jaarverslag 2014
Post on 07-Apr-2016
238 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
0 Hoofdstuk 1
ERFGOED LOMMEL VZW Luikersteenweg 244 3920 LOMMEL Ondernemingsnummer 0422.264.556 Identificatienummer 13007/81 2014
Leysen Veerle
Directeur Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag Erfgoed Lommel vzw
1 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
JAARVERSLAG 2014
Erfgoed Lommel vzw
Inleiding
Onder het motto “Samen ontdekken we het Lommelse erfgoed en zorgen we ervoor” beheert
Erfgoed Lommel vzw naast De Barrier, een Historisch Documentatiecentrum dat onderdak vond in het
Barrierhuis, ook nog De Kolonie, een Archeologisch Museum dat ondergebracht is in de voormalige
Staatsboerderij nr. 4, ook wel gekend als het ‘Huis Corens’.
Staatsboerderij nr. 4
Barrierhuis
Omstreeks 1790 werd door de overheid langs de pas aangelegde steenweg van Luik naar
’s-Hertogenbosch een Barrierhuis gebouwd voor de inning van tolgelden, het verlenen van
logies aan reizigers en het verlenen van stalling voor de paarden. De pachter van de Barrier
moest niet alleen tolgelden innen en onderdak verlenen aan reizigers en paarden, maar stond
ook in voor de ontginning van de heide. Zo werd in de Lutlommelse Heide de basis gelegd
voor het latere gehucht Lommel-Barrier.
Dit Barrierhuis is ingericht als “De Barrier” – Historisch Documentatiecentrum, waar het Lommelse
erfgoed in al zijn aspecten wordt bestudeerd. De Barrier is de maatschappelijke zetel van de
vereniging, het herbergt het archief, de bibliotheek en het documentatiecentrum, er vinden lezingen en
studiedagen plaats...
De Belgische regering trachtte omstreeks 1850 de toenmalige economische crisis te
verlichten door de woeste heidegronden in de Kempen te ontginnen.
Op de Heuvelse Heide in Lommel werden vloeiweiden aangelegd. In de
onmiddellijke nabijheid van de vloeiweiden stichtte de Belgische overheid een
“colonie agricole”. Er kwamen 20 staatsboerderijen, met een kerk, een pastorie en
een school. De staatsboerderijen, die nu bijna allen verdwenen zijn, werden op
identieke wijze gebouwd langs een thans verdwenen kanaaltje (de huidige straat
“Kolonie”). Dit landbouwexperiment van de overheid werd een mislukking maar het
lag desondanks wel aan de basis van het ontstaan van het gehucht Lommel-Kolonie.
2 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
Museum De Kolonie is in de periode november 2013 tot en met april 2014 grondig heringericht. Het is
een museum geworden dat uitsluitend gewijd is aan prehistorische archeologie. Museum De Kolonie
vertelt het interessante verhaal van prehistorische jagers-verzamelaars en boeren aan de hand van
authentieke Lommelse vondsten. Levensechte figuren van jagers-verzamelaars en filmpjes die
prehistorische technieken tonen, voeren je duizenden jaren terug in de tijd. Maquettes en touchscreens
met boeiende afbeeldingen verduidelijken het verhaal, dat geschikt is voor alle nieuwsgierige mensen,
jong en oud.
De inrichting van het museum gebeurde dankzij de financiële steun van de Provincie Limburg, de Stad
Lommel, de Nationale Loterij en CERA.
Maar Erfgoed Lommel doet meer dan dat, zoals uit de lectuur van dit jaarverslag 2014 duidelijk naar
voren komt. Even een greep uit onze activiteiten: Erfgoed Lommel geeft een eigen tijdschrift uit dat de
naam "Te Lomelle op die Campine" draagt en dat in 2014 al aan zijn 40ste jaargang toe was. Erfgoed
Lommel kent een zeer goed uitgebouwde educatieve werking met als paradepaardje het educatieve
project “Oertijd” dat bestemd is voor leerlingen van de derde graad van het basisonderwijs. Dit project
werd - n.a.v. de herinrichting van Museum De Kolonie tot een prehistorisch archeologisch museum -
in 2014 grondig hervormd. Maar ook voor volwassenen verzorgt Erfgoed Lommel een uitgebreide
educatieve werking met lezingen, cursussen, ontmoetingsdagen, … Erfgoed Lommel is een
belangrijke schakel in het stedelijke Erfgoedbeleid en behandelt in die hoedanigheid ook dossiers rond
monumentenzorg, verleent archeologische adviezen… Erfgoed Lommel is de lokale coördinator van
ondermeer Erfgoeddag, Open Monumentendag en Vlieg en is daarnaast ook een druk aangezochte
partner – of zelfs de ‘trekker’ - in verscheidene lokale en regionale overkoepelende projecten en
samenwerkingsverbanden. De organisatie heeft een eigen website en een facebookpagina…
Dit jaarverslag wil een totaalbeeld geven van de werking van Erfgoed Lommel in 2014.
Het is onderverdeeld in twee grote hoofdstukken. Hoofdstuk 1 is gewijd aan het zakelijk beheer met
daarin aandacht voor de organisatiestructuur (juridische status, samenstelling van het bestuur …), het
personeel en de financiën (werkwijze, subsidiëring en sponsoring). Hoofdstuk 2 geeft een overzicht
van de inhoudelijke werking. U krijgt meer informatie over de collecties van Erfgoed Lommel,
toelichting bij de wetenschappelijke werking en in het kader van de publiekswerking geven we u de
bezoekersstaten en een opsomming van de eigen activiteiten en van de activiteiten in
samenwerkingsverband.
We eindigen dit jaarverslag met enkele korte slotbeschouwingen.
Wilt u er het fijne van weten?
Dan nodig ik u uit om het jaarverslag 2014 eens grondig door te lezen.
Veel leesgenot.
3 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
1. ZAKELIJK BEHEER
A. ORGANISATIESTRUCTUUR
Erfgoed Lommel is een V.Z.W., opgericht op 17 december 1981 onder de naam Museum Kempenland
vzw. In 2007 werd de naam van de vereniging gewijzigd in Erfgoed Lommel vzw.
Voorzitter en secretaris treden op als vertegenwoordigers van de vereniging en hebben namens de
Raad van Bestuur zeggenschap in het museum.
Tijdens de Algemene Vergadering van 05/02/2014 werden het jaarverslag 2013 en de jaarrekening
2013 goedgekeurd.
Omvorming tot GEVAP (gemeentelijk verzelfstandigd agentschap in privaatrechterlijke vorm)
Op 13 mei 2014 vond in het Huis van de Stad in Lommel de Algemene Vergadering plaats waarop
Erfgoed Lommel vzw omgevormd werd tot een GEVAP (gemeentelijk verzelfstandigd agentschap
in privaatrechterlijke vorm) overeenkomstig de bepalingen van het Gemeentedecreet.
De maatschappelijke zetel van de vereniging is gevestigd in het stadskantoor van de stad Lommel,
Hertog Janplein 1, 3920 Lommel.
De organisatiestructuur is nu als volgt:
- Algemene Vergadering:
12 effectieve stemgerechtigde leden
hoogste orgaan van de vereniging
Lid categorie A (aangeduid door de gemeenteraad): bevoegde schepen
Mevrouw Rita Phlippo, Kerkhovensesteenweg 453, 3920 Lommel (Sp.a);
Zij zetelt tevens als lid categorie B binnen de Algemene Vergadering, m.a.w. in een
dubbele hoedanigheid;
Leden categorie B (aangeduid door de gemeenteraad): 5 leden voorgedragen door de
politieke fracties binnen de gemeenteraad (voor iedere fractie 1) waarbij de fracties erover
waken dat deze leden een voldoende band hebben met het maatschappelijk doel en de
werking van de vereniging:
1) Mevrouw Phlippo Rita, Kerkhovensesteenweg 453, 3920 Lommel (Sp.a)
2) De heer Indenhoek Dag, Stortstraat 53, 3920 Lommel (Open VLD)
3) De heer Cools Wesley, Molsekiezel 299, 3920 Lommel (N-VA)
4) De heer Geuens Pieter, Gestelsedijk 113, 3920 Lommel (CD&V)
5) De heer Henderickx Staf, Kapittelhof 12, 3920 Lommel (PVDA+);
Leden categorie C (aangeduid door de gemeenteraad): 6 vrijwilligers uit de erfgoedsector
(= tevens leden van de Vaste Commissie van Advies)
1) De heer Mertens Theo, Lismortel 31, 3920 Lommel
2) De heer Jansen Jos, Rijfstraat 28, 3920 Lommel
3) De heer Vanduffel Toon, Knapenhoef 27, 3920 Lommel
4) De heer D’Joos Lucien, Burgemeestersstraat 91, 3920 Lommel
5) De heer Ryckalts Eddy, Albert Servaesdreef 45, 3920 Lommel (overleden op
26/08/2014; vervanging is geagendeerd op de gemeenteraad van januari 2015)
6) De heer Goverde Jan, Gebroeders Van Eyckdreef 5, 3920 Lommel
De directeur van Erfgoed Lommel is secretaris van de Algemene Vergadering.
Tijdens de Algemene Vergadering van 24/09/2014 werden de begroting 2015 (met het
Memorie van Toelichting) en het Jaarprogramma 2015 goedgekeurd.
4 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
- Raad van Bestuur:
benoemd door de Algemene Vergadering voor een termijn van 6 jaar (gelijklopend met de
gemeentelijke legislatuur).
11 leden die op evenredige wijze de politieke fracties binnen de gemeenteraad
vertegenwoordigen. De bevoegde schepen is tevens voorzitter van de Raad van Bestuur:
1) Mevrouw Kog Gerda, Mudakkers 5 B, 3920 Lommel (Sp.a)
2) Mevrouw Ven Rina, Grote Fosséstraat 9, 3920 Lommel (Sp.a)
3) De heer Van Eepoel Dominiek, Norbert Neeckxlaan 70, 3920 Lommel (Sp.a)
4) Mevrouw Baert Veerle, Zwanenstraat 20, 3920 Lommel (Sp.a)
5) Mevrouw Phlippo Rita, Kerkhovensesteenweg 453, 3920 Lommel (voorzitter) (Sp.a)
6) De heer Vanbeneden Roger, Einde 2 G, 3920 Lommel (ondervoorzitter) (Open VLD)
7) De heer Wouters Rik, Grote Hoef 13, 3920 Lommel (N-VA)
8) De heer Witters Marc, Heide 21, 3920 Lommel (N-VA)
9) De heer Hesius David, Waaltjes 54, 3920 Lommel (CD&V)
10) De heer Timmers Jacques, Molenstraat 26, 3920 Lommel (CD&V)
11) De heer Henderickx Staf, Kapittelhof 12, 3920 Lommel (PVDA+)
De voorzitter van de Vaste Commissie van Advies en de directeur van Erfgoed Lommel
zetelen als waarnemer met adviserende stem binnen de Raad van Bestuur.
De directeur van Erfgoed Lommel is tevens secretaris van de Raad van Bestuur.
De Raad van Bestuur vergaderde in 2014 op woensdag 04/06/2014, 25/06/2014, 01/10/2014
en 03/12/2014 telkens om 19.30u in De Barrier, Historisch Documentatiecentrum,
Luikersteenweg 244 in Lommel.
- Vaste Commissie van Advies:
1) De heer Mertens Theo, Lismortel 31, 3920 Lommel (voorzitter)
2) De heer Goverde Jan, Gebr. Van Eyckdreef 5, 3920 Lommel (secretaris)
3) De heer Caris José, Kapelstraat 46, 3920 Lommel
4) De heer Jansen Jos, Rijfstraat 28, 3920 Lommel
5) De heer D’Joos Lucien, Burgemeestersstraat 91, 3920 Lommel
6) De heer Lemmens Koen, Koning Albertlaan 87, 3920 Lommel
7) De heer Vanduffel Toon, Knapenhoef 27, 3920 Lommel
8) De heer Ryckalts Eddy, Albert Servaesdreef 45, 3920 Lommel (overleden op
26/08/2014; vervanging is geagendeerd op de gemeenteraad van januari 2015)
De Vaste Commissie van Advies heeft een door de gemeenteraad goedgekeurd organiek
reglement. Ze vergaderde in 2014 op 03/04/2014, 11/06/2014, 15/10/2014 en op 05/11/2014.
De vzw Erfgoed Lommel sloot op 9 oktober 2014 een samenwerkingsovereenkomst af met de Stad
Lommel (gelijklopend met de gemeentelijke legislatuur). Deze overeenkomst werd goedgekeurd door
de gemeenteraad op 23 september 2014 en door de Algemene Vergadering van de EVA Erfgoed
Lommel vzw op 24 september 2014.
De Stad Lommel beschouwt Erfgoed Lommel vzw als een belangrijke partner in het stedelijke
erfgoedbeleid. Dit vertaalt zich enerzijds in bovenvernoemde samenwerkingsovereenkomst waarin de
wederzijdse rechten en plichten opgesomd staan en anderzijds in de structurele financiële
ondersteuning die de Stad biedt aan Erfgoed Lommel voor de duur van één beleidsperiode.
De Stad Lommel beschouwt Erfgoed Lommel als het instrument bij uitstek ter realisatie van haar
beleid met betrekking tot Erfgoed en als adviesorgaan wat betreft erfgoedzaken.
5 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
B. PERSONEEL
De directeur, Veerle Leysen, is sedert 01/09/1989 tewerkgesteld bij Erfgoed Lommel vzw in D.A.C.-
verband (nu geregulariseerd D.A.C.: zie hieronder) en heeft een universitaire scholing genoten
(licentiate archeologie). Vanaf 01/04/2013 werkt Veerle Leysen nog halftijds (19/38). Haar
oorspronkelijke takenpakket werd herverdeeld. Leysen is sedert 01/04/2013 belast met de algemene
leiding en coördinatie, zowel op zakelijk als op inhoudelijk vlak.
De conservator / wetenschappelijk medewerker, Ferdinand Geerts is universitair geschoold
(licentiaat archeologie).
