mehmet can sifatlar

KonularSIFATLARIN ÖZELLİKLERİ

SIFAT ÇEŞİTLERİ

SIFATLARDA PEKİŞTİRME

SIFATLARDA DERECELENDİRME

SIFATLARDA KÜÇÜLTME

YAPILARINA GÖRE SIFATLAR

FİİLİMSİ SIFATLAR

Sıfatların ÖzellikleriBir sözcük tek başına sıfat olmaz.Sıfat olabilmesi için, bir isimden önce gelmesi gerekir.

Temiz hava sağlığa iyi gelir.

Sıfatlar çekim eki almazlar.Aldıkları zaman isimleşirler.Bunlara isimleşmiş(adlaşmış) denir. Belirtme sıfatları çekim eki alırlarsa zamir olurDiğer insanlar geldi.

Diğerleri geldi.

Sıfatİsim

Sıfat İsim

Zamir

Çalışkan çocuklar sevilir.

Çalışkanı gördüm.

Yukarıda birinci cümlede “çalışkan” sözcüğü önündeki ismi niteleyerek sıfat olma özelliği kazanmıştır.İkinci cümlede ise “çalışkan” sözcüğü

“-ı” çekim ekini alarak isimleşmiştir.

Sıfat ile isim arasına virgül(,) getirilemez; virgül getirilirse o sıfat isimleşir.

İhtiyar dilenciyi yanına çağırdı.

İhtiyar , dilenciyi yanına çağırdı.

Sıfat İsim

İsim

Sıfat

İsim

SIFATLARNiteleme Sıfatları Belirtme Sıfatları

a)Sayı sıfatları

b)Belgisiz sıfatlar

c)İşaret sıfatları

d)Soru sıfatları

Niteleme Sıfatlarıİsimlerden önce gelerek, onları renk, durum, biçim ve hareket bakımından niteleyen sıfatlardır.İsme sorulan “Nasıl” sorusuna cevap verirler.Niteleme sıfatları isimlerin kendilerinden ayrılmayan, kalıcı özelliklerini ifade eder.

ÖRNEK:

İyi dost, kara günde belli olur.(Nasıl dost?İyi)

Kurt, dumanlı havayı sever.(Nasıl hava?Dumanlı)

Uçan kuşlar gördüm.(Nasıl kuş?Uçan)

Renkli boyalarım var.(Nasıl boyalar?Renkli)

Ağaçtaki yeşil erikleri yediler.(Nasıl erikler?Yeşil)

Yuvarlak ekmeği severim.(Nasıl ekmek?Yuvarlak)

Belirtme Sıfatlarıİsimlerin sayılarını, yerlerini belirten, onları soru yoluyla niteleyen veya belli belirsiz bir şekilde tanıtan sıfatlardır.Belirtme sıfatları varlıkların geçici özelliklerini ifade eder.Tanımında ifadesi bulunduğu gibi dörde ayrılır:

a)Sayı sıfatları

b)Belgisiz sıfatlar

c)İşaret sıfatları

d)Soru sıfatları

Sayı Sıfatlarıİsimleri sayı yönüyle belirten sıfatlardır.Bunlar da kendi içinde guruplara ayrılır:A)Asıl Sayı Sıfatları:İsme sorulan “Kaç” sorusuyla bulunur.Varlıkların kesin sayılarını bildiriler.Kitapçıdan iki kitap aldık.B)Sıra Sayı Sıfatları:İsimlerin sıralarını, derecelerini bildiren sıfatlardır.İsme sorulan “Kaçıncı” sorusuna cevap verirler.Atatürk’ün Onuncu Yıl Nutku’nu okudum.C)Üleştirme Sayı Sıfatları:İsme sorulan “Kaçar” sorusuna cevap veren sıfatlardır.Her hafta beşer soru hazırlıyoruz.D)Kesir Sayı Sıfatları:Bir bütünün eşit parçalara ayrıldığını belirten ve bu parçaları belirten sıfatlardır.Burada yarım saattir bekliyoruz.

Belgisiz Sıfatlarİsimleri kesin olarak değil de belli belirsiz, şöyle böyle belirten sıfatlardır.Bu sıfatlar isimlerin sayı yönüyle belirsizliğini ifade ederler.Bazı, kimi, çoğu, birkaç, birçok, başka, bütün, biraz, az, çok, herhangi bir, bir...vb.ÖRNEK:Bazı öğrenciler çok uysaldır.Seninle birkaç soru çözelim mi?Bu arabalar her yıl evimizin önünden geçer. NOT: “Bir” sözcüğü “tek” anlamında kullanılmışsa sayı sıfatı, “herhangi bir” anlamında kullanılmışsa belgisiz sıfattır.ÖRNEK:Sana sadece bir soru sordum Seninle bir gün görüşürüz.

Sayı sıfatı

Belgisiz sıfat

İşaret Sıfatlarıİsimlerin yerlerini işaret yoluyla belirten sıfatlara denir.

Bu, şu, o, öteki, beriki, ileriki...vb.

ÖRNEK:

Bu elbiseyi beğendim.

Şu bina yıkılıyormuş.

O fikrini çok beğendim.

NOT:Bu, şu, o sözcükleri işaret sıfatı, işaret