konuşma ve di̇l bozukluklari (tanım ve sınıflandırma+artikülasyon bozukluğu)

KONUŞMA VE DİL BOZUKLUKLARI

Nedir?

Bir çocuk eğer başkalarının söylediklerini anlamakta (alıcı dil) veya duygularını, düşüncelerini yeterli düzeyde sözel olarak aktarmakta (ifade edici dil) güçlük yaşıyorsa, bu bir dil bozukluğudur.

Eğer bir çocuk konuşma seslerini doğru veya akıcı bir şekilde üretmekte zorluk yaşıyorsa o zaman bu bir konuşma bozukluğudur.

Tanım ve Sınıflandırma

Literatürde de konuşma ve dil bozukluklarının birlikte ele alındığı görülmektedir.

Bu nedenle bu bölümde salt konuşma özürlüler yerine konuşma ve dil bozukluğu kavramı kullanılacaktır.

Tanım ve Sınıflandırma

Çocukların dil gelişmelerinde, beklenen aşamalarda gecikmeler olması, konuşmanın, dikkati konuşana çekecek kadar normalden farklılık göstermesi ve iletişimin bozulduğu, koptuğu durumlar konuşma ve dil bozukluğu şeklinde tanımlanmaktadır. (Baykoç-Dönmez, 1986)

Tanım ve Sınıflandırma

I. Özel Eğitim Konseyi’nde ise dil ve konuşma sorunları, bireylerarası sözel iletişimde herhangi bir nedenle ve herhangi bir boyutta ortaya çıkan aksaklıklar ve düzensizlikler şeklinde tanımlanmıştır. (M.E.B., 1991)

Tanım ve Sınıflandırma

Van Riper ve Erickson (1996) ise çocuğun konuşması karşısındakilerinin dikkatini konuşmasından çok çocuğa yöneltiyor; konuşması anlamayı ve iletişimi güçleştiriyor ya da konuşmacı veya dinleyicide sıkıntıya neden oluyorsa bu durumu konuşma bozukluğu şeklinde tanımlamaktadır.

Tanım ve Sınıflandırma

Amerikan Dil Konuşma-İşitme Birliği (ASHA,1993) konuşma bozukluklarını iki ayrı tanımda ele almıştır:Konuşma bozukluğu için “ses üretimi, konuşma sesi üretimi ve akıcılıkta herhangi bir bozukluk ya da bu bozuklukların herhangi bir bileşimi ile karakterizedir” şeklinde bir tanım yapmıştır.

Tanım ve Sınıflandırma

Dil bozukluğu için ise konuşma, yazma ve diğer sembolik sistemleri anlamada ve/veya kullanmada bozukluk ya da anormal gelişimin olması tanımını kullanmıştır. Dil bozukluğu, dilin formları, dilin içeriği, dilin fonksiyonu ile ilgili bileşenleri içerebilir.

Konuşma Bozukluklarının Türüne Göre Nedenleri ve Özellikleri

Bu bölümde, konuşma ve dil bozukluklarının nedenleri her bir bozukluk türüne göre ele alınıp özellikleri ve eğitimleri belirlenecektir.

Dil ve konuşma güçlükleri ana hatlarıyla beş alt grupta modüler olarak toplanmıştır:

Dil ve konuşma güçlükleri ana hatlarıyla beş alt grupta toplanmıştır:

Artikülasyon Bozukluğu

Akıcı Konuşma Bozukluğu

Ses Bozuklukları

Gelişimsel Dil Bozuklukları

Edinilmiş Dil Bozuklukları

→Ayrıca gecikmiş konuşma ve afazi görülmektedir.

Artikülasyon Bozukluğu

Artikülasyon; dil, dudak, alt çene, dişler ve damağın işbirliği halinde çalışarak anlamlı oral semboller oluşturma süreci olarak tanımlanmıştır.

Artikülasyon Bozukluğu

Okul çağı çocukları arasında en yaygın problem olarak nitelenmiştir.Bu probleme sahip çocuklar, kendi dillerindeki konuşma seslerinin üretiminde güçlük çekmektedirler.