Vanaf 1 december 2004 tot en met 31 augustus 2007 werd hij voltijds tewerkgesteld middels een
projectsubsidie aangevraagd in het kader van het Erfgoeddecreet voor een project: “Inventarisatie,
geautomatiseerde collectieregistratie en documentatie van de collecties van Museum Kempenland met
het oog op het opstellen van een collectieplan”. Hij kon vanaf 1 september 2007 voltijds worden
aangeworven met een contract van onbepaalde duur dankzij de jaarlijkse structurele werkingstoelage
van de Stad Lommel. Vanaf 1 juli 2010 werkt hij in het stelsel van 1/5 tijdskrediet eindeloopbaan.
Vanaf 01/04/2013 is Geerts conservator en is hij belast met de inhoudelijke werking m.b.t. collecties,
behoud en beheer, wetenschappelijk onderzoek en publiekswerking (voorbereiding van
tentoonstellingen, lezingen en studiedagen…).
De V.Z.W. Erfgoed Lommel stelt verder ook nog volgende mensen tewerk in een geregulariseerd
D.A.C.-project (mits subsidiëring door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Agentschap
Kunsten & Erfgoed):
- Gerd Bloemen: A1 Public Relations. Werkt sedert 01/07/2013 in totaal 0,9 VTE waarvan 0,4
VTE middels subsidies Sociale Maribel. Verantwoordelijke publiekswerking en
fondsenwerving. Bloemen staat ondermeer in voor de educatieve werking, alle contacten met
pers en publiek, de contacten met het bedrijfsleven, samenstelling en lay-out van het tijdschrift
van Erfgoed Lommel vzw, de lay-out van de publicaties uit de reeks “Publicaties van de
V.Z.W. Erfgoed Lommel”, de vormgeving van publicitair drukwerk, …
- Ursula Dewit: H.S.O. (beroeps). Halftijds, onthaalbediende en administratief medewerkster.
Dewit is sedert 01/09/2013 in ziekteverlof. Zij werd tot en met 31/07/2014 vervangen door
Nancy Bergs en vanaf 01/08/2014 door Pauline Corens.
- Nancy Bergs: A1 Marketing. Halftijds, administratief medewerkster. Zij is verantwoordelijk
voor de boekhouding en personeelszaken i.s.m. directeur Veerle Leysen. Ze had tot en met
31/07/2014 een vervangingscontract voor Ursula Dewit. Vanaf 01/08/2014 is ze aangeworven
met een contract van onbepaalde duur in de plaats van Liliane Moors die op 1 augustus 2014
op rust gesteld werd.
- Pauline Corens: graduaat scheikunde en postgraduaat KMO-management. Halftijds in
vervanging van Ursula Dewit tijdens diens ziekte, aangeworven als onthaalbediende en
administratief medewerkster. Staat samen met Gerd Bloemen in voor de educatieve werking.
Ze onderhoudt in dit kader de website wo1.erfgoedlommel.be en staat in voor het ontwikkelen
van een participatieproject van ouderen en erfgoedzorg.
- Liliane Moors: L.S.O., halftijds, handlanger. Ze vervult echter de volgende taken:
onthaalbediende en administratief medewerkster. Op rust gesteld sedert 01/08/2014.
- Lydia Peeters: L.S.O., halftijds, handlanger / poetsvrouw. Lydia Peeters vervult ook
ondersteunende administratieve taken.
Erfgoed Lommel stelt ook nog Karel Geerts tewerk (voltijds) met een contract van onbepaalde duur.
Karel Geerts heeft een diploma ASO en een getuigschrift Initiatie in de Bibliotheekwetenschappen en
wordt ingezet als collectieregistrator onder supervisie van conservator Ferdi Geerts.
6 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
Daarnaast is het personeelskader van Erfgoed Lommel sedert 16/03/2013 uitgebreid met Wannes
Wilms (master analytische scheikunde, master pedagogische wetenschappen, bachelor
onderwijskunde) (voltijds) via een dienstaanwijzing van de stad Lommel. Wilms is ondermeer belast
met ICT, de uitbouw van een nieuwe organisatie- en personeelsstructuur en hij werd aangeduid als
coördinator in het traject naar een Erfgoedconvenant voor Noord-Limburg.
Erfgoed Lommel werkt ook met vrijwilligers, waaronder de leden van de Raad van Bestuur.
Het personeel wordt in de gelegenheid gesteld om opleidingen studiedagen, vormingsdagen en
ontmoetingsdagen bij te wonen. In 2014 werd deelgenomen aan:
- Inspiratiedag voor Vlieg met workshops, sprekers uit binnen- en buitenland en praktische tips
op 13/01/2014 in CC Lamot in Mechelen. Bijgewoond door Gerd Bloemen.
- Cursus “Inleiding tot de industriële archeologie – industrieel erfgoed” van de Vlaamse
Vereniging Industriële Archeologie (VVIA) op 22/02/2014 in De Barrier- Historisch
Documentatiecentrum van Erfgoed Lommel. Bijgewoond door Veerle Leysen.
- Informatiesessie over Erfgoedconvenants in CC Palethe in Overpelt op 26/02/2014.
Bijgewoond door Ferdi Geerts, Veerle Leysen en Wannes Wilms.
- Performance door Stijn Meuris over “Wereldoorlog I in Limburg” op 12/03/2014 in het
Provinciehuis in Hasselt: try-out voor scholen en socioculturele organisaties. Bijgewoond door
Wannes Wilms, Nancy Bergs en Veerle Leysen.
- Studiedag ingericht door het Netwerk Erfgoededucatie Limburg en het P.C.C.E. rond het
thema “Erfgoedsnoepers. Erfgoedbemiddeling en -educatie in Limburg” in de Begijnhofkerk
van Sint-Truiden op 20/03/2014. Bijgewoond door Gerd Bloemen, Wannes Wilms en Veerle
Leysen.
- Cursus “Lokaal erfgoed op maat van jongeren” - over erfgoededucatie en lokaal erfgoed op
maat van kinderen - in Ecocentrum De Goren in Mol door Prof. Dr. Tamara Ingels op
06/05/2014, 13/05/2014 en 27/05/2014. Bijgewoond door Gerd Bloemen en Wannes Wilms.
- Heemdag van Heemkunde Limburg op 17/05/2014 in het CC van Zutendaal over het thema
“Schansen”. Bijgewoond door Ferdi Geerts.
- Vormingsdag voor Erfgoedvrijwilligers door Heemkunde Vlaanderen op 24/05/2014.
Bijgewoond door Ferdi Geerts.
- Op 28/06/2014 vond in CC Lamot in Mechelen een consultatieronde plaats “Code van goede
praktijk” met betrekking tot het nieuwe onroerenderfgoeddecreet. Bijgewoond door Ferdi
Geerts en Veerle Leysen.
- Studiedag “Nieuwe onroerenderfgoeddecreet” in CC Lamot in Mechelen op 30/10/2014.
Bijgewoond door Ferdi Geerts.
- Ontmoetingsdag “Zorgen voor later?! Inspirerende raakvlakken tussen ouderenzorg en
erfgoed” in een organisatie van Erfgoedcel Waasland op 8/11/2014 in kasteel Blauwendael in
Waasmunster. Bijgewoond door Pauline Corens.
- Inspraakmoment “Erfgoedconvenant Noord-Limburg” in De Soeverein in Lommel op
22/11/2014. Bijgewoond door Ferdi Geerts, Veerle Leysen en Wannes Wilms.
- Congres “Erfgenoten” op 1/12/2014 en 2/12/2014 in het Gallo-Romeins Museum in Tongeren.
Over de museumervaring in de 21ste eeuw: hoe kunnen musea een lange en betekenisvolle
relatie met hun bezoekers ontwikkelen. Bijgewoond door Gerd Bloemen en Wannes Wilms.
- Contactdag Prehistorie – Préhistoire aan de universiteit van Luik op 6/12/2014. Bijgewoond
door Ferdi Geerts.
7 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
C. FINANCIËN
Werkwijze
De directeur van Erfgoed Lommel is de verantwoordelijke voor de boekhouding van de organisatie.
Zij wordt daarin bijgestaan door medewerkster Nancy Bergs.
Erfgoed Lommel maakt voor de verwerking van de financiële gegevens gebruik van het
softwarepakket ProAcc Professional 2.26.
Via een instrument van maandelijkse budgetvergelijking wordt de financiële situatie van de
organisatie op de voet gevolgd en beheerd.
Omstreeks 1 september van het lopende werkjaar wordt een begroting opgesteld voor het volgende
werkjaar. Deze begroting wordt na goedkeuring door de Algemene Ledenvergadering van de vzw
Erfgoed Lommel aan het stadsbestuur voorgelegd als onderdeel van de aanvraag van de jaarlijkse
structurele werkingstoelage.
Jaarlijks gebeurt in de loop van de maanden januari – februari een revisie van de boekhouding van het
voorbije werkjaar door een externe accountant, namelijk Accountantskantoor Vanwijn. Zijn verslag,
i.c. de jaarrekening, wordt vervolgens tijdens een Algemene Ledenvergadering goedgekeurd en doet
daarna dienst als verantwoordingsstuk bij de lokale overheid en bij het Agentschap Kunsten &
Erfgoed.
Subsidies
Erfgoed Lommel vzw heeft in 2014 een bedrag van 316.455,86 euro subsidies ontvangen vanwege:
- Stadsbestuur Lommel: structurele werkingstoelage ten bedrage van 95.000 €;
- Provincie Limburg: subsidies in het kader van E-xtra ten bedrage van 35.000 € (saldo voor het
project “Erfgoed Lommel 3.0”: herinrichting Museum De Kolonie);
- Ministerie Vlaamse Gemeenschap:
subsidie geregulariseerd DAC-project: 135.751,34 € (= 4 voorschotten 2014 en saldo
2013)
werkingstoelage Erkende musea: 12.549,00 € (= 2 voorschotten 2014 en saldo 2013)
uitvoering VIA-akkoord: 11.063,61 euro
subsidies Sociale Maribel: 14.591,91 € (= 4 voorschotten 2014 en saldo 2013)
Sponsoring
Erfgoed Lommel ontving in 2014 het bedrag van 8.875 euro aan sponsoring:
- sponsoring van het tijdschrift “Te Lomelle op die Campine” door 15 firma’s voor 2.375,00
euro in totaal. In ruil daarvoor werden in elk van de vier nummers het middenkatern en de
laatste bladzijde gereserveerd voor reclameboodschappen;
- in 2014 werd afgestapt van de klassieke formule van hoofdsponsor en projectsponsors. In de
plaats daarvan werd door Wannes Wilms i.s.m. Gerd Bloemen onder de noemer “Scabinatus”
een volledig nieuwe sponsorwerking op poten gezet. Hiermee werd 6.500,00 euro aan
sponsorgelden opgehaald.
Een heel oud schepenzegel van Lommel uit 1397- of tenminste een replica ervan – met
daarop de vermelding "Scabinatus de Lumele" lag aan de basis van deze vernieuw(en)de
sponsorwerking. Er werd een kring opgericht – genaamd “Scabinatus” – die in zijn rangen
erfgoedliefhebbers samenbrengt die samen willen nadenken en (be-)sturen vanuit het verleden
van Lommel. Het opzet is een vaste kring van sponsors op te richten die elk een bedrag van
500 euro op jaarbasis sponsoren met een numerus clausus van 25 leden.
De leden van de kring krijgen ook “iets terug” voor hun sponsorbijdrage. De kring maakt drie
keer per jaar op een heel eigenwijze manier kennis met het erfgoed van de eigen streek of van
Lommel in het bijzonder. Verder werden een paar vaste gebruiken geïntroduceerd, die vanuit
een soms ondeugende of ludieke insteek vooral een aangename en gezellige sfeer willen
creëren binnen de groep. We nodigen een spreker uit die de zaak vanuit een onverwachte hoek
durft belichten. We bezoeken een museum of een oud klooster. We gaan wandelen rond een
8 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
speciaal thema en bedenken allerlei opdrachten… De samenkomst verloopt steevast in een
gemoedelijke sfeer, waar ook de innerlijke mens aan zijn trekken mag komen.
27/03/2014: 1ste samenkomst in het Raadhuis in Lommel
03/09/2014: 2de samenkomst in Museum De Acht Zaligheden in Eersel
14/12/2014: 3de samenkomst in Lommel-Kattenbos
Anderzijds krijgen de leden elk nummer van het tijdschrift Te Lomelle op die Campine en
mogen ze naar believen Museum De Kolonie en het documentatiecentrum De Barrier
bezoeken.
Voor sponsoren die drie jaar op rij een trouwe bijdrage leveren, is er een speciale gouden pin
die ontworpen en vervaardigd werd door Martine Oversteyns, Lommelse goudsmid en zelf
ook lid van de kring Sacbinatus. Deze pin is een prachtige voorstelling van de Lommelse eik.
Van de opbrengst van deze sponsorwerking kan de VZW dankbaar gebruik maken om de
dagelijkse werking uit te breiden met diverse projecten voor het behoud van het Lommelse
erfgoed.
D. DATABEHEER: INSTALLATIE VAN NAS
Om het werken vanop twee locaties te vereenvoudigen en om de data voor iedere werknemer op
ieder moment en vanop iedere PC toegankelijk te maken werd een data opslag met cloud
functionaliteit van 4 TB voorzien voor digitale media en archivering: Erfgoedserver Off-shore
NAS Solution. Ook werken van thuis uit wordt op die manier mogelijk.
Op deze NAS werden de data gerangschikt in 6 hoofdmappen: Bestuur, Beheer, Collecties,
Onderzoek, Publiekswerking en Tijdelijk. Deze hoofdmappen zijn - weliswaar selectief -
toegankelijk voor alle personeelsleden.
