l นิทาน พญาแถน · 2019-08-27 ·...

สเทพ ไชยขนธ เขยน ธรภาพ โลหตกล ไผท ภธา คำานำาเสนอ

นทานพญาแถน

แกนตำ�น�นอ�เซยน

14 นทานคดสรรของชาวอษาคเนยl l

นทานพญาแถน

แกนตำานานอาเซยน

สเทพ ไชยขนธเขยน

ค�ำน�ำเสนอโดย

ธรภาพ โลหตกล

ไผท ภธา

นทานพญาแถน

แกนต�ำนำนอำเซยน

สเทพ ไชยขนธ

พมพท : ฝายโรงพมพ บรษท ตถาตา พบลเคชน จ�ากด โทรศพท 0-2415-6797จดจ�าหนาย : สายสงสขภาพใจ บรษท บค ไทม จ�ากด

214 ซ.พระรามท 2 ซอย 38 ถ.พระราม 2 แขวงบางมด เขตจอมทอง กรงเทพฯ 10150โทรศพท 0-2415-2621, 0-2415-6507 โทรสาร 0-2416-7744

พมพครงแรก : มนาคม 2557 จดพมพโดย : ส�านกพมพสขภาพใจ ในเครอบรษท ตถาตา พบลเคชน จ�ากด ประธานกรรมการบรหาร : บญชา เฉลมชยกจ กรรมการผจดการ : โชนรงส เฉลมชยกจ คณะทปรกษา : ถาวร สกขโกศล, ประชา หตานวตร, ผองศร ลอพรอมชย, สงวนศร ตรเทพประตมา บรรณาธการบรหาร : วรตม ทองเชอ บรรณาธการ : นนทรตน ศภวราพงษ เลขานการคณะบรรณาธการ : กนกพร ถ�าโคนทอง ออกแบบปก : ณฐพงษ ภาคแพทย ศลปกรรม : เจนเลย ฝายการตลาด : อคคณฐ ชมนม, อรปราง อภหรญวงศ ฝายขาย : มนญชยา ศรวงษ, อดร ปญญาชย, นธวทย วรสมภพพล ฝายโรงพมพ : ไพบลย ชาครยานนท, จรวรรณ พยาฆรนทรงกร

แนะน�าเพมเตมตดตอ : editor@booktime.co.thwww.booktime.co.th, SukkhapabjaiPUB

ขอมลทำงบรรณำนกรมของส�ำนกหอสมดแหงชำต

สเทพ ไชยขนธ. นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน.-- กรงเทพฯ : ตถาตา พบลเคชน, 2557. 256 หนา.

1. นทาน. I. ชอเรอง.

398.2ISBN 978-616-7818-61-0

บญกศล คณงำมควำมดทเกดจำกกำรเขยนหนงสอ

"นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน" ในครงน

ผเขยนขอนอมไหวสำและนอมถวำยแด

แถนโหลง (แถนฟำคน) พรอมทงแถนบรวำร

ขอนอมถวำยผถลำผไททเมองนำนอยออยหน เมองแถน (เวยงสำมหมน)

ประเทศเวยดนำม

ผถลำผไททประเทศ สปป.ลำว ทหอถลำขำงตนกะบก บำนหนองกะปำง

เมองบกเมองวง (เมองวละบล แขวงสะหวนนะเขต ในปจจบน)

พรอมทงผถลำผไทในประเทศไทยทงหลำย

ทงทหอถลำ เมองกดสมนำรำยณ อ.เขำวง จ.กำฬสนธ

หอถลำเมองเว เรณนคร จ.นครพนม

หอถลำเมองวำรชภม จ.สกลนคร

และหอถลำเมองหนองสง จ.มกดำหำร

อทศใหพระธเบศรวงศำ (เจำรำชวงศกอแหงเมองวง)

ผน�ำพำบรรพบรษผไทจำกเมองวง มำตงบำนเมองทเมองกดสมนำรำยณ

(ปจจบนคอ อ.เขำวง จ.กำฬสนธ) และเปนเจำเมองกดสมนำรำยณคนแรก

ใหผซะลำน หรอผกะแตบ ซงเปนผโคตรเหงำของคนตระกลไชยขนธ

ใหบรรพชนคนผไท และปทวด วรเสนไชยะ (ทำวเสน) ผเปนตนตระกลไชยขนธ

วฒสำร สหรง (ศรหรง)

ใหคณพอคณแม คณครบำอำจำรย ตลอดจนผมพระคณทกทำน

4 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

คำานำาเสนอ

โดย ธรภาพ โลหตกล

ในบรรดาสงสรางสรรคล�าเลอคาทมนษยคดคนและสรางท�าไวบนโลก

ใบนนอกจากสงกอสรางอนนาอศจรรยใจอยางพระมดนครวดทชมาฮลและ

ปราสาทราชวงทงหลายแลวผมคดวา"นทาน"กควรจดเปนมรดกทางอารยธรรม

อนวเศษสดจากน�ามอมนษย

เพราะ"นทาน"เปนภมปญญาขนสงของมนษยชาตในการสรปบทเรยน

ชวตและงานการปลกฝงสตปญญาใหลกหลานอยางมศลปะดวยมงหวงใหเปน

พลงสรางสรรคสงคมทดงามจากรนสรน

แตเมอสงคมไทยรบวฒนธรรมตะวนตกเปนกระแสหลก คนรนใหมจง

คนเคยนทานอสปนทานพนองตระกลกรมมฯลฯมากกวานทานพนบานของไทย

และของภมภาคอษาคเนย (อาเซยน) เรองราวเกยวกบพญาแถน ปสงกะสา

ยาสงกะสพญาคนคากน�าเตาปงเมองฮงเมองเฮองฯลฯจงคอยๆ เลอนหาย

ไปจากความทรงจ�ากลายเปนเพยงเรองทเคยผานหผานตามาอยางคลบคลาย

คลบคลา แตจบตนชนปลายหรอจดจ�าแกนสารสาระของนทานพนบานอนเปน

รากเหงาของเราเองไมได

"ออพญาแถนเคยไดยนทท�าสงครามกบพญาคางคกใชไหมแลวไง

ตอนะ?"

"เออ น�าเตาปง ทมมนษยผดออกมามากมายใชไหม แลวความจรง

น�าเตาปงนคออะไร?"

กบอกหลากหลายค�าถามทสะทอนความจรงวานทานพนบานไทยและ

อษาคเนยก�าลงจะเลอนหายแลววนหนงเมอผมไดสมผสหนงสอ"ผไทลกแถน"