Yani;

Bir çocuğun konuşmasında, bir ses yerine başka ses kullanma, ses düşürme - ekleme, arka sesleri (k, g) öne getirme (t, d), ya da sürtünmeli sesleri (f, v, s, z, ş, j) durak sesi olarak çıkarma (t, d, p, b) gibi hata örüntüleri varsa; ve çocuk seslerin ulanmasında ve çıkarılmasında yaşından beklenilenlerden çok fazla ayrılık gösteriyorsa, artikülasyon bozukluğu var denilir.

Bu bozukluk dört şekilde görülürür:

Sesin değiştirilmesi

Sesin düşürülmesi

Ses ekleme Ses bozulması

Nasıl Anlaşılır?

Çocuklar sözcük içinde çıkarılması kendine zor gelen bir sesin yerine kendince kolay çıkarabildiği bir sesi kullanır ve bu değiştirmede belirli bir kurala bağlanmazlar. En sık değiştirilen sesler: “r”, “s”, “ş”, “k”, “t” ve ı”dır.

Örnek: Sarı yerine sayı, mutfak yerine mutlak, takvim yerine taklim gibi

Nasıl Anlaşılır?

Bazı çocuklar ise konuşurken sözcüğü oluşturan seslerden bir ya da birkaçını atlarlar.

Örnek:gördüm yerine gödüm,saat yerine satkapı yerine apı

Nasıl Anlaşılır?

Kimi çocuklar da sözcükte bulunmayan bir sesi, sözcüğe katarak söyler. Bazıları birbiri ardına gelen iki ünsüzün arasına bir ünlü ekleyerek söyler, bazıları ise belirli bir kurala uymaksızın ekler.

Örneğin; tren yerine tiren, avlu yerine havlu, saat yerine sahat

Nasıl Anlaşılır?

Bazı çocuklar ise ne atlama ne değiştirme yapar. Sözcük içinde bir sesi öyle bir çıkartır ki bu ses dilimizde yoktur. Sesi tanımak güç olabilir. Bu probleme sahip çocuklara az rastlanmaktadır.

Artikülasyon Bozukluğunun Nedenleri

• Yapısal bozukluklar• İşitme engelli bireylerde sesin doğru

algılanamaması• Travmatik beyin hasarları• Evde konuşulan dil, ve çevredeki konuşma

örnekleri sonucunda sesin öğrenilememesi

Artikülasyon Bozukluğunun Nedenleri

• Zihinsel gerilikler• Duygusal bozukluklar ve kişilik bozuklukları• Konuşma organlarının doğru şekilde

kullanılamaması

Artikülasyon Bozukluğunun Düzeltilmesi

Bu bozukluğun düzeltilmesi, önce doğru bir tanılamayı gerektirir.Tanılama, fonolojik testler ve çeşitli gözlemler aracılığıyla yapılır. Bu yollarla hangi seslerin üretiminde hata olduğu saptanır. Saptanan sorunların ya tamamı ortadan kaldırılır ya da etkisini azaltma yoluna gidilir.

Artikülasyon Bozukluğunun Düzeltilmesi

Sorunu gidermede çocuğu bu problemin farkına vardırmak ve düzeltilmesi için istekli hale getirmek en temel aşamadır. Çocuğun söylediği yanlış seslerin doğrusu öğretmen tarafından çocuğa dinletilerek aradaki fark gösterilebilir.

Artikülasyon Bozukluğunun Düzeltilmesi

İkinci aşamada çocuğun bozuk çıkardığı seslerden farkına vardıkları ele alınır ve doğrusunu nasıl çıkaracağı öğretilir. Bunun için de işitme eğitimi kullanılır. Yanlış seslerin doğrusu çocuğa dinletilerek, beynin işitme merkezinde bu sesin yer etmesi sağlanır.

Artikülasyon Bozukluğunun Düzeltilmesi

Doğru çıkarılan seslerin pekiştirilmesi de önemlidir. Bunun için çocuk çıkarmayı öğrendiği sesi ayrı ses şeklinde olduğu gibi anlamsız heceler içinde kullanarak da pekiştirebilir.

Artikülasyon Bozukluğunun Düzeltilmesi

Diğer bir aşama ise, sesin doğru çıkarılması için öğretilen sesin konuşma sesi içerisinde kullanılmasını sağlamaktır.Ses önce kelime, sonra da cümle içerisinde rahat kullanılır hale getirilir. Böylece günlük yaşamda iletişimde kullanılmaya başlanır.