mak 4026 ses ve gÜrÜltÜ kontrolÜ

MAK 4026SES ve GÜRÜLTÜ KONTROLÜ

11. HaftaPasif Gürültü Kontrolü

MAK 4026SES ve GÜRÜLTÜ KONTROLÜ

Kaynak-Alıcı Odalarındaki Ölçümler

1. İletim Kaybı (TL)

R

mRs A

Alog10LLTL

1log10

W

Wlog10

R

STL

Burada, LS : kaynak odasındaki

ortalama ses basıncı düzeyi, [dB]

LR : alıcı odasındaki ortalama ses basıncı düzeyi, [dB]

Am : incelenen malzemenin yüzey alanı, m2

AR : Alıcı odanın eşdeğer yutum alanıdır, m2.

R

S

W

W

2.Gürültü Azaltımı

2

w

R

S

4

1log10TLNR

T2

SR

1

Burada, SW : Test numunesinin yüzey alanı, m2

R2 : Alıcı odasının sabitiST : Alıcı odanın yüzey alanı

: Alıcı odanın eşdeğer (ortalama) yutma katsayısıdır.

3.Eklenti Kaybı

3.Eklenti Kaybı (devam)

n

1i iB

2B

2

d203QQ

R4

r4Q

R4

r4Q

log10IL)rr()rr(d

)rr()rr(d

)rr()rr(d

43873

43652

43211

Q : Ses kaynağının yönsellik faktörü

R : Numune olmadan önceki alıcı odanın sabiti,

r : Kaynak ile alıcı arasındaki mesafe

QB : Kaynağın efektif yönsellik faktörü,

λ : Sesin dalga boyu

di : Kaynak ile alıcı arasındaki direkt ve dağılmış yol farkı

n=3

Yönsellik Faktörü (Directivity Factor) (Q), Yönsellik İndeksi (Directivity Index) (DI)

DI=10 log Q dB

Bina Akustiği

Bina akustiğinde bazı tanımlar Ses İletim Yolu (Path),

Yanaşık İletim (Flanking Transmission)

Ses titreşim yolu ile bir odadan diğer odaya üç şekilde iletilir

Plaka

Yutucu

Yapı

YutucuDuvar:

Ses Azaltım İndeksi (SRI, NRI)

1) Ses/Gürültü Azaltım İndeksi[Sound/Noise Reduction Index (SRI/NRI)]

Not: İletim kaybı (TL), bina akustiğinde Ses/Gürültü Azaltım İndeksi (SRI/NRI) olarak tanımlanır.

1( ) 10log

t

i

SRI NRI

W

W

: Ses güç iletim (ses geçirme) katsayısı

Ses/Gürültü Azaltım İndeksinin (SRI/NRI) Frekansla Değişimi

0.mod bölgesi

İlk birkaç mod bölgesi Çoklu mod bölgesi

NR

I [d

B]

20log( ) 47SRI fm dB

Kütle Kanunu

f: frekans

m:kütle

Plato yüksekliği

Kritik frekans (Çakışma frekansı)

(Direngenlik kontrollü bölge)

*(Kütle kontrollü bölge)(Rezonans kontrollü bölge)

(Direngenlik kontrollü bölge)

*Çoğu yapı malzemesi bu bölgede yer alır.

2) Ses İletim Sınıfı[Sound Transmission Class (STC)]

• STC bir malzemenin veya bariyerin etkisini gösteren özel bir derecelendirmedir.

• Birimi dB dir. • STC dereceleri genellikle 125-4000 Hz aralığındaki iletim

kaybı TL(=SRI/NRI) ortalamasından hesaplanan tekil bir değerdir.

• Daha yüksek bir STC derecesi bir duvardan iletilen sesin daha fazla bloke edildiğini gösterir. Örneğin STC60, 60dB lik bir sesin bloke edildiğini ifade eder.

• STC dereceleri sadece şu üç değişiklikten etkilenirler: 1) Kütle eklenmesi (Duvar kalınlığının veya kütlesinin

artımı) 2) Hava eklenmesi (Ara duvara esnek hava kanalları

yerleştirilmesi) 3) Yutucu malzeme eklenmesi (Ara duvara yutucu

malzemelerin eklenmesi)

2) Ses İletim Sınıfı (devam)

1) Kütle eklenmesi

İki kat kütle artımı yaklaşık 5 dB STC artışı yaratır.

2) Hava eklenmesi

1,5 inç’lik hava aralığı yaklaşık 3dB

3 inç’lik hava aralığı yaklaşık 6dB

6 inç’lik hava aralığı yaklaşık 8dB STC artışı yaratır.

3) Yutucu malzeme eklenmesi

Ortalama kalitede bir yutucu izolasyonu 4-6 dB STC artışı yaratır.

TL(SRI/NRI) - STC

Frekans (Hz)

İletim

Kay

bı (

dB)

Duvar bağlantı şekillerine göre çeşitli STC değerleri

3) Gürültü Azaltım Katsayısı[Noise Reduction Coefficient (NRC)]

•Yalıtımda kullanılan malzemelerin ses yutum derecesinin bir indeksidir.