สเทพ ไชยขนธ 5

ซงผเขยนคออาจารยสเทพไชยขนธเขยนในเชงสบคนตนรากแหงความเปนชาว

"ผไท"ของทานเองโดยอางองและเชอมโยงนทานพนบานหลายเรองโดยเฉพาะ

เรองเกยวกบพญาแถน ซงปรากฏอยในนทานของประเทศเพอนบานเราหลาย

ประเทศ

จนกลาวไดวานทานเหลานคอต�านานรวมในจตวญญาณชาวอาเซยน

แหงลมน�าโขงตงแตพมาลาวไทยกมพชาเวยดนามไปจนกระทงถงดนแดน

จนยนนานสาระส�าคญในนทานพญาแถนบางเรองถงกบบงชวาผคนอยางนอย

ครงหนงของภมภาคอาเซยนก�าเนดจากแหลงเดยวกน

เชนในต�านานขนบรมเมอเกดม"เครอเขากาด"บดบงแสงอาทตยท�าให

มดมดไปหมดขนบรมจงใหขนไยขนไลยางามไปขอความชวยเหลอจากแถน

แถนสงใหลงมาตดเครอเขากาดและเจาะน�าเตาปงสองลกทเกดจากเครอเขากาด

นนท�าใหมมนษยสตวสงของไหลออกมามากมายตอมาขนบรมมลก7คน

เมอลกเตบโตจงใหแยกยายยกครวไปสรางบานแปงเมองตางๆ 7เมองสนนษฐาน

วาคอดนแดนลานชางหลวงพระบางโยนกลานนาสบสองปนนาอโยธยาหวพน

เมองพวนเชยงขวางเชยงคม

ความเชอวามนษยเกดมาจากผลน�าเตาคอความเชอวาผคนในอาเซยน

และจนตอนใตมบรรพบรษตนตระกลรวมกนผคนทงหลายลวนมความเกยวพน

เชอมโยงเปนเครอญาตกนเนนนานมาแลว

แตการอานนทานพนบานต�านานพนถนมกมอปสรรคเรองภาษาท�าให

เขาใจยากจนเกดอาการไมใสใจจะเรยนร อาจารยสเทพมองเหนอปสรรคขอน

จงเลานทานพญาแถนดวยส�านวนภาษาทเขาใจงายและยงพเคราะหใหคนรนใหม

เขาใจอยางกระจางชดวาสาระส�าคญหรอแงคดของนทานพญาแถนแตละเรอง

คออะไร

เชนกรณเครอเขากาดเปรยบดงสะพานเชอมระหวางเมองแถนกบเมอง

มนษยแตมนษยทงหลายมความเหนแกไดไมรจกพอเดอดรอนเรองอะไรกเฝา

แตออนวอนขอจากพญาแถน พญาแถนจงสงใหตดเครอเขากาดทงเสย เมอ

6 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

มนษยขนไปเมองฟาของพญาแถนไมไดพอมปญหาเดอดรอนตองการขอความ

ชวยเหลอจากแถน จงไดประกอบพธไหววอนพญาแถน โดยเชอวาพญาแถน

สามารถไดยนและรบรถงการไหววอนของพวกตนเปนเหตใหเกดพธกรรมตางๆ

เกยวกบการไหววอนพญาแถนใหมาชวยเหลอพวกตน

เชน การร�าผฟาเพอรกษาคนเจบปวย การจดบงไฟบชาแถน การต

ฆองบง (กลองทองส�ารด, กลองมโหระทก) เพอขอฝน การเสนบานเสนเมอง

การกนปางเพอความอยเยนเปนสขรวมกนฯลฯ

ทนาสนใจคออาจารยสเทพไชยขนธมความเชยวชาญดานการจดการ

ความร(KM.-KnowledgeManagement)และไดน�ากระบวนวธKMมาจดการ

"ศาสตรโบราณ"อยางนทานพญาแถนใหเปนศาสตรทคนในยคปจจบนสามารถ

น�าไปประยกตใชไดอยางใน"ต�ำนำนเสอพญำแถน"ชายคนหนงตกลองทใชใน

พธบวงสรวงพญาแถนเพอขอฟาขอฝนโดยไมรวาเปนกลองศกดสทธหากไมม

เรองส�าคญแลวมาตกลองเลนจะถกจบและฆาทง เมอพญาแถนบญชาใหเสอ

บรวารมาสบหาชายคนนเพอน�าตวไปลงโทษชายหนมยอมรบอยางลกผชายวา

เขาเปนคนตกลอง เสอเหนชายหนมมความกลาหาญทจะรบผด จงแสรงบอก

พญาแถนวาหาไมพบ ชายหนมจงรอดตายเพราะความกลา แลวเพยรเลา

ค�าสอนของเสอพญาแถนใหลกหลานฟงวา...

"จดมงหมำย พลงในกำรท�ำงำน และควำมคดสรำงสรรคอนเขมแขงของ

มนษยจะหยดชะงกเมอมนษยมควำมวตกกงวล ควำมเกรงกลว และเคลอบแคลง

สงสย ซงเปนศตรทยงใหญของกำรเรยนร มนษยมกตดคำงกบ 'อดต' ทนำ

เสยใจ และกบ 'อนำคต' ทนำเปนหวง ยงมนษยเสยใจกบอดตมำกเทำไร ใจเขำ

จะยงกงวลและวตกลวงหนำเกยวกบอนำคตมำกขนเทำนน ... ผใดไมก�ำจดมน

กจะกลำยเปนวำเขำผนนสงเสรมสนบสนนมน และผนนกจะพบแตปญหำอปสรรค

ตลอดชวต

"แตหำกผใดเอำชนะควำมเคลอบแคลงสงสย และควำมหวำดหวนเกรง

กลวในใจได ผนนจะพบแตควำมส�ำเรจ และควำมเจรญรงเรองตลอดไปในชวต"

สเทพ ไชยขนธ 7

คณคาของนทานพญาแถน ผานกระบวนวธเลาแบบอาจารยสเทพ

ไชยขนธจงยงทวคณทงความสนกสนานและความมพลงหากน�ามาประยกตใช

ในชวตและการท�างานในโลกปจจบนทส�าคญเหนอสงอนใดคอกระบวนวธจดการ

ความรของอาจารยสเทพ โนมน�า หรอพดไดวาเปนการปลกฝง กลอมเกลา

ใหผรบสอเกด "วธคด" อนถอเปนยอดปรารถนาของสงคมโลกทกวนน นนคอ

"ทศนคตเชงบวก" (Positive Thinking) ดวยเปนทประจกษแลววา ความสบสน

วนวายหลายประการบนโลกใบนเกดขนเพราะมนษยชาตขาดทศนคตเชงบวก

ยกตวอยาง "ต�ำนำนพญำคนคำกรบพญำแถน"อาจารยสเทพมวธการเลาเรอง

โดยสอดแทรก"ทศนคตเชงบวก"ไดงดงามนาประทบใจยง

เหตเกดเมอชาวเมองหนมาเคารพบชาพญาคนคาก จนลมบชาพญา

แถนผเปนใหญในเมองฟาเหมอนแตกอนพญาแถนนอยใจจงลงโทษชาวเมอง

มนษยดวยการไมสงน�าฝนลงมาจนบานเมองแหงแลงกนดารไปทกหยอมหญา

พญาคนคากจงประกาศสงครามกบพญาแถน และมชยชนะเหนอพญาแถน

จนเมอพญาแถนส�านกผดพญาคนคากจงบอกกบพญาแถนวา...

"เรำสำมำรถสรำงควำมเปลยนแปลงใหเกดขนไดทงกบเมองฟำเมอง

สวรรคและโลกมนษย โดยไมตองท�ำสงครำมห�ำหนกน หำกเพยงเรมตนหนหนำ

มำพดคย เพอรบฟงกนและกน ดวยกำรพดคยสนทนำกนแบบเรยบงำย ซอตรง

และเคำรพในศกดศรซงกนและกน

"กำรหนกลบมำพดคยกน จะน�ำพำเรำมงหนำสอนำคตอนเตมเปยมดวย

ควำมหวง เรำตองกำรเพยงจนตนำกำร ควำมกลำหำญ และศรทธำตอควำมด

งำมเทำนน ซงมอยพรอมทกฝำยแลว

"ทงมนษยและฝำยแถนตำงมทงจดออนและศกยภำพอยในตว จดออน

คอกำรมนสยทคอยบอนท�ำลำยควำมสมพนธ ควำมสข และควำมส�ำเรจ เมอ

เรำสำมำรถชตวบอนท�ำลำยและท�ำใหมนออนก�ำลงได กจะชวยใหเรำเขำถง

ภมปญญำอนล�ำลก เกดกำรหยงร และเกดพลงทำงควำมคดทสำมำรถน�ำมำใช

ประโยชนไดเปยมศกยภำพ

8 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

"ขอจงเชอมนในควำมดงำม เมอเรำมศรทธำเชอมน เรำจะสำมำรถสรำง

กำรเปลยนแปลงเมองนรกและโลกมนษยใหเปนเมองฟำเมองสวรรคไดอยำง

แนนอน ในทำงกลบกนเรำสำมำรถเปลยนทงเมองฟำเมองสวรรคและเมองมนษย

นใหเปนเมองนรกกได ทงนขนอยกบจตเรำทเปนผก�ำหนด"

ในฐานะทเปนสอมวลชนคนหนง ผมอานแลวเกดพลงใจทจะไมยอทอ

ในการสรางสงคมโลกทงดงามตามความใฝฝนดวยการชวยกนคดชวยกนเขยน

ชวยกนเผยแพร "ทศนคตเชงบวก" ออกไปใหมากทสด อยางสดความสามารถ

ทเรามเชนทอาจารยสเทพท�าอยในเวลาน

ดวยเหตน ผมจงสนบสนนอาจารยสเทพอยางแขงขน ทจะรวบรวม

"นทานพญาแถน" ซงด�ารงอยอยางกระจดกระจาย น�ามารอยเรยงหรอเลาใหม

ในแนวทางของทาน โดยเฉพาะในทามกลางกระแสสงคมทก�าลงตนตวและ

ตนเตนกบการเตรยมพรอมเขาส"ประชาคมอาเซยน"ในขณะนซงบางวาด�าเนน

ไปแบบ"ผกชโรยหนา"บางวา"หลงทศผดทาง"บางวาทง"หลวม"และ"กลวง"

"นทานพญาแถน"ซงกลาวไดวาเปน"แกนต�านานอาเซยน"โดยอาจารย

สเทพไชยขนธเลมนจะมบทบาทส�าคญยงในฐานะทเปน1ในหนงสอทกระตน

เตอนใหประชากรแหงอาเซยนเขาใจสายสมพนธฉนเครอญาตทมมาชานานและ

พรอมจะเปดใจเรยนรกนและกนทงทางดานวถชวต ศลปวฒนธรรม อารมณ

ความรสก มใชแค "รเขา" แตเพยงดานเศรษฐกจ เพอมใหเสยเปรยบเขา เมอ

"ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน"เกดขนอยางทเปนมาตลอด

ดวยตระหนกวาหวใจของการรวมกนเปน"ประชาคม"มใชเพอเศรษฐกจ

การคาเพยงอยางเดยวและดวยความเชอมนวา"ประชาคมอาเซยน"จะเกดและ

เตบโตอยางเขมแขงไดกดวยประชากรแหงอาเซยนเปดใจทจะเรยนรกนและกน

เปนเบองตน

ธรภาพโลหตกล

มกราคม2557

สเทพ ไชยขนธ 9

คำานำาเสนอ

โดย ไผท ภธา

โลกนทาน---โลกในจนตนาการเดกมมานานแลว...แสนนาน

เดกนอยเมอหกสบปกอน ไมมทวเลานทานดวยภาพเคลอนไหวอยาง ทกวนนไมมใครกไมรทอยนอกชวตใกลชดกนมาเปนผสงเสยงเลานทานใหฟง