9 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
2. INHOUDELIJKE WERKING
A. INRICHTING MUSEUM DE KOLONIE
Het project “Erfgoed Lommel 3.0: herinrichting Museum De Kolonie” werd in opdracht van Erfgoed
Lommel vzw uitgevoerd door de bureau’s CarlensVisualProjects en SIEN. Beide bureau’s deden voor
inhoudelijk advies beroep op de medewerkers van Erfgoed Lommel vzw, de Stad Lommel en het
Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed.
In een door de provincie Limburg gesubsidieerde voorbereidende studie werden een lange termijnvisie
en een korte termijnvisie ontwikkeld voor Museum De Kolonie. Conclusie van de voorbereidende
studie: Op korte termijn raden we aan om in De Kolonie niet het hele stadsverhaal te vertellen omdat
hiervoor onvoldoende plaats is. Op korte termijn is het meest aangewezen om zich te beperken tot het
verhaal van de Oertijd in Lommel en de Kempen.
Vertrekkend vanuit deze conclusie werd de visie op korte termijn verder ontwikkeld alsook de
concrete uitwerking hiervan, namelijk een herinrichting van het museum. De analyse had al
aangetoond dat er gebrek was aan tentoonstellingsoppervlakte om het volledige historische verhaal
van de stad te vertellen. Er werden dan vier concepten ter discussie voorgelegd:
CONCEPT 1 = Dezelfde thematieken als nu, maar update vormgeving
CONCEPT 2 = Volledige ruimte wijden aan het gehucht Kolonie: watering en staatsboerderij. In situ.
CONCEPT 3 = Alles wijden aan prehistorie.
CONCEPT 4 = Community Center / Erfgoed meldpunt / Studie en expertisecentrum / Erfgoed en
Erfgroen monitoren / Erfgoed Café
Na discussie waren alle partners het unaniem eens dat concept 3 (alles wijden aan prehistorie)
duidelijk het beste was. De voornaamste redenen waren: de archeologica vormen de belangrijkste
collectie van Museum De Kolonie; het verhaal heeft bovenlokale potentie; er is een duidelijke link met
het landschap; er is op dit ogenblik al een uitstekende educatieve werking rond dit thema.
Nadat er een duidelijk keuze werd gemaakt voor concept 3 ‘prehistorie’ werd de huidige
museuminrichting geanalyseerd en geremedieerd.
Vervolgens werd concept 3 – rekening houdend met de resultaten van deze analyse – verder
uitgewerkt. In ieder van de drie tentoonstellingsruimtes die in het gebouw aanwezig zou telkens één
thema behandeld worden: RUIMTE 1: jagers-verzamelaars; RUIMTE 2: eerste boeren en RUIMTE 3:
denkende mensen.
Op 1 oktober 2012 werd bij de provincie Limburg - in het kader van E-Xtra - een aanvraag ingediend
voor investeringssubsidies met het oog op een herinrichting van Museum De Kolonie. In december
2012 kregen we bericht van het provinciebestuur dat onze aanvraag goedgekeurd was met een
maximale betoelaging van 70.000 euro. Ook de stad Lommel deed een duit in het zakje. Op de
stedelijke begroting 2013 werd een éénmalige uitzonderlijke betoelaging voorzien van 25.000 euro
voor de herinrichting van Museum De Kolonie. Er werd tevens een aanvraag tot sponsoring ingediend
bij CERA-Holding (2.500 euro) en bij de Nationale Loterij (10.000 euro). En Erfgoed Lommel stond
zelf ook in voor een bedrag van 37.500 euro.
Het museum sloot de deuren op 28 oktober 2013 en de werken gingen in november 2013 van start.
10 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
De heropening van Museum De Kolonie vond plaats op Paasmaandag 21 april 2014.
Schepen van Cultuur, Rita Phlippo, en burgemeester Peter Vanvelthoven knippen het lint door (boven) en worden
daarna door een trotse conservator, Ferdi Geerts, rondgeleid
in het vernieuwde Museum De Kolonie (rechts).
11 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
B. COLLECTIE
1. Aanwinsten - Boeken
schenking door Theo Manders (Luyksgestel) – lokale en regionale geschiedenis
schenking door Paul Vanderlugt (Lommel) – molenboeken
- Expotafel en -kast afkomstig uit het Burgemeestershuis
- Restauratie van het kalf (met 2 koppen dat in 1914 in Lommel-Kolonie geboren werd) door
Taxidermieke uit Peer
- KSA-archief: schenking digitaal archief door Kevin Linsingh
- Films Lommel-Barrier: schenking door Simon Leppens uit Balen.
- een originele affiche – in Duits- en Nederlandstalige versie – waarin een oproep gedaan
wordt naar getuigen van de moord op een Duitse officier in de nacht van 19 op 20 juli 1917
nabij Brug 11 in Lommel: schenking door Roger Bergmans.
2. Onderzoeken van de collectie:
a. Registratie en ontsluiting van de collectie via BROCADE
Bibliotheek
In gezamenlijk overleg is besloten om de bibliotheek te herordenen. Als plaatsingssysteem
werd gekozen voor een formaatplaatsing. De boeken worden allereerst ingedeeld volgens
formaat. A = > 32 cm; B = < 32 cm. Per formaat wordt er dan doorlopend genummerd zodat elk
boek een uniek nummer heeft: A1, A2, …, B1, B2, …. Op dit moment zijn er in het totaal 1.871
boeken geordend volgens het nieuwe systeem. Voor elke nieuwe aanwinst voor de bibliotheek
geldt vanaf het moment dat de huidige collectie volledig geordend is het plaatsingssysteem een
aanwinstplaatsing: elke nieuwe publicatie schuift achteraan aan bij het juiste formaat. Er zijn
maar enkele grote thema’s in de bibliotheek: Taalwetenschap, Archeologie, Geschiedenis, …
Omdat er volgens de oude ordening veel boeken waren met hetzelfde SISO-nummer, moest de
gebruiker nog steeds zoeken naar de correctie publicatie. Met dit nieuwe plaatsingssysteem
willen we dit vermijden. Een bijkomstig voordeel is dat het nieuwe plaatsingssysteem
plaatsbesparend werkt. Op goed geluk de bibliotheek binnenstappen zal waarschijnlijk eindigen
in milde frustratie, maar de goed voorbereide gebruiker die een beetje handig is met een
computer hoeft maar een seconde in de bibliotheek te zijn om zijn/haar boek te vinden, dankzij
Brocade.
Naast de herordening van de bibliotheek werd er ook gezorgd voor uniformiteit aangaande
de trefwoorden. Het toekennen van trefwoorden gebeurt nu aan de hand van een overzichtelijke
trefwoordenlijst. De 1.871 boeken die al geordend zijn volgens het nieuwe plaatsingssysteem,
zijn voorzien van de ‘nieuwe’ trefwoorden. Ook de artikels van Te Lomelle op die Campine tot
en met 2002 jrg. 28 nr. 4 zijn aangepast.
12 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
Overzicht van de tijdschriften die op artikelniveau werden geëxcerpeerd en ingevoerd in
Brocade (een totaal aantal kan niet worden gegeven, maar het gaat over honderden artikels):
1. Te Lomelle op die Campine (tot en met 2014)
Ingevoerd op artikelniveau van 1974 tot en met 2014 jrg. 40 nr. 3 september
PDF’s voor alle artikels in de nummers van 2001 tot en met 2008 (2014)
Trefwoorden toegevoegd tot en met 2002 jrg. 28 nr. 4 (2014)
2. Vlaamse Stam (tot en met 2014)
Ingevoerd op artikelniveau van 1965 tot en met 2014 jrg. 50 nr. 5
3. Brabants Heem (beëindigd) (wordt ‘In Brabant’)
Ingevoerd op artikelniveau van 1974 tot en met 2009 jrg. 61 nr. 3
4. Limburg (beëindigd) (wordt ‘Limburg – Het Oude Land van Loon’)
Ingevoerd op artikelniveau van 1948 tot en met 1996 jrg. 75 nr. 3-4
5. Limburg- Het Oude Land van Loon (opvolger van Limburg en van Het Oude Land van Loon)
(tot en met 2014)
Ingevoerd op artikelniveau van 1997 tot en met 2014 jrg. 93 nr. 1
6. Het Oude Land van Loon (beëindigd) (wordt ‘Limburg – Het Oude Land van Loon’)
Ingevoerd op artikelniveau van 1948 tot en met 1996 jrg. 50/2
7. In Brabant (tot en met 2014) (opvolger van Brabants Heem)
Ingevoerd op artikelniveau van 2009 tot en met 2014 jrg. 5 nr. 3
8. Het Liller Heem (tot en met 2014)
Ingevoerd op artikelniveau van 1983 tot en met 2014 jrg. 32 nr. 4
9. Grevenbroeker Echo’s (tot en met 2014)
Ingevoerd op artikelniveau van 1992 tot en met 2014 nr. 88
10. Ons Heem (beëindigd) (wordt ‘Tijd – Schrift’)
Ingevoerd op artikelniveau van 1942 tot en met 2009 jrg. 62 nr. 4
11. Heemkunde Limburg (tot en met 2014)
Ingevoerd op artikelniveau van 1995 tot en met 2014 nr. 3
12. Tijd-Schrift (Heemkunde en Lokaal-Erfgoedpraktijk in Vlaanderen (tot en met 2014)
Ingevoerd op artikelniveau van 2011 tot en met 2014 nr. 2
Archeologische collectie
Op Brocade zijn er tot en met 2014 maar liefst 11.069 stuks ‘ruw’ ingevoerd. ‘Ruw’ betekent
dat de beschrijving nog moet worden uitgebreid en dat er nog afbeeldingen moeten worden
toegevoegd aan de desbetreffende beschrijving.
Sinds 2014 zijn 99 archeologische objecten te bezichtigen, waaronder het complete bronsdepot
van Lutlommel-Konijnepijp en pijlpunten uit neolithicum en metaaltijd. Enkele archeologische
objecten (kokerbijlen en omega-armbanden uit bronsdepot) zijn gekoppeld aan de bijhorende
literatuur (artikel van Luc Van Impe in Archeologie in Vlaanderen).
Historische collectie
Tot en met 2014 zijn er in het totaal 639 museumobjecten ingevoerd. Aan 486 van deze
museumobjecten werd ook een foto toegevoegd..
Fotocollectie
In de fotocollectie zitten beschrijvingen van 2.317 foto’s. Aan 639 beschrijvingen is een foto
geplakt.
Archief en Documentatie
Nog niets gerealiseerd (tenzij herverpakking in dozen Rijksarchief)
13 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
b. Wetenschappelijk onderzoek
- Tijdschrift “Te Lomelle op die Campine”
- behoort tot de top van de geschied- en heemkundige tijdschriften;
- het is een forum waarmee de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek kenbaar
gemaakt worden aan een breder publiek;
- de behandelde thema’s zijn: archeologie, dialectologie, toponymie, geografie en
geologie, volkskunde, lokale en regionale geschiedenis…
- jaargang 40, 2014 telde 128 bladzijden A4 formaat gespreid over 4 nummers.
- het abonnementsgeld bedroeg 20 €. Voor deze bijdrage ontvingen onze leden vier
nummers van “Te Lomelle…” boordevol interessante artikels en met talrijke
wetenswaardigheden en nieuwtjes met betrekking tot onze vereniging in het bijzonder
en het Lommelse cultuurhistorische leven in het algemeen. Bovendien konden de
abonnees gratis gebruik maken van het archief- en documentatiecentrum en hadden ze
gratis toegang in Museum De Kolonie en bij alle betalende activiteiten van Erfgoed
Lommel.
- Erfgoed Lommel verzorgde de volledige tekstverwerking, scanning en vormgeving van
het tijdschrift met de programma’s Word, Adobe InDesign en Adobe Photoshop. Het
tijdschrift werd gedrukt bij Drukkerij Vaes in Overpelt, elk nummer in een oplage van
420 exemplaren.
- In 2014 telden we 384 abonnees waarvan 37 gratis (incl. sponsors), 27
ruilabonnementen met heemkundige kringen, 251 betalende abonnees uit Lommel en 69
betalende abonnees van buiten Lommel.
- De uitgave van het tijdschrift werd mede mogelijk gemaakt door onze sponsors: Bouly
Bank en Verzekeringen, Optiek Jo Van Kerckhoven, Keurslager Van Hoof, Copycenter
Biemans, Sels Sound and Vision, Computers Autosoft, Verfcenter en Woondecoratie
De Bever, Belfius Noord-Limburg CVBA, Sels Electro en Zonnecenter,
Dierenartsenpraktijk Mertens-Klingels, Esso Shop Moonen, Meubelen Antonis, Frank
Mann Vastgoed, Brasserie ’t Stadhuis en Apotheek Vreys – Van Houtven.
Inhoudstafel:
Nr. 1, januari-februari-maart 2014
° Redactioneel
° Antonie BROEKS, Een minder bekende fotokaart uit de oude doos
° Gerd BLOEMEN, Wagenmakerij Jamart in de Kloosterstraat
° Veerle LEYSEN, Lommel tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918)
° Ferdi GEERTS, Museum De Kolonie opent opnieuw
° Jos JANSEN, Een Lommelaar in Canada
° Toon VANDUFFEL, Eliza Moelants tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-
1945)
° Veerle LEYSEN, Zondag 27 april 2014: Erfgoeddag
° bon voor gratis brochure
Nr. 2, april-mei-juni 2014
° Redactioneel
° Roger PLEES, Nieuwe fotoaanwinst
° Veerle LEYSEN, Museum De Kolonie terug open
° Jos JANSEN, Dialectverlies bij Lommelaren
° Eddy RYCKALTS, Familienamen in uw stamboom
° Bruno INDEKEU, Honderd jaar geleden. De eerste oorlogsmaanden in Limburg
(herfst 1914) deel 1
° Veerle LEYSEN, correctie fotoaanwinst “Te Lomelle op die Campine”, jg. 40,
nr. 1
° Gerd BLOEMEN, Schatten van Vlieg
° Wannes WILMS, Verzamelen is beleven
° Vic MENNEN, Eendracht maakt macht
14 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
Nr. 3, juli-augustus-september 2014
° Redactioneel
° Veerle LEYSEN, Expo “Den Doodendraad” krijgt nog een staartje!
