutungswandel
Verschreibung ?
geschriebene ≠ gesprochene Sprache
spätantikes SCHRIFTLATEINspätantikes SCHRIFTLATEIN
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
schriftlich-mündlichgeschriebene ≠ gesprochene Sprachegeschriebene ≠ gesprochene Sprache
0 200 600400 800
merowingisches Latein
karoling.Reform
Schriftlatein Mittellatein
Augustinus (~400): "Melius est, ut nos reprehendant grammatici, quam non intellegant populi."
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
Vulgär-latein
Proto -romanisch
romanischeSprachen
Vulgärlatein1Schriftlatein VulgärlateinSchriftlatein Vulgärlatein
Lexik •intensivere Ausdrücke canere cantare sp: cantar f: chanter it: cantare
ante ab ante f: avant it: avanti
•derbere Ausdrücke caput testa"Scherbe"
f: tête it: testa sp: cabeza
equus caballus "Klepper"
f: cheval it: cavallo sp: caballosus porcus
f: porc it: porco sp: puerco e: pork
•Deminutiva auris auricula f: oreille it: orecchio sp: oreja
•Dekomposita colligere re-colligere f: récolter it: raccògliere sp: recoger
•reguläre statt irregulärer Verben
ire ambulare / vadere f: aller / je vais it: andare sp: andar
•Schwund von h-Phonetik hortus ortus it: orto sp: huerto•Schwund /
Lenisierung unbetonter Vokale
domina domna fr: (ma-)dame it: donna sp: doña
•Schwund von -m dominam domna
•Vokalwechsel dicit dicet Verfall des Formensystemslibrum libro•Konsonantenwechsel vixit bixit / visit / bisit
•Vokalprothese vor s- schola escola fr: école it: in iscuola sp: escuela
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
Vulgärlatein2Schriftlatein VulgärlateinSchriftlatein Vulgärlatein
Morphologie "Normalisierung" von unregelmäßigen Formen
posse potérepoteris potébisvolo vis velle volo voles volére
Umschreibung von Passiv
laudatus sumlaudatus eramlaudatus erolaudatus fuilaudatus fueramlaudatus fuero
it: sono lodato
Umschreibung von Futur eris esse (h)abes / volesdabis dare (h)abes darás it:
daráiKomparativ pulchrior magis / plus pulcher sp: más
f: plus it: più
Akkusativ ≡ Nominativ dominam domna
Umschreibung mit Präpositionen
multi nostrum multi de nosdicit nobis dicit ad nosnocte de / in noxgaudio cum gaudiumRomam in Roma
sp: de f: de it: di
Schwund der Neutra templum templus m.corpus corpus m.mare mare f.
sp: el templo f: le temple it: il tempio
Einführung des Artikels ille dom(i)nusilla dom(i)na
sp: la / el f: la / le // il it: la / il
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
MittellateinMITTELLATEINMITTELLATEIN
SATIS NOS OPORTIT TIMERE TRES CAUSAS,
KARISSIMI FRATRES,
PER QUAS TOTTUS MUNDUS PERIT:
HOC EST GULA ET CUPIDITAS ET SUPERBIA,
QUIA DIABULUS PER ISTAS TRES CAUSAS
ADAM PRIMUM HOMINEM CIRCUMVENIT DICENS:
IN QUACUMQUE DIE COMEDERITIS DE LIGNO,
HOC APERIENTUR OCULI VESTRI ..."Einsiedler Interlinearversion". Fragment einer Predigt, 11. Jhdt.
Wir müssen besonders drei Sünden fürchten, teuerste Brüder, durch die die ganze Welt zugrundegeht:
Dies ist die Gier, die Wolllust und der Hoch-mut, weil der Teufel durch diese drei Sünden den ersten Menschen Adam umzingelte und sagte:
"An dem Tag, an dem ihr vom Baum [der Erkennt-nis] esst, werden dadurch eure Augen geöffnet werden ... "
vulgärlateinische Einflüsse:
lexikalisch
phonetisch
morphologisch
syntaktisch
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
Mittellatein-ARRomanisch1MITTELLATEIN - ALTRÄTOROMANISCHMITTELLATEIN - ALTRÄTOROMANISCH
SATIS NOS OPORTIT TIMERE TRES CAUSAS,
KARISSIMI FRATRES,
PER QUAS TOTTUS MUNDUS PERIT:
HOC EST GULA ET CUPIDITAS ET SUPERBIA,
QUIA DIABULUS PER ISTAS TRES CAUSAS
ADAM PRIMUM HOMINEM CIRCUMVENIT DICENS:
IN QUACUMQUE DIE COMEDERITIS DE LIGNO,
HOC APERIENTUR OCULI VESTRI ...