เดกนอยเมอหกสบปกอนจะมคนใกลชดอยางปหรอตา มยามยาย มพอแม เปนผเลานทานใหฟง เลาดวยปากเปลา เชาและเยน หนาหนาวจะฟงเลาอยขางกองไฟ หนารอนตอนหวค�าจะฟงเลาอยกลางชานเรอน ฟงเพลน จนหลบไปตอนไหนกไมรรตววาตนจากฝนทพวพนกบตวเอกในนทานขนมาอกท กอยในมงทเคยนอนประจ�าแลว

นทานทไดฟงนนอยาวาแตเรองโดราเอมอนอกควซงเลยแมแตนทานอสปกไมมนทานแอนเดอรสนกไมมและนทานกรมมกยงไมมผเลาไมเคยไดอานหนงสอหรอฟงเลานทานทวานเลย เพราะนทานพวกนเพงจะมาถงประเทศไทยพรอมกบเรมยคสมยโลกาภวตน หลง พ.ศ. 2480 และกผานออกมาโดยสอ ตางๆ ตามเทคโนโลยของแตละสมยเชนหนงสอวทยโทรทศนจนทกวนนคนสองฝงลมน�าโขงและลมน�าใกลเคยงพากนจดจ�านทานเหลานไดดกวานทานเดมเรองตางๆ ของภมภาคทองถนตน

ปตายายายจ�านทานเดมตางๆ ของภมภาคทองถนมาจากวดมาจากฟงพระเทศนมาจากฟงหมอล�ามาจากปากเลาของคนกอนๆ หนานนตงแตสมยทานยงเดกๆ

10 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

แปลกจง ท�าไมทานจงจ�าความส�าคญของเรองนทานตางๆ ไดมากมาย

อยางนาอศจรรยใจทสด

ส�าหรบขาพเจา เวลาหกสบปผานไป ... นบวานานพอใหลมหนา

ลมหลงแตกพอจะจ�านทานทไดฟงในสมยนนไดจ�าไดวามเยอะมากเยอะจนจ�า

ไมหวาดไมไหว ... มเรองอะไรบาง? ... จ�าปาสตน นางผมหอม กณหาชาล

ทาวตกแตนโมค�า ทาวก�าพราผนอย ทาวก�ากาด�า ขลนางอว ทาวสงทอง

สนไซกระตายแขงบกหอยทาวหวคอหลอฯลฯและในบรรดานนมกวาครงเปน

นทานพญาแถนเรองตางๆ ...ปสงกะสายาสงกะสปพมพญาคนคากผาแดง

นางไอ พญาสทโธนาคราช (ผสรางแมน�าโขง) และอกนบรอยเรองนทานกอม

ทยงจ�าไดไมกเรองฮะฮะฮะฮว

ตองขอขอบใจทานสเทพไชยขนธทกรณาสงตนฉบบ"นทานพญาแถน

แกนต�านานอาเซยน" ใหอาน ในนกวาครงหนงเคยไดฟงจากปยาตายาย–

อพออแม มาแลว อานไปทบทวนไปแลวกทงไป ทานผเขยนขดเหงาเอาราก

ของนทานเรองตางๆ ททรงอทธพลตอภมภาคนมาถายทอด อยางกบวาเปน

ครบาอาจารยยงไงยงงน

เรยกวาท�าเกนกวาขนบของวธานหรอนทานขนมาอกขนคอแทนทจะเลา

ตวนทานจบแลวกแถมทายวานทานเรองนสอนใหรวา.....เทานน

ทานสเทพยงไดเพมเตมใหเหนปมหรอทมาของนทาน ของสงคม ของ

ภมศาสตรเหนความเชอมโยงในอกหลายดานหลายมตใหเหนวานทานเรองนนๆ

มอทธพลอยางไรตอจตวญญาณ ความเชอ และตอการหลอหลอมสงคมของ

ชาวไทยลาวจนยนนาน เมยนมารกมพชาและเวยดนามหรอชาวอาเซยน

แหงสองฝงลมน�าโขง

เชนนทานพญาแถนไดบอกใหเราไดรเรองก�าเนดมนษยและสรรพสงทม

ตอเนองภายหลงก�าเนดจกรวาลและก�าเนดโลกตามธรรมทศนของคนเผาไท-ไต-

สเทพ ไชยขนธ 11

ลาวทมพญาแถนหลวงฟาคนเปนจาวแหงแถนเหนอมนสสาโลกขนไปอกชนหนง

แสดงวาแถนคอเทวดาหรอเทพอยบนชนฟาเมองแถนและกมเทพแหงแถน

เปนชนๆ อยบนนนแถนเปนแบบอยางอนดงามใหแกคนทงหลายจงประพฤต

ปฏบตตามแลวจะประสบโชคดมชย ผคนจงไดนบถอบชากราบไหวผฟาผแถน

เรอยๆ มาและกไมใชมแตในบานเมองเราเทานน...เหนมกระจายเตมไปหมด

เลยในอาเซยนสองฝงลมน�าโขงรวมไปแมกระทงอนโดนเซยและอกหลายเกาะ

ทะเลใต

นอกจากนทานสเทพยงไดท�าใหนทานพญาแถนฯ เปนปายสญญาณ

ตดอยขางทางเดนของชวตเราเหมอนกบนทานทงหลายคอเปนสอทแฝงเลศนย

แหงหลกธรรมค�าสอนสากลชชองทางเกดกศลดวยการประพฤตดประพฤตชอบ

พรอมกบมเครองหมายกากบาทบอกวาอยาไดท�าสงนนสงน

เหมอนหลกศาสนาทบอกศลคอขอหามธรรมคอขอควรปฏบต(ซงใครก

มกเบปากวาเปนยาขม)

