lahuta e malc+s
Post on 30-Nov-2015
201 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
Pers flamuri kuq e z,
Sod m s' pari, bukur Pors fleta e Engllit t' Zotit,
Po valvit mb tok t' Kastrjotit, Si valviti dikr motit;
E dr m'qiell ushto brohrija, Kah gerthet fusha e malcija:
Per jet t' jets rroft Shqypnja! Edh ksht, mbas sa mjerimit Mbas sa gjakut e shemtimit,
E p'r int t' Shkjevet t' Ballkanit Per gazep t' atij Sulltanit:
Si premtue kisht' perendija: Prap zoj m' vedi duel Shqypnija.
$#guid{A2F237D 5-670C-431C-AA7F-5952A FBEBF8D}#$
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA E MALCS
Vepra q i emritoi Fishts mt lartin epitet, q nji Komb i ep letrarve t vet, tue e quejt Homerin e Shqipnis dhe Poetin kombtr e q n kang t parat botueme i suell emnit t tij nam e z, lavdime e mim mbrenda e jashta kufijve, sht, pa dyshim, LAhuta e Malsis. N t, end i r, Fishta nisi t kndoj si m i miri rapsod i maleve, edhe pse sdinte ti binte lahuts arkaike, trimnit e Kombit, herojt e tij dhe luftat q kta, banor t Jutbins shqiptare, zhvilluen, jo pr t grabit t bijn e krajlit, as pr t etue n krajl, por pr t librue nga prangat e robnis shumshekullore vendin e vet, trojet e t Parve, farefisin me trung e rraj ilire. Nga ky trung, i cili se buer kurr linfn e jets, ashtu si se ndrroi kurr identitetin e vet tejt t vjetr, as spranoi t shortohej me pipa e filiza t huej, At Gjergji xuer drunin e Lahuts dhe ksaj, mbasi e pregaditi me dorn e mjeshtrit, ia ngrehi ambl zhargun dhe ia ujdisi mir qimet, sa mos me e njoht kush se a ishte vegla e rapsodve t Mujs e t Halilit apo strument muzikuer i shkollarit. E ktu pr mue sht zhenia e Fishts dhe origjinaliteti i Lahuts, s cils vshtir mund ti gjindet shoqja njeti. Sikurs ai q sdin shqip, ska si ta lexoj Lahutn, ashtu ai q se njeh shpirtin, psikologjin, doket dhe
VII
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
mentalitetin e Shqiptarit, smundet ta kuptoj e, aq m pak, ta shijoj Lahutn fishtjane. Fisht e Lahut, Lahut e Shqiptr jan posi lahut e hark, posi zharg e qime, t lidhuna aq imtisht njani me tjetrin sa me prb nji gja t vetme. Fishta, mos kurrnji shkrimtr tjetr i Rilindjes son, aq i hini shpirtit shqiptr, q n fund t fundit ishte edhe shpirti i tij, aq gjall e picak e paraqiti, aq mir e prshkrou dhe aq me delikates ia zbuloi ndjenjat e zemrs, aq besnikisht ia huajiti gjuhn dhe aq me mjeshtr hetoi afshet e shpirtit, sa fshatari vet e malsori sdijti t dalloj se a ishte ai vet q folte, apo ndokush tjetr q ia zbukuronte fjaln, pa ia ndrrue kuptimin. Lahuta n duer t Fishts djerset n rreshin shqiptare dhe Shqiptari n ket rrshin frkon, m mir se do amakez t blm, harkun e historis s vet, pr t kndue n ujd me zemr e shpirt t vet shqiptr epopen e fisit. E pvetn me sherr Marash Ucin, plakun e Traboinit, mbasi ia lexuen kangt e parat Lahuts, q flitshin pr t e pr shok t tij lufttar te Ura e Rrzhanics: Si t duket, Marash, a jan t vrteta shka ka shkrue Fishta pr j? E ai me urtin e maleve, q kur duen t thon sentenca lapidare shtojn: po, na jemi t pa shkoll, more zotn, e sdijm m gjat! prgjegji lakonisht : t gjitha jan t vrteta, edhe pse pak t zbukurueme. E njimend, dora e Fratit hartist e me shkoll kishte zbukurue me lajle e hijeshue me shkronja jo me maje t briskut, si objt, por me mje t pends Lahutn e Lekve t Veriut, pa iu ndryshue drunin as pa ia ndrrue formn, pa ia luejt magjarin as VIII
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
pa ia shlirue qimet. Marash Uci kishte mbet Marash Uc e un Mula un Mul, Oso Kuka Oso Kuk e Ded Gjo Luli Ded Gjo Lul edhe pse njani e tjetri, kristijan e muhamedan, me ann e Fishts, k l e r i k, hijshin t bjn pjes n numrin e tridhdhet agallarve , n etat e Jutbins neoshqiptare. E prejs malsori n Lahut njihte vendin, kndonte trimnit e veta t Parve, kallxonte luftat dhe njehte fitimet, madhnonte armt dhe naltonte burrnin, ndern, besn e fjaln, trvesn e kanunin doketr, mbit cilat end n fillimin e shekullit t njizett, pshtetej dhe cilsohej fizionomia e Kombit, ai malsori e fshatari edhe pse analfabet, kangt e Lahuts i bnte t vetat, i ndiente t tilla dhe i msonte pr mendsh me qinda vargjesh me nji t ndieme t vetme. Mandej, pa u ndrrue varg as pa shkaprcye fjal, i prcillte goj m goj, lahut m lahut, dark m dark, fest m fest, darsm m darsm porsi pasun, t nxjerrun nga vizari i njaj kulture mijvjeare s ruejtun m fort n zemra e shpirt, se sa n pergamen e letr. E Fishts n kuvend me shok, n log t kishs e n mbledhje t bajrakut, i malsori i prshtatt shka mt bukur kishin rapsodit tona homeride apo poett e lm t letratyrs gojore, edhe ata shka sishte e tija. E emni i Fishts kthehej nga emni i prvem n emn t pergjitht. Epizodet e Lahuts i malsori, poet i lindun, i rreshtonte n vargun e Kangve kreshnike dhe smund e besonte kurrsesi se ato mujshin me qen fryt kalemi apo prodhim shkolle, vepr asteti t zbutun e t limuem nga qyteti e kultura modrne. Kangt trimnie thot populli dalin nga gryka e pushks : kangt fishtjane dilshin nga xhebehanja e
IX
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
Kallun e Atdheut e prandaj smujshin t jen shkndija hekuri t zbutun, as flak kashte e krandesh. Shka kndonte Fishta n gojn e fshatarit, ishte thalbi i psihes kombtare. Kndej me arsye t plot pohon Prof. E. Koliqi, ndr m t mdhajt tetrar t kohs, n mos m i madhi : Tue lexue Lahutn e tij (t Fishts) prplot me teprica kangsh rapsodike t pa emn, t cduket se j tue veshtrue popullin shqiptr kah i kndon vedvedit, me fjalt e Fishts, m t kulluetn kang, e cila shprthen nga nji gjak misterioz q rrjedh n zemr t tij ilire 1 Ishem krejt i vogl e n fshatin tem aso kohe flas pr vjett e largta 1923 23, ishin fort pak ata, q dijshin t lexojn e t shkruej. Famullitari i vendit, franqeskan i zellshm e aktiv pr 4do nisjativ feje e kulture, ishte ather, msuesi i vendit, sekretari i komunes, npunsi fetr e civil pr t gjitha nevojt e popullit, tue prshi edhe ato t shndetsis, prandej mjek e infermier. Gjithnji n mjes t ksaj njegulle s pafajshme panjohunie e analfabetizmi, m se nji, sidomos ndr kangtar lahute e kta smunguen kurr n kt fis poetik pr natyr dijshin fillim e mbarim kangt e parat Lahuts. M bjen n emnd se qysh aso kohe shetitte dor n dor ndr ata pak, q belbzojshin n lexim, nji librec me titull Te Ura e Rrzhanitss ase Marash Utsi . Libreci ishte aq i yndyruem nga perdorimi, sa q deri ata, q thojshin se e lexojshin, ma fort e dijshin pr mendsh, se sa e kndojshin. Pak a shum t njajtn gj m tokoi ta 1 E. KOLIQI, Genesi del poema Il Liuto delle Montagne di Giorgio Fishta, dispensa dattiloscritta, Roma, fq.II.