afunda nos des time tres causas,
kare fratres,
per aquilla tut i lo seulo perdudo:
aquil is gurdus et qu il hom o mo potes ille et arcullus,
ki fai diabolus per aquillas tres causas
ille primaris homo canao, si plaida ille diavolus:
in quali die quo vo manducado de quil lin aves,
vene su avirtu fos o[c]uli ..."Einsiedler Interlinearversion". Fragment einer Predigt, 11. Jhdt.
lexikalisch:
l: abunde ="im Überfluss" rumantsch: avunda
l: decet ="es ziemt sich" r: descher
Chl: saeculum ="irdische Welt" vgl. "Säkularisation" r: secul
l: gurges ="Schlund" r: engurd = "gierig"
l: placere = "gefallen" Ml: placitare ="sagen" r: pledar ="sprechen"
l: manducare ="kauen" r: mangiar
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
Mittellatein-ARRomanisch2MITTELLATEIN - ALTRÄTOROMANISCHMITTELLATEIN - ALTRÄTOROMANISCH
SATIS NOS OPORTIT TIMERE TRES CAUSAS,
KARISSIMI FRATRES,
PER QUAS TOTTUS MUNDUS PERIT:
HOC EST GULA ET CUPIDITAS ET SUPERBIA,
QUIA DIABULUS PER ISTAS TRES CAUSAS
ADAM PRIMUM HOMINEM CIRCUMVENIT DICENS:
IN QUACUMQUE DIE COMEDERITIS DE LIGNO,
HOC APERIENTUR OCULI VESTRI ...
afunda nos des time tres causas,
kare fratres,
per aquilla tut i lo seulo perdudo:
aquil is gurdus et qu il homo mo potes ille et arcullus,
ki fai diabolus per aquillas tres causas
ille primaris homo canao, si plaida ille diavolus:
in quali die quo vo manducado de quil lin aves,
vene su avirtu fos o[c]uli ..."Einsiedler Interlinearversion". Fragment einer Predigt, 11. Jhdt.
phonetisch
Lenisierung:abunde afundadiabolus diavolustot- tutapertus avirtu
Metathese:saeculum seulo
Assimilation:ligno lin
Ausfall von h-habes aves
Vokalprothesequas aquilla
Archaismusdiabulus diabolus
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
Mittellatein-ARRomanisch3MITTELLATEIN - ALTRÄTOROMANISCHMITTELLATEIN - ALTRÄTOROMANISCH
SATIS NOS OPORTIT TIMERE TRES CAUSAS,
KARISSIMI FRATRES,
PER QUAS TOTTUS MUNDUS PERIT:
HOC EST GULA ET CUPIDITAS ET SUPERBIA,
QUIA DIABULUS PER ISTAS TRES CAUSAS
ADAM PRIMUM HOMINEM CIRCUMVENIT DICENS:
IN QUACUMQUE DIE COMEDERITIS DE LIGNO,
HOC APERIENTUR OCULI VESTRI ...
afunda nos des time tres causas,
kare fratres,
per aquilla tut i lo seulo perdudo:
aquil is gurdus et qu il homo mo potes ille et arcullus,
ki fai diabolus per aquillas tres causas
ille primaris homo canao, si plaida ille diavolus:
in quali die quo vo manducado de quil lin aves,
vene su avirtu fos o[c]uli ..."Einsiedler Interlinearversion". Fragment einer Predigt, 11. Jhdt.
morphologisch
Reduktion / Schwund der Morpheme
Umschreibung der Tempora
Perf. a.: PPP + essePerf. p.: habere + PPP Fut.I: venire + PPP
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
Mittellatein-ARRomanisch4MITTELLATEIN - ALTRÄTOROMANISCHMITTELLATEIN - ALTRÄTOROMANISCH
SATIS NOS OPORTIT TIMERE TRES CAUSAS,
KARISSIMI FRATRES,
PER QUAS TOTTUS MUNDUS PERIT:
HOC EST GULA ET CUPIDITAS ET SUPERBIA,
QUIA DIABULUS PER ISTAS TRES CAUSAS
ADAM PRIMUM HOMINEM CIRCUMVENIT DICENS:
IN QUACUMQUE DIE COMEDERITIS DE LIGNO,
HOC APERIENTUR OCULI VESTRI ...