เพยงแตวาปายสญญาณตดอยขางทางททานสเทพสอดแทรกในนทาน

อยางกลมกลนน ถอวาเปนขอคดทไมลาหลง ไมตกสมย สามารถน�าใชกบ

สรรพอาชพกบชวตประจ�าวนในยคโลกาภวตนนไดอยางพอดบพอด

โลกนทาน---โลกในจนตนาการเดกมมานานแลว...แสนนาน

ไดอานรวมนทานพญาแถน 14 เรองของทานสเทพฯ ในวนน คอวนท

เลยเลขหกสบจนแขงขาไมเปนใจสายตาเรมฝาฟาง ... ใหรสกวา โอโห เฮะ

โลกในนทาน โลกในจนตนาการนไมแตเดกนอยแนๆ ทเขาไปรนเรงส�าราญ

อยในนน แตนทานพญาแถนยงดงดดผเฒาเลยเลขหกสบใหเขาไปดมด�ากบ

เรองราวทมความส�าคญมากส�าคญระดบเปนจตวญญาณของเชอชาตเผาชนแหง

ตนเขาไปแลวกใหสขตนและชนบานเมอไดสมผสความยงใหญของบรรพบรษ

ผานนทานเหลานผเฒาแนใจวาจะมหนมๆ สาวๆ คนวยขมขมนพากนเขามาส

12 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

โลกแหงจนตนาการโลกนทานชดนอกเยอะมากยกนวใหเลยวานเปนหนงสอ

ทเหมำะกบทกเพศทกวยจรง ๆ

อยากปรกษาคณครบาอาจารยทสอนชนประถมปลาย ชนมธยม และ

มหาวทยาลย วาจะวเศษขนาดไหนถานกเรยนนกศกษาประเทศไทยของเราได

มโอกาสอานหนงสอนทานพญาแถนประกอบการศกษาวชาพนฐานหรอวชาใด

วชาหนง เพราะนคอต�าราวาดวยโคตรเหงาของนทานภมภาคทองถนอาเซยน

ของเราซงนานทถงจะมใหเหนสกเลมหนง

จะนาภาคภมใจขนาดไหนถานกเรยนนกศกษาประเทศของเราครนได

อานหนงสอนแลวมความรอบรมความเขาใจมจนตนาการมความภาคภมใจ

ในรากเหงาของเชอชาตชนเผา ในวฒนธรรมประเพณของตน และสบทอด

"จตวญญาณแหงอาเซยน-SpiritofAsean"ไปจนชวลกชวหลาน

หวงวาคณครบาอาจารยคงจะมองเหนคณปการของ "นทำนพญำแถน

แกนต�ำนำนอำเซยน" ดงเชนทานสเทพ ไชยขนธ ไดมองเหน และลงมอสราง

หนงสอเลมนขนมา...เพอเรา

ไผทภธา

17มกราคม2557

วดสสะเกด,หนาหอพระแกว

นครหลวงเวยงจนทน

สเทพ ไชยขนธ 13

คำานำาสำานกพมพ

ยคบรรพกาลถายทอดสบสานนทาน ต�านาน เรองราว ดวยมขปาฐะ

(เรองราวจากปาก) จงเรยนรดวยชองทางตาดหฟง กอนทจะมวธอานจากตว

หนงสอทจารกบนทกเปนลายลกษณอกษรมสภาษตของพระพทธศาสนามาใน

พระไตรปฎกเลมท15หนา316และเลมท25หนา361วา

สสสส ลภเต ปญญ แปลวา ฟงใหดยอมไดปญญา

ปญญาเปนผลของการฟงใหดปญญาเกดไดในหลายวธคอ

สตมยปญญาคอปญญาส�าเรจดวยการฟง

จนตามยปญญาคอปญญาส�าเรจดวยการคด

ภาวนามยปญญาคอปญญาส�าเรจดวยการภาวนา

ผทฟงมากเรยนรมากเรยกวาพหสตอกทงยงมคาถาหวใจนกปราชญวา

ส.จ.ป. ล. วนมตโต กถ โส ปณฑโต ภเว

แปลวา ผปราศจาก ส.จ.ป.ล.จะเปนบณฑตไดอยางไร

ส.ยอมาจากสตะคอการฟง

จ.ยอมาจากจนตาคอการคด

ป.ยอมาจากปจฉาคอการถาม

ล.ยอมาจากลขตคอการเขยน

เหนชดวาการฟงมากอน แลวจงมการคด การถาม และการเขยน ซง

การฟงนทานหมายถงการอานดวย

จ�าไดวาวนทขาพเจาบวชเปนพระวนนนพระอปฌชายตงฉายาใหบนใบ

ฉายาบตรมตวอกษร4ตวคอส.จ.ป.ล.อยทมมกระดาษทง4มมคงเปนวธ

บอกและเตอนความจ�าใหส�านกวาบวชแลวตองตงใจศกษาพระธรรมวนย

14 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

นนเปนเหตการณวนบวช แตกอนหนานนยงเลกไมรหนงสอ เรองราว

ทไดรบการถายทอดจากปยาตายายกมาจากนทานทยาเลาใหฟงบาง แมเลา

ใหฟงบางพอเลาใหฟงบางเมอยงไมเขาโรงเรยนทบานไมมวทยไมมโทรทศน

อยในหมบานฟงแตค�าพดภาษาถน(ทหมบานพดภาษาโซงหรอไทด�า)ครนพอ

เขาโรงเรยนจงเรมหดพดภาษาไทยในโรงเรยน

พอกลบจากโรงเรยนถงบานถามพอวา

"ท�าไมครทโรงเรยนพดไมเหมอนเรา"

"เราพดไมเหมอนคร"พอตอบแลวพอกบอกตออกวาเราเปนคนไทยเกด

บนผนแผนดนไทยตองตอบแทนบญคณแผนดนไทยถงแมเรามเชอสายโซงกอน

มาอยทจ.สพรรณบรเคยอยทอ.เขายอยจ.เพชรบรค�าวา "โซง"ถกบนทกใน

หววาเราคอ "โซง"โซงเปนใครสงสยอยไมวายจวบจนไปเรยนบาลทตวจงหวด

ไดไปเขาหองสมดประชาชนของจงหวด สายตาสะดดเขากบหนงสอ ประวต

ชำตไทย (เดมชอพงศาวดารชาตไทย)เขยนโดยพระบรหารเทพธานพลกไป

อานดานในมขอความบอกวาผไทยด�า กคอ ไทยซงด�า บอกดวยวากอนมาอย

เมองไทยเคยอยทแควนสบสองจไทซงปจจบนอยทประเทศเวยดนามตอมาอพยพ

มาอยทจงหวดเพชรบรตรงกบทพอเคยบอกหนงสอยงบอกประวตสบสองจไทย

ตามพงศาวดารเมองแถงซงเปนพงศาวดารผไทยวาขาแจะผไทยด�าลาวพงขาว

ฮอ แกวลวนเกดมาจากน�าเตาลกเดยวกน โดยมเทพบตรและเทพธดาอยใน

น�าเตาลงมาเกดเปนบรรพบรษของมนษยทง5ชาตพนธดงกลาวต�านานก�าเนด

ชาตพนธผไทเปนสวนหนงของ "นทำนพญำแถน แกนต�ำนำนอำเซยน" เลมน

ทมถง14เรองแตละเรองลวนนาคดพนจพเคราะหเจาะจบประเดนเหนคณคา

บางสวนมขอมลเปนสารคดมสถานทอางองตามนทานดวย แสดงถงความ

เชอมโยงกนระหวางนทานกบสถานท

คณสเทพไชยขนธรวบรวมนทานต�านานเรองราวทเกยวกบพญาแถนจาก

แหลงขอมลตางๆ ทงจากต�ารบต�ารานกวชาการค�าบอกเลาของผเฒาผแกดวย

การดนดนไปคนไปพบแลวบนทกไวเปนลายลกษณอกษรกอนทเรองราวเหลาน

สเทพ ไชยขนธ 15

จะสญหายไปตามกาลเวลาจงขออนโมทนาและขอบคณคณสเทพไชยขนธและ

ทกทานทกคนทมสวนไมวากรณใดๆ ชวยใหหนงสอเลมนส�าเรจเปนเลมขนมาได

เปนการชวยกนรกษาและสบสานสงเหลานไวใหลกหลานรนหลงไดศกษาพากนอาน

น�ามาซงความภาคภมใจในความมอตลกษณประจกษตวตนของบรรพชนของตนๆ

ยงผลใหมความมงมนธ�ารงรกษาสงทบรรพชนไดสงสมเอาไวใหยนยงคงอยตอไปนาน

แสนนานการอาน"นทำนพญำแถน แกนต�ำนำนอำเซยน"ท�าใหมองเหนคณคาท

บรรจขอคดคตสอนใจเอาไวแลวน�าไปประยกตใชในชวตประจ�าวนสรางสรรคสงดงาม

แกตนและประเทศชาต มความเขาใจในเพอนบานอาเซยน ทแมจะมความ

เหมอนและตางกนในประวตและวฒนธรรมแตไมท�าใหขดขวางความสมพนธ

อนดเพราะตางมความเขาใจในกนและกนนนเอง

อานแลวพนจพเคราะหเจาะจบประเดนเหนคณคาแลวจะสนกสนานกบ

การอานหนงสอเลมน

ดวยความเคารพ

วรตมทองเชอ

14มนาคม2557

16 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

สารบญ

ค�ำน�ำเสนอค�ำน�ำส�ำนกพมพคยกนกอนจะฟงนทำนพญำแถน

26 ❖ เรองท 1

ต�านานปสงกะสา ยาสงกะส

36 ❖ เรองท 2

ต�านานน�าเตาปง

58 ❖ เรองท 3

ต�านานปเยอ ยาเยอ

68 ❖ เรองท 4

ต�านานพญาคนคากรบพญาแถน (ต�านานบญบงไฟ)

82 ❖ เรองท 5

ต�านานการฟอนสะเองถวายแถน (ต�านานลงฟอนแถน)

96 ❖ เรองท 6

ต�านานเสอพญาแถน

110 ❖ เรองท 7

ต�านานเมองลบแล

สเทพ ไชยขนธ 17

122 ❖ เรองท 8

ต�านานเมองฮงเมองเฮอง

138 ❖ เรองท 9

ต�านานปกวานมวบ

150 ❖ เรองท 10

ต�านานพญานาคสรางแมน�าโขงและแมน�านาน

176 ❖ เรองท 11

ต�านานเมองฟาแดดสงยาง

198 ❖ เรองท 12

ต�านานขล นางอว

214 ❖ เรองท 13

ต�านานขนล นางอว ฉบบผไต (ไทแดง)

222 ❖ เรองท 14

นทานสงสนไซ

คยกนหลงไดฟงนทำนพญำแถนแลว บรรณำนกรม เกยวกบผเขยน

18 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

คยกนกอนจะฟงนทานพญาแถน

หลงโปรยฝนปรายสยายมาน

พาดผานฟาสงสายรงสวย

จากโพนทงสโพนทงพงพวย

สายแดดบมสายลมระรวยระรนมา

เหมอนไหมเหมอนรงฝนของวนวาน

เราเคยฟงนทานในทงหญา

กาลครงหนงนานแลว...แผวลา

แผวเลอนวนเวลาผานมาจรงจรง

ขล-นางอวผาแดง-นางไอ

วนเวลาผานไปไมหยดนง

เราลารางแหลงหลกเคยพกพง

แตบางสงอยคงความทรงจ�า

น�าเตาปงปวงผฟาพญาแถน...