° Toon VANDUFFEL, Waarom de Tweede Wereldoorlog door sommigen “een
avontuur” werd genoemd
° Veerle LEYSEN, Lezing door Anton Neggers, Genealogisch onderzoek in de
meierij van ’s Hertogenbosch
° Aanvulling en rechtzetting “Te Lomelle op die Campine, jg. 40, nr. 2
° Henri LAVREYSEN, Het ontstaan van de Duitse Militaire Begraafplaats in
Lommel
° Hans DEN BROK, Hoe een Amerikaanse C-47 nabij Lommel terechtkwam
° Erfgoed Lommel organiseert een cursus Aldfaer
° Bruno INDEKEU, Honderd jaar geleden. De eerste oorlogsmaanden in Limburg
(herfst 1914) deel 2
° Veerle LEYSEN, 15 september 2014: Herdenking Operation Market Garden
1944-2014: 70 jaar bevrijding op een passende wijze herdacht
Nr. 4, oktober-november-december 2014
° Redactioneel
° Veerle LEYSEN, In Memoriam: Eddy Ryckalts
° Veerle LEYSEN, Juweeltjes van “getuig”. Hondentuig van de bovenste plank
° Wannes WILMS, Scabinatus de Lumele, vrienden van de kring
° Jos JANSEN, Een Lommelaar in Canada (vervolg)
° Bruno INDEKEU, Honderd jaar geleden. De eerste oorlogsmaanden in Limburg
(herfst 1914) deel 3 (laatste deel)
° Vic MENNEN, Reizigers uit het noorden en het zuiden… Hun kijk op mens en
landschap in een Kempens grensgebied aan het einde van de 18de eeuw.
- Projecten Familiekunde
index op parochieregisters
Een werkgroep startte met het maken van een index op de parochieregisters (tot 1808; dus
aansluitend bij de aktes van Burgerlijke Stand). Einde 2013 was de indexering van de
‘dopen’ bijna afgerond. De indexering werd in 2014 verdergezet en het is uiteindelijk de
bedoeling om de index te koppelen aan de gescande parochieregisters, zodat deze laatste ook
online op naam kunnen worden geraadpleegd.
Projectcoördinator was Eddy Ryckalts.
- Archeologisch onderzoek
Kristalpark III Zone 4
Zone 4 is een zeer belangrijke zone met een goed bewaarde holocene bodem (podzolbodem)
en een begraven laat-glaciale bodem (vermoedelijk een Usselo-bodem). In beide bodems
bevinden zich goed geconserveerde steentijdsites. Het onderzoek van zone 4 is cruciaal voor
de interpretatie van het reeds uitgevoerde onderzoek in de overige drie zones en voor het
beantwoorden van de gestelde onderzoeksvragen. Bovendien kan tijdens het onderzoek van
zone 4 een boeiende publiekswerking worden opgezet. Na het afsluiten van het onderzoek
van zone 4 kan dan het definitieve eindrapport (publicatie) van het steentijdsitecomplex
worden geschreven.
Om de nodige financiële middelen bijeen te krijgen voor het onderzoek, werd een voorstel
uitgewerkt door het Agentschap Natuur en Bos, de Stad Lommel en Erfgoed Lommel. Ook
aan het Agentschap Onroerend Erfgoed werd gevraagd om te participeren. Elke partner zou
zijn bijdrage leveren in de vorm van financiële of logistieke steun. Het Agentschap
Onroerend Erfgoed weigerde echter om deel te nemen. Op dit ogenblik wordt gezocht naar
een andere mogelijke oplossing.
15 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
Kristalpark III eventuele uitbreidingszone Samenhangend met ‘Kristalpark III Zone 4’ werd ook het probleem van een eventuele
uitbreidingszone van Kristalpark III aangekaart. In deze uitbreidingszone zou immers ook
archeologisch onderzoek moeten gebeuren.
Erfgoed Lommel maakte aan de Stad Lommel een advies over waarin stond vermeld in welk
gebied deze uitbreiding best gebeurt, rekening houdend met het zoveel als mogelijk
beschermen van de archeologische vindplaatsen.
Deze uitbreiding van het Kristalpark is (eventueel) wenselijk omdat omwille van het decreet
van soortenbescherming en –beheer (Agentschap Natuur en Bos) in het huidige Kristalpark
een zone van ongeveer 25 ha niet voor het vestigen van industrie kan worden gebruikt.
Deze uitbreidingszone zat ook vervat in het voorstel dat werd uitgewerkt rond ‘Kristalpark
III zone 4’. Ingevolge de weigering van het Agentschap Onroerend Erfgoed om te
participeren blijft ook dit probleem bestaan.
Crematorium
Op het terrein waar het crematorium zal worden gebouwd, moet een archeologisch
(voor)onderzoek worden uitgevoerd. Erfgoed Lommel adviseerde Pontes, de bouwheer. Dit
advies werd overgemaakt aan het Agenschap Onroerend Erfgoed en het Agentschap hield
rekening met dit advies. Erfgoed Lommel volgt dit dossier verder op.
Dierenasiel
Op het terrein waar de Stad Lommel een dierenasiel zal bouwen werd een archeologisch
vooronderzoek uitgevoerd door de KU Leuven.
Erfgoed Lommel adviseerde de Stad Lommel met betrekking tot dit onderzoek en volgde dit
onderzoek van zeer nabij op. Erfgoed Lommel leverde de nodige inhoudelijke informatie aan
de KU Leuven om het rapport op te stellen. Het onderzoek werd beëindigd en het
Agentschap Onroerend Erfgoed gaf het terrein vrij.
Russendorp
Op vraag van Sibelco adviseert Erfgoed Lommel ook in dit dossier. Het archeologisch
vooronderzoek gebeurt door ARON. In een eerste zone werd het archeologisch
vooronderzoek uitgevoerd en nadat er grondig gediscussieerd werd over de rapportage met
het Agentschap Onroerend Erfgoed, werd deze zone vrijgegeven.
In de loop van de volgende jaren zal het onderzoek in de volgende zones worden
verdergezet.
Park De Soeverein
Erfgoed Lommel stelde op vraag van het samenwerkingsverband ‘Bosland’ voor dit gebied
een ‘archeologietoets’ op . Met deze ‘archeologietoets’ werd rekening gehouden bij het
opstellen van de plan-MER. Ondertussen werd het archeologie-hoofdstuk in de plan-MER
nagelezen door Erfgoed Lommel en de opmerkingen werden overgemaakt. Erfgoed Lommel
zal dit dossier verder opvolgen.
Omleidingsweg N769 Kattenbos
Erfgoed Lommel adviseert de Stad Lommel en volgt het dossier verder op.
Erfgoed Lommel werkte mee met ANTEA/ODIN in het kader van het opstellen van een
‘archeologietoets’. Nadat deze archeologietoets was besproken met het Agentschap
Onroerend Erfgoed en goedgekeurd, werd gestart met het paleolandschappelijk onderzoek.
Dit onderzoek werd uitgevoerd en begin 2015 zullen de resultaten hiervan worden
besproken. Daarna zal worden bepaald welk verder onderzoek er nog zal moeten gebeuren.
“Archeoloog in de klas”
Op woensdagvoormiddag 24 september 2014 gaf Ferdi Geerts drie lessen aan de eerstejaars
leerlingen van WICO Campus Sint-Jozef over archeologische bronnen.
16 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
(Inter-)nationale contacten m.b.t. archeologisch onderzoek
Op donderdag 10 april 2014 bracht Dr. Iwona Sobkowiak-Tabaka (Poolse Academie
voor Wetenschappen, Instituut voor Archeologie en Etnologie, Poznan, Polen) een
bezoek aan Museum De Kolonie. Ze studeerde een volledige dag op de type-artefacten
afkomstig van de Lommelse finaalpaleolithische vindplaatsen (Federmessergroepen).
Nadien werd haar digitaal nog informatie (literatuur) bezorgd.
Op dinsdag 8 juli 2014 voerde Drs. Dries Cnuts (Universié de Liège) in Museum De
Kolonie een studie uit van de collecties en start van een twee jaar durend experiment
rond traceologie.
Dr. Pawel Kubistal (4Archeo.eu en Uniwersytet Wroclawski; Georg-August
Universität, Göttingen; Martin Luther Universität, Halle; University College of London;
Archeologisch Centrum Vrije Universiteit, Amsterdam) studeerde op maandag 17
november 2014 een halve dag op de Lommelse steentijdcollecties. Hij was zo onder de
indruk van de collecties dat hij in 2015 de studie zal verder zetten. Hij zou het ook een
eer vinden om als vrijwilliger te kunnen meewerken in het museum.
Op vrijdag 29 september 2014 kwam een cameraploeg van het Amerikaanse
mediabedrijf Prometheus Studio’s naar Lommel-Maatheide om er de paleobodem
(Usselobodem en veenpakket) te filmen voor een tv-documentaire.
Op verzoek van het Agentschap Onroerend Erfgoed werd door conservator Ferdi Geerts
een archeologisch artikel geschreven over de stad Hamont, dat zal opgenomen worden
in de afdeling ‘Historische kernen’ van de Centrale Archeologische Inventaris (CAI).
- Monumenten en Landschappen
20/02/2014 ► 4 inspecties Monumentenwacht: Marktplein met
gebouwen, Huis Aerts, Staatsboerderij nr. 4 en Wateringhuis. Erfgoed Lommel
volgde deze inspecties op.
Erfgoed Lommel werkte, samen met Natuurpunt Noord-Limburg, mee aan het schrijven
van het historische luik van het landschapsbeheersplan in verband met de Grote Watering
in Lommel-Kolonie. Het opstellen van dit landschapsbeheersplan is een initiatief van de
Stad Lommel en werd uitbesteed aan Antea Group. Een vertegenwoordiger van Erfgoed
Lommel (conservator Ferdi Geerts) zit in de projectstuurgroep.
- Onderzoeksvragen De vragen komen toe via het contactformulier op de website www.erfgoedlommel.be
In 2014 werden ons via dit contactformulier in totaal 26 onderzoeksvragen gesteld. De
meeste vragen werden gesteld in de periodes januari – april (9 vragen) en oktober –
november (12 vragen). Enkel in de maand juli kregen we geen enkele vraag.
De vragen hadden betrekking op volgende onderwerpen:
Historisch onderzoek (vooral WO I) 15 vragen
Genealogisch onderzoek 6 vragen
Volkskundig onderzoek 3 vragen
Archeologisch onderzoek 2 vragen
Deze vragen werden beantwoord door het personeel i.s.m. Eddy Ryckalts (vragen in verband
met genealogisch onderzoek).
17 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
C. PUBLIEKSWERKING
1. Bezoekersaantallen
a. Museum De Kolonie
Sedert de heropening van het museum op Paasmaandag 21 april 2014 telden we 2.885
bezoekers in het totaal. Hieronder waren er 1.169 individuele bezoekers, 1.114 bezoekers in
groepsverband en 602 bezoekers in klassikaal verband in het kader van het educatieve
project ‘Oertijd’ (zie verder in dit jaarverslag).
De bezoekersaantallen ter gelegenheid van speciale evenementen werden niet alleen in de
algemene tabel opgenomen maar daarnaast ook nog eens apart vermeld in de statistieken.
18 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
Groepsbezoeken:
In 2014 noteren we opnieuw een zeer sterke terugval van de groepsbezoeken die via
Toerisme Lommel geboekt worden. Slechts 2 groepen (4 in 2013) werden geboekt via
Toerisme Lommel.
b. Historisch Documentatiecentrum De Barrier
19 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
► Algemeen jaartotaal:
2.885 bezoekers voor Museum De Kolonie vanaf de heropening op 21/04/2014
1.237 bezoekers voor Documentatiecentrum De Barrier
4.122 bezoekers op jaarbasis (tegenover 3.723 bezoekers in 2013)
c. Promotie
Promotie voor Erfgoed Lommel en voor de activiteiten/evenementen werd gevoerd via
volgende kanalen:
- persartikels aan de lokale en regionale pers;
- het stedelijk infoblad;
- het eigen tijdschrift Te Lomelle op die Campine;
- de eigen website www.erfgoedlommel.be: deze website wordt in eigen beheer middels
WordPress up-to-date gehouden door conservator Ferdi Geerts;
- de eigen Facebook-pagina van Erfgoed Lommel: telt reeds 435 vrienden;
- de elektronische nieuwsbrief die op regelmatige basis verspreid wordt…
20 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
2. Eigen activiteiten
a. 25/03/2014: lezing door directeur Veerle Leysen over “Onder het juk van Duitse
pinhelmen. Lommel tijdens de Eerste Wereldoorlog” in het kader van de Nacht
van de Geschiedenis / Davidsfonds Lommel
Wie het over WO I heeft, die denkt in één moeite door
aan de verschrikkingen in de Westhoek. En terecht. Maar
ook in Lommel zorgden de oorlog en de bezetting voor
pijn en ellende. Duitse opeisingen en boetes troffen bijna
elke Lommelaar, er was de verplichte tewerkstelling in
mensonwaardige omstandigheden in Duitse
werkkampen,… En laat ons de beruchte “ijzeren draad”
niet vergeten die de grens met het neutrale Nederland
hermetisch afsloot. En toch hielden de Lommelaars
stand. Het dagelijkse leven ging zo goed en zo kwaad als
mogelijk zijn gangetje. Gemeente- en Armenbestuur en
het Nationaal Hulp- en Voedingscomité speelden daarin
een zeer belangrijke rol.
Dat en nog veel meer werd behandeld in deze lezing en
rijkelijk gedocumenteerd met foto’s, originele
archiefstukken…
86 deelnemers
b. 16/04/2014: lezing door directeur Veerle Leysen over “Onder het juk van Duitse
pinhelmen. Lommel tijdens de Eerste Wereldoorlog” voor De Orde van de
Prince
Zie hierboven.
34 deelnemers
c. 21/04/2014: heropening Museum De Kolonie (zie ook bladzijde 9 in dit jaarverslag)
We telden 253 bezoekers.