X
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
prjetsoj tridhet vjet m von n viset e Veriut, t mbetuna jashta Atdheut. Edhe Ktu Lahuta fishtjane mshehtas kalonte nn dor nga nji familje n tjetrn, mbasi kto ana Lahuta ishte rrebtsisht e ndalueme prej Shtetit okupues. T gjith e dijshin n do koh se ku gjendej libri, tue qen se fshatart, n sekret, shtegtis s librit i kishin caktue pushime t preme : ka nji jav n shp. N trojet mt skajshmet e etnis shqiptare, ku end ather, kur un qesh ndr to, banort n prgjiths sdijshin t dallojn akoma turkun prej muslimanit apo katolikun prej latinit si orthodoksin prej serbit, m r t digjoj nga dy kangtar iftelie kangt kreshnike t Oso Kuks. Ktyne kangve rapsodt kosovar as su kishin ndrrue fjal as su kishin hjek vargje. E pra ata, q kndojshin, sdijshin t thon tjetr jashta se kto kang i kishin ndie, si t rij, prej njaj lahutari t ardhun nga Shqipnia. Fishta kndohej pa dijt se si i thojshin emnit : kndohej prse n kang t tija ishte Shqiptari : Shqiptari n doke, n kanu, n mitologj, n folklor, n aspirata, n jet, n luft e n ngallnime. Shi ktu e ssht pr tu bind duhet krkue e gjet arsyeja, pr t ciln Lahuta ndalohej aty, ku aspiratat e shpirti i Shqiptarit jan t pagueme t zhvillohen simbas natyrs e prirjes s vet, ashtu si ssht pr tu udit end sot shi n votr e truell, ku spari pau dritn e ku dha drit, n vendin ku thithi ajrin e dha oksigjen n tan harkun e jets s vet, t jet i ndaluem Fishta e t ndalueme shkrimet e tija, mbasi po m kt votr e m kt truell sprkunden m djepa djelmsh me poros t
XXXIII
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
Al Pashs s Gusis, q tue nis pr luft i la amanet nuses s vet :
Nji amanet jam tue ta lan : rritma djalin djal bujr, tm dal burr e burr shqiptr 222
as n Jutbinn e Lahuts srriten m burra me fizionom thjesht shqiptare e aq m pak me ideale fishtjane. Kto ideale, q sjan vetm t Fishts, port t do Shqiptari t vrtet, fatkeqsisht jan t xevendsueme me forc e dhun nga marksizmi e nga diktatura e proletariatit, t cilat shkado e sido t jen, cok sjan shqiptare. Pr fat shqiptarizmi sidentifikohet me nji regjim as szhduket me shpat e gjak, ashtu si sqitet n harres as sshlyhet me shpuz nga analet e t Mdhajve ai, q ktij shqiptarizmi i kndoi mos kurrnji poet tjetr, ai due t thom q em kang t veta i ngrehi Kombit e gjuhs nji permendore t padekshme. Akropolis i Athins e Koloseu i Roms i qindruen deri m sot dallks e stuhive t shekujve: e pra me koh edhe kta mund t zhduken. Edhe athere, por, Iliada e Homerit e Eneida e Virgjilit kan pr t mbet n kamb, prs n to ssht graniti, bronzi as mermeri q naltohen, por shpirti i dy popujve, q prfaqsojn klasiizmin e n klasiizm shpirtin njerzuer t bots s vjetr. Pes shekuj robnie otomane rrnuen gjithshka t madhnueshm patm ndertue n tokn ton, por 2 Lahuta, K.VII, 32-34, botim II, Rom 1958. XII
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
Smrrijtn t shlyejn shpirtin at ta asgjasojn Kombin shqiptr. Prfaqsuesve tipik t ktij shpirti t huejt u ndrruen, po, emnat e u imponuen deri besimin, por sia dueln t u ndrrojn etnit as tradicionet gjyshore. Muja e Halili, Zuku bajraktr e Gjergj Elez Alia, Mehmet Aga e Hysen Aga i r, Halil Garia e Omeri i vogl mbetn shqiptar n zemr e shpirt ashtu si shqiptar t pashortuem i ruejti Fishta herojt e vet me emna t Mrrun uh : Oso Kuk e un Mul, Ali Pash e Haxhi Zek, Abdyl Frashr e Abdullah Dr krahas e me t njejtn vler si Ded Gjo Lul e Matash Uc, Prel Tul e Mar Lul, Patr Gjon e Llesh t Z, Tring e motr t Avds. Iu kujtue Vates profet se me Lahut t vet Shqiptarizmi i kishte ngreh nji pomendore dhe, besnik i mitologjis ilire jo pse i ebsonte, por pse ishte prfaqsues autentik i atij shpirti, mbit cilin edhe sot mitologjia ka gjurmt e veta t dallueme, q t ojn n burimet e lashta t nji populli n mbarim t veprs i sillet Zans dhe asaj i falet nders pr pun t kryeme sbashku me t : Hej, moj Zan, ti kjosh e bardh! Tridhet her, man, rreth diellit Hausit tqills toka ka ardh, e aq her lulet njeth jan Prillit, se ti, pur mLahut tMalcs,
nhull menden mbajt ma k. .. Ve se po, moj bjeshkatare, Krah mkrah bashk na tue kndue, Ndertue kem i pomendare, Rrfe as mot mos me drmue 3
3 Idem, K.XXX, 1- 6, 21 24, botim i II, Rom 1958. XIII
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
E pomendorja njimend u ngreh e madhnueshme posi Alpet tona glqerore. Njegulla e vjeshts e plajmi i dimnit n kalim mund ti mbuloj bjeshkt dinarike tona, por fill mbas cikolet e majeve, si teishin l n argjend, qesin kryet madhnisht mbi r dhe prekin rishtas qiellin e kaltrt, ashtu mnia e inadi, fanatizmi e dispjeku helmues mundet, po, ta ven mnjan apo ti hjell agj Lahuts, por kurr skan pr t mujt ta qesin n harres, ta thejn apo ta coptojn. Rruf e mot, q gjuejn majet, shkrehen e kalojn: majet qndrojn dhe slkunden: mn e harres e bjn Lahutn t heshtoj, at e vjerrin n kuj, por kuji me Lahut bhet tr kulmi n kulln e Shqiptarizmit. Kndej: Pa u shemb kulm e themel Alpet, nga t cilat u xuer Lahuta, kjo ska pr tu drmue. Edhe sot, e sidomos sot, kur Lahuta ska as sguxon kush t ia luej gishtat as t ia ujdis qimet, ajo pret n mshetsi t zemrave pr t kndue rishtas kangn e Kombit e kangn e vet. Pret me dures t murgut Lahuta e Murgut, ti diftoj Shqiptarit me jehonet e veta t prmallshme se liria e bashkimi e bjn Kombin e se pr ket Komb, t peshtetun n besim n nji Perend, n nder, n bes e burrn, kan derdh djers e gjak, kan dhan djelmt e vet e kann flijue plang e shp, jet e familje herojt e knduem n Lahut. Pa kto cils morale ska Shqipn e edhe po pat Shqipn, ssht ajo q dallohet prej kombeve tjera. XIV
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
QLLIMI I LAHUTS
Fishta nisi t shkruej kangt e parat Lahuts athere kur, t thuesh, n qiellin e Shqipnis fillonte pos t lbardh drita e liris. M ket agim t pasugurt dhe t luhatshm ndrmjet territ t robnis e drits s pavarsis, natyrisht Poeti i yn sqe i vetmi hyll drite. Padyshim, por, qe nji ndr hyjt m t shndritshmt n grupin e shejzave lajmtare t saj. Qe, apo u b, me shkrime t veta gati gati si t ishte hylli polr i Popullit shqiptr n Rilindje. E ket mision kaq t nalt ai e filloi, ne e par, n Albania t madhit Faik Konica e mbrapa, mbas u ushtrue pr pak koh me kang malsorisht 4, ai vet kapi Lahutn n dor dhe ia tha kangs shqiptare . Diplomati sviceran e historishkruesi i Richelieu (1585 1642), Burckhardt Carl Jacob ( 1891), n veprn e njoftun t vetn mbi ket kardinall t prmendun, ministr t Luigjit XIII r thrmrlues t Akademis franeze, thot m nji vend t shkrimit t vet: Nji personalitet historik, n prgjiths, nuk mund t gjykohet, tue e prjashtue nga rrethanat e kohs, m t ciln ai jetoi, dhe n ket veshtrim ska gjith aq randsi se veprimtaria e tij u zhvillue me pun t mdh apo me id 5. Tashti, tue e vu Fishtn mbrenda vjetve t para t shekullit XX, me nji atmosfer e rrym, m t 4 Albania 1900, fq. 29, 74,93,122; 1902, fq. 36; 1904, fq.105; Diturija 1909, fq. 70. 5 BURCKHARDT, Richelieu, fq. 86, botim ital. Einaudi 1943. XV
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
Ciln n Shqipn zien, shprthen dshiri i liris, lir t ciln, n fund t fundit ai vet e prjetoi t ndrydhun e n terr t robnis e ai vet e shijoi t fitueme, por end t pastabilizueme mir, kuptohet vetit se ai, i ndieshm si ishte, smund jitte i pandieshm ndaj ksaj fryme. Ai u b e qe n realitet interperetuesi m besnik i njaj shpirti, q gjallonte nji Komb, dhe ket shpirt skishte si ta falsifikonte, pa i r mohit misionit t vet. Shqipnia e Lahuts ishte pr tu b e pr tu ndertue n te jo pr tu stolis as pr tu zbukurue. E pr ta b Shqipnin, ai, e me t t gjith tatat e Kombit, kishin pun me bashkatdhetart e 1900-shit e jo me ata t 1940-shit e kndej. Kta Etn t nderueshm, Baba t Kombit, e me ta Fishta, skishin si ta restaurojn tempullin e kulturs ilire me copa moderne : misioni i tyne sishte vetm t mbledhin tepricat e nntoks apo copat e vjetra ndr grmmadha t mureve iklopike ilire dhe kto, simbas shijes s kohs, ti rreshtojshin n muzej modern apo n akadem t harteve e t letrave t hueja, por, prkundra, kta mjeshtra t Kombit muern mbi vedi ta prtrijshin ket ndrtes, ket akthedrale, q thirret Shqipn, n stilin klasik t vetin dhe ksaj, tue e pas naltue me copa origjinale, ti epshin ajr e drit sa me e shti n numr e me e b t njoftun porsi nji ndr pallatet e kathedralet m t prmendunat krahas me shoqet tjera t bots s qytetnueme. Fishta ishte i mbushun madje, dhe me ket mbushmendje diq, se sishte xevendsimi i akirve as i fustanit, i qystekut as i qeleshes me pantallona a kravat, me kapel a fes, q e bnte Shqipnin moderne, por ishin virtyte shqiptare dhe shpirti kombtr, q XVI
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
Tue iu prshtat kulturs dhe tue u vesh met , tue prparue n dije e shkoll, do t pasunohej me kto, pa bjerr vlerat e larta morale, t cilat prbjn identitetin e racs e t fisit. Shumica e Shqiptarve, mbas gadi pes shekujsh robn,mbas sa e sa prpjekjesh, t shueme n gjak pr t fitue lirin, kishin r si m nji far letargjie. Nji numrit t madh t banorve i kishte hup shpnesa e liris s andrrueme nga poett apo nga utopistat idealista. Lypej t zgjoheshin prej gjumit t part, t ngjalleshin n shpnes t dytt. Kishte, mandej, asish q mendojshin se ishte e pamundun, q ata aq t vegjl, pa qen t ndihmuem prej fqijve as prej t huejve, me fuq t veta ti delshin doret njaj perandorie, e cila sido t ishte deri m athere kishte dridh botn. Edhe pr kta nevojitej t ngjalleshin e t zemroheshin me shembuj e heroizm t atyne , q ishin flijue e flijoheshin gjithnji pr Atdh. Prap t tjer - e as kta sishin krejt pak ishin ndry mbrenda kufijve t fiseve e t bajraqeve dhe akoma se ndiejshin aq sa duhej dashtnin e Atdheut. Ishte nevoja t skjaroheshin edhe t edukoheshin, tue formue n ta ndgjegjen e bashksis kombtare, Smungojshin, mandej, asish q, pr padije, muslimanin e njehshin Turk dhe katolikun Latin ndrsa orthodoksin, simbas krahins, e mbajshin Serb n Ver, Grek n Jug. Edhe ktyne u duhej diftue se tjetr ishte besimi e feja e tjetr kombsia apo edhe nenshtetsia e se musliman, katolik a orthodoks, me gjak e me gjuh shqiptar, ishin vllazn e kishin t njajtin bab Atdh e t njajtn nan Shqipn. XVII