เคยโลดแลนเรองเลาอยเชาค�า

อรงคธาตนทาน...ขานถอยค�า

เลาเรองล�าน�าและต�านาน

สเทพ ไชยขนธ 19

แนบแนนแสนนานในชวต

เรารางทศแรมทางมาตางบาน

ปจจบนความหลงกองกงวาน

บางความฝนคลายนทานทเคยฟง

....

ไกลแสนไกลเหมอนฟาสงสายรงสวย

อนอาจเออมจบดวยความฝนใฝ

อาจแตกตางความจรงของดวงใจ

ตางคนตางใครตางไขวควา

จำก รงนทำนและเรองเลำวนวำนของแม ใน "รวมบทกวหวใจหองทหำ"

กวนพนธขององคำร จนทำทพย

กวรำงวลวรรณกรรมสรำงสรรคยอดเยยมแหงอำเซยน (ซไรต)

ประจ�ำปพทธศกรำช 2556

เมอครงผเขยนยงเปนเดก ในคนเดอนหงายบนชานบานและกอนนอน

ในแตละคนปมกจะเลานทานและต�านานตางๆ ของผไท

แรงจงใจทผเขยนไปนอนกบปกเพราะอยากฟงนทาน ซงมกจะเปน

ต�านานในอดตไกลโพนตงแตครงทคนกบสตวคยกนรเรองเรองการตอสระหวาง

ความดกบเหลาราย เรองการเดนทางไกลทองไปในดงปา ปนปายภเขาสง

เพลดเพลนไปกบธรรมชาตของตวละคร โดยปจะอานนทานเกาๆ จากใบลาน

หลายๆ ผกเชนเรองสงสนไซทาวสทนนางมโนราขลนางอวผาแดงนางไอ

และก�ากาด�านอกจากนผเขยนยงไดฟงปเลาต�านานเรองราวตางๆ ในสมยกอน

เชนนทานพนเวยงต�านานทาวสโคตรรวมทงต�านานคนผไทอยางพนเมองวง

เมองหลวงผไทแตครงแตเกากอน (คอเมองวละบล แขวงสะหวนนะเขต ใน

ปจจบน) กอนทคนผไทจะอพยพจากทนนมาอยในเขตรอบภพาน ทงสองฟาก

20 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

เมอกวา 180 ปทแลว ซงนนเปนสดยอดเรองเลา โดยเฉพาะเรองการเดนเทา

ไปสบคนหาเมองวงเมอครงปยงบวชเปนสามเณร (เมอประมาณ100ปทแลว)

ปไดเคยไปเหนมาซงในตอนนนปบอกวาเมองวงเปนเมองราง

ในเวลาตอมาผเขยนไดเดนทางไปคนหารากเหงาคนผไททเมองวงตาม

รอยปรายละเอยดไดน�าเสนอในหนงสอควำมเปนมำคนอสำนภำคพเศษ "ผไท

ลกแถน" ฯ ภำค 1และไดเดนทางไปเมองแถน(เดยนเบยนฟ)ประเทศเวยดนาม

เพอสบคนรากเหงาผไทและคนไทซงไดน�าเสนอในหนงสอผไท ลกแถน ภำค 2

- สบคนรำกเหงำผไทนำนำชำตจำกนทำนพญำแถน แลว

ความหมายทวไปของค�าวา "ต�านาน" (Myth) หมายถง เรองราวของ

อดตทเลาสบตอกนมาบางอยางเปนเรองเลาเกยวกบสงศกดสทธหรอบรรยาย

เกยวกบการก�าเนดระบบจกรวาลของมนษยสตวปรากฏการณธรรมชาตความ

เปนมาของบคคลส�าคญ บทบาทหนาทของมนษย ตลอดจนขนบธรรมเนยม

ประเพณ พธกรรม ระเบยบการประพฤตปฏบต อ�านาจเหนอธรรมชาต

ตลอดจนการเลาอธบายถงการก�าเนดโลก การก�าเนดชาตพนธตางๆ (ปฐม

หงษสวรรณ,2555)

นทานหรอต�านานจงเปนเรองราวทมนษยสรางขน และเปนสวนหนง

ของวฒนธรรม เปนเครองมอหนงทใชท�าความเขาใจมนษยและวฒนธรรม

ในสงคมรวมทงประวตความเปนมาของกลมคนในสงคมไดดงทศนะของปฐม

หงษสวรรณ (2550) ทบอกวา ในทศนะของนกวชาการดานคตชนวทยาและ

มนษยวทยาตางยอมรบวาต�านานเปนขอมลทางวฒนธรรมอยางหนงซงเปน

บทบญญตทผคนในชมชน ใชเปนแนวทางในการประพฤตปฏบตตนในสงคม

ไมวาจะเปนการอธบายความเชอวาตนเปนใคร และการอธบายสถานภาพของ

คนในสงคมดวย ต�านานจงเปนขอมลทางวฒนธรรมทมคณคาและนาสนใจ

เพราะสามารถน�ามาใชเปนเครองมอท�าความเขาใจมนษยและวฒนธรรม

ในสงคมตางๆ ได แมวาบางครงขอมลคตชนประเภทนจะเปนสงทเลาขานกน

สเทพ ไชยขนธ 21

มาชานานจนถกมองวาเปนเรองเหลอเชอเกนจรงเปนความงมงายไรสาระของ

ยคโบราณแตทสดแลวเราจะรวามนษยยงคงเลาขานและสรางต�านานเรองราว

ตางๆ ตลอดทงยงคงน�าต�านานมาใชตราบกระทงในยคสมยใหมทเรยกขานกน

วา"สงคมโลกาภวตน"ต�านานนนกไมเคยเลอนหายไปจากสงคมมนษยแตอยาง

ใด

สจตต วงษเทศ บอกวา ต�านานและนทานทองถนเปนวรรณกรรม

ค�าบอกเลาปากตอปากของชาวบาน สวนมากมมากอนรจกลายลกษณอกษร

แตสงนเปนแรงกระตนจนตนาการใหเกดพลงสรางสรรคดงมตวอยางวรรณกรรม

รวมสมยแพรหลายทวโลกเชนแฮรรพอตเตอรและเดอะลอรดออฟเดอะ

รงสไดพลงสรางสรรคจากต�านานและนทานปรมปราของโลกตะวนตกแตการ

ศกษาไทยตดขาดจากต�านานและนทานทองถน เพราะเหยยดวรรณกรรมชาว

บานแลวยกวรรณกรรมราชส�านกลมน�าเจาพระยาเปนใหญสดอยางนจะมพลง

สรางสรรคเยยงสงคมกาวหนาไดไฉน?

"พญาแถน""ผแถน"หรอ"ผฟา"มกจะมชอเรยกแตกตางกนออกไปใน

แตละทองถนเชนผหลวงผไทผไทเทงผแถนแถนหลวงแถนฟาคนแถนแนน

แถนเคงแถนคายแถนเคาะแถนชงแถนเลอกแถนชแถนสวแถนแมนางหรอ

เทวดาฟาแถน เปนตน และดเหมอนวาชอดงกลาวจะมนยความเกยวของกบ

การด�าเนนชวตของชมชนนนๆ คนในตระกลไท–กะไดและกลมคนทเกยวของ

สมพนธกบคนตระกลไท–กะไดมความเชอวา"ผฟา"หรอ"ผแถน"เปนเทพเจา

ผคอยคมครองชวยเหลอมนษยเมอยามเกดภยพบตหรอยามเจบไขไดปวยรวม

ทงเปนผก�าหนดชะตากรรมของมนษยขณะทมชวตอยบนโลกเมอคนเราท�าพธ

เซนสรวง เซนไหว ออนวอน ขอความชวยเหลอ หรอบางครงกจดพธเพอการ

เสยงทายชะตาชวตของผคนและบานเมอง ตลอดจนการรองขอความอดม

สมบรณของธรรมชาต ฟาฝนตกตามฤดกาล การท�ามาหาเลยงชพ การงาน

มความเจรญรงเรอง ใหบานเมองมความผาสก มความสงบสข "ผฟา" หรอ

22 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

"ผแถน" กจะชวยคมครองดแล ดลบนดาลใหตามทรองขอ ชอทใชเรยกการท�า

พธเซนสรวง เซนไหว ออนวอน ขอความชวยเหลอจาก "ผฟา" หรอ "ผแถน"