21 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
d. 27/04/2014: ERFGOEDDAG rond het thema “Grenzen”
Op zondag 27 april 2014 was het in Vlaanderen
voor de veertiende keer op rij Erfgoeddag,
ditmaal rond het thema “Grenzeloos”. Zoals
steeds gaf het centrale coördinatieteam weer
talrijke tips om dit thema in te vullen.
Maar – eigenzinnig als we zijn – gaf Erfgoed
Lommel een heel eigen invulling aan het thema
“Grenzeloos”.
In 2014 was het namelijk precies 100 jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Overal
te lande werd dit herdacht. Ook in Lommel werd een uitgebreide reeks activiteiten uitgewerkt
(zie elders in dit jaarverslag). En laat 27 april 2014 – Erfgoeddag dus – nu net het moment zijn
waarop het startschot gegeven werd voor deze lokale herdenking.
Wat is het verband met het thema “Grenzeloos”, hoor ik je vragen? Simpel, de “IJzeren
Draad”! In 1915 begon het Duitse leger met het opstellen van een elektrische draadversperring
langsheen de grens van België met Nederland. Deze zogenaamde “Doodendraad” eiste tal van
slachtoffers. Talrijke brievendragers, passeurs, smokkelaars, enz. moesten hun pogingen om
de draad te passeren met hun leven bekopen. Ook in Lommel beïnvloedde de aanwezigheid
van de elektrische draadversperring het dagelijkse leven. Vanaf zondag 27 april tot en met
zaterdag 7 juni 2014 kon je in Historisch Documentatiecentrum De Barrier de tentoonstelling
“Den Doodendraad” komen bezichtigen. Open van maandag tot en met zaterdag, van 13.30u
tot 16.30u. Zondag gesloten. Gratis toegankelijk.
Maar ook de eigenzinnigheid waarmee we het thema “Grenzeloos” inkleuren kende blijkbaar
geen grenzen. Want op zondag 27 april 2014 kon je vanaf 13u tot 17u een demonstratie
bijwonen van “FamilySearch – stamboomonderzoek zonder grenzen”. Eddy Ryckalts en Jean
Huysmans toonden de “grenzeloze” mogelijkheden van FamilySearch, een
computerprogramma waarmee de index op de registers van de Burgerlijke Stand van Lommel
van 1808 tot en met 1911 gekoppeld wordt aan de digitale aktes. Met enkele muisklikken krijg
je van thuis uit alle informatie én de bijhorende aktes te zien die er over één bepaalde persoon
in de registers van de Burgerlijke Stand van Lommel beschikbaar zijn. Een grote stap vooruit
voor de vele stamboomonderzoekers.
En er was nog een reden waarom je tijdens Erfgoeddag een bezoek moest brengen aan De
Barrier. We hadden namelijk voor elke bezoeker een gratis exemplaar klaarliggen van de
nieuwste publicatie uit de reeks Limburgse Studies: “WO I in Limburg: gedode en tot
dwangarbeid veroordeelde burgers”. Voor Lommel komen er in deze publicatie in totaal 28
namen voor, waaronder 22 slachtoffers van De Draad.
Tijdens Erfgoeddag 2014 brachten 225 mensen een bezoek aan De Barrier.
22 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
e. 07/05/2014: Lommeldag WICO – Campus Sint-Jozef Op woensdag 7 mei 2014 organiseerde Erfgoed Lommel i.s.m. Sonja Van Endert (leerkracht
Geschiedenis) reeds voor de vijfde keer een “Lommeldag” voor de derdejaars ASO en TSO
van de WICO – Campus Sint-Jozef. Het thema van deze Lommeldag is “Lommel tijdens het
Ancièn Régime”. Op het programma (met doorschuifsysteem) stonden: een rondleiding op het
Kerkplein en omgeving, een rondleiding m.b.t. de Sint-Pietersbandenkerk (glasramen) en
toren, een wandeling in de omgeving Marktplein en Hertog Janplein en een powerpoint in het
Raadhuis. Nadien moesten nog een aantal vragen opgelost worden.
In 2014 namen maar liefst 141 leerlingen en 6 leerkrachten deel.
f. 14/06/2014 en 21/06/2014: cursus “Vuurstenen werktuigen herkennen” Deze cursus werd in 2 delen gegeven door conservator en archeoloog Ferdi Geerts, telkens op
een zaterdagnamiddag van 14u tot 16u in Museum De Kolonie. De cursus was bedoeld voor
amateur-archeologen en andere enthousiastelingen. Ferdi Geerts bracht hen de basis bij van de
steentijdtechnologie zodat de cursisten na afloop zelf het verschil konden zien tussen een door
mensenhanden bewerkte vuursteen en een vuursteen die louter gevormd is door de natuur.
Deelname kostte 10 euro (voor de twee lessen samen). In deze prijs was inbegrepen: toegang
en rondleiding in het museum, de doe-les, koffie en koekjes.
Op vraag van Natuurpunt Noord-Limburg zal deze les in 2015 nog eens herhaald worden.
Er waren telkens 5 deelnemers.
g. 04/08/2014: lancering nieuwe website WO I door Erfgoed Lommel:
wo1.erfgoedlommel.be Erfgoed Lommel lanceerde in augustus 2014 een nieuwe website: wo1.erfgoedlommel.be
Op deze website vertellen we het verhaal van Lommel tijdens de Eerste Wereldoorlog,
gebaseerd op de publicaties over dat onderwerp van de heren Vanden Boer en Vanden Boer uit
1994. De volgende vier jaren zullen er regelmatig historische feiten, verhalen, foto’s,
fragmenten uit brieven, doodsberichten enz. op gepost worden in een min of meer
chronologische volgorde. Zo kan je op die website van dag tot dag meevolgen hoe Lommel
leefde ‘onder het juk van de Duitse pinhelmen’! De website is dus zeker een regelmatig
bezoekje waard!
h. 09/2014 en 10/2014: Educatief project “Oertijd” in een nieuw kleedje gestoken
+ bezoekersaantallen Het vernieuwde Museum De Kolonie is een exclusief prehistorisch archeologisch museum en
vertelt het interessante verhaal van prehistorische jagers-verzamelaars en boeren aan de hand
van authentieke Lommelse vondsten. Waar het project Oertijd in het verleden meer de nadruk
legde op het vergaren van theoretische kennis door middel van een rondleiding in het
archeologisch museum gevolgd door het oplossen van een aantal vragen en opdrachten, laten
we in dit nieuwe concept de kinderen zelf op ontdekkingstocht gaan in de prehistorie.
Het project is bestemd voor leerlingen van de derde graad van het basisonderwijs.
HET DOEL is om de kinderen bewust te maken van de verschillen in levenswijze en
technologie in een samenleving van jagers-verzamelaars en deze in een samenleving van
boeren. Bovendien willen we hen inzicht geven in de wijze waarop de prehistorische denkende
mens met allerlei rituelen en gebruiken zin gaf aan het dagdagelijkse bestaan.
HOE WILLEN WE DIT DOEL BEREIKEN? Door middel van leuke, uitdagende en
inspirerende opdrachten of modules die op een evenwichtige en evenredige manier verdeeld
zijn over de thema’s ‘hoofd’ (= denken) en ‘handen’ (= doen).
23 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
MODULES: zowel in het thema ‘hoofd’ als in het thema ‘handen’ werden telkens vier
modules uitgewerkt. In het thema ‘hoofd’ zijn dat: 1. jagers-verzamelaars; 2. boeren; 3.
denkende mens en 4. studie en experimenten. De kinderen gaan zelf op zoek naar antwoorden
in het museum. Ze kunnen daarbij gebruik maken van ultramoderne multimediatechnieken.
Het thema ‘handen’ bundelt de modules 1. tenten bouwen, 2. opgraven, 3. prehistorisch
schilderen en 4. sport en spel.
STAMMEN/FAMILIES: de klas wordt verdeeld in maximum acht stammen die elk een
natuurnaam krijgen. De leden van de stam krijgen allemaal een herkenningsteken of
stamsymbool (= amulet). Eén stamlid ontvangt een klembord voor de opdrachtenbladen per
module. Een tweede stamlid krijgt een zandloper om de moduletijd te bewaken. Een derde
stamlid ontfermt zich over de materiaaldoos met daarin alle nodige materiaal.
DAGPROGRAMMA: deelnemen aan het project Oertijd kan enkel in de voormiddag met één
of maximum twee klassen. Echter, voor groepen die dat wensen is er in samenwerking met
Natuurpunt een dagprogramma uitgewerkt: in de voormiddag nemen ze deel aan het educatief
project “Oertijd”, ’s middags picknicken ze op de museumsite en daarna wandelen of fietsen
ze naar het Wateringhuis voor het vervolg van het programma.
Het personeel van Erfgoed Lommel zorgt samen met de leerkracht(en) voor begeleiding en
toezicht.
Er namen in totaal 30 klassen deel aan het educatieve project ‘Oertijd’ of 602 leerlingen.
Daarvan namen 13 klassen of 273 leerlingen deel aan het dagprogramma.
Ook de groep ‘Kei-Jong’ uit Antwerpen (mentaal gehandicapte jong-adolescenten en
volwassenen) nam op zaterdag 4 oktober 2014 met 14 mensen en 4 begeleiders deel aan het
project ‘Oertijd’ bij wijze van museumbezoek.
i. 11/09/2014: VIP-ontvangst van Rotaryclub Neerpelt-Dommelvallei met
rondleiding in Museum De Kolonie 16 deelnemers kregen een VIP-rondleiding - gevolgd door een receptie - in Museum De
Kolonie. Ze kregen tijdens de receptie meer uitleg over de werking van Erfgoed Lommel vzw
en Museum De Kolonie van conservator Ferdi Geerts en directeur Veerle Leysen.
24 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
j. 16/09/2014: lezing door directeur Veerle Leysen over “De Brug tot Market
Garden: de bevrijding van Lommel en Valkenswaard” voor de HK
Valkenswaard in CC Valkenswaard Operation Market Garden was een geallieerd offensief in september 1944, op het einde
van de Tweede Wereldoorlog. Het bestond uit een grootschalige luchtlandingsoperatie
(Market) en een grondoffensief vanuit België (Garden). Bedoeling was de geallieerde
troepen te laten doorstoten tot Nijmegen via Lommel,Valkenswaard en Eindhoven.
Brug 9 in Lommel-Barrier speelde tijdens WO II een cruciale rol. Waarom deze brug ook wel
eens JOE’s Bridge genoemd werd en welke betekenis Brug 9 had in Montgomery’s befaamde
“Operation Market Garden”, waarom ze in september 1944 het toneel vormde van een hevige,
nietsontziende strijd, … het zijn slechts enkele thema’s die in deze lezing aan bod kwamen.
Maar ook het verhaal van de gijzelaars bij de kerk en bij de kliniek in Lommel-Centrum kwam
aan bod. En uiteraard werd ook uitgebreid aandacht besteed aan de bevrijding van
Valkenswaard.
Er waren 108 toehoorders.
k. 18/09/2014: lezing door directeur Veerle Leysen “De boog kan niet altijd
gespannen staan. Sport, spel en vertier in Lommel.” voor ‘Club 51 ’t Zand’ in
De Brugwachter in Lommel-Barrier Op donderdag 18 september 2014 gaf Veerle Leysen een lezing over sport, spel en vertier in
Lommel door de eeuwen heen. Van de oudste 17de-eeuwse schuttersgilden tot het hedendaagse
vertier: alles werd onder de loep genomen. Fanfare’s en andere muziekgezelschappen,
toneelverenigingen, sportclubs zoals Lommel SK passeerden de revue. Maar ook de opening
van de Sint-Jozefszaal begin 20ste eeuw als het eerste cultuurmekka in Lommel, de uitbouw
van het sportcomplex aan de Gestelsedijk in de jaren 1960, de viering van karnaval in
Lommel, Lommel-Kermis met een spectaculaire kermiskoers in 1958… werden behandeld.
Het werd een geanimeerde avond vol nostalgie.
21 deelnemers
l. Cursus Aldfaer: 20/09 – 18/10 – 15/11 – 13/12/2014 door Johan Van Hassel Aldfaer is een gratis te downloaden Nederlandstalig genealogieprogramma voor Windows.
Het programma telt inmiddels veel gebruikers in Nederland en België. Het is omwille van zijn
duidelijke opzet uitermate geschikt voor beginners, maar ook voor ervaren gebruikers is het
zeer nuttig.
Erfgoed Lommel organiseerde in 2014 reeds voor de derde maal een cursus Aldfaer.
De cursus werd opgesplitst in twee modules van telkens twee lessen.
De twee lessen van de eerste module vonden plaats op zaterdag 20 september en zaterdag 18
oktober 2014 telkens van 13.30u tot 16.30u in Historisch Documentatiecentrum De Barrier
van Erfgoed Lommel. Deze twee lessen van de eerste module waren vooral bestemd voor
eenieder die nog niet met een genealogisch computerprogramma werkt. Maar ook wie al met
Aldfaer werkt maar het gevoel heeft het programma nog niet helemaal meester te zijn, was
uiteraard welkom. Er werd getoond hoe u dit programma kunt downloaden en installeren en
hoe u van start kunt gaan. We gingen nader in op o.a. de programma- en systeemvereisten, de
gebruikersinterface, hoe je een nieuwe stamboom kan aanmaken en gegevens kan invoeren,
hulpmiddelen, automatisch aanvullen, rapportages, sjablonen, instellingen, werken met
Personenlijst, GEDCOM, …
Een handige hand-out van de cursus werd ter beschikking gesteld.
De twee lessen van de tweede module vonden plaats op zaterdag 15 november en op zaterdag
13 december 2014 telkens van 13.30u tot 16.30u in het Raadhuis in Lommel.
Deze tweede module was bestemd voor eenieder die reeds op het basisniveau met Aldfaer
werkt en die graag kennis wilde maken met de uitgebreide mogelijkheden van dit programma.