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
Jo vendit as i shtyem nga trilli poetik e aq m pak prs skishte ku ti gjj njeti ase, ndoshta, skishte aq fantaz sa me krijue protagonistat e Lahuts, Fishta me t emndueme e pr nji qellim t prm bashkimi e vllaznimi, zgjodh edhe naltoi n Panteonin e Atdheut Oso Kukn muhamedan e Marash Ucin kristian, Ali Pashn e Ded Gjo Lulin, Abdul Frashrin e Patr Gjonin, Hodo Begun e Kapidanin e Mirdits, Tringn sokolesh e t motrn e Avdis Hiss vajtore, pr mos t prmend ktu t tjer e t tjer nga t trija besimet. Nuk sht, pra, enfasi i pakontrolluem i Poetit, por program jete dhe norm veprimi shka Fishta me vetdije i ven n goj bashkvllaut t vet, Patr Gjonit, i cili para anmikut t vet e t kombit dishmon trimnisht e pa i pas ra syni qerpik: Un, zotn, nushtri kam dal, jo me Turq, por em Shqiptar, turq a tkshten, si jan gjith mbar, pse tkshten, si muhamedan, Shqipnin sbashkut tgjith e kan ; e prandej tgjith do tqindrojm, do tqindrojm e do tluftojm, kem mu b kortar kortar
Priftn, Fretn Hoxhallar Pr Shqipn. 6
T njajtin ideal Frati i Madh idealist ia vuni n goj Oso Kuks, athere kur ky, tue i hi ndrmjet Kerrni Gils e Jovanit t Malazias, mbasi ktij t 6 Lahuta, K. XXI, 285-294. Botim i II, Rom 1958. XVIII
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
fundit i fali jetn dhe, si Shqiptr i vrtet, i lidhi varrt e i dha rrugn pr vend prej kah kishte ardh, e porositi trimin e huej ti thonte gospodarit t vet : Ndoshta tdm ne jem nder veti,
por ku n tna lype Mbreti, por ku Shkjau tna ngas nvend tParve, per ket bes, fara e Shqiptarve, turk a i kshten merr vesht, or djal kan me u gjetun krejt me i fjal! 7 Ishte ky ideali i Klerit Katolik dhe veanarisht i Fran4eskajve,
mbas t cilit rriteshin e edukoheshin breznit e reja, t prfaqsueme simbolikisht nga Fishta n xhakonin e Fratit, n Lulash Ndren e Patr Gjonit. Lulashi, tue u nis pr luft, brij fratit e n krye t etave, kndon me sa z ka:
ohi, o bij t Skanderbeut, turq e tkshten, mos tu daj feja! ohi e bini nfush tbejlegut, tue gjimue ju porsi rrfeja 8 Po kshtu pohon Shan Deda para burrave t lidhjes s Prizrenit,
aty ku rrahen fatet e Shqipnisw w ku t krishten e muhamedan, pa dallim feje kishin t njajtin problem : lirin e pamvarsin e vendit, ather kur ky, mbasi veshtron nga goja e art e Abdullah Frashrit epopen e Kombit, thot me idhnim atdhedashinie dhe prbetohet n
7 Idem, k. III, 336 341 8 Idem, k. XIX, 448- 451 XIX
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
Zotin se Shqiptari des pr Atdh, pa shikjue se besimit sht :
K t' a lyp e mira e Atdheut E t' a hjek lirija e vendit, Kush nipash t' Skanderbeut, I ' do fs e i ' do kuvendit, Per t' a ms aj k anmikun, Si petriti zogjt trumcak, E kdo t' vringllojn elikun Nuk ln token pa e pergjak. 9
Bashkimit, q lidh Shqiptart me ndryshim feje m nji Atdh t prbashkt, i prgjegj, m tjetrn an, bashkimi i fiseve e i krahinave. Para Shqipnis e pr Shqipn ska krahin as fis, bajrak as vllazn, Geg as Tosk, malsor as qytetar t izoluem : t gjith jan bijt e saj n pun dhe ushtar t saj n luft. Shqiptari m vetveti sht i fort e trim, guximtr e lufttr i mir, por egocentrik e individualist.. Dasit dhe luftat ndrmjet princit me princ, n t kaluemen, ndrmjet fisit me fis, bajrakut me bajrak, deri n koh t vona, qen gjithmon smundje e varr q Kombit, si t till, i prun dekn. Cilsit dalluese t Shqiptarit, t spikatuna n tana drejtimet jashta se n kuptimin : bashkimi bn forcn, i viejtn t huejve e jo vetvetit.Shqiptari u b i mir e i dobishm pr t tjer e mbet prher e zeza e vetit e e vllaznve t gjakut. N tan historin e gadi dy mij vjetve vetm Skanderbegu me zots t vet iu imponue t tjerve dhe, pa prdorue forc brutale as pa cenue lirin, mrrijti t bashkoj princa e komandar, ushtar e popull rreth vetit e rreth njaj ideali, q pshtetej n F e Kombs. 9 Idem k. IX, 354 361. XX
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
Me ket ideal ai mrrijti t mbaj n kamb, sa qe gjall, me nji grusht njerz, Makabej arbnor, flamurin e pamvarsis dhe flakn e liris. Para ktij realitetit t idht q Apostullin e bashkimit e bnte t buej shpirtnisht aq, sa me i lshue nam vetit e bashatdhetarve tjer, ai shprehet ankueshm:
Perzet-a, t' dy kraht na thashin N Shqyptarve: turq na thain, Ortodoks ase t kshtn: Msue gjithmon qi kemi kn A me thye per t' huej'n rradaket: Edh hor, pa far nafaket: Ase, neper sherr t t, Ndermjet vedit na me u gr!... 10
Nuk ishte pun e leht as mision i udobt, n kto kushte, t formohej nji mentalitet i r, t krijohej nji ndrgjegje e prbashkt, t amalgamoheshin elementa shpesh her heterogjen. Pr ket mision t vshtir shtrngoheshin tatat e Rilindjes son kombtare ; pr ket qellim punonte pa u kursye Fishta ; n ket drejtim binte e kndonte Lahuta .
Hej, moj Zn! si t' duket t? A thue shof un kurr me s, Se Shqyptart do t'bijn m' nji fjal, Zot Atdheut kta per t'i dal? Se mas Flamurit kuq e z, Geg e Tosk, fush e Malc, Kan me dal ndo'i here n' ushtr, Me derdh gjakun per Shqypn? 11
pvet dyshueshm Poeti. 10 Idem, k. XXVIII, 261 268. 11 Idem, k. VI, 220 227. XXI
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
Gadi si t donte ti prgjegj ktij dyshimi figurativ dhe t donte t largoj do droje q, padashtas, e kapte para njaj mentaliteti t rrajosun n popullin ton aq, sa me prb, po thue se, nji natyr t dyt, Fishta sheh e beson n ndrgjegjen kombtare, e cila do t brumosej edhe pse me djers e lot : prandej shton me enfasi poetik :
Bini! Tosk, ju n pik t vrapit, Mos t u ndalin mal as zll: Naim Frashri i r Qitapit Mos m e lshue Shqypnn per t gjll. Ju prej Dibret, prej Bishkazit, ohi djelm si shqype t leta! 12
N kuptim t bashkimit pr t mbrojt kufijt e Shqipnis, kudo jan n rrezik, n shkolln e Naimit t ambl virgilian e t At Gjergjit t fuqijshm homerid, Shqiptart harrojn fiset e bajraqet, krahinat e djalektet, dasit e gjaqet dhe :
E m' ather, shka Tosk e Geg, mlidhen tok, si kokrrat n' sheg 13 E t jan ue Tosk e Dibrn E jn ngreh Lum e Pejan, Gsh, Krasniqe e Gucinjn, Me Gjakov e me Tetov, Me r n Tuz. me r n' ushtri. Me dhn jeten per Shqypni 14
12 Idem , k. XIX, 468 473. 13 Idem , k. IX, 491 492. 14 Idem , k. XV, 123 128. XXII
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
Shpirti e ndrgjegja kombtare formohen me msim e pend, she shembull e pun dhe kto bhen kushtrim e arm n duer t lufttarve heroj, kthehen n poros e urdhn t Orve e t Zanave gjys hyjnore, q mbas mentalitetit populluer drejtojn shartet e Kombit. Qe se pse Fishta n epizodin e Al Pashs s Gusis ia vn n goj Ors s Shqipnis fjalt:
M' km pr Al per n'kjosh kund gjall, Nuk sht ngaeja sod me u tall: Knjazi topin sht ka e kall. Dil e piqu m' Haxhi Zeken; Grish Kosoven, bashk Reken: Lsho kushtrimin n' Tosk e n' Geg; Mblidhnu tok si kokrrat n' sheg : 15
Mitologjia, e rrjosun kthell n shpirtin e Shqiptarit, bahet ktu vegl n dobij t atij ideali, q ishte i prbashkt me lufttarin e pends e me at t pushks. Fishta mson, Ora urdhron, Al Pasha lufton.
Edh n' Pej trimi16 k dal, T' tan Shqypns k ue nji fjal, Fll me dalun n Prizrend, Per me ngraf at kuvend, E, si motit, per, per Atdh Me lidh bes, me lidhun f: Bes e f me lidh Shqyptare, Se p dale Shqypnija fare Vendin t' huejve mos m' u a lshue Edh n' lajm qi pon Alija, Trup n kam ohet Shqypnija, Shk' Gegn e shk' Toskn 17
15 Idem , k. VIII,224 230. 16 Ali Pasha. 17 Lahuta , k. IX,32 33; 36- 41; 45 ; 49 - 51 XXIII
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
E kemi than edhe prpara, se n ket mision Fishta as sqe i pari as i vetmi e aq m pak qe ai, q publikisht korri kunorn e fitimit, sa me u quejt e me u njoft si Pater Patriae . Qe pa dyshim e sht, nji ndr t Mdhajt e Kombit e si t mdhajt e vrtet nn zhgunin e prvujt franeskan, q sht i mueshm kur t mbahet i msheft, n fillim e mshehi emnin. M von duel n shesh, se drita smbahet msheht. Dielli szhet me shosh. Prvujtnia sht shji i njerit t madh. U kujtue Fishta se, pa dasht, u gjet n lam t lufts. Ngjeshi atbot pendn e pendn e prdori posi hark Lahute. Me kte ai kndoi posi Ofreu, pr t cilin thot Horaci se qe interpretuesi i zotnave e qortues i dokeve t njerzve 18. Edhe Fishta n gjasim t birit t Kaliopes u b interpretuesi i humus t Popullit shqiptr. oi znin, tue u kthye n jehon t hyjnive autoktone; u paraqit posi qortues e permirsues i atyne dokeve, q shqiptarimit i siellshin m shum dam se dob, apo ket shqiptarizm e shortojshin sa mos me u njoft m se fizionom kishte. N Lahut Frati lahutr i diftoi Kombit, se ky sishte bajrak as fis, sishte pasun as tok e muslimanve apo e krishtenve vemas, prkundra ishte e sht tok e lir me njerz t lir, q zgjidhshin vet fatin e vet. Ma Lahut Fishta msoi, se Shqipnia sishte ifllek i kurrkujt as mall tregtije n duer t njanit a t tjetrit; sshte magazin e pashs as e begut, e ags as e bajraktarit edhe pse pasha e bajraktari, 18 E.CUROTTO, Dizionario della Mitologia Univesale, SEI 1988, fa, 337. XXIV
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
begu e aga mujshin t rrijn aty, ku kishin vendin, me qyshk t jen n dob t tjerve e t vendit, pa shfrytzue kurrkund, mbasi vendi e t tjert sbashkut me ta e dora doras prbjshin bashksin dhe banesn, truellin dhe tokn e racs. Kjo Shqipn e ky Atdh, prandej, simbas parimeve t Lahuts mkambej, rindertohej dhe forcohej me bashkim vllaznuer, me vetmohim t madhit e t voglit, me pun e kontribut t gjithve. Ka asish, ndoshta, q sot mbas 50 vjetsh t botimit t par t Lahuts e fajisin Fishtn, apo pak me than, e kritikojn pr konceptin e tij tepr patriarkal. Kta duen t thon se Poeti, t cilit pohojn smund ti mohohet shija e spikatun hartistike as trilli poetik, e nalton aq fort ket humus primitiv t popullit shqiptr, sa me e b ideal e pik-arritje, n vend q ti edukoj shtresat e popullit ti braktisin keto dukun t mbrapambetuna e anakroniste me botn tjetr t qytetnueme 19.
