iruÑeko historia
Post on 07-Mar-2016
219 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
IRUÑEKO HISTORIA5.B mailako ikasleek
egindako lana
LEHENENGO BIZTANLEAK
BASKONIARRAK• Baskoiak izan ziren lehenengoak
• Erlijio naturala zuten, Eguzkia eta
Ilargia gurtzen zituzten eta Mari, Lurraren Jainkosa zen
• Adoretsuak ziren• Bere dirua zuten (CECA) deiturikoa
• Lehenengo biztanleak etxe altuak
jartzen zituzten
ERROMATARRAK K.a. 75. urtean
• Iruñera heldu• Pompaelo izena jarri zioten hiriari • Baskoiek eta erromatarrak harreman onak• Batzuek besteengandik ikasi• Baskoiek erromatarrei txanponak erakutsi• Kanpamenduak sortu, Cardo (Dormitaleria kalea) eta
Decumanus (Curia kalea)• Galtzadak, akueduktuak ...sortu• Baskoiek bere txanpon eta legeekin jarraitu zuten
LEHENENGO KRISTAUAK
• Kristautasuna Iruñera heldu
• San Saturninok ikasle bat bidali zuen gure lurraldera ebanjelizatzera
• Bataioa jaso zuen lehenengoetako bat Firminus izan zen, Senatorearen semea, gure San Fermin.
BARBAROAK ETA BISIGODOAKK.O. VI. MENDEAN
VI. MENDEAN
• Barbaroek Iruña suntsitu zuten• Zibilizazioa nabarmendu zuten• Horren bitartean kristautasuna finkatuta zegoen gure
herrian• Apezpiku godoek hiria menperatu zuten,
arabiarrak iritsi arte.• Zezen plazatik hurbil bere aztarnak daude.
711 URTETIK AURRERA
• 711. urtean Musulmanek Gibraltargo itsasartea gurutzatu zuten.
• Bisigodoak eta Rodrigo erregeak borroka utzi zuten eta Andaluzia aldera arabiarrei aurre ematera joan ziren.
ORREAGAKO GATAZKA
• Hura Orreagako bataila ospetsua izan zen, 778koa• Karlomagno Zaragoza konkistatzen saiatzen zen, Iruñeko
harresiak suntsituz• Musulmanek traizionatu zuten• Iruindarrek AMAN izeneko zerga bat ordaintzen zieten• Borroka latza sortu zen
IRUÑEKO ERRESUMAIX. MENDEAN
ENEKO ARITZA
• IX. mendera arte, baskoiek ez zuten erregerik• Mende horren erdialdera buruzagi bat agertu zen• Iruñeko errege onartua, ENEKO ARITZA• Erriberako musulmanekin harreman onak • Erresuma sortu zuen• Iruñak 2000 biztanle zituen
HIRU HIRIALDEAK
• Nafarroako erregeak beste hiri batzuetan bizi ziren: Tuteran, Erriberrin, Tebasen eta Tafallan
• Iruñean hiru HIrialde antolatu ziren:
o Nabarreria o San Zerningo Burgoa o San Nikolaseko Hirialdea
SANTIAGO BIDEA
• Hiriaren hazkundea nabaria izan zen Pedro de Roda apezpikuarekin
• Hirira Frantziako portaletik barrena sartu ziren erromesak eta Europako kultura eta haize berriak ekartzen zituzten
• "Rua de los Peregrinos" zeharkatu eta Nabarreriako plazara heldu
Frantziako Portala
IRUÑEKO BESTE BURGO BATZUK
XII. MENDEA
SAN ZERNIN BURGOA
• San Zernin frantsesez San Saturnino deitzen da• Pribilegioak zituzten, ez zuten zergarik ordaintzen• Merkataritza kontrolatzen zuten• Beraien hizkuntza: Okzitanoa• Kale nagusia eta Jarauta kaleak
SAN NIKOLAS BURGOA
• Frankoek eta nafarrek San Nikolas hirialdea osatu zuten• San Nikolas eliza elkarlanean eraiki zuten • Ez zuten San Zernin burgokoen pribilegiorik, zergak
ordaintzen zituzten
BURGOEN ARTEKO LISKARRAK
• Auzoetako bizilagunak nafarrak eta atzerritarrak ziren• Ikaragarrizko istilu eta liskarrak sortu ziren haien artean• San Miguel auzoa betirako desagertu zen• XIII. mendearen bukaeran, gaztelu bat eraiki zuten• 1276. urtean Nabarreriaren suntsiketa gertatu zen
IRUÑEKO KATEDRALAXII. MENDEA
KATEDRALA• Katedrala Nafarroako arte monumentu
handienetarikoa• Katedrala: hasieran erromanikoa• Horren gainean: estilo gotiko arkuak• Lur azpian Pompaelo zaharraren