Tijdens deze tweede module gingen we dus een aantal minder bekende, maar vaak
25 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
verrassende mogelijkheden van Aldfaer verkennen. Kwamen onder meer aan bod: invoegen
van afbeeldingen, video's, geluids- en tekstbestanden, rapportages en overzichten, printen en
opslaan van overzichten, onderhoud van tabellen, aantekeningen maken, kleurgebruik,
beveiligde tekst en weblinks, groepen maken en bewerken, Aldfaer op een tablet, uw
gegevens op het internet, … Uiteraard kwamen diverse Vaak Gestelde Vragen (FAQ) aan de
orde, maar er was ook voldoende ruimte voor de door u aangegeven problemen.
Ook in deze tweede module werd een handige hand-out van de cursus ter beschikking gesteld.
De cursus werd gegeven door Johan van Hassel uit Veldhoven (NL). Hij is bestuurslid van
HCC!zob (Hobby Computer Club Zuid Oost Brabant , www.hcczob.nl ) en coördinator van de
werkgroep Computergenealogie van HCC!zob. Daarnaast is hij adviseur binnen de landelijk
(Ndl.) werkende interessegroep Genealogie van HCC!
Er namen in totaal 17 cursisten deel aan de cursus Aldfaer waarvan 10 cursisten aan de eerste
module en 17 cursisten aan de tweede module
m. 07/10/2014: VIP-ontvangst van de leden van de Algemene Vergadering, Raad
van Bestuur en Vaste Commissie van Advies van Erfgoed Lommel met ludieke
rondleiding in Museum De Kolonie
De leden van de Algemene Vergadering, de Raad van Bestuur en de Vaste Commissie van
Advies van Erfgoed Lommel vzw werden op 7 oktober 2014 verwelkomd in Museum De
Kolonie. Ze kregen echter geen klassieke rondleiding - zoals ze verwacht hadden - maar ze
werden uitgenodigd om in de huid te kruipen van een 11 à 12-jarige en zo deel te nemen aan
het educatieve project “Oertijd”. Ze werden dus ingedeeld in stammen en gingen zelf op
verkenningstocht door het museum, losten vragen op en vervulden opdrachten. Zo leerden ze
op een speelse en aangename manier het museum beter kennen.
Nadien volgde een gezellig samenzijn met een hapje en een drankje.
Het programma werd door de 25 aanwezigen zeer gesmaakt.
26 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
3. Activiteiten in samenwerkingsverband
a. VRIJETIJDSCEL
Einde 2013 werd - op initiatief van de Jeugddienst - een zogenaamde “Vrijetijdscel”
opgericht met de volgende doelstellingen:
- meer zicht krijgen op de visie, doelstellingen en activiteiten van andere
vrijetijdsdiensten;
- minder naast - meer met elkaar werken;
- betere communicatie tussen diensten onderling;
- betere communicatie over de activiteiten van deze diensten;
- samen kijken waar we kunnen besparen en waar we efficiënter kunnen werken.
Wie maakt er deel uit van deze Vrijetijdscel? De Cultuurdienst, Sportdienst, Jeugddienst,
Cultuurcentrum, Stedelijke Bibliotheek, Erfgoed Lommel, Toerisme Lommel,
Communicatiedienst, Integratiedienst, Bevoegde schepenen, Dienst Internationale
Samenwerking, Dienst Onderwijs.
Voor Erfgoed Lommel worden de vergaderingen bijgewoond door directeur Veerle
Leysen.
In 2014 werd vergaderd op 09/01/2014, 27/02/2014, 22/04/2014, 23/06/2014, 23/09/2014
en 02/12/2014
b. TRAJECT NAAR ERFGOEDCONVENANT NOORD-LIMBURG: Beleidsvoorbereidend werk om de oprichting van een nieuwe projectvereniging en de
aanvraag van een erfgoedconvenant mogelijk te maken.
In de regio Noord-Limburg hebben 9 gemeenten een traject opgestart naar een Cultureel
Erfgoedconvenant voor de regio Noord-Limburg. Deze negen gemeenten zijn: Lommel,
Overpelt, Neerpelt, Hechtel-Eksel, Hamont-Achel, Bocholt, Meeuwen-Gruitrode,
Leopoldsburg en Peer.
Een Cultureel-Erfgoedconvenant is een overeenkomst die afgesloten wordt tussen de
Vlaamse Gemeenschap en een Intergemeentelijk Samenwerkingsverband (IGS) met
rechtspersoonlijkheid. Wat is cultureel erfgoed? Alles wat tastbaar en verplaatsbaar
(roerend) is en niet-tastbaar of immaterieel. Onroerend erfgoed (monumenten en
landschappen) komt dus niet in aanmerking.
De bedoeling van een Erfgoedconvenant is dubbel:
- het stimuleren van de samenwerking tussen erfgoedactoren onderling en het
vergroten van het draagvlak:
sensibiliseren van de bevolking;
cultureel-erfgoed onder de aandacht brengen;
- ondersteuningsbeleid:
inhoudelijke steun (vorming, trajectbegeleiding en advies);
logistieke steun;
financiële steun (subsidiereglement, werkingssubsidies).
Daarbij wil men inspelen op de noden en de eigenschappen van het lokale erfgoedveld.
De concrete uitwerking van de erfgoedconvenants wordt toevertrouwd aan een lokale
Erfgoedcel.
Belangrijk is dat:
- het initiatief komt vanuit een Intergemeentelijk Samenwerkingsverband;
- de convenant gedragen wordt door lokale erfgoedactoren: aantonen dat er
voldoende participatie is van lokale erfgoedactoren;
- er een grote betrokkenheid is vanuit het werkveld.
Onder Erfgoedactoren verstaan we enerzijds actoren die een actieve en rechtstreekse
ERFGOEDwerking hebben en anderzijds actoren die wel een erfgoedcollectie hebben
maar geen rechtstreekse erfgoedwerking.
27 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
Een eerste en uiterst belangrijke stap is dus het in kaart brengen – middels een bevraging
volgens een vast stramien - van de lokale erfgoedactoren per deelnemende gemeente.
Deze bevraging wordt gedaan door de Klankbordgroep. Per gemeente is namelijk een
“Klankbordgroep” opgericht die de nodige info zal aanleveren op basis waarvan de
“Schrijfgroep” het eigenlijke beleidsplan zal schrijven.
De Klankbordgroep voor Lommel bestaat uit Lucien D’Joos (voorzitter Cultuurraad en
lid van de Vaste Commissie van Advies van Erfgoed Lommel), Veerle Leysen (directeur
Erfgoed Lommel) en Wannes Wilms (medewerker Erfgoed Lommel). Wannes Wilms
maakt tevens deel uit van de Schrijfgroep.
- 26/02/2014: vergadering Platform Noord-Limburg in Palethe en oprichting van
een Klankbordgroep
- 29/04/2014: startvergadering Klankbordgroep in Peer
- 25/06/2014: vergadering Klankbordgroep in Peer
- 22/11/2014: inspraakmoment Klankbordgroep in De Soeverein in Lommel
Ondertussen is er vanop Vlaams niveau echter meegedeeld dat de bestaande
Erfgoedconvenants zullen moeten inleveren en dat er in 2015 en 2016 geen budgetten
zullen worden vrijgemaakt voor nieuwe aanvragen van een erfgoedconvenant. En ook
voor de daaropvolgende jaren (tot en met 2019) is dit twijfelachtig.
Toch hebben de deelnemende gemeenten besloten om verder te gaan met het schrijven
van het beleidsplan voor de aanvraag van een Erfgoedconvenant om het reeds gedane
werk niet te laten verloren gaan. Mocht het licht dan toch terug op groen gezet worden,
dan ligt ons dossier klaar mits enkele kleine updates.
c. HERDENKING WO I – WO II: In 2014 werd wereldwijd de start van WO I – honderd jaar geleden – herdacht met allerlei
festiviteiten, activiteiten en evenementen. Ook Lommel droeg zijn steentje bij. Maar, in
Lommel stonden we niet alleen stil bij 100 jaar start WO I, maar we herdachten ook - op
vraag van Erfgoed Lommel – 70 jaar einde WO II. Met dat doel werd reeds in juli 2012
een werkgroep opgericht waarvan naast Erfgoed Lommel ook de Cultuurdienst,
Cultuurcentrum De Adelberg, de Stedelijke Bibliotheek, de Cultuurraad en het
Internationaal Jeugdontmoetingshuis / Duitse Militaire Begraafplaats deel uitmaken en
die deze herdenking(en) inhoudelijk uitwerkte. Van 4 mei tot en met 9 juni 2014 werden
allerlei activiteiten geprogrammeerd, gaande van tentoonstellingen, lezingen,
filmvoorstellingen, geleide wandelingen, muziekoptredens, toneelvoorstellingen, enz.
Activiteiten van/door Erfgoed Lommel: - 27/04/2014 – 07/06/2014: Tentoonstelling “Den Doodendraad”
In april 1915 beginnen de Duitsers met de aanleg van een elektrische draadversperring
om de grens met Nederland over gans de lengte, van Gemmenich tot aan de zee, af te
grendelen. Duitse genietroepen worden in de grensdorpen gevestigd en het tracé voor
de draadversperring, geladen met hoogspanningsstroom van 4.000 tot 8.000 volt,
wordt uitgestippeld. Vanaf 14 augustus 1916 wordt de draad opgeladen met stroom
via generatoren die op regelmatige afstanden opgesteld zijn in houten barakken.
Elektriciteitscentrales waren in de Kempense dorpen van weleer echter bijzonder
schaars. De stroom voor de elektrische draadversperring in Lommel werd afgenomen
in de elektrische houtzagerij en –schaverij van Stanislas Emsens in Stevensvennen.
Langsheen de draad wordt dag en nacht gepatrouilleerd en op regelmatige afstanden
worden ook wachthuizen (“Blockhaus”) opgericht. Na de wapenstilstand in 1918 is de
draad in een wip verdwenen. Landbouwers maken dankbaar gebruik van palen en
draad om er hun weiden en velden mee te omheinen. Zelfs de elektrische cabines en
de woonbarakken worden opgeruimd en meegenomen.
De draadversperring eist ook heel wat slachtoffers. In totaal vinden ongeveer 28
personen de dood aan de draadversperring op het grondgebied van Lommel.
28 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
Dit alles kwam aan bod in de tentoonstelling “Den Doodendraad”, rijkelijk
geïllustreerd met foto’s, kaarten en prenten. Enkele unieke voorwerpen vervolledigen
het verhaal: naast enkele prachtige originele Duitse pinhelmen uit de collectie van
Roger Bergmans is er ook een originele affiche – in Duits- en Nederlandstalige versie
– waarin een oproep gedaan wordt naar getuigen van de moord op een Duitse officier
in de nacht van 19 op 20 juli 1917 nabij Brug 11 in Lommel. Deze affiche behoorde
eveneens tot de collectie van Roger Bergmans, maar werd door hem geschonken aan
het archief van Erfgoed Lommel. Waarvoor dank!
U kon de tentoonstelling gratis komen bezichtigen in De Barrier – Historisch
Documentatiecentrum, Luikersteenweg 244, 3920 Lommel, van 27 april tot en met 07
juni 2014. Open van maandag tot en met zaterdag telkens van 13.30u tot
16.30u. Gesloten op zondag.
We telden in totaal 434 bezoekers voor deze tentoonstelling.
- 28/04/2014 – 09/06/2014: Historische wandeling exclusief voor de scholen op de Duitse
Militaire Begraafplaats (zie ook hieronder op 18/05/2014).
Slechts één boeking van de Rijksbasisschool Mercurius op 03/06/2014 met 25 lln.
- 07/05/2014: lezing door directeur Veerle Leysen over “Onder het juk van Duitse
pinhelmen. Lommel tijdens de Eerste Wereldoorlog” in het Raadhuis
Er waren 37 toehoorders.
Zie ook bladzijde 20 punt2.a.
- 14/05/2014: filmvoorstelling “Lommelse getuigenissen over WO II: hoe beleefde de
doorsnee Lommelaar de oorlogsjaren 1940-1945” ingeleid door Toon Vanduffel.
Hoe beleefde de doorsnee Lommelaar de oorlogsjaren 1940-1945? Deze vraag was
voor Toon Vanduffel de aanleiding om enkele bevoorrechte getuigen te bezoeken. Hij
liet hen honderduit vertellen over hun wedervaren en Jacky Geboers legde deze
interviews vast in filmbeeld. Het resultaat is een boeiend tijdsdocument. De verhalen
brengen de periode van de Tweede Wereldoorlog weer tot leven. Fragmenten uit deze
prachtige film werden door Jacky Geboers gemonteerd tot een één uur durende
compilatie. Er worden ook originele beelden van de start van Operation Market
Garden getoond.
- 18/05/2014: erfgoedwandeling (om 14u) op de Duitse Militaire Begraafplaats
Gedurende de gevechten in België en West-Duitsland, ten tijde van WO II, begroeven
de Amerikaanse strijdkrachten Duitse gesneuvelden op 4 voorlopige
verzamelkerkhoven. Nadien werden deze gesneuvelden systematisch overgebracht
naar Lommel, waar men vanaf 1953 begon met de aanleg van de Duitse Militaire
begraafplaats. De officiële inhuldiging ervan vond plaats in 1959. Op de 16 ha grote
begraafplaats liggen ongeveer 40.000 Duitse soldaten begraven, per kruisje twee
doden. Aan het ingangsgebouw ligt een erehof, begrensd door een crypte die naar de
begraafplaats leidt. De crypte draagt een 6 meter hoge beeldengroep uit basaltsteen,
die een kruisigingtafereel voorstelt. In de crypte ligt het beeld van een dode soldaat.
De wandeling besteedde niet alleen aandacht aan de geschiedenis van de begraafplaats
(ontstaan, aanleg en verdere ontwikkeling) maar we stonden ook stil bij enkele niet zo
bekende feiten en bij enkele markante individuele verhalen van mensen die er
begraven liggen.
Er namen 23 mensen deel.