Mbas mendimit tem, kta pa dasht t fyej ndokend ase se kuptojn Fishtn, apo duen e pretendojn q Fishta Lahutn shqiptare te ket shndrrue n kitar. Lahuta sht epopeja e nji popullit, q em fuq t veta, me arm e lufttar t vet, me mjete q pat e me nji shpirt q e gjalloi at e q gjalloi deri gurt e malit, tue i kthye n gur-gac, q gjalloi tokn, tue e shndrrue n barut e Shqipnin, tue e b xhebehane, duel n veti. Me ket xhebehane u dogjn begler e agallar, bajraktar e vojvod, qytetar e
19 Cfr. G. FERRARI, Giorgio Fishta: Lahuta e Malcs, canto III, introduz, Bari 1973. XXV
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
fshatar dhe me fije t tyne u fitue pamvarsia e dshirueme. Lexuesi m ljon ta prseris edhe nji her : sht ky shpirt, t cilin kndon Homeri i yn. Kurrkush m mir se Fishta siu kujtue njaj nevoje, q n rrethana t kohs ishte e doemosdoshme, ashtu si ai mendoi : ai desht ti ap Popullit t vet jo gjith aq libr pr ta lexue si prrall apo pr t kalue kohn me t, por, prkundra, nji lahut pr t kndue me t historin e vet, jetn e vet, doket e veta dhe luftat, me t cilat ishte prgjak ai e jo tjetrkush. Shi ktu rrhem ndoshta un duhet krkue intuicioni zhenial i Fratit zhen. Me Lahut, t punueme me dru e elementa t popullit, me z e fjal t rapsodve malor, Frati rapsod, gjet mndyrn m t prshtatshme, m t natyrshmen, m efikasen pr t shprnd idet e veta t shndoshta kombtare e njiherit okcidentale. Qellimi i tij qe, t formoj ndr bashkatdhetar me shkoll e pa shkoll nji botkuptim real mbi atdh e lir, mbi vler shpirtnore e virtyte t racs, virtyte t cilat Shqiptarin e dallojn nga t gjitha kombet tjera dhe i apin atij nji fizionom t veant. N rrjn e vjetr, q kurr su th, duhej ngjall nji jet e r, nji shpirt q, pa ndrrue natyr as rod, ta bnte Shqiptarin e panjohtun e t harruem, t hij e t njihej ndr popuj t qytetnuem dhe me ta t hecte kamb per kamb e hap pr hap. Psikolog i lm, m fort se pr pregaditje teorike, me nji intuicion, t cilin kan vetm pak njerz, u kujtue se metodi m i afti, pr t ia dal qllimit edukativ, ishte ai i maleve tona, ku shkoll e kathedr ishte, asohere, votra mikpritse, ku mesues ishte tata, edukatore lokja fisnikesh, liber kanuni e rapsodit, XXVI
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
kalem lahuta e iftelia, bibliotek kallximet e pleqve, dishiplin respekti ndaj t vjetrve e nderimi ndaj grues e motrs. E plotsojshin kvadrin edukativ prrallat, lojt, vajtimet, mitologjit, bestytnit. A sjan kta elementat e Lahuts ? M ket shkoll, ku djal mbas djali u rritn fatosa, m ket votr patriarkale, ashtu si egzistonte n fillim t shekullit ton, ather kur, akoma breznit e reja, n munges t bankave shkollore, msojshin prej babave burrnin, ndern, besn, trimnin, urtin, dashtnin pr vend e pr vatan, bujarin e mikpritjen, shpirtmadhsin, faljen e pajtimin, Fishta me Lahut n dor xu postin n krye t oxhakut. Prej kndej, n dritn e pishs lotuese n vend t elektrikut, ai trhoq vemenden e t mdhajve e t vegjlve, t burrave e t granis, t shkollarit e t analfabetit, t fshatarit t thjesht e t qytetarit dinak, t vetit e t huejit. T gjith, pa dallim hapn vesht dhe e ndigjuen me goj hapt. E prejse kndoi shqip e kndoi pr Shqiptar, nuk pat si ti harroj as skishte se si ti qes n harres elementet prbs t shoqnis s kohs, as botkuptimin e njaj shoqnie s vjetr, sa t vjetra ishin trashigimet ilire. Kujdo q n rrethin fishtjan sdijti shqip apo sdon t dij end sot, kanga iu dukt monotone dhe idet e mbrapametuna. M ket vshtrim, prandej ssht pr tu udit ke n botn e Lahuts marrin pjes dhe shpesh jan vet protagonista pash e begler, oxhiqe e dyer t mdh, bajraktar e vojvod, trima pushke e pleq kuvendi ashtu si Or e Zana, drangoj e kulshedra, Shtojzovalle e lugetn, shtriga e mgjistare, floka e kshetza, t cilat mbas mentalitetit populluer kishin hise n shartet e njerzve, t vendeve e t Shqipnis. XXVII
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
Ngjit me mitologj, trashigim mijvjer, t cilin Shqiptari e ruejti me fanatizm, Fishta sharroi karakteristikat e psihes s tij n t mir e n t keq ashtu si n gjaqe, hakmarrje, kor, tue nnvizue, ve se kto t fundit sishin personale, por prkundra ishin vetmbrojtje pr vend e Komb. Smshehi besime e supersticione atavike, t cilave ai, si Meshtr katolik e njeri kulture, skishte si ti besonte as si besoi kurr. Kndej edhe pr t andrrat, shpendt ogur-zez, shpatullat, kostelacionet, mgjit, sy-kqijt etj. Mbeten pasun e teprica t fisit arian, t ruejtuna deri m sot mos n kurrnji popull n Europ n popullin ton. Jan kto gjurmt e njaj kulture mbivjeare, q na ojn n origjinn e Kombit ton t vogl me numr, por t madh me vjet. Natyrisht kush nuk i njeh keto vizare, ska se si ta kuptoj as ta shijoj Lahutn. Ai, po qe i huej, hin me nji muz ku spjegimi bhet m nji gjuh t panjohtun ; po qe i joni, pretendon q truporet e thyeme apo t zdeshuna, t gjitha hyjnit pagane t zhduken apo t shndrrohen n figure moderne futuriste e ekspresioniste. M tjetrn an, kush nuk e njeh Shqiptarin n t gjitha dukunit e tija esistenciale, ska pr t dijt kurr ta edukoj pa ia zvetnue fitionomin20. Me plot arsye nji bashkpuntuer i Cirka nn pseudonimin Gjiri i valve, pohon : psikolog i shpirtit t Shqyptarit e shqyrtues i kthellt i jets s popullit At Fishta ka dijt me penden e vet ari ta ravizoj me aftsin e nji piktori hartist 20 Shif. PALAJ n Studime e tekste, nr. 1, Rom 1943. XXVIII
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
jetn e Shqyptarit, sidomos ate t Shqyptarit t maleve ndr t gjitha manifestacjonet e saja individuale, familjare, kombtare e shoqnore me njyr aq t gjalla e t freskta, sa me t than mendja se neser, pr nji hipotez, me pas pr tu zhduk prej faqes s bots fisi i Shqyptarit e me pas per t humb eksistencen e vet n do pikkpamje, do t kishte me jetue nder flett e Lahuts, ku paraqiten t pershkrueme me nji realitet t uditshm: doket e tija, zakonet e tija, perpjekjet shoqnore t tijat, psihja e idealet e shpirtit fisnik 21 I prmenduni albanolog, Maximilian Lambertz, m nji studim t vetin amgistral mbi Lahut t Malsis, tue e paraqit kt posi epopen e kreshnikve shqiptar ndr tjera thot: Lahuta e Malsis e Gjergj Fishts, jo vetm se ka randsi n pikpamje hartistike, por edhe pse ajo porsi vna e mir sa m shum vjet t kalojn aq m vler merr, tue qen se ajo sht pasqyra, magazina e kopja besnike e jets, e shpirtit, e dshirave e prpjekjeve, e lufts dhe e deks s Shqiptarve: me nji fjal, Lahuta sht shprehja m e kjarta e dokeve t fshatarve, banor t Maleve t Veriut. E prejs doket e lashta t fiseve malore jan gjikue t zhduken nga tallazet e forta t civilizimit, lexuesi, letrari, folkloristi, juristi e historiku i nesrm ka pr t ia dijt pr nder n dhet a qindvjett e ardhshm Poetit, i cili n Lahut t Malsis na la nji ritrat t Shqiptarit, t prshkruem nga goja e dishmitarve njikohsor, ashtu si kta e gjetn n agimin e shekullit t XX me 21 Cirka 1938, nr. 37, 5. XXIX
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
at ndryshim t vogl, q Shqiptari psoi prej kohve t largta t Ilito-Thrakve 22. Gjykimi i ktij dijetari, i cili n albanologj prbn triaden Hahn Jokl Lambertz ka nji rands t madhe, jo ve pr kompentenc t padiskutueshme e pr shka me paans t nji dijetari gjerman pohon, por edhe pse ai shkrou, kur n Shqipn emni i Fishts ishte qit prej qeveris n i n d e x dhe ishte shlye nga Partia Komuniste dhe veprat e fishtjane ishin djeg apo prjashtue kryekput nga letratura, q sishin m shqiptare, por partijake. Pr m tepr Lambertzi pohoi kta nga nji kathedr universitare, q ishte edhe ajo nn nji regjim marksist. Por dijetari e kritiku objektiv sht dijetr e kritik i paanshm, kudo t jet, dhe gjikimi i tij sndjek oportunizmin politik as levertin, si ndodh, mjerisht, sot n vendin ton apo n krahinat nn t huejin. Ka arsye Arshi Pipa aty, ku thot se kandari i letrsis peshon vlerat letrare, q jan n themel vlera gjuhsore. E shton: Nji shkrimtr ka t drejt me figurue n letrsin shqipe pse ka pasunue letrsin shqipe me vepra t shkrueme shqip 23. N ket drejtim vlera letrare e Fishts sht aq e madhe, sa edhe po t dojshim m eia hjek emnit t tij t gjitha meritat tjera, nuk mund t ia mohojm at t shkrimtarit e t Poetit, q deri m sot kalon n gjuh e hart t gjith tjert. Po thom n gjuh, mbasi, tue b t miat fjalt e fletores Cirka Fishta 22 MAXIMILIAN LAMBERTZ, Gegj Fishta und das heldenepos Lahuta e Malcs, Leipzig 1949, fq. 75 6. 23 Arshi Pipa n Koha e jon, 1986 nr. 10 11 12, Fireze. XXX
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
shkrou n nji gjuh qi s kishte mujt me ken m shqiptare 24. Edhe pse, simbas Henri bremond 25 : Poett jan t drguem pr t than e jo pr t qen kta nuk mund t pohohet pr Fishtn e aq m pak pr veprn e tij, Lahutn. Fishta n tan jetn e jo ve se msoi, por edhe qe koherent deri n pikn e fundit me shka msoi: Lahuta po e prseris edhe nji her thot se sht Shqiptari, prs auktori i saj qe kamb e krye shqiptr dhe foli e shkrou thjesht shqiptare. Kushdo ta studjoj pa apragjykime e pa mn sektare Lahutn besoj un smund t largohet nga ky realitet: Shqiptari pa Lahut sht pa epop kombtare: Lahuta pa Shqiptr sht pa subjekt. Lahuta sht minjer e pasun, ku etnologu, juristi, historiku, letrari, folkloristi mund t gjej land studimi dhe mund t zbuloj material t mueshm pr ndertimin e asaj binaje, q quhet Komb arbnuer dhe Shqipn. Me ket bin gurt e themelit apo elementet, q em ta prbjn qoshet e ksaj kulle, fortes ilire, jan: burri shqiptr, grueja shqiptare sokolesh, besa shqiptare, ndera, mikpritja, urtia kanunore, mitologjia etj. S duhet harrue edhe, se n ket kvadr s mund t lhet jasht frati shqiptr, ai q prfaqson Klerin e Buzukut, t Budit, t Frang Bardhit, t Bogdanit e t Kazazit. Elemente t ndryshm kta, por q kan nji atribut t prbashkt me auktorin e Lahuts: Ky e ata jan s h q i p t a r . 24 Cirka 1939, nr. 58, fq. 41. 25 Prire et Posie. XXXI
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LLLAAAHHHUUUTTTAAA EEE MMMAAALLLCCCSSS
KANG E PAR
C U B A T
ARGUMENTI
Shikim i gjithmarshm i gjendjes historike t vjetit 1858 dhe
plani i poemit. Turqija, qi per pesqind vjet mbajti Shqypnin n
robni, nis t ligshtohet. Popujt e Ballkanit i dalin doret.