มแตกตางกนหลายชอไดแกฟอนสะเองฟอนแถนร�าผฟาการเหยาเสนบาน

เสนเมองแถนกนปางเปนตน

ในยานอษาคเนยหรอเขตประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN

Economic Community : AEC) น มผคนในตระกลไท–กะได และกลมคน

ทเกยวของสมพนธกบคนตระกลไท–กะได ทมการนบถอผแถนกนเปนจ�านวน

มากในขอบเขตพนททกวางขวางและมการนบถอมาเนนนานแลวผคนในยาน

อษาคเนยนจงมนทานหรอต�านานทเกยวของกบพญาแถนเลาขานตอๆ กนมา

มากมายหลายเรอง ผเขยนเหนวานทานหรอต�านานทเกยวของกบพญาแถน

ดงกลาวนน นาจะน�ามาใชเปนเครองมอท�าความเขาใจมนษยและวฒนธรรม

ในสงคมในยานอษาคเนยไดดงทจารวรรณธรรมวตร(2523)บอกวาผแถน

คอผผเปนใหญเหนอผทงหลาย มสถานะเทยบไดกบเทพยดา ในชดค�าอธบาย

แบบพทธและพราหมณสถตอยในทสงเหนอโลกมนษยอ�านาจผแถนจงมเหนอ

มนษยทกชนชน ความเชอวาผแถนเปนเทพสงสดจงสงผลตอวถชวตและ

วฒนธรรมของผคนในยานอษาคเนยนเปนอยางมาก

พ.ศ. 2558 ประเทศไทยจะเขารวมประชาคมเศรษฐกจอาเซยนพรอม

กบเพอนประเทศสมาชกอาเซยนอก9ประเทศการสงเสรมความเขาใจระหวาง

ประชาชนระดบรากหญา ในการเรยนรประวตศาสตรและวฒนธรรม รวมทง

รบรขาวสารเพอใหประชาชนตระหนกถงเอกลกษณอาเซยน (ASEAN Identity)

เปนหนงในวตถประสงคหลกในความรวมมอของอาเซยนดานสงคมและ

วฒนธรรมหรอเรยกอกอยางหนงวา"ความรวมมอเฉพาะดาน"คอความรวมมอ

ดานอนๆ ทมใชดานการเมองและเศรษฐกจ

ในความเปนประชาคมอาเซยน เราควรไดมการเสาะหารปแบบ

วฒนธรรมรวมของหลากหลายกลมพรอมปรบเทคนคความรวมมอเพอขดแตง

สเทพ ไชยขนธ 23

ใหรฐและผคนทหลากหลายตางมความเขาใจและเหนอกเหนใจซงกนและกน

ซงหากสมาชกสามารถโนมนาวใหชนกลมใหญและชนกลมนอยมความตองการ

ทจะอยรวมกนอยางสนตภายใตประชาคมเดยวกนโดยมความภกดและเคารพ

นอบนอมตอประชาคม แตกยงมโอกาสรกษาเอกลกษณทางวฒนธรรมของตน

ไดพอสมควร

ความส�าเรจในการบรณาการอาเซยนอาจเปนสงทเกดขนได

ดวยความรวมมอทางวฒนธรรมของประชาชนฐานรากจากหลากหลาย

กลมชาตพนธ หลากหลายสสน หลากหลายความเชอและอดมการณ และ

หลากหลายนทานต�านานเลาขานความเปนมาของแตละกลมเปนสงทตองท�า

ควบคกนไปทงในลกษณะของประชาคมแหงรฐ และประชาคมแหงประชาชน

รากหญาในภมภาค

ดอกไมยงนานาพนธยงหลากหลายสสนยงงดงาม

ผเขยนเหนวานทานหรอต�านานทเกยวของกบพญาแถนนาจะน�ามา

ใชเปนเครองมอในการสงเสรมความเขาใจระหวางในการเรยนรประวตศาสตร

และวฒนธรรมของผคนในภมภาคอษาคเนย ใหเปนจดรวมของประชาคม

เศรษฐกจอาเซยนทงนดวยในภมภาคนมผนบถอ"แถน"เปนเทพสงสดจ�านวน

มาก ทงในประเทศไทย สปป.ลาว เวยดนาม รฐฉานในประเทศเมยนมาร

รวมทงในพนททตดกบอาเซยนอยางมณฑลยนนาน และมณฑลกวางซของ

สาธารณรฐประชาชนจนผคนในประเทศเหลานมความเชอทผกพนนบถอผแถน

มาเนนนาน และมนทานทเกยวของกบพญาแถนหรอผแถนอยหลายเรอง ซง

นทานหรอต�านานเหลานจะมสวนส�าคญชวยใหเกดการเรยนรประวตศาสตรและ

วฒนธรรมในประชาคมเศรษฐกจอาเซยนไดลกซงถงแกนยงขน

F

24 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

ฆองอาเซยน ทวดพระธาตพนมวรมหาวหาร อ�าเภอธาตพนม จงหวดนครพนม

พระมหาดนย าณทสส - ภาพ

หรอวานเปนฆองบงพญาแถนทเตรยมไวส�าหรบตเฉลมฉลองการมาถงของ

"หนฟ พญางใหญ และชางเผอก" พรอมกบการหลดพนจากค�าสาปของพญา

ศรโคตร ซงหมายถงวา อาจใกลถงวนทบานเมองของเราจะมความฮงเฮอง

เหลองเหลอมไปมอหนา

"ขอใหดนแดนสองฝงโขงน อยาไดพบกบความเจรญรงเรองอยางถงทสด

ถงจะเจรญกขอเปนแคชวงชางพบหงแลบลนเทานน" นนคอค�าสาปของพญา

ศรโคตรทเคยสาปแชงผคนแถบนไวนานแลว จะพนค�าสาปกตอเมอม "หนฟ

พญางใหญ และชางเผอก" หรอวานก�าลงน�าพาสการหลดพนจากค�าสาปของ

พญาศรโคตรแลว

สเทพ ไชยขนธ 25

ศลปะแหงเรองเลำ

เมอเรำเขำใจศลปะอยำงถกตอง

เรำจะพบวำมนคออำณำจกรของมนษยทกผคน

ศลปะเปนเรองของกำรไดลงมอท�ำ จะท�ำอะไรกไดอยำงดทสด

มนไมใชเปนเรองทอยภำยนอกเลย

เมอควำมเปนศลปนเปลงประกำยในผคน

ไมวำเขำจะท�ำงำนอะไรกตำม

เขำจะกลำยเปนนกประดษฐ นกคนควำ นกเลำนทำน เปนผกลำ

และมชวตเพอกำรแสดงออก

เขำจะใหควำมสนใจกบผอน เขำจะยแหย เรงเรำ และจดประกำยในผอน

และเขำจะเปนหนทำงของควำมเขำใจซงกนและกนใหเพมขน

/

โรเบรต เฮนร

ปรบปรงจำก The Art Spirit (จตวญญำณแหงศลปะ)

คนในตระกลไท-ลาว มความเชอวา...

โลกเกดมานานแสนนานแลว กาลตอมาเกดไฟบรรลยกลปไหมโลก

จนสน...ไมมสงใดเหลอ หวงมหรรณพวางเปลาอยนานแสนนาน กอนจะ

กอเกดโลกดวงใหมนนกคอดาวโลกทเหนและเปนอยในปจจบนจากนนอกนาน

แสนนานจงมมนษยถอก�าเนด... ระยะเวลาทโลกมอยแลวแตกดบดวยไฟ

บรรลยกลปนเรยกวา"กป"

F

เรองท 1

ตำานานปสงกะสา ยาสงกะส

บรรพบรษตนตระกลของคนไท - ลาว

สเทพ ไชยขนธ 27

การก�าเนดขนของมนษยยคปจจบนหรอโลกมนษยในครงลาสดน ชาว

ไทใหญในรฐฉานประเทศเมยนมารเลาไวในต�านานปรมปราอธบายก�าเนดโลก

และมนษยวา...