eraikuntzetako aztarnak• Kalonjeak bizi ziren bertan • Klaustroaren lurrean dauden zenbakiak
hildakoan ehortzi zituzteneko hilobiak• Katedralean Karlos III.a Noblea eta
emaztea, Leonor, lurperatuta daude
KATEDRALA
IRUÑA XV. MENDETIK XIX.MENDERA
XV. MENDEA: KARLOS III
• Batasunaren pribilegioa:oHiru Burgoak batu eta udal
etxe bat sortu zuen alkate bakar batekin
• Oraingo armarria sortu zuen
XVI. MENDEA
• Gaztelu bat eraiki zuten Iruñean• XVI. mende bukaeran, gaztelu hori zaharkituta geratu zen
garai hartako babes-sistemak kontuan hartuta• Iruña oso gune militar garrantzitsua zen• Izugarrizko Gotorlekua eraiki zuten izar pentagonal baten
itxurakoa• Egun, Ziudadela deiturikoa
XVII. MENDEA
• Gaztelu plazak ez du beti izen hori izan• Hasiera batean gaztelu aurreko belardi bat zen• Gero, torneo eta arma-jokoak ospatzeko erabili zen• San Fermin jaietan zezen jaialdiak ospatzen ziren bertan
XVIII. MENDEA• XVIII. mendean ura eta argia
iritsi zen• Hirigintza hobekuntzak hobetu
ziren• Iruña hiri modernoa bilakatzen
hasi zen, egitura aldatu gabe• Udaletxea: eraikuntzarik
barrokoena. Egun aurrekaldea gelditzen da bakarrik
• Ura hiriko iturrietatik hartzen zen
XIX. MENDEA
• Ura ekartzea XIX. mendean osatu zen• Artetako iturburutik harturiko uren bitartez
IRUÑA: 1808tik AURRERA
1843-1874 URTEETAN
• 1.808. urtean Iruña Indendentzia Gerraren eszenatoki izan zen
• Frantsesek Ziudadela hartu nahi zuten• Ziudadela frantsesen esku geratu zen gerra bukatu arte
1843-1874 URTEETAN
• Nafarroako jauregia eraiki zuten• Zezen plaza eta Santo Domingo merkatua eraiki zuten• Sarasate pasalekuari ere Valencia pasalekua deitzen zaio,
Madrilgo Errege-Jauregia soberan ziren sei estatua ekarri zituzten bertan jartzeko
• Nafarroako Jauregia Carlos III- en etorbidean kokatu
• Beranduago, Ziudadelako bi bastoi lurreratu ziren, eta horrela, Ziudadelaren eta Sarasate pasalekuaren artean etxeak eraiki ziren
• Harresi zati bat eraistea baimendu zen eta BIGARREN ZABALGUNEA eraiki zen
FORU OROITAGARRIA
• Sarasate pasalekuan kokatua• Gamazada izeneko altxamendu
oroigarri • Nafarroako eskubide historikoak
gogoratzeko
• Monumentua 1903.urtean bukatu zen eta oraindik inauguratu gabe dago
• Behean irakur daiteke:lana, bakea, justizia, autonomia eta historia
IRUÑA XIX. ETA XX. MENDEETAN
XIX. MENDEAN
• Iruña harresiz inguratuta• Zubi igokorrak goizean jeitsi
eta gauean igo• Kale batzuk artisauen
lanbideen izenak zituzten: oCaldereria (pertzagileena)oZapateria (zapatariena)...
• Ilunabarrean, San Zernin dorretik, ilun-ezkila jo eta hiriko kalean ixten ziren
San Zernin Dorrea
XX. MENDEAN
• Trenbide elektrikoa• Iruña Zaragotza lotu• Mendiko zura eta bidaiariak
garraiatu• Tren-geltokia San Lorentzo
elizaurrean zegoen• Geltoki bat Sarasate
Pasealekuan• Mendearen erdian utzi zion
bidaiatzeari
Irati trena
XX. MENDEAN
• Lurrunezko trena• Iruña-Donostia
bidea lotu• Geltokia
Zaragozako errepidean
• Foru Plazatik hurbil
Plazaola trena
KALEAK• Lau kale-garbitzaile eta zaldi-gurdi
pare bat• Kale horiek mantentzen dira egun• Kale bateko jendeak lanbide berbera
zuen• Sanferminak urrian ospatzen ziren• Lurrezkoak, zikinak egoten ziren• JARAUTA kalea, larruketarien kale
nagusia zen, larrugin gehienak bizi ziren eta
• ESTAFETA kalea, "Zurriburu" zen. Oraingo izena Posta zentrala zegoelako
Estafeta kalea
top related