- 21/05/2014: lezing “De Brug tot Market Garden” door Toon Vanduffel in het Raadhuis
Wist je dat Brug 9 in Lommel-Barrier tijdens WO II een cruciale rol speelde? En
waarom wordt deze brug ook wel eens JOE’s Bridge genoemd? Welke betekenis had
Brug 9 in Montgomery’s befaamde “Operation Market Garden”? En waarom vormde
ze in september 1944 het toneel van een hevige, nietsontziende strijd? De verovering
29 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
van Brug 9 en de bevrijding van Lommel-Barrier eiste haar tol. Maar ook Lommel-
Centrum bleef niet gespaard. De gijzelaars bij de kerk en bij de kliniek zullen
ongetwijfeld bange uren doorgemaakt hebben.
Deze en andere vragen en onderwerpen kwamen aan bod tijdens deze druk
bijgewoonde lezing.
- 07/06/2014: wandeling “De Bevrijders achterna”
De wandeling van anderhalf uur voerde ons langsheen die plaatsen in Lommel-Barrier
die een vooraanstaande rol speelden bij de bevrijding van Lommel in september 1944.
Bijzondere aandacht ging daarbij uit naar Brug 9, een cruciale locatie in generaal
Montgomery’s “Operation Market Garden”. We brachten een bezoek aan de
Luisterkei en het gedenkteken van JOE’s Bridge in het Barrierpark. En we stonden stil
bij de zware tol die de burgers van Lommel-Barrier betaalden voor de bevrijding van
Brug 9.
Er namen 25 personen deel aan deze wandeling.
d. Filmproject “Van Hooi tot Mazout” over de geschiedenis van Lommel-Kolonie
door kunstenaar Henny Herps (Ndl.) en Will Deconinck Een kunstenaar en een filmmaker slaan de handen in elkaar om het verleden van de
vloeiweiden en de landbouwkolonie in Lommel Kolonie op een originele manier in beeld
te brengen. Vertrekkend vanuit de huidige toestand schetst de kunstenaar een impressie
van hoe het er in het verleden moet hebben uitgezien. Dit alles wordt volgens een
origineel scenario door de filmmaker vastgelegd op beeld.
Erfgoed Lommel droeg een steentje bij aan dit project door:
- historische informatie en oud beeldmateriaal aan te leveren;
- het scenario na te lezen en te corrigeren;
- de bindteksten in te spreken (directeur Veerle Leysen i.s.m. Chel Driessen). Voorziene einddatum: 1ste helft 2015.
e. Per kwartaal aanleveren van een oude prentkaart met commentaar voor het
personeelsblad “Overuren” van de stad Lommel
f. 22/02/2014: Erfgoed Lommel is gastheer voor de cursus “Inleiding tot de industriële
archeologie – industrieel erfgoed” van de Vlaamse Vereniging Industriële Archeologie
(VVIA) in De Barrier In 2014 vond deze cursus plaats op diverse locaties in Limburg. De Barrier – Historisch
Documentatiecentrum van Erfgoed Lommel was er één van. Enkele onderwerpen die aan
bod kwamen tijdens deze cursus waren: Ontstaan en evolutie van de industriële
maatschappij: mechanismen en determinerende factoren; Het industrieel erfgoed:
definities en inhouden; Industriële archeologie: inhoud, bronnen, methoden; Typologie
van industriële gebouwen; Basisprincipes voor inventarisatie en beschrijving van
industrieel erfgoed; Behoud, bescherming, presentatie en herbestemming van industrieel
erfgoed in Vlaanderen; Educatieve en pedagogische mogelijkheden van het industrieel
erfgoed; Industrieel erfgoed en toerisme…
Deze cursus was toegankelijk voor iedereen die belangstelling heeft voor geschiedenis,
erfgoed en toerisme.
De module werd georganiseerd door de Vlaamse Vereniging voor Industriële
Archeologie vzw, het platform voor studie en behoud van het industrieel en technisch
erfgoed in Vlaanderen en Brussel. De coördinatie en leiding van de cursus berustten bij
Adriaan Linters.
Er waren 13 cursisten ingeschreven.
30 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
g. 20/03/2014: deelname aan de studiedag ingericht door het P.C.C.E. rond het
thema “Erfgoedsnoepers. Erfgoedbemiddeling in Limburg.” in de
Begijnhofkerk van Sint-Truiden Het Netwerk Erfgoededucatie Limburg nodigde op 20 maart 2014 alle Limburgse
erfgoedbemiddelaars uit om van gedachten te wisselen en inspiratie op te doen over
erfgoededucatie.
Programma:
- Tijl Bossuyt, artistiek en zakelijk leider De Veerman, sprak over “leren en reflecteren
omtrent erfgoedbemiddeling en de rol van een netwerk”;
- Interactieve sessies rond enkele cases: 'Erfgoed achter elke gevel', 'Word creatief
erfgoedbemiddelaar', 'Erfgoedradar' en 'Leerkrachten in opleiding en hun passie voor
erfgoed';
- Tweede interactieve reeks sessies om in kleine groepen te kunnen kennismaken met en
te leren van interessante praktijken. De insteken waren: cocreatie en participatie (n.t.b.),
verhalend ontwerpen (Herita / AmuseeVous - Un(der)cover OMD), familievriendelijk
erfgoed (n.t.b.), scholen en archieven (WOI) (Erfgoedcel k.ERF - Kempense Klaprozen),
lokaal erfgoed en educatie (Erfgoedcel Leuven - Straathistories), sociale media (Huis
van Alijn Gent), jeugdverenigingen en erfgoed (n.t.b.), diversiteit (o.v. Antwerpen
Averechts).
Voor Erfgoed Lommel werd deelgenomen door directeur Veerle Leysen, Gerd Bloemen
en Wannes Wilms.
h. TV-opnames van interviews in het kader van de herdenking 70-jaar Market
Garden en de bevrijding van Lommel in Museum De Kolonie in mei 2014 Op woensdag 21 mei 2014 werden met de medewerking van Erfgoed Lommel in
Museum De Kolonie enkele Lommelaren geïnterviewd die in september 1944 de
bevrijding van Brug 9 in Lommel-Barrier meemaakten. Dit gebeurde op vraag van de
Engelse herdenkingsorganisatie “Liberation Task Force” die samen met de Nederlandse
“Stichting Operation Market Garden” en de Nederlandse Koninklijke Landmacht de grote
herdenking van 70 jaar Operation Market Garden op 15 september 2014 (zie verder in dit
jaarverslag onder punt n.) voorbereidde. Van deze interviews werden TV-opnames
gemaakt.
i. Viering 50 jaar migratie in Lommel op zaterdag 03/05/2014 Op zaterdag 3 mei 2014 werd in de Kievit op de Balendijk 50 jaar migratie gevierd door
de stedelijke integratiedienst, in samenwerking met Erfgoed Lommel en de
Lommelse Marokkaanse en Turkse gemeenschap. U kon er terecht voor gedichten van
jongeren en filmpjes van de 1ste generatie, een tentoonstelling met foto's uit de oude
doos, een receptie met Turkse en Marokkaanse hapjes, een voetbalwedstrijd tussen 2de en
3de generatie migranten én de boekvoorstelling van 'Allemaal Lommelaars' met daarin
interviews van de eerste generatie migranten.
j. Open-Tuindagen op zaterdag 31 mei en zondag 1 juni 2014 in Lommel-
Werkplaatsen In het weekend van 31 mei en 1 juni 2014 vonden bij de familie Vermeiren (conciërges
van Akindo) in Lommel-Werkplaatsen open-tuindagen plaats. Op verzoek van de familie
Vermeiren gaven Ferdi Geerts en Veerle Leysen van Erfgoed Lommel elke dag drie
begeleide erfgoedwandelingen door de voormalige arbeiderswijk van de Lommelse
zinkfabriek, vertrekkend aan de Sint-Barbarakerk en eindigend bij de voormalige
directeurswoning of de Villa Leman (nu Akindo).
31 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
k. 29/06/2014 t.e.m. 31/08/2014: Schattenjacht met Vlieg i.s.m. andere stedelijke
diensten Kinderen konden tussen 29 juni en 31 augustus 2014 op zoek gaan naar de schatten van
Vlieg die op verschillende (culturele) locaties in Lommel in heuse schatkisten verstopt
waren. Ze maakten zo op een speelse manier kennis met Lommel in al zijn facetten.
Dit jaar werkte Museum De Kolonie samen met verschillende andere organisaties in
Lommel. Dit had vooral voordelen qua promotie en budgettering. Dit jaar werd er o.a.
promotie gemaakt via de Kidskalender, flyers en affiches. Het samenwerkingsproject
werd tevens gehonoreerd binnen het stedelijke initiatief ‘Idee puur’ wat ons een budget
van 4.500 € opbracht.
Er werd een schatkaart ontworpen met daarop alle locaties waar kinderen op zoek konden
gaan naar een schatkist. En tevens een stempelkaart, want voor elke schatkist die ze
vonden kregen ze een stempel op hun stempelkaart. De locaties waren: Archeologisch
Museum – De Kolonie (1 stempel), Bib Lommel (5 stempels), Speeltuin (1 stempel),
Regionaal Toeristisch Bezoekerscentrum (1 stempel), Kraak de Code - historische
stadswandeling (1 stempel), Het Glazen Huis (geen zoektocht) (1 stempel), Wereldfeest
(16 juli) (1 stempel), Speelbos Kattenbos en Sahara (1 stempel).
In elke schatkist zat een kleine verrassing en een ontwerpkit waarmee kinderen hun
droomplekje konden ontwerpen.
Als de kinderen 10 stempels verzameld hadden, kregen ze een extra beloning.
Uitwerking Museum De Kolonie
De schatkist werd zichtbaar geplaatst en dus niet verstopt maar de kist zat wel op slot met
3 hangsloten en het was de bedoeling dat de kinderen de code van de sloten probeerden te
achterhalen via een aantal vragen en doe-opdrachten in Museum De Kolonie.
In de schatkist zat de ontwerpkit van Vlieg en ook de code die elk kind kreeg om in te
loggen op de site van Vlieg. Deze code kregen ze niet op de andere locaties. Op deze
manier werd elk kind gemotiveerd om zeker ook het museum te bezoeken.
In Museum De Kolonie hebben 94 kinderen van Lommel en 53 kinderen van buiten
Lommel deelgenomen; in totaal dus 147 kinderen (vergezeld van 124 volwassenen)
l. Lommel Herbeleeft op donderdag 17/07/2014 Het Marktplein van Lommel werd op donderdagnamiddag 17 juli 2014 vanaf 14u tot in
de late uurtjes ondergedompeld in een nostalgische sfeer. Leen Thys, oprichtster van de
Facebookgroep “Ge zijt van Lommel als ge...” kwam met het idee het evenement
“Lommel Herbeleeft” te organiseren nadat veel leden van de groep oude foto's postten.
Het officiële startschot van dit evenement werd gegeven door oud-burgemeesters Louis
Vanvelthoven en Staf Matthijs én door de kinderburgemeester
Wat viel er zoal te beleven? Er was ondermeer een nostalgische kermis die vijf dagen
bleef staan. Bij de “Erfgoedhoek” van Erfgoed Lommel kon elke Lommelaar zijn of haar
oude foto's laten inscannen en archiveren. Daarnaast werden oude films, prentkaarten en
foto's op een groot scherm geprojecteerd. Er was een streekproductenkraam en een
interactieve fotohoek waar bezoekers zich in een groot nostalgisch decor van de
Lommelse Kerkstraat omstreeks 1930 konden later vereeuwigen. Je kon er boogie-dansen
en ’s avonds was er een groot ‘gouwe ouwe’ muziek- en dansfeest.
m. Voorbereidingen viering 200 jaar Sint-Ambrosiusgilde: oproep in infoblad van
september 2014 en in TLC van september 2014 en december 2014 In 2016 bestaat de Lommelse schuttersgilde Sint-Ambrosius precies 200 jaar. Uiteraard
willen ze dit met de nodige luister vieren en een tentoonstelling met begeleidende
publicatie is één van de mogelijke opties. Aan Erfgoed Lommel werd gevraagd om de
gilde hierin bij te staan en ook met het RVT-Kapittelhof zal worden samengewerkt.
Uiteraard beschikt de Sint-Ambrosiusgilde zelf al over heel wat archief, foto’s en
voorwerpen die de tentoonstelling kunnen stofferen. Maar ongetwijfeld bevindt er zich
32 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
ook nog wel het een en het ander in privéverzamelingen van oud-bestuursleden en
gildebroeders her en der. Daarom deden Henri Vaesen en Maarten Dirikx via Erfgoed
Lommel een warme oproep: iedereen die over archief, foto’s en/of voorwerpen beschikt
die een meerwaarde kunnen betekenen voor de geplande tentoonstelling wordt vriendelijk
verzocht zo spoedig mogelijk met hen of met Erfgoed Lommel contact op te nemen.
n. Herdenking Market Garden op 15/09/2014: wandelingen “De Bevrijders
achterna” Zoals elk jaar was er in 2014 ook weer een herdenking van Operation Market Garden.
Uniek was echter dat de Liberation Task Force (LTF – een Engelse
herdenkingsorganisatie) en de Nederlandse stichting Operation Market Garden - naar
aanleiding van de 70ste verjaardag van Operation Market Garden - de handen in elkaar
geslagen hebben om er een onvergetelijk gebeuren van te maken. Met de logistieke steun
van de Nederlandse Koninklijke Landmacht reed LTF de volledige historische route met
een 200-tal historische voertuigen.
Op 15 september 2014 vanaf 10.30u tot 14.15u deed de colonne Lommel aan, waar de
gevallenen bij Joe’s Bridge herdacht werden in het Barrierpark.
Ook de stad Lommel en Erfgoed Lommel verleenden hun medewerking aan dit initiatief.
Om 10.45u kon u deelnemen aan de wandeling “De Bevrijders achterna”, onder
begeleiding van Veerle Leysen, directeur Erfgoed Lommel.
De wandeling van anderhalf uur voerde ons langsheen die plaatsen in Lommel-Barrier die
een vooraanstaande rol speelden bij de bevrijding van Lommel in september 1944.