น ำนมำแลวไดเกดไฟไหมโลกขน ไหมโลกไหมแผนดนกระทง

แผนดนกลำยเปนสด�ำ ไฟไหมอย อยำงนนเปนเวลำนำน

แสนนำน หลำยสบลำนปผำนไปจงเรมมฝนตกลงมำชะโลมโลก เมดฝน

โปรยปรำยลงมำเรอย ๆ และเพมขนำดใหญขน ๆ จำกขนำดเทำเมดขำวสำร

กลำยเปนขนำดเทำเมดถว แลวใหญขนเทำลกมะขำมปอม ใหญขนอกเทำดมลอ

เกวยน จนเมดใหญขนำดเทำบำนเทำเรอน ฝนเมดใหญตกไมหยดอยอยำงนน

จนเกดน�ำทวมโลกไปทวทกหนทกแหง โลกกลำยเปนมหำสมทรอกนำนนบแสนป

ตอมำเมอน�ำลดแหงลง แผนดนกสงกลนหอมไปถงสวรรค กลนหอมของ

ดนยวยวนเหลำเทวดำและนำงฟำบนสวรรคใหอดรนทนไมไหว อยำกลมชมรส

ควำมหอมนน เหลำเทวดำและนำงฟำแลเหนงวนดนงำมเหลองอรำม หอมกรน

สดยงใจ ดวยรสชำตทแสนจะอรอยจงกนเรอยไมยงไมถอย เมอกนไปไมนอย

เลยเสยฌำน ไมสำมำรถเหำะกลบเมองฟำเมองเทวดำบนสวรรคได

และดวยฤทธแหงดนหอม ท�ำใหเหลำเทวดำและนำงฟำเกดควำมรสก

ก�ำหนดผกสมครรกใครชอบพอกน ตอมำกใหก�ำเนดเกดลกเกดหลำน เทวดำ

นำงฟำเหลำนนไดเลยงลกเลยงหลำนจนเจรญเตบใหญ ขยบขยำยกลำยเปน

ชนชำตทงสนรอยเผำ โดยคนเผำไท (ไต) และลำว ไดถอก�ำเนดเกดจำกบรรพบรษ

ทชอปสงกะสำ ยำสงกะส

เหลำเทวดำและนำงฟำไดตระหนกรวำ สำเหตทพวกเขำตองกลำยเปน

มนษยและอำศยอย ในโลกใบนกเพรำะเพลนในกำรกนดนหอมและกน

มำกเกนไปนนเอง

F

28 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

ปสงกะสายาสงกะสเคยเปนเทวดาและนางฟามากอนแตเปดใจเรยนร

เตบโตไปกบชวตในโลกมนษยมความสขความรกความผกพนกบชวตปจจบน

ดวยการตระหนกรนท�าใหปสงกะสายาสงกะสท�าหนาทมนษยไดอยางสมบรณ

และมความสข

ทงนความตระหนกรของมนษยเกดจากการตดสนใจปฏเสธทจะไมท�า

บางสงและยอมรบหรอเลอกทจะท�าบางอยาง ซงมทงเลอกเพราะสอดคลอง

กบสภาพความเปนจรงและเลอกตามสญชาตญาณซงรสกวาสงนนมความหมาย

และตรงกบความหลงใหล

ดวยการตระหนกรนท�าใหบางคนตดสนใจปฏเสธความคดทวา"ฉนไมม

ทางเลอก" มายนขางความคดทวา "ฉนมทางเลอก" แลวออกเดนไปส

การเปลยนแปลงโดยไมปลอยชวตใหไหลไปวนๆ เพราะถาปลอยปละสดทาย

อาจลงเอยดวยการถกคนอนลากจงไป

การตระหนกรทเกดจากการตดสนใจเลอก โดยเฉพาะจากการตดสนใจ

เลอกทจะแสดงความขดขนนเองจตส�านกทงมวลของมนษยจงไดเรมตนขน

ปสงกะสายาสงกะสเลอกทจะเปนคนทมความสามารถทจะตดสนใจท�า

ทกอยางบนรากฐานของการรตนเองเปนอสระพนจากอทธพลภายนอก

ตดสนใจเลอกอยางตระหนกรถงความรบผดชอบของตน ทแสดงออก

ดวยการตอบสนองอยางมสต บนรากฐานของคานยมในใจ ไมใชจาก

รากฐานของอารมณและความรสก

ตดสนใจเลอกอยางตระหนกรถงความรบผดชอบทจะสรางสรรค

ผลงานทยดหลกคานยมในใจ เพอจะนามาปฏบตในลกษณะผกระทาอยาง

สรางสรรค มากกวาทจะเปนผถกกระทา ทงตอเรองราวทเกดขน ตอเรอง

ราวทสรางขนมา และการเลอกมทศนคตตอปญหาและอปสรรคตาง ๆ

สเทพ ไชยขนธ 29

ชวตคนเรานนมความมหศจรรยในการกอก�าเนดและมคณคามากมาย

กวาทจะเกดเปนมนษยไดนนไมใชเรองงาย เมอเกดมาแลว บางคนกลาหาญ

ในการเลอกทจะด�าเนนชวตไปขางหนา ในขณะทบางคนเลอกทจะเจบปวด

จอมจมอยกบอดต ผคนเหลานมอยในสงคมทกยคสมย ทกชวงวยแหงชวต

และยงคงด�ารงอยรวมลมหายใจเดยวกนกบเราในวนนดวย

แมแตเหลาเทวดาและนางฟาบนสวรรค เมอกลบเมองฟาเมองสวรรค

ไมไดตองกลายเปนมนษยบางคนรสกเสยดายแลวตงค�าถามกบตวเองวา"ท�าไม"

ท�าไมฉนตองเปนอยางนท�าไมหนาวอยางนท�าไมล�าบากอยางนท�าไมตองเปน

ฉนทงทรวาสงทเปนอยนนเกดจากการกนงวนดนทมากเกนไปแตกไมตระหนก

ขณะทบางคนเลอกทจะตงค�าถามวา"ทาไมถงไม....."ซงการตงค�าถาม

เชนนไดท�าใหวธคดและการใชชวตของพวกเขาพลกโฉมไปเลยเชนเมอมลก

กเลอกทจะตงค�าถามวา"ท�าไมถงไมเลยงใหเขาเปนคนเกงคนดคนมความสข"

เมอหนาวกเลอกทจะตงค�าถามวา"ท�าไมถงไมหาใบใมใบหญามาคลมกาย"...

การตงคาถาม "ทาไมถงไม....." ตอเนองกนมาเชนน ความกาวหนา

ของมนษยชาตจงไดเกดขนตามลาดบ

ค�าถามทดจะชวยเปดประตไปสการสบคน เปนหนทางทท�าใหเราเกด

จนตนาการและคนพบความเปนไปไดใหมๆ

ค�าถามปลายเปดเชงสรางสรรคทวา"ทาไมถงไม....."จงเปนสงจ�าเปน

ส�าหรบความกาวหนาของมวลมนษย เพราะความกาวหนาไมไดมาจากการ

มค�าตอบทแนนอนแตมาจากความสนใจในบทสนทนาซงมค�าถามเชงสรางสรรค

ทดตางหาก

ดงนนเมอใดทเราเผชญหนากบทางเลอกการตดสนใจเลอกนนคอโอกาส

ของชวตขอใหเลอกในสงทตรงกบความหลงใหลเมอชดเจนวาเราตองการอะไร

เราหลงใหลอยกบสงใด สงนนจะปรากฏขนในชวตและจะเกดขนมากเทาทเรา

รสกชดเจนกบสงนน

30 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

เรองปสงกะสา ยาสงกะสน นอกจากจะเปนต�านานของชาวไทใหญ

ในรฐฉานประเทศเมยนมารแลวทมณฑลยนนานประเทศสาธารณรฐประชาชน

จนเขตปกครองตนเองชนชาตไทสบสองปนนาของไทลอและเขตปกครองตนเอง

ชนชาตไทและจงพว เตอหง (เตอคง) กมต�านานวา ปสงกะสา ยาสงกะส

เปนบรรพบรษของคนไททนนดวย

F

สวนดนแดนลานนาหรอภาคเหนอของไทยกมต�านานปรมปราทแสดงให

เหนความเชอดงเดมน ตางแตเพยงทางลานนาบอกวา แถนเปนผสรางมนษย

แถนเปนผใหเทพยดาและนางฟาลงมาเกดเปนมนษย โดยเชอวาชวตมนษยจะ

เปนอยางไรกยอมแลวแตแถนก�าหนด แถนท�าใหมนษยเจบปวยได ถามนษย

ท�าใหแถนไมพอใจ แตถาพงพอใจ แถนกจะน�าความอดมสมบรณ ความมงม

ศรสขมาใหมวลมนษยมนษยจงมประเพณบชาเซนสรวงแถนต�านานกลาววา...