Shqiptart zgjohen dhe mendojn per te fitue lirin e deshirueme.
Ndeshen ne nji anmik tjetr. Knjaz Nikolla i Malit tZi, tuj p
gjendjen e turbullt dhe ligshtin e Perandoris Otomane, don t
bj t veten pjesen veriore t Shqipnis. Per ti a mrrijt ktij
qellimi e nxit Cari i Rusis, i cili, nga ana e vet, synon t shtiej n
dor Stambollen. I shkruen, prandej, nji leter tan dredhi e
pegdhelje Krajl Nikolls tuj i premtue ndihmn e vet me buk e
fishek, mjaft qi ai mos ta lj t qet Turkun. Letren ia dorzon
lajmtari (Kasnecit) t vet. Mbas njaj udhtimit t gjat shtegtari
kapet n Cetin dhe dorzon shkresen.
1
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Par
Knjazi e kndon me vemendje, e pleqnon mir me vehte,
mandej on e thrret Vulo Radoviq-in, Serdarin e Vasoviq-it, brr
ky i fort e trim, i urt e guximtar, dhelpnak e i tmershm per
Turqt e Malit t Zi. Mbasi e merr me t mir, me prgdhelje e
premtime, e shtyen t formoj nj et cuabash dhe me ta t bij
n Vranin. Dahet vuloja prej Knjazit dhe tashti smendon tjetr
ve t oj n vend planet e Gospodarit (zotnis Mbretit)
2
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
CUBAT
Ndihm, Zot, si mk ndihmue!
Pesqind vjet kishin kalue
se t buk'rn ket Shqypni
Turku e mbate n robn,
Krejt tu' e l t' mjern n gjak, 5
Frymn tue ia xanun njak,
E as tu' e lan, jo, drit me p:
Kurr t keqen pa ia d:
Rrihe e mos e ln me kj:
Me iu dhimbt, po, minit n' mur, 10
Me iu dhimbt gjarpnit nn gur!
Ve si 'i dm, vu n' lavr spari,
Qi, ka' e vret zgjedha e kulari
Kah nuk bn m'e thek strumb'llari,
___________
5-10 Frymen tue i zanun njak :tuj(duke) e shtrngue n fyt s t' bj t plas as tue e ln,jo,drit me p :tuj mos e la n(dot)t shof dit t mir.- Rrihe :godite,(me e rraf). 10-15 Me i u dhimt,po,minit n'mr...gjarpnit nen gr :aq e ma dhe sht dhimba dhmbja),s deri mini(miu)n mr dhe gjarpni nn gr k mshir pr t.- m'e thek strumllari : nuk bn qi bujku t'a gacmoj,ta thr,me strumllr(ust) per t'a nxitue t terheq parmendn(m' pluer...).
3
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Par
S'ndigjon me trhjekun m'pluer: 15
E tue dhan kryq e terthuer,
Tu' i dhan bulkut shum mrz,
Me u vu s' ryset pr hull
E as me shoq ai pend me shkue:
Kshtu Shqiptart, t cilt msue 20
S'i'n me ndej rob nn zgjedh t'huej,
Pag e t'dheta me i l kuj:
Por t lir me shkue ata motin,
Ve mbi vedi tue njoht Zotin,
E as kurrkuj n' kto troje t' veta 25
Mos me i b kurr tungjatjeta,
N'braz me Turk kurr nuk kan r
E as kurr pushkn s' ia kan d;
Por t'jan gr me t e t'jan vr,
Si me ken tu' u vr me Shkj 30
E prandej si pat fillue
Turkut Ora m' iu ligshtue,
E nis pat m' iu thy' atij hovi,
M' qaf prdit tu' i mbet Moskovi:
_______________
15-20 Me u v s'ryset per hull :s'bindet t vhet n hull,as t shkoj pend(ift,krahas) me shok. 25-30 Mos me i b kurr tungiatjeta :mos me i u shtrue,me e njof t pr zotn dhe si t till me i b nderimet e nenshtrimit.- N'braz me Turk kurr nuk kan r :s' kan r n braz,hull n godi me Turk. 30-35 Me Shkj :me sllan.- Ora :fytyr mitologjike shqiptare,e pa raqitun si nji vash e hieshme qi ruen shjet dalluese t vehtjes,vendit a familjes qi mbron.Kur kjo des,lngon a ligshtohet,dhe vehtja,vendi a familja vuen si ajo.- Moskovi:Moskva(Rusija)
4
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
CUBAT
E ato fiset e Ballkanit, 35
Zun me i dal dore Sulltanit,
Nis Shqiptart kan me u mendue,
Si Shqipnin me e skapullue
Zgjedhet t' Turkut : qi si motit
N' ato koht e Gjergj Kastriotit, 40
Krejt e lir kjo t'ishte, e askuj
N'da t'jet Krajl a Mbret i huej,
Me i b kurr m tungjatjeta,
Kurr me i l m pag e t'dheta:
Edhe Flamuri i Shqipnis, 45
Si flet Engj'lli t'Perendis,
Si ajo flaka e rr'fes zhgjetare,
Me u suval prap n'tok shqiptare.
Kur qe ai Knjazi i Malit t'Zi,
Knjaz Nikolla, 'i grxhel: 50
Grxhel, por bela:
Na dynd top, na dynd ushtr
Edhe del e bjen n'Shqipn,
Pr me shtrue kto bjeshk e vrr,
Shka merr Drinin pr s't gjatit 55
_______________
35-40 Si Shq. Me e skapullue :nisen t mendojn pr t'a libre Shqipnn nga zgjedha,nga robnija. 45-50 Si flet Englli t'Perends :porsi flatr(krah)Engjulli.- Si ajo fl. E rrfs zhgjetare :sikur flaka e rrufs,qi bjen porsi shigjeta.- Me u suval :me u valvit.- Knjazi :Krajli i M.t Z,ose Krajl Nikolla. 50-55 'i gerxhel :trim i artun.- bela :qi kerkon bel tuj i mbet n qaf tjervet,tuj u ngatrrue kot me tjer. Shka m.Drinit per s't giatit :shka prfshin rrjedha e Drinit,lum qi del n malet e Pejs,n Kosov,e prshkon Shqipnn deri n Liqe t' Ohrit.
5
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Par
Der' n' Kal t Rozafatit,
Ku ai me ngul do' trobojnicn,
Do' m' ia vu Shkodrs kapicn:
Me b Shkodrn Karadak,
Mbasi 'i her ta kisht' l n'gjak! 60
K ndej Turku e kqyr haru,
Pika-pika lott tu'i shkue,
Kah s'ka Shkjaut si me i qindrue;
Se Moskovi e ka rrethue:
Ka Stambolln muhasere! 65
Bjn shtat Krajlat muzhavere
Shoq me shoq, tue shartue z
-Si ata e zeza m'i past mb'lue!-
Pr t buk'rn kt Shqipn,
Si m'ia lshue n'dor Malit t'Z. 70
M'kamb Shqiptart ather t'jan ue.
Sa mir n'arm na jan shtrngue!
T'fort kan lidh nji bes t Zotit,
Si t Part ua lidhshin motit
N'ato koh t'Gjergj Kastriotit: 75
_______________
55-60 Kal t Rozafatit :deri n kaln e Shkodrs.- trobojnicen :flamurin tringjyrshe t M.t'Z.- kapicen :ksulen rrafshataket zez me kapak t kuq dhe me germat fillestare SSSS,qi n gjuhen slave duen t thon:Vetm Bashkimi Pshton Serbn.- Karadak :Mal t Z. 60-65 kqyr har :shikon perseri si h gardhi.- Stambollen muha sere :Konstantinopullin e rrethuem.- B.shtat Krajlat matha: fuqtmdh(Austr,Gjermani,Franc,Itali,Angl,Rus,Turqi)bjn kuvend,mblidhen t bisedojn.- tue shartue z :tue mendue, njell z.
6
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
CUBAT
Me 'i kamb mbath e tjetrn zdath,
Gjan e gjall pa grazhd mbyll n'vath,
Diku ngran, diku pa ngran,
Harrue grue, motr e nan,
sy'n agzot, zemrn barot, 80
E si ai plajmi me fur,
T'kan rr ndesh Malit t Z,
Pr t'gjat t'Cemit n'at kuf,
Ku edhe trimat t'jan prl:
T'jan prl Shqiptar e Shkj, 85
Ball pr ball ata tu'u vr,
Fyt-a-fyt, ofsh! tu' u pr:
Tue mbet shakull prmbi dh,
Mish pr shpez e kaubeta,
Gjithku kje ajo pika e djalit, 90
Gjithku kjen sokola malit,
Pa kj m'ta as nanat e shkreta.
Ve se, po, me parzme t'veta
Aty Shkjaut sulmin kan thye.
_______________
80-85 Sy'n agzot :synin si baruti n bubz t pushks.- plasmi :bor e imt me frym,me er.-T'k.rr n'ndesh :t jan ndesh me hov njani kundraj tjetrit-kan rr kundra.- P.t'giat t'Cemit :gjat Cemit,lum,qi buron n perendim t Trojanit(213 2 m),pershkon Selcen,bashkohet me Cemin e Vuklit te Ura e Tamars dhe prej andej kalon n Traboin per t'u derdh m von n Liqe t Shkodrs s bashku me Mora. 85-90 T.mbet shakull : duke mbet dekun,pa frym,t ftohun per tok.- shpz :shpend grabitar.- kaabeta :qifta(Milvus). 90-95 so kola malit :petrita,metaforikisht per trima,burra t fort.
7
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Par
Mbasi Shkjaut sulmin kan thye, 95
Bjn kuvend Shqiptart n'mjet vetit
E 'i fjal t'madhe uekan Mbretit:
Se jo ve qi Knjaz Nikolls
Nuk i lajn kurr pag e t'dheta,
Pors as Mbretit t Stambolls 100
S'duen me i b m tungjatjeta,
E se dore duen me i dal:
Se Shqipnin nuk po e kisht' fal
Perendia pr erkez,
Turq, manov, likurazez; 105
Por pr do sokola mali,
Qi Shqiptar bota po i quete,
Pr ta gzue kta djal mbas djali,
Der' qi jeta mos t'u shuete.