afunda nos des time tres causas,
kare fratres,
per aquilla tut i lo seulo perdudo:
aquil is gurdus et qu il homo mo potes ille et arcullus,
ki fai diabolus per aquillas tres causas
ille primaris homo canao, si plaida ille diavolus:
in quali die quo vo manducado de quil lin aves,
vene su avirtu fos o[c]uli ..."Einsiedler Interlinearversion". Fragment einer Predigt, 11. Jhdt.
sytaktisch
vereinfachende Umschreibung des Partizips durch einen Gliedsatz
Schwund aller komplexeren Konstruktionen
oder Funktionswechsel:
Gerundiv Gérondif
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
Alpenromanisch Karte
Donau
Rhein
Französisch
Pro
venc
alis
ch
LombardischVenetisch
Die Romania ~ 1000Die Romania ~ 1000
Das Alpenromanische behielt in den Gebirgstälern sehr lange seine Eigenart.
Es zerfällt in drei Sprachen (Rätoromanisch – Ladinisch – Friulisch)
und sehr viele Untergruppen (Idiome).
Das Alpenromanische behielt in den Gebirgstälern sehr lange seine Eigenart.
Es zerfällt in drei Sprachen (Rätoromanisch – Ladinisch – Friulisch)
und sehr viele Untergruppen (Idiome).
Räto-romanisch
Räto-romanisch
Ladin-ischLadin-isch
FriulischFurlan
FriulischFurlan
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
Paternoster Synopse Pater noster, qui es in caelis, sanctificetur nomen tuumLatein:
Sursilvan:
Valader:
Puter:
Rumantsch:
Ladinisch:
Furlan:
Italienisch:
Bab nos,
Bap nos,
Bap nos,
Bab noss,
Pere nost,
Pari nestri,
Padre nostro,
quel che ti eis
tü chi est
tü chi est
ti che es
che t'ies
che tu sês
che sei
el tschiel,
in tschêl,
in tschêl,
en tschiel,
en ciel,
intai cîi,
nei cieli,
sogns vegn fatg
fat sonch vegna
sanctificho vegna
sanctifitgà vegnia
al sie santifiché
che al sedi santificât
sia santificato
tiu num
teis nom
tieu nom
tes num
ti inom
il to non
il tuo nome
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
Rätoromanisch Graubünden
Donau
Rhein
Das Rätoromanische in GraubündenDas Rätoromanische in Graubünden
rückgängig
seit 1982 neu geschaffene, gemeinsame
Schriftsprache Rumantsch
Grischun
heute~ 38.000 Menschen
Mehrsprachigkeit
Ursachen ?
rückgängig
seit 1982 neu geschaffene, gemeinsame
Schriftsprache Rumantsch
Grischun
heute~ 38.000 Menschen
Mehrsprachigkeit
Ursachen ?
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
Dominanz von Schweizerdeutsch und Italienisch
Fehlen vonkulturellen Zentren
lokale Idiome
Arbeitswelt
Abwanderung
Dominanz von Schweizerdeutsch und Italienisch
Fehlen vonkulturellen Zentren
lokale Idiome
Arbeitswelt
Abwanderung
Romanen in Vlbg.Romanen in VorarlbergRomanen in Vorarlberg
Orte mit spätantiken Spuren
~ 610 (Gallus und Kolumban)Romanen in Arbon und "Precantia"
in der Umgebung aber "Suebi"
802 letzte Nennung eines Romanen "Bennatus" in Bregenz
~ 800 karolingische Grafschaft Rätien:
vorwiegend fränk. Adel Umorientierung nach N
Zweisprachigkeit(im Montafon bis ins 17. Jhdt.)