แ ถนเปนผสรำงมนษยคแรกทมชอวำ ปสงกะสำ - ยำสงกะส หรอ

ปสำงสและยำสำงไส

ปสงกะสำและยำสงกะสเปนมนษยคแรก ตอมำปกบยำไดลก 12 คน จง

ปนดนเปนรปสตว 12 ชนดใหลกเลน ท�ำใหอปนสยของลกแตละคนแตกตำงกน

ไปตำมของเลนของแตละคน

สตว 12 ชนดนคอสตวประจ�ำ 12 รำศ ไดแก ชวด (หน) ฉล (วว) ขำล

(เสอ) เถำะ (กระตำย) มะโรง (งใหญหรอนำค) มะเสง (งเลก) มะเมย (มำ) มะแม

(แพะ) วอก (ลง) ระกำ (ไก) จอ (สนข) และกน (หม)

ตอมำลก 12 คนของปสงกะสำ ยำสงกะส กไดแตงงำนกนเองระหวำง

พนอง และมลกหลำนเหลนสบตอมำ ดงนนมนษยทกวนนจงไดชอวำ

สเทพ ไชยขนธ 31

สบเชอสำยมำจำกปสงกะสำ ยำสงกะสนนเอง

Fในต�านานพนบานภาคอสานของประเทศไทยและในสปป.ลาว ตางกม

ความเชอวามผสรางโลกเชอวาแถนเปนผสรางมนษยและเรยกมนษย"คสราง"

วาปสงกะสายาสงกะสเชนเดยวกบลานนาและกลมชาตพนธไท-ลาวกลมอนๆ

ต�านานการสรางโลก การกอก�าเนดโลกของคนในตระกลไท-ลาว

ไมวาจะอยประเทศใดมกจะมแกนเรองคลายๆ กน คอแสดงความเชอวาผคน

แถบอาเซยนมบรรพชนตนตระกลรวมกน ผคนทงหลายลวนมความเกยวพน

เชอมโยงเปนเครอญาตกนมาเนนนาน

ปสงกะสา ยาสงกะสนมชอเรยกคลายๆ กนหลายชอ เชน ปสางกะสา

ยาสางกะส ปสางส ยาสางไส ตอมาภายหลงมชอเรยกอยางอนดวย เชน

ปเยอยาเยอเทวดาหลวงผโขนผตาโขน

F

32 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

ผคนเชอวาปาค�าชะโนด หรอพรหมประกายโลก หรอวงนาคนทรค�าชะโนด เปนสถานท

ศกดสทธ เปนสถานททเทวดา นางฟา พรหม เคยลงมากนงวนดนจนหมดฤทธตองกลาย

เปนมนษย เทพยดาทงหลายจงให "พญานาคราชศรสทโธ" ไปตงบานเมอง (ใตบาดาล)

ครอบครองเฝาอยและใหมตนค�าชะโนดขนเปนสญลกษณ

ตนค�าชะโนด ทปาค�าชะโนด ซงตงอยในพนท 3 ต�าบลคอ ต�าบลวงทอง ต�าบลบานมวง และต�าบลบานจนทร จงหวดอดรธาน

นรนดร ลนนลาน - ภาพ

สเทพ ไชยขนธ 33

ผแสดงเปนผตาโขนกคอเดก ๆ ในชมชนนนเอง

การแสดงผตาโขน ทอ�าเภอดานซาย จงหวดเลย

เจสซ สะกดใจ (เจษฎาภรณ บวสาย) - ภาพ

34 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

สเทพ ไชยขนธ 35

ความเชอเรองผตาโขน เปนความเชอ

พนฐานเดยวกนกบต�านาน "ปเยอ

ยาเยอ" หรอ "เทวดาหลวง" หรอ

"ปสงกะสา ยาสงกะส"

การแสดงผตาโขน อ�าเภอดานซาย จงหวดเลย

อดล ตณฑโกศย – ภาพ

254 นทานพญาแถน แกนต�านานอาเซยน

เกยวกบผเขยนชอ นายสเทพไชยขนธ(สเทพไทยโคช)

ภมลาเนา/ทตดตอ เลขท5หม3บานมะนาวต�าบลเหลาใหญ

อ�าเภอกฉนารายณจงหวดกาฬสนธ46110

อเมลsuthep.phutai@gmail.com, โทร.089-8142986

เฟซบก(fb)@suthepchaiyakhunt

การศกษา

·ก�าลงศกษาหลกสตร ปรชญาดษฏบณฑต (ปร.ด.) สาขา

สหวทยาการเพอการพฒนามหาวทยาลยราชภฏนครปฐม

(ตงแตปการศกษา2553)

·ศลปศาสตรมหาบณฑต (ศศ.ม.) สาขายทธศาสตรการ

พฒนา มหาวทยาลยราชภฏหมบานจอมบงปการศกษา

2553

·วทยาศาสตรบณฑต (วท.บ.) สาขาเกษตรทวไป คณะ

เกษตรศาสตรมหาวทยาลยขอนแกนปการศกษา2527

ประสบการณทางาน

ตงแตป 2528 – 2554 ผานประสบการณ การท�างานท

สมาคมพฒนาประชากรและชมชน(PDA),มลนธการศกษา

เพอชวตและสงคม มลนธประสานความรวมมอพฒนาทง

กลารองไห,ส�านกงานพฒนาชมชนเมองการเคหะแหงชาต

สถาบนพฒนาองคกรชมชน(องคกรมหาชน)

การทางานปจจบนเปนนกเขยนโคชอสระและเปนทปรกษาการพฒนาองคกร

ผลงานเขยน 1.ความเปนมาคนอสานภาคพเศษผไทลกแถน

2.นทานพญาแถนแกนต�านานอาเซยน

3.ผไทลกแถนภาค2สบคนรากเหงาผไทนานาชาตจาก

นทานพญาแถน

สเทพ ไชยขนธ 255

นอกจากงานเขยน"สเทพ"ยงมบทบาทเปนทปรกษาและเปนวทยากรการ

พฒนาองคกรและการพฒนาทองถนทใชศาสตรAI(สนทรยสาธก)ผสมผสาน

กบศาสตรการจดการความร โดยมขอบเขตหวขอความสนใจทจะพฒนาความ

เชยวชาญการเปนโคชชวตและทปรกษาดงน

1.การพฒนาทองถนบนฐานวฒนธรรมไท-ลาว(โดยเฉพาะผไท)

2.การเสรมพลงการพฒนาองคกรและทองถนแบบมสวนรวม

3.การจดเวทแลกเปลยนเรยนรและการวางแผนแบบมสวนรวม

4.การจดการความร(KM)และการสอสารสาธารณะดวยเรองเลาเราพลง

5.การพฒนาภาวะผน�าและการท�างานเปนทม

6.ภาวะผน�าการเปลยนแปลง

F

ประวตศาสตร - ชาตพนธ ในอษาคเนย

จดจ�ำหนำย : สำยสงสขภำพใจ บรษท บค ไทม จ�ำกดโทรศพท 0-2415-2621, 0-2415-6507 โทรสาร 0-2416-7744

แนะน�าเพมเตมตดตอ : editor@booktime.co.thwww.booktime.co.th SukkhapabjaiPUB

ควำมเปนมำคนอสำน ภำคพเศษ ผไท ลกแถน หนงสอทครอบคลมถง "ผไท" มากทสดเทาทเคยมมารำคำ 350 บำทสเทพ ไชยขนธ : เขยน

ควำมเปนมำคนอสำน ในเหตกำรณส�ำคญของประวตศำสตรวาดวยรากลกของคนอสานและต�านานแหงการกอเกดรำคำ 180 บำทไผท ภธา : เรยบเรยง

ควำมเปนมำของชนชำตลำว เลม 1/2/3เพอเขาใจและรจก สปป.ลาว ในมมคนลาวอยางละเอยดลออรำคำ 250/320/480 บำทบนม เทบสเมอง : เขยน, ไผท ภธา : แปล

เวำลำว คกๆ มกหลำย สะบำยดค�าลาวเวาซอๆ เขยนตรงๆ เพมความมนใจดวยศพท ประโยค และเรองนาร "เซนซวนมวนซน" ทกสถานการณรำคำ 160 บำทพอตไผท ภธา : เรยบเรยง

หนดำวเลำนทำนพญำแถนสบคนลกซงเรองราวในนทานเชอมโยงหลกฐานทางโบราณคดรำคำ 150 บำทมหาบนม เทบสเมอง : เขยน, ไผท ภธา : แปลและเรยบเรยง

ธรภาพ โลหตกลนกเขยนรางวล

Mekong River Literature Award 2014 และ รางวลศรบรพา พ.ศ. 2556

“นทานพญาแถน” ซงกลาวไดวาเปน “แกนต�านานอาเซยน” โดยอาจารยสเทพ ไชยขนธ เลมน จะมบทบาทส�าคญยงในฐานะทเปน 1 ในหนงสอทกระตนเตอนใหประชากรแหงอาเซยนเขาใจสายสมพนธฉนเครอญาตทมมาชานาน และพรอมจะเปดใจเรยนรกนและกนทงทางดานวถชวต ศลปวฒนธรรม อารมณความรสก มใชแค “รเขา” แตเพยงดานเศรษฐกจ เพอ มใหเสยเปรยบเขา เมอ “ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน” เกดขนอยางทเปนมาตลอด

ดวยตระหนกวาหวใจของการรวมกนเปน “ประชาคม” มใชเพอเศรษฐกจการคาเพยงอยางเดยว และดวยความเชอมนวา "ประชาคมอาเซยน" จะเกดและเตบโตอยางเขมแขงได กดวยประชากรแหงอาเซยนเปดใจทจะเรยนรกนและกนเปนเบองตน

นทานพญาแถน

แกนตำ�น�นอ�เซยน

lสเทพ ไชยขนธ

I S BN 978-616-7818-61-0

9 7 8 6 1 6 7 8 1 8 6 1 0

320.-

FA 0081 ประวตศาสตร

www.booktime.co.th