Turku fjaln e ka nd': 110
Se 'asht mbush ai me mn!
Se edhe lshue 'ka mbi Shqipn,
Gjall Shqiptart ai me i prp!
Por Shqiptari gjall s'prpihej,
E as me u shkel, bes, s'po lihej, 115
Kur po i mbushej mendja e vet,
Pr Shqipn me b gajret,
N' dasht ta msyjn Krajl edhe Mbret.
Edhe kshtu t'jan kaprthye
Gryk pr gryk Turq e Shqiptar, 120
_______________
100-105 erkez :banor t Kaukazit n'afers t Detit t Z. 105-110 manov :ushtar Turqijet me origjin orjentale.- jeta...shuete :deri s mos t mbaroj jeta. 115-125 t'jan kaperthye gryk per gryk :jan ngatrrue,mberthye zan fyta-fyt,aq afr s m' undesh grykt e pushkvet.
8
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
CUBAT
Pa dhimb krenash tue u thye
Si me thye kunguj npr ar.
T'i dha zjarm ather Ballkanit,
Shkjau: kah drote se Shqipnia
Nji her shkput dore s' Sulltanit, 125
M s'do t'bite n'kthetra t'tija,
Si atij hangr ia kisht' palla:
Merr e msyn m'Turk fulikare,
E si derrat me akalla
T'jan mbrthye, t'jan kaprthye: 130
Haju, ngaju, aju, vraju,
M' pushk e m'top gjueju batare,
Gjaku rrmb npr rrahe e qare,
E npr fusha e npr gajusha,
Der'qi s'mbramit, n'p'r' at zhumhr, 135
Zgjedhe s' Turkut pshtoi Shqipnia
E duel m'veti si dikr:
Si premtue kisht'Perendija;
Por si dasht, bes, lum vllau,
_______________
9
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Par
S'do t'kisht' pas as Turku, as Shkjau. 140
Se s'ka dasht Turku lir,
Ma merr mendja; ve un s'dij
Knjaz Nikolls kah gjith kjo zemr
Ardh i paska, qi nn themr
Rob Shqiptart po don me i shtrue, 145
Edhe at tok ai me pushtue,
Pr t ciln vetoi motit
Shpata rr'f e 'i Gjergj Kastriotit?
E qi s'paska dert aspak,
Se Shqipn dhe Karadak 150
Krejt me at pun po i lte n'gjak?
Zemra i ardhka prej Moskovit!
N'Petrograd Cari i Moskovit
Nji b t'madhe po e kisht' b:
M' e ndie plak e kalam: 155
Se ai nat t'madhe s'do t'kremtote,
Se ai kumbar as krushk s'do t'shkote:
Gost as darsm nuk do t'ngrifte,
S'do t'u late as s'do t'u krifte,
As s'do t'dilte n'log t'kuvendit, 160
Pr pa i hi Stambolls prmbrendit,
Pr pa kcye mbi post t Mbretit,
_______________
10
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
CUBAT
Me u b zot i toks e i detit;
Edhe Europs tregun m'ia pr,
Mos m'e lan me shit, me bl, 165
Mos m'e lan me il kund pun;
Por me b qi ajo prdhun,
Pr me ue 'i grim buk te shpija,
Rob t ngelte n'kthetrat t'tija,
N'ato kthetra me gjak zhye, 170
Msue gjithmon n'gj t'huej me grrye!
Por, pse ishte 'i skile e vjetr,
Si pr fjal ashtu pr letr,
Mos m'iu gjet kund nji shoq tjetr,
Ai po e dite mir e holl, 175
Se isht' do pun me hi n'Stamboll:
Se isht'do pun Turkun me e thye,
pa sharrue vet mbrend me krye.
Prandej xn ai me trillue,
M'shpin Shkjenin Turkut m'ia lshue: 180
M'ia lshue m' shpin Shkjet e Ballkanit,
Qi me i qit kta pun Sulltanit;
Me i qit pun kta 'i her m para
Me trazime e pun t'pambara,
E mandej vet prej Rusijet, 185
_______________
11
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Par
Si harusha prej pusiet,
Me i r Turkut fulikare,
M'zhb n'vend, m' e qitun fare;
Pr pa b me mend pleqn,
Se me at pun botn unj 190
Mujte ndoshta, m' e pshtjell n'z
Kur ket pun e ka pleqnue,
Ka marr trimi e n'od ka shkue,
Ka ndej n'tryez e asht vu ma shkrue,
Me u shkrue miqve kah Serbia, 195
Kah Zagrebi e kah Sofia
Me lidh besn shkaf asht Shkj,
Mbi Budin, m'anak-kal,
Edhe tok kta ndrmjet vetit
Mos m'ia d t keqen Mbretit; 200
Por m'e nxit, por m'e mrzit,
M'iu vardis si 'i dit pr dit,
Her pr shtek, her pr kuf,
Tash me png tash me pleqn,
_______________
12
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
CUBAT
Por gjithmon, po, pa kanu, 205
Ve si t'mujn n'teposht m'e vu.
Mbasandej, ky zogu i Shkins,
Merr e i shkruen Knjazit t'Cetins,
Merr e 'i letr, ia angllatis,
Me dredh tue ia qindis: 210
Ti, qi j qaj Knjaz Nikolla,
Falmshndet Cari i Rusis,
Se z t'madh pr ty kam ndie
Qi j trim e grxhel,
Qi j burr e kuvendtr, 215
Me ta drasht hijen anmiku,
Por, me gjas, kjo fjal s'isht' gj;
Pse qe ti m'at rras Cetine
M k ndej me 'i gjysm opinge,
E j b, po, gazi i dheut, 220
Tue mrzit miq e kumbar,
Ve e pr buk that n goj.
Mje sa Turku, prbri tejet,
Dredhun allmn m'vetull t'synit,
_______________
13
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Par
Derdh shallvart ai pola-pola, 225
Rrin e ban kokrrn e palls,
E as m'e p ti s'mund ta shofish
Prmbas kodrs s pilafit
Po a thue, t'la ty kamba e dora,
Ase ngjit j ndoshta n'rrog, 230
Jo se hi k bulk n' e huejn,
Qi s'po ndihesh kund pr s'gjalli?
Mo', bre burr, se nuk ka hije
Urt me ndej Cubi i Cetins,
Edhe n'shp me e shkuem ai motin, 235
Tue u ndesh npr furka t'gravet!..
Po a s'ta mbush synin Shqipnia,
Me ato male t madhnueshme,
Me ato fusha t blerueshme,
Qi kurrkund s'j kah orvate, 240
Me ia shkye 'i skundill pr veti?..
M' t, krah-that, e mos rri fjetun!
Pse pa luejt ti kamb e dor,
_______________
14
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
CUBAT
S't' ndihmon Zot as i Shn Nikoll:
Por ti luej, nafaka luej, 245
Ka pas than ai burri i huej;
Sa pr buk e pr fyshek,
Piqu n'mue, se t'i qes vet;
Edhe ksuln vne n'sy,
Se t nget Mbreti i Stambolls: 250
Nuk ta l me t'prek me pupl.-
Letrn kshtu Cari e ka shkrue,
Edhe mir e ka palue,
Ee ka mbyll me dyll t zi;
Ia ka dhan kasnecit t'r, 255
Me ia ue Knjazit n'Mal t'Z.
Letrn n'gj ka qit kasneci,
Ka thek kambt ai sa mund heci:
Ka lan mbrapa fush e zalle
Kaprcye ka bjeshk e male, 260
Edhe dal ka lum e sh:
Ka shtegtue pr uj e dh,
Dr'qi'i dit, tue marrun dilli,
_______________
15
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Par
N Cetin ka beh ai filli:
Shtjerr opangat, grisun setrn; 265
Knjazit n'dor ku ka dhan letrn,
Me dyll Cari si e kisht' mbshil.
Ka marr Knjazi edh' e ka il,
E ka il edh' e ka kndue,
Tri her rresht ai e ka kndue, 270
Tri dit rresht edh' e sht mendue;
Mbasandej ai fjal ka ue
Njatij Vulo Radoviqit,
Kerkserdarit t'Vasoviqit,
Qi me dal me r n'Cetin, 275
Pa kqyr shteg, pa kqyrun stin:
Me flut'rue si gjeraqin,
Pr me u pjek me Gospodarin.
Njiky Vuloja Serdari
Kisht' pas ken nji trim i artun: 280
M'e pas rand toka m'e bartun.
Pa t pr kund s'ishte marr,
Pa fjal t'tij ngarkue s'isht barr,
_______________
16
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
CUBAT
Pague s'ishte varr as gjak,
S'kishte vu nuse duvak, 285
As s'isht' d gjyq a pleqn.
Pse edhe Turku i Malit t'Z
Po e kisht' pas shqipe mbi kry',
Mos m'e lan me p me sy.
Se edhe 'i pun, ky zogu i Shkins, 290
Po e kisht' b m'at udh t'Cetins.
Paska marr e shi n rrug
Pr trthuer shtrika nji stug,
Edhe i ueka fjal trthores,
Qi shka sht Turk i Cernagores, 295
Mos me mujt m'e shkaprcye,
Pr pa l 'i dukat pr krye.-
Bre! kish' ken edhe 'i far burri,
Larg e larg me i dajtun turri.
Ftyra e tij porsi duhia, 300
Syni i tij, tan zjarm e shkndija;
_______________
17
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Par
Vet'llat trash ngrthye kulr,
Porsi lesh derrit bugr;
Vesh e m'vesh dega e mustakut,
Si dy korba lidh pr lakut; 305
Edhe i mbrrijte kryet n tr:
Burr i atill me sy me u p.
Vesh e mbath e m'arm shtrngue,
Kishe than se sht l drangue.
Se kt Knjazi fort e dote, 310
Fort e dote edhe e ndigjote;
Pse edhe i urt ai kishte ndodh,
Me ia pr mendja fort holl.
Prandej Knjazi i ueka fjal
N Cetin pr ngut me dal. 315
Edhe Vulja bjen n'Cetin,
Pa kqyr shteg, pa kqyrun stin,
Tue flut'rue si gjerain.
N'at Cetin kur Vulja zbriti,
At Knjazi mir e priti, 320
Mir e priti e n'od e qiti,
_______________
18
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
CUBAT
I qiti duhan e kafe,
Edhe nisi kshtu t'baj llafe:-
Ku j, Vulo, eh kopilane!
Se ti ujk, po, n na u ban, 325
Ke s'po duke kah Cetina,
Ku k miq e probatina,
Qi s't ndrrojn me sy t ballit?
Po, a k mujt? a k far hallit?
Si po t'shkon n'Vasoviq moti?- 330
Pr jet tande ! si do' Zoti,
Merr e i thot Vulo Serdari;
Pse sivjet, lum Gospodari,
Nuk ka pas toka valig,
E ka ardh nji koh e lig, 335
Sa nuk dij si ka m'iu b,
Pr me pshtue do rob e gj,
Pse edhe buka asht tue na ln.
Hajt, eh q'! Knjazi i ka than
Se s'po gjen cubi me ngran 340
Se s'po gjen skyfteri mish
_______________
19
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA- Kang e Par
Se ti e nxjerr korn dy fish!