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
NN+Scolastega Baldfred+EualiaNN+Scolastega Baldfred+Eualia
Priectus + NNaus Göfis
Priectus + NNaus Göfis
[H]onorat[us] Baldfred[H]onorat[us] Baldfred
Namen und Verwandschaft in Urkunde Rankweil ~ 850
IR 11regio
"Wallenmahd"
"Walensee"
"Walgau"
Rätoromanisch Frastanz1
AmerlügenAmerlügen
GúrtisGúrtis
Frasta-fédersFrasta-féders
MariéxMariéxMalrädaMalräda
BradafósBradafósKasálKasál
Gäla-plánaGäla-plánaRóssnisRóssnis
BlödleBlödleBarmúndBarmúnd
RungeldónRungeldón
FínaFína
QuádraQuádra
SpóndaSpónda
GauaGaua
BardéllaBardéllaRafáltaRafálta
GaschíerGaschíer
FallaséraFallaséra
GráppaGráppa
GafelínaGafelína
BazóraBazóra
PraragátzPraragátz
PultPult
BaschwérBaschwér
Sam
ina
Sam
ina
MottibéllaMottibélla
VermálaVermála
GarséttaGarsétta
GafedúraGafedúra
Hohe KöpfeHohe KöpfeDrei SchwesternDrei Schwestern
FRASTANZFRASTANZ
MóttaMótta
FisinálFisinálRunge-létschRunge-létsch
Frástanz: 842 "frastinas" < kelt. fras- "Regen" ???Samína: 1371 "Sammunen" < vorröm. sumena "feucht" vgl. fr. Somme < SamaraGúrtis: 1374 "Gurtins" < rtr. curtín "Hof" + Pl. -ns < lat. cohortium: "bei den Höfen"Rätoromanisch rund um FrastanzRätoromanisch rund um Frastanz
SarojaSaroja
GamstrálGamstrál
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
"Roll over" mit der Maus gibt zusätzliche Informationen
IR 11regio
Rätoromanisch Frastanz2
AmerlügenAmerlügen
GúrtisGúrtis
Frasta-fédersFrasta-féders
MariéxMariéxMalrädaMalräda
BradafósBradafósKasálKasál
Gäla-plánaGäla-plánaRóssnisRóssnis
BlödleBlödleBarmúndBarmúnd
RungeldónRungeldón
FínaFína
QuádraQuádra
SpóndaSpónda
GauaGaua
BardéllaBardéllaRafáltaRafálta
GaschíerGaschíer
FallaséraFallaséra
GráppaGráppa
GafelínaGafelína
BazóraBazóra
PraragátzPraragátz
PultPult
BaschwérBaschwér
Sam
ina
Sam
ina
MottMott
VermálaVermála
GarséttaGarsétta
GafedúraGafedúra
Hohe KöpfeHohe KöpfeDrei SchwesternDrei Schwestern
FRASTANZFRASTANZ
MóttaMótta
FisinálFisinálRunge-létschRunge-létsch
Frástanz: 842 "frastinas" < kelt. fras- "Regen" ???Samína: 1371 "Sammunen" < vorröm. sumena "feucht" vgl. fr. Somme < SamaraGúrtis: 1374 "Gurtins" < rtr. curtín+ Pl. -ns "Hof" < lat. cohortium: "bei den Höfen"Rätoromanisch rund um FrastanzRätoromanisch rund um Frastanz
SarojaSaroja
GamstrálGamstrál
Hydronyme meist vorrömisch
Toponyme aus der Agrarwelt
meist Komposita
Veränderungen durch
lokale Sprachentwicklung:Schwund des Auslautes
Lenisierung(p>b b>f c>g)
pra > par barval > var ver
Einfluss der Walserauslautendes –i
Akzentverschiebung
zunehmende Unkenntnis "Volksetymologien"
VerVermálamála
iibellabella1811 auf "Gellenpfannen"
1798 "auf gelbenblanen"
1761 "auf gella blana"
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
Rätoromanisch Dialekt Vlbg. Rätoromanische im Montafoner DialektRätoromanische im Montafoner Dialekt
Róssmigla
Gúttara
Marénd
spúdara
Búschla
Quatterpǽtsch
dt. Ross + rtr. migla < lat. micula "Krümmchen"
"Pferdeäpfel"
rtr. gutter < lat. guttus "Krug" "Krug, Flasche"
rtr. marénda < vlat. merénda "Jause" "Jause"
rtr. spidár < lat. sputáre "spucken" "spucken"
rtr. bovs + demin. -ella < lat. bos, bovis "Rind" "Kalb", Lockruf der Hirten
rtr. quatter + pe-s < lat. quattuor + pes, pedis
survivalssurvivals
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regio
EndeBuna sera !
Sin sevesér !
Buna notg !
Dierma bein !
Siemia dultsch !
Buna sera !
Sin sevesér !
Buna notg !
Dierma bein !
Siemia dultsch !
Schrift RätoromanischSprache Vulgärlatein
11 22 33 44 55 66 77 88 99 1010 1111 1212 1313 1414 1515 1616 1717 1818 1919 2020 2121 2222 2323 2424
IR 11regioEnde
top related