Bijzondere aandacht ging daarbij uit naar Brug 9, een cruciale locatie in generaal
Montgomery’s Operation Market Garden. We brachten een bezoek aan de Luisterkei en
het gedenkteken van Joe’s Bridge in het Barrierpark. En we stonden stil bij de zware tol
die de burgers van Lommel-Barrier betaalden voor de bevrijding van Brug 9.
Deelnemen was gratis.
Er waren 28 deelnemers aan de wandeling en enkele honderden toeschouwers voor de
herdenkingsplechtigheid in het Barrierpark en de colonne historische voertuigen.
o. 19/09/2014: lezing door Anton Neggers over “Geneaologisch onderzoek in de
Meierij van ’s Hertogenbosch” i.s.m. Familiekunde Vlaanderen – provincie
Limburg en de Nederlandse Genealogische Vereniging – Afdeling Kempen en
Peelland Op vrijdag 19 september 2014 om 19.30u vond in Buurthuis De Kom, Komstraat 1 in
Lommel een lezing plaats over Genealogisch onderzoek in de meierij van ’s
Hertogenbosch. Organisatoren waren Familiekunde Vlaanderen – Provincie Limburg
vzw, de Nederlandse Genealogische Vereniging (NGV) - Afdeling Kempen en Peelland
en Erfgoed Lommel vzw.
De meierij van ’s Hertogenbosch was van oudsher het noordoostelijke kwartier van het
hertogdom Brabant. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd het samen met het noordelijke
deel van het kwartier Antwerpen afgescheiden van de rest van het hertogdom.
De Vrede van Munster in 1648 formaliseerde de scheiding tussen de noordelijke en de
zuidelijke provinciën van de Nederlanden. Het noorden ging verder als de Republiek der
Verenigde Nederlanden, de zuidelijke gewesten bleven de Spaanse (later de Oostenrijkse)
Nederlanden. De grens liep dwars door de oude hertogdommen Brabant en Limburg.
Staats-Brabant werd als generaliteitsland voortaan rechtstreeks bestuurd door de Staten-
Generaal in Den Haag. Op het gebied van bestuur en rechtspraak, maar ook op het gebied
van godsdienst en onderwijs veranderde er veel voor de bevolking van de meierij.
Bovendien had de nieuwe wetgeving ook grote consequenties voor de
bevolkingsregistratie.
In deze lezing werden de gevolgen van de Vrede van Munster voor de meierij van ’s
Hertogenbosch besproken. Bovendien werd uitleg gegeven bij de wijze waarop de
33 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
stamboomonderzoeker in deze regio met deze gevolgen te maken heeft. Tot slot werden
tips gegeven voor genealogisch onderzoek in de meierij van ’s Hertogenbosch.
Er waren 20 mensen ingeschreven.
p. Cursus AVO “Word ambassadeur van je stad”: door directeur Veerle Leysen
02/10/2014: bezoek aan Museum De Kolonie + historische wandeling in het
gebied Heuvelse Heide
09/10/2014: algemeen historisch overzicht van Lommel in De Barrier Vanaf oktober tot en met december 2014 werden in het kader van Ateliers voor Overdag
geïnteresseerde (al dan niet ingeweken) Lommelaren in een reeks lessen gevormd tot
“ambassadeur” van hun stad. Namens Erfgoed Lommel nam directeur Veerle Leysen de
twee eerste lessen voor haar rekening: op 2 oktober 2014 gidste ze een begeleid bezoek
aan Museum De Kolonie en een historische wandeling in het gebied “Heuvelse Heide” en
op 9 oktober 2014 gaf ze een algemeen historisch overzicht van Lommel.
Er waren 8 deelnemers aan de eerste les en 6 deelnemers aan de tweede les.
q. Klimaat 14-daagse in Lommel-Kattenbos:
begeleide wandelingen door Ferdi Geerts (Erfgoed Lommel) In het kader van de “Klimaat 14-daagse” werden in de Kattenrijten in Lommel-Kattenbos
op verzoek van de Milieudienst van de stad Lommel erfgoedwandelingen gegidst door
Ferdi Geerts: op 13/10/2014 voor Rijksbasisschool Mercurius en op 14/10/2014 voor
Provil. Het slotmoment met o.a. begeleide erfgoedwandelingen vond plaats op zondag
19/10/2014.
r. Gidsbeurten en Erfgoedwandelingen met een gids van Erfgoed Lommel
- 22/03/2014: rondleiding op de Duitse Militaire Begraafplaats
- 23/03/2014: rondleiding op de Duitse Militaire Begraafplaats voor bestuursleden van
Davidsfonds Limburg
- 24/04/2014: historische stadswandeling voor Femma Heeserbergen
- 08/06/2014: rondleiding in Lommel-Sahara
- 04/09/2014: powerpoint-presentatie: “Lommel in vroegere tijden” voor RVT De
Bekelaer
- 07/09/2014: rondleiding in Lommel-Sahara
- 02/10/2014: wandeling “De Bevrijders achterna” voor leerlingen 1ste jaar Provil
Varia:
- Overlijden van vrijwillig medewerker Eddy Ryckalts op 26/08/2014
- Directeur Veerle Leysen maakt deel uit van de Vaste Commissie van Advies van de EVA
Toerisme Lommel. Zij woonde volgende vergaderingen bij: Algemene Vergadering op
04/09/2014 in De Groote Hoef en Raad van Bestuur op 06/11/2014
34 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
Slot
Uit het overzicht van de eigen activiteiten en deze in samenwerkingsverband mag het duidelijk zijn dat
2014 voor Erfgoed Lommel wederom een zeer druk werkjaar was.
Op het vlak van zakelijk beheer moeten we zeker de aandacht vestigen op de omvorming van de vzw
Erfgoed Lommel tot een EVA (extern verzelfstandigd agentschap) en de veranderingen die dat met
zich meebracht in de organisatiestructuur.
Eveneens vermeldenswaard is de installatie van de Erfgoedserver Off-shore NAS Solution voor data
opslag met cloud functionaliteit van 4 TB (voor digitale media en archivering).
Ook de vernieuw(en)de sponsorwerking en –werving onder de naam “Scabinatus”, zoals uitgewerkt
door Wannes Wilms en Gerd Bloemen, verdient de nodige aandacht.
Met betrekking tot de inhoudelijke werking – meer bepaald op het vlak van collectiebeheer - is de
verdere uitbouw en toepassing van de inventarisatie- en registratiesoftware BROCADE van belang.
Het hoogtepunt van het voorbije werkjaar was echter de herinrichting van Museum De Kolonie tot een
prehistorisch archeologisch museum, een project dat met steun van de provincie Limburg, Stad
Lommel, CERA-Holding en de Nationale Loterij werd uitgevoerd. De heropening van het totaal
vernieuwde museum op 21 april 2014 betekende het sluitstuk van dit project.
Het paradepaardje van de educatieve werking van Erfgoed Lommel werd in 2014 – net zoals het
museum - in een volledig nieuw kleedje gestoken en getransformeerd naar een interactief project dat
de leerlingen zelf op ontdekkingstocht laat gaan in het museum.
Naast de organisatie van de eigen activiteiten verleende Erfgoed Lommel vzw ook medewerking aan
of was het de lokale coördinator van tal van externe activiteiten of activiteiten in
samenwerkingsverband.
De medewerking van Erfgoed Lommel vzw aan de lokale herdenking van WO I en WO II – in
samenwerking met tal van andere stedelijke en niet-stedelijke diensten – vond vorm in allerlei
projecten, zoals lezingen, een drukbezochte tentoonstelling “Den Doodendraad”, begeleide
wandelingen, een filmvoorstelling…
Bent u er inmiddels ook van overtuigd dat Erfgoed Lommel goed werk verricht, dan kan u uw
waardering laten blijken door u te abonneren op ons tijdschrift “Te Lomelle op die Campine” om zo
onze werking te ondersteunen. Op onze website www.erfgoedlommel.be verneemt u hoe.
Via deze website en via de facebookpagina van Erfgoed Lommel informeren wij u tevens tijdig van
alle op handen zijnde projecten en activiteiten. Zo kan u ons op de voet opvolgen.
Wij gaan alvast door op hetzelfde elan en we hopen dat we u in 2015 tijdens één van onze activiteiten
zullen mogen ontmoeten.
Veerle Leysen
Directeur
35 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
Inhoudstafel
Inleiding 1
1. ZAKELIJK BEHEER 3
A. ORGANISATIESTRUCTUUR 3
B. PERSONEEL 5
C. FINANCIËN 7
D. DATABEHEER: INSTALLATIE VAN NAS 8
2. INHOUDELIJKE WERKING 9
A. INRICHTING MUSEUM DE KOLONIE 9
B. COLLECTIE 11
1. Aanwinsten 11
2. Onderzoeken van de collectie 11
a. Registratie en ontsluiting van de collectie via BROCADE 11
b. Wetenschappelijk onderzoek 13
- Tijdschrift “Te Lomelle op die Campine” 13
- Projecten Familiekunde 14
- Archeologisch onderzoek 14
- Monumenten en Landschappen 16
- Onderzoeksvragen 16
C. PUBLIEKSWERKING 17
1. Bezoekersaantallen 17
2. Eigen activiteiten 20
a. 25/03/2014: lezing door directeur Veerle Leysen over “Onder het
juk van Duitse pinhelmen. Lommel tijdens de Eerste
Wereldoorlog” in het kader van de Nacht van de Geschiedenis /
Davidsfonds Lommel
b. 16/04/2014: lezing door directeur Veerle Leysen over “Onder het
juk van Duitse pinhelmen. Lommel tijdens de Eerste
Wereldoorlog” voor De Orde van de Prince
c. 21/04/2014: heropening Museum De Kolonie (zie ook bladzijde 9 in dit
jaarverslag) d. 27/04/2014: ERFGOEDDAG rond het thema “Grenzen”
e. 07/05/2014: Lommeldag WICO – Campus Sint-Jozef
36 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
f. 14/06/2014 en 21/06/2014: cursus “Vuurstenen werktuigen
herkennen”
g. 04/08/2014: lancering nieuwe website WO I door Erfgoed
Lommel: wo1.erfgoedlommel.be
h. 09/2014 en 10/2014: Educatief project “Oertijd” in een nieuw
kleedje gestoken + bezoekersaantallen
i. 11/09/2014: VIP-ontvangst van Rotaryclub Neerpelt-
Dommelvallei met rondleiding in Museum De Kolonie
j. 16/09/2014: lezing door directeur Veerle Leysen over “De Brug
tot Market Garden: de bevrijding van Lommel en Valkenswaard”
voor de HK Valkenswaard in CC Valkenswaard
k. 18/09/2014: lezing door directeur Veerle Leysen “De boog kan
niet altijd gespannen staan. Sport, spel en vertier in Lommel.”
voor ‘Club 51 ’t Zand’ in De Brugwachter in Lommel-Barrier
l. Cursus Aldfaer: 20/09 – 18/10 – 15/11 – 13/12/2014 door Johan
Van Hassel
m. 07/10/2014: VIP-ontvangst van de leden van de Algemene
Vergadering, Raad van Bestuur en Vaste Commissie van Advies
van Erfgoed Lommel met ludieke rondleiding in Museum De
Kolonie
3. Activiteiten in samenwerkingsverband 26
a. VRIJETIJDSCEL
b. TRAJECT NAAR ERFGOEDCONVENANT
NOORD-LIMBURG
c. HERDENKING WO I – WO II:
d. Filmproject “Van Hooi tot Mazout” over de geschiedenis van
Lommel-Kolonie door kunstenaar Henny Herps (Ndl.) en Will
Deconinck
e. Per kwartaal aanleveren van een oude prentkaart met
commentaar voor het personeelsblad “Overuren” van de stad
Lommel
f. 22/02/2014: Erfgoed Lommel is gastheer voor de cursus “Inleiding tot
de industriële archeologie – industrieel erfgoed” van de Vlaamse
Vereniging Industriële Archeologie (VVIA) in De Barrier
g. 20/03/2014: deelname aan de studiedag ingericht door het
P.C.C.E. rond het thema “Erfgoedsnoepers. Erfgoedbemiddeling
in Limburg.” in de Begijnhofkerk van Sint-Truiden
h. TV-opnames van interviews in het kader van de herdenking 70-
jaar Market Garden en de bevrijding van Lommel in Museum De
Kolonie in mei 2014
i. Viering 50 jaar migratie in Lommel op zaterdag 03/05/2014
j. Open-Tuindagen op zaterdag 31 mei en zondag 1 juni 2014 in
Lommel-Werkplaatsen
k. 29/06/2014 t.e.m. 31/08/2014: Schattenjacht met Vlieg i.s.m.
andere stedelijke diensten
l. Lommel Herbeleeft op donderdag 17/07/2014
37 Erfgoed Lommel vzw
Jaarverslag 2014
m. Voorbereidingen viering 200 jaar Sint-Ambrosiusgilde: oproep in
infoblad van september 2014 en in TLC van september 2014 en
december 2014
n. Herdenking Market Garden op 15/09/2014: wandelingen “De
Bevrijders achterna”
o. 19/09/2014: lezing door Anton Neggers over “Geneaologisch
onderzoek in de Meierij van ’s Hertogenbosch” i.s.m.
Familiekunde Vlaanderen – provincie Limburg en de
Nederlandse Genealogische Vereniging – Afdeling Kempen en
Peelland
p. Cursus AVO “Word ambassadeur van je stad”: door directeur
Veerle Leysen
02/10/2014: bezoek aan Museum De Kolonie + historische
wandeling in het gebied Heuvelse Heide
09/10/2014: algemeen historisch overzicht van Lommel in De
Barrier
q. Klimaat 14-daagse in Lommel-Kattenbos:
begeleide wandelingen door Ferdi Geerts (Erfgoed Lommel)
r. Gidsbeurten en Erfgoedwandelingen met een gids van Erfgoed Lommel
Varia 33
Slot 34
top related