Mjaft t'i biesh ndo'i vendit pr,
Se po e ban me lop e q,
Sa me mbajt njerzt e kujris, 345
Jo se m gjindn e shpis
A din shka, Vulo Serdari,
Ndiej shka t'thot ty Gospodari:
Pshtilli bashk nja disa cuba:
T' idht si gjarpni ndr kauba, 350
T'leht e t'shpejt si gjeraina:
Edhe lshoj ti kah Vranina,
Pr me vr ata e pr me pr,
Pr me djegun gur e dh,
Mbrend tue vjedh e tue plakit, 355
Tue grabit e tue robit,
N'da me nat e n'da me dit;
Se un prandej t kam ue fjal,
Der' n'Cetin nji her me dal,
Pse dishka mue tash m'ka kcye, 360
Prap me Turk me u kaprthye:
Prap me Turk, po, na me u vr.
Pse edhe as hije, thom, nuk k,
Urt ma ndejun Turk e Shkj.
_______________
20
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
CUBAT
E kshtu, tue ligjrue, 365
Krye m krye tue bisedue,
Holl e gjat e ka qortue,
Si me u sjell e si me u mprue,
Pr m'e l Vraninn n'gjak.
E si vesht jan marr me fjal, 370
Knjazi n'buk at e ka ndal,
Edhe fal i ka do pare;
E i ka fal nji xheverdare,
Krejt n'argjand kondakun ngr,
Mos m'e gjet shoqja n'Mal t'Zi: 375
M'e drasht vjerrun n srgj,
Jo m n'krah t nji luftarit,
Jo m n'krah t'Vulo Serdarit,
Qi isht' me br hekur me dhamb!
Ather Vulja sht ue n kamb: 380
Ka b Knjazit tungjatjeta,
Edh' sht nis malit prpjeta,
Udhs me mend ai tue prblue,
Si Vraninn me shkretnue,
Knjazi ashtu si e kisht' qortue. 385 _______________
21
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LLLAAAHHHUUUTTTAAA EEE MMMAAALLLCCCSSS
KANG E DYT
OSO KUKA
ARGUMENTI
M nji mbledhje Avdi Pasha, me dredhi, ankohet per mizori e rrenime qi Vulo Radoviq-i kishte nis t kryente n Vranin.
Sunduesi turqeli i Shkodrs, vet i pa djal, nuk gjen nji burr
shqiptar t zon me i dal perball t Malaziasit. Oso Kuka, djal
Shkodran, veshtron fjalen e Pashs, por kur ky pohon se
Shqipnija kishte mbet n vasha (upa), i vlon gjaku, nxehet dhe
mendon t qes n Pashn. I urti sngutet. Ndal doren, por smund
pritet pa fol. Provon se Shqipnija ka djem si zana, t gatshm
kurdoher me dek ku ti lyp Mbreti, Atdheu, Kanuni, Besa e
Feja. Ai vet zotohet me u provue me Cubat e Knjazit dhe me u
dal hovin ase me u shkri n flak t barotit.
23
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Dyt
N krye t javs Oso Kuka me 40 djelm t zgjedhun, vesh e
math e marm shterngue thue se krushq po duen me shkue
rreshton me nji lundr n gryk t Buns dhe nisen per V r a n i
n .
24
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
OSO KUKA
Zot, ' k thn njaj Avdi Pasha:
Paska mbet Shqypnija m' vasha,
Qysh se s' lka mbrend nji djal,
N' at Vranine mue sod me m' dal,
N' at Vranin, m' at t'zez terthore, 5
K mbe'n shkret s arm mizore,
K mbe'n djerr s tok gratore,
K mbe' n vithnat pa bagt,
Ve prej cubash t' Malit t' Z,
Qi po vrasin djelmt e r, 10
Qi po mrrin lopt me via,
Qi po presin dhnt me ogia,
___________________
25
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Dyt
E po djegin kulla e stane,
E po thjn kaq zmra nane!
Eh! po,knjazi ke Cetina 15
Ka lshue cubat kah Vranina,
Per me vr at e per me pr,
Per me djegun gur e dh,
Ve si t, nis degam me n;
Pse dushmani sht tue ndersy, 20
Tokt e Mbrett per me i ms,
Per me i ms e me i rremb.
Nji djal m' voter t' m' ishte ll,
Pa m' i a ln t' men me fsh,
Pa m' i a ln motren me kj: 25
T' mjeren moter, ehu! p vll,
E n' Vranin un kje tue e qitun,
Cubat knjazit per m' i a pritun.
Por mue djal nuk m' k qillue;
E n' Shqypn nji djal drangue, 30
T' cillit mos t' i dhimet jeta
Per Daulet e troje t' veta,
Fort kerkova e s' mund e gjeta.
___________________
26
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
OSO KUKA
Ksht ankoi Pasha turel.
Oso kuka paska nd: 35
Paska nd,po,e knka idhnue:
M' sylah doren paska ue:
Me qit m' Pashen k mendue.
Por i urti kurr nuk ngutet,
Prej burrns e jo prej tutet, 40
Prandaj Osja ndali doren,
E as m' e xjerr s' e xuer mizoren,
N' flet t' sylahit atallue;
Ve p fol s' mujt me u durue:
Avd Pash, tha, m kadal! 45
Mos e thuaj d her at fjal,
Se, per D'n e per Im'n,
T'bj qi t' kjaj e zeza nn!
T' bj qi t'kjaj pa exhelt nna;
Pse n' Shqypn k djelm si Zna, 50
Qi per Mbret e troje t' veta
Nuk u dhimet gjja as jeta:
___________________
27
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Dyt
E k i lyp besa e burrnija,
K i lyp Mbreti e i lyp Shqypnija,
Kta m t part jn n fush t mejdanit, 55
Kta m t rrebt jan nball tdushmanit :
Jan elik per tef t taganit.
Marre vedit kurr s i lm !
P ksul m krye pa oping n kmb,
Na per Mbret e per Atdh 60
Per kan, per bes e F,
S druem me r nder pr t thyeshme,
S druem me ms kalt e rrmyeshme :
E kahdo qi t bjer Shqyptari,
Shkon rrufeja tue e ndez zhari, 65
Pushk e bes pse na la i Pari.
E ti tash vjen kt e na thue :
Se n Shqypni nji djal drangue,
Qi per mbret e troje t veta
Nuk i dhimbet gjja as jeta, 70
Fort kerkova e s mund e gjeta
Por sk faj ; pse zni i z
Aj k dal, po, per Shqypn,
___________________
28
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
OSO KUKA
qysh se erdh Pasha turel,
Qse edh t hujve sod Shqyptari 75
Qiri m kamb do t rrij qyqari,
Si punue n s, na k i Pari...
Por po i lm tash na kto fjal.
N Vranin, qe , un jam tue t' dal,
Cubat Knjazit me ti a ndal. 80
Ve ti lypi un dyzet vet,
Dyzet vet, po, djelm t let,
Qi t desin k t zatesin:
Si mund tljn ve e nShqypn';
E po t ap besen e Zotit, 85
Se, pa u djeg un n' flak t barotit,
S k me u lshue per t gjall Vranina.
Avd Pasha knka ue,
Osos doren k shterngue:
Aferim, bre,ti Oso Kuka! 90
Se t t thot fjala edh duka
___________________
29
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Dyt
Qi k l nji sokol malit.
Zgidh k t jet, po, pika e djalit,
Edh del ti n at rranx boke:
N at Vranin, k tzezat loke, 95
Qi kan mlue, ehu! djelmt e r,
Qi kan kthy rejat n gjin,
Jan tuj t prit si drita diellin.
Foli Pasha. Buzs s Cukalit,
N'krye tjavs, dielli kur u ue, 100
Per me shndrit mb kobe t shekullit,
K e perbuzne shuen e drejta,
Qafs sKals, qe, eta e Osos
Po mrr rrugen kah Vranina.
et e vogel, por kreshnike: 105
Dyzet vet m s jan me t njehun:
Djelm te zgiedhun n'mal e n vrr,
Jo per duk e per pash,
Por per zmer e trimn:
Oso kuka na u k pr. 110
Oso Kuka, i rrf prej qiellit,
Shoq nuk k kah vrn e kthiellet.
___________________
30
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
OSO KUKA
A she i her, ka i bje sokakut,
Se mi bjn t gjith tungjatjeta!
Se permnershem xheverdarja 115
M i flakon mb sup t krahit,
Si ajo rrfeja n nat thellimit!
N' flet t' sylahit fol bollash
atallue i k d kuburet:
T mnershemet motra t tidht taganit, 120
Qi ndermjet u rri kercnue.
Vesh e mbath e narm shtrengue,
Shtatin div, e s n si zhgjeta,
Oso Kuka n jelek arit,
Pash e m pash po i bjen pazarit. 125
Njit mbas tij vjen shpata e deks,
Soko Tona i Gurit t Leks;
Soko Tona, si Valbona,
Larg permend m kto male t ona,
Si per buk n shp t tij t ngranme, 130
Si per pushk e bes t dhanme.
Thon se i k nja tr nishane,
Tr nishane, me fermane
Per sherbim qi i baka Mbretit
31
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Dyt
Ktej e andej valen e detit. 135
Mbrapa i shkonin qa' i biri i t mirit,
Taro Pllumi i Jegumirit.
Mandej vn d r mizore,
Dy djelmoa prej Zagore:
Kael Doda e Kerrni Gila: 140
Rritun moc si karajfila.
Ehu! bre Oso, Oso-rrfeja,
kan me tnam d vasha t reja:
kan me t nam d bija nane
N ato mrize e n ato stane, 145
Kr, kercunat, kan me nd,
Se ke zgiedhe dy dhandrra t ri,
Me i perpjek me Mal t Z.
Po a thue e njef njat kime-z,
Qi e k ballin si sin, 150
Qi e k snin si duh,
Qi i k shpatllat si nji ar ?
Aj sht oku i Mar Kol Dinit
Prej Kabashit t Dukagjinit :
___________________
32
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
OSO KUKA
Trim i artun, trim si Zn, 155
I p tat edh i p nn,
Dy gur njit, thon, s i k ln.
Per mbas ktij vjen eta tjeter,
Do m t r, do prap m t vjeter,
Por t gjith moc me trimn : 160
Me trimn e me bujar :
Ve, per duk e per pash
Dn m n shj njaj Jup Qehaja,
Galo Keqi e Sinanaja,
Vuksan Gjeli e Met Zeneli ; 165
E nder tgjithpors hll drite,
Preng Markola prej Mirdite :
Lyp per pushk ky e per pleqn
Q mrr prej Shkodre e nPeshkop.
Vesh e mbath e m arm shtrengue : 170
___________________
33
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
OSO KUKA
Thue se krushq po duen me shkue:
Nja mbas njai po i bien Pazarit,
Si ajo r qi prej Tivarit
Njitet z terthoreve tona,
Per me shkrepe ndokahe t e vona: 175
Edh kapen mat breg Buene,
K n nji lunder u rreshtuene.
Vend n at lunder t gjith kur zune,
Rrqase sht lundra e veli u nde,
Edhe nise sht porsi r, 180
Tuj valen nper Liq:
Tuj valen kah Vranina,
K po bte nm Cetina.