•NRC sadece 250, 500, 800, 1000 ve 2000 Hz deki ses yutma katsayılarının ortalamasıdır.

•Örneğin NRC0.8 o malzemenin %80 enerjiyi yuttuğunu %20 enerjiyi yansıttığını ifade eder.

Gürültü KontrolüGürültü Kontrolü

•Aktif Kontrol(Genellikle düşük frekans uygulamalarında kullanılır)

Kontrollü ters faz ses alanı yaratma

•Pasif Kontrol(Daha yüksek frekanslarda daha verimlidir, Yutucu malzemeler kullanılır)

1) Kaynağında kontrol2) Kaynak-alıcı arasında kontrol 3) Alıcıda kontrol

A) Yapı-kaynaklı gürültü (Structure-borne Noise): Bir yapıdaki değişken kuvvetlerin oluşturduğu ve yapı yolu ile iletilen gürültü

B) Hava kaynaklı gürültü (Air-borne Noise): Akış yolu ile ortaya çıkan gürültü veya kaynağı önemini yitiren gürültü

Kaynağında kontrol (çeşitli örnekler)

1) Zemine iletilen titreşim engellenmelidir. Titreşim kaynağı yüzeyden ayrılmalıdır.

Referans:

(Reference) ASU Sound & Vibration Lab

2) Ses yayan yüzeyler üzerinde bulunan yapılar ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Örneğin, kontrol paneli masa üzerinden kaldırılıp duvara asılabilir.

3) Yüzey alanı azaltılmalıdır: Hava boşluklu, delikli sistemler tercih edilmelidir.

4) Yüzey alanı azaltılmalıdır: Hava boşluklu, delikli sistemler tercih edilmelidir. Örneğin kapak tek parça yerine delikli plakadan yapılabilir.

5) Yapı üzerinde basınç dağılımı eşit olmalı, titreşimin büyük olduğu serbest uçlardan kaçınılmalıdır. Örneğin, kare serbest uçlu plakalar yerine uzun dar plakalar kullanılabilir.

6) Basınç tüm sisteme eşit dağıtılmalıdır.

7) Ses yayınımı yapan tekli parçalar yerine çoklu parçalar kullanılmalı, örneğin geniş bir kasnak yerine çoklu dar kasnaklar tercih edilebilir.

8) Daha yüksek ve yönsel bir ses yayınımı için kapatılmış ve izole edilmiş sistemler kullanılmalı

9) Yapılar mümkünse daha yutucu malzemelerden imal edilmeli

10) Yapılar mümkünse daha yutucu malzemelerden imal edilmeli: Örneğin, burada metal kapak plastik kaplama ile kaplanabilir.

11) Rezonanstan kaçınılacak tedbirler alınmalıdır. Örneğin yapının direngenliği ve sönümü artırılmalıdır.

12) Rezonans frekansı kaydırılmalıdır: Örneğin yapının doğal frekansı güçlendirici yapı ve sönümlerle düşükten yüksek frekanslara doğru kaydırılabilir.

13) Çalışma frekansı düşük frekanslardan yüksek frekanslara kaydırılmalı. Yüksek frekansın enerjisi daha çabuk tükeneceğinden daha kısa mesafelere yayınım yapar. Örneğin bu durumda çatı fanındaki kanat sayısı artırılarak gürültünün frekansı artırılabilir, böylece gürültünün etrafa yayınım uzaklığı kısalır.

14) Bağlantı noktalarında rijit bağlantılar yerine sönümleyici bağlantılar tercih edilmelidir.

15) Akış durumunda düzensiz şekiller sağlanmaya çalışılmalıdır. Düzenli şekiller daha yüksek harmonik tonlar (tekil frekans) oluşturur. Düzensiz şekiller sesi daha geniş bir bant frekansına yayarak tonal seslerden korur.

16) Akış durumunda türbülans titreşim yayar. Mümkün olduğunca düz yumuşak geçişler sağlanmalı, çıkıntılı eklemelerden uzak durulmalıdır.

17) Boru sistemlerinde, daha yumuşak geçişler ve daha uzun borular kullanılmalıdır.

18) Pnömatik sistem hava çıkışlarında delikli ve yutucu malzemeli difüzörler kullanılmalıdır.

19) Yüksek hıza sahip hava çıkışlarında tek kanal yerine çok dallı sistemler kullanılmalıdır.

20) Türbülansı azaltılacak önlemler alınmalı. Örneğin, kontrol kanatçıkları ile fan arasındaki uzaklık artırılmalı, keskin dönüşlerden kaçınılmalıdır.

21) Türbülansı azaltılacak önlemler alınmalı. Örneğin, keskin alan değişimlerinden kaçınılmalıdır.

22) Basıncı azaltacak önlemler alınmalı. Örneğin, ek bir delikli plaka sistemli susturucu kullanılabilir.