___________________
34
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LLLAAAHHHUUUTTTAAA EEE MMMAAALLLCCCSSS
KANG E TRET
P R E J A
ARGUMENTI
Epizod i thekshm vrasjes s Vraninasit Avdi Hiss,t cilit
Vuloja merr petka e arm bashk me tufen e gjs. E motra Avds,
zemr-plasun, kah shef vlln n vig, e vajton prmallshm. Vaji i
saj bhet edhe ma i pikllueshm kr ajo ankohet i vrmi s'la
mashkull mbrap per ti a mrr gjakun.Porosit,zogun e z qi
Avds k per ti kendue mbi vorr,qi ai t bhet lajmtr n Shqipn
per kobin easaj dite.Oso Kuka,ndigjon brimn e motrs vajtore
dhe mbushet me mn kundra gjaksorve malazez.Vendos me i u
b vll Avds dhe me i a marr gjakun.
Thrret shokt e me ndihmn e tyne dn me i a kthye
ndern Shqipns. U vhet per gjurm cubavet me djelmt e vet
sokola.N breg tMoras krset m e para pushk, pushka e
Preng Markoles nga Merdita kundra Malazezve.
35
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Tret
Vlon lufta.Dy prej ets s Vulo Serdarit vriten,tjert lan gjan e
plakat e vehen n t hikun.Vetm Vuloja se shpejton hapin:
sishte burr q trmbej; por mjerisht ska kush e ndjek
Osja sht habit, prse n etn e tij mungon Kerrni Gila nga
Zagorja. Gjaku ishte pague dy pr nj, prandaj Shqyptart duen
me kthye. Rrugs, Oso Kuka heton Kerrni Gilen, q tash sa koh
ishte zan n bejleg me t Malazijasin Jovanin.
Prejse t dy trima, ende s kishin mujt me e da luftimin e ashpr.
Kerni, tuj pa prijsin , turpnohet. Sjell me tan fuqi me taganin e
prgjakun n anmik, por ky kishte ndodh jet-gjat.Osja u hin
ndrmjet e e ndan dyluftimin.I lidh varrt anmikut e e lshon t
kthej shndosh te shpija. E porosit, ve, q t'i baj me dije
Gospodarit t vet q aty e mbrapa mos ta rrej m at as t tjert
me msy tokat shqiptare.
36
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
VRANINA
Vall,kush din mue me m' kallzue,
Pse kjo qyqja, zog i true,
Si mos kurr sht tue vajtue
N' at Vranin, n'at t' zez krahin,
M' breg t' Liqnit n' at kodrin? 5
A mos kjn hallet e veta,
Pers z i shkon moti e jeta,
Br as b p rrit e shkreta?
Qyqja vehten s' sht tue kj,
Br as b pse e mjera s' k; 10
Por po kjn ajo nji moter,
Qi ka mbet sod qyqe n' voter,
Sod qi kput i sht kulmi i shps:
Kjn qat motren e at Avds!
_____________
1-5 qyqja, zog true: qyqja(cuculus) sht zog i truem,pers gjithmon vajton.
5-10 Br as b p rrit e shkreta : qyqja nuk i il as nuk i rrit zogjt e vet: ajo i lshon voet nder erdhe
t zogjve tjer,dhe ata i ilin e i ushqejn.
10-15 ka mbet sod qyqe n' voter : ka mbet pa vll,pa mashkull n shp,krcun.- kput i sht kulmi i
shps : burrin familjen shqiptare sht si kulmi,trau kryesuer i mblojs s shps.
37
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA - Kang e Tret
Jo, po, sht vr, thon, Avd Hisa, 15
Mriz kah bte nn dy lisa,
Nn dy lisa n'mal t' Vranins:
E vrau Vulja, i biri Shkins!
Njiky Vulja, 'i trim drangue,
N' at Vranin fort sht randue: 20
Nuk ln kl, jo, me shtektue,
Nuk ln ik, jo, me u fejue,
Ke po i vret aj djemt e r,
Ke po i kthen nuset n' gjin,
Ke po i vesh nanat n z. 25
Edh u ueka, zogu i shkins,
Me tremdhet cuba t' Cetins,
Me msy mrizet e Vranins:
Po isht' kn kandun mishi i dhs:
Edh u ndeshka m' mriz t' Avds. 30
Qaj Avdija vrik piskati:
Ndalo, Vula, mustak-giati:
Ndalo, Vulo, me caruqe,
Pse s' t' i lshoj, jo, dht e kuqe,
Per p e l mrizin me gjak: 35
______________
15-25 Mriz ka bte : nders pushonte nn hije.- trimdrangue :K.I,309.- sht rande
:sht b i pa durueshm,i rand.- mrizet :land degagjana me hije t
dt(rrast),t vendueme ndr logje, livadhe e brja,zakonisht br krojesh,ku
pushojn bart me gj n zhegun e dits.
25-35 Po i isht' kn kandun :i kishte pas pelqye,i a kish pas anda.- vrik piskati :briti
shpejt t madhe.- caruqe :t mathunat dalluesa t Malazezvet.
38
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
PREJA
S'ruej un dh per Karadak!
Edh' e drodh t' zezen bershn
Qi e kisht' pas moter e nn,
Kins, i mjeri, zjarm me i dhn;
Por prej Zotit s' kisht' kn than; 40
Pers i shkrepi n' dor bershna ,
Sh kur dasht s' do t' i a kisht' nana.
Po, por Vloja i terbue,
Qi per pushk ishte gatue,
M'karajfile i u shterngue: 45
Dekun m' tok e la pushue.
Edh u turr m' t i patenzoni,
(Shka as atij s' i a epte zakoni),
E i a zdeshi xhamada'n
E i a xuer edh taga'n, 50
E i a muer pushken e giat,
Si nder burra s' sht zant;
Mandej dht i vn perpara,
Edh u graf nper rrege e ara.
Fort po nget capi i Vranins, 55
______________
35-40 Karadak :K.I,59.- drodh t.z.breshn :suell,kthei kah ai t z.breshan:nji
pushk me gur-gac n ark:muer emnin prej qytetit t' Italis Brescia ,ku
punoheshin aso heret. Kinse :gjoj per t'a shpraz,per t qit.-(zjarm me i dhan).
40-50 i shkrepi :nuk i ndezi,nuk i u shpraz,satini po si ndezi.-
Sh :pikrisht,mu n'at ast.- M'karajfile i u shterngue :qiti me karajfile,nji far
pushke e gjat me gr.
50-60 rrege :tok t punueme(t punuara) njiher,por mandej t mbetuna djer dhe t
prishune prej rrmoje.- capi : sjapi(sqapi)
39
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Tret
Fort po e ndjek cubi i Cetins,
Fort po kjn nji e bija e Turkins:
Fort po kjn e fort po fshn,
Dekun m' vig kah shef t vlln:
Kur k dal qaj hylli i drits, 60
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Mb ato suka t' Podgorics,
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Ti m' i a vne pushken krahit,
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!! 65
Edh m' dole m' der t vathit,
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
E m'i a lshove znin skjapit,
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Me i lshue podit e livadhit, 70
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Me ilshue m' uj - m' at uj t' Moras
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Me i mrizue ke aj lisi i rrashit.
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!! 75
Qyqja motra tue t' kundrue,
________________
sqapi.- vig :nji lloj shkalcit i thjesht,perb prej dydrujvet t gjat,mbi t cilt
lidhen shkopj si shtrat pr t mbajt m udobisht t dekunt,t smutt e t
varruemit.
60-65 Pdgorics :qytet i vogl i venduem n fushn omonime (me at emen)dhe qi
prshkohet nga lumi Mora.Bnem
nin sllav,qi do t thot nen mal).Nji koh sht quejt Titograd;sht i rrethuem
prej sukave t zdeshuna.
40
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
PREJA
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Pors lis me deg prarue,
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Lis me mje t lulzue, 80
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Rrite e mjera tue u mendue,
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Se me ' vash t me t' fejue;
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllllaaa!!! 85
Por qe Vloja, 'i drangue,
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!
Me tok t' zez t t' k martue,
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Arm e petka tue t' shkretnue, 90
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Nan e moter tue t' zezue,
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
T' zezat qyqe tash kndojn,
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!! 95
Nan e moter t' u ndihmojn,
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Pse m udh per t s' kundrojn.
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Tash kndon nji zog i z, 100
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Kah t' flutroj neper Shqypn:
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Kurr ket pn un s' e kam nd,
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!! 105
______________
41
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
LAHUTA Kang e Tret
Se k mbet kund gjak p u kthye,
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvlll!!!
A me pare a se me krye,
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Ve k mbet njaj gjaku i Avdis, 110
OOO vvvllllllaaauuu iii mmm,,, ooo vvvllllll!!!
Qyqja motra, vaj, e Avds!-
Ksht vajton t vlln Turkina:
E ndien Lqni edh Vranina,
Edh e ndieka aj Oso Kuka; 115
Vaj'n e ndieka e m' kamb u ueka:
- Hani djelm! e ju vraft buka!
Eh ju vraft buka e Dauletit;
Eh ju dhaa ujet e detit,
Po s'u muer sod gjaku i Avds, 120
Po s'i u kthye ndera Shqypns.
ou bre, Soko, e mund t' i xm!
T' mos t'i mjm cubat me vjm,
T' mos t'i lame ikat me nm.
Proh! Ti o Zot,kur na jan ue, 125
Mbath e zbath si kan qillue
_________
105-110 gjak p u kthye :pa u mrr gjaku.- A me pare a se me krye:gjaku ase paguhet
me pare ase merret tuj e vr dor-rasin.
110-125 E ndien Lqni(liqeni i Shkodrs)dhe Vranina.-Hanidjelm e ju vraft buka:Buka
sht gj e shejt:ajo mund tbahet bekim a por vret at qi e shprdoron.- buka e
Dauletit :K.II,32.- ju dhaqa ujt e detit :i u dhaqa rrugn e rgimit,
42
-
Prgaditur nga: Ismet Bazhdaraj - T drejtn e ktij libri e mban www.mergimtari.biz
Autorizimin ekskluziv pr editimin e ktij libri n internet e mban www.mergimtari.biz/
PREJA
E i kan rrokun armt shqyptare,Njato ltina e xheverdare
Njato t' bardhat n' z breshna
E i kan njit njat tagna, 130
E i kan v njato calina,
Se ' ushtim k marr Vranina!
Pors,kur ndokush t'i nguce,
Dalin grthat jasht biruce,
Njasht turr per der t' kaushs 135
Djelmt e OSOS rrjn drejt fushs
K kisht' kris e zez potera,
Motra e Avds k kjate e mjera.
Shoqi shoqin nuk po e pritka,
Por seicili vrap po ngitka, 140
Thue se t' parit qi do t' veka,
Petku ohet do t' i u prka,
E jo m se po i pret deka!
S' sht tue dresht, jo, kush rrezikun,
Kah per gjurm po ndjek anmkun; 145 Ve se i lngon setcillit zmra,
Ke m e let s' i ndolli thmra.
________
125-130 ltina :arm t'ardhuna prej Italije.- xheverdare :K.II,115.
130-135 E i kan njit nj.tagana :K.II,57.-
calina :arm brezi si kuburja.- t'i nguce : t'i
trazoj,t'i nxis,t'i ngas.
135-145 kaushs:banesa e rojs ushtarake n kufi. Rrjn: ngasin, vrapojn, turren,
derdhen. - do veka :do t shkueka,paska per te shkue,do t vetka.
145-150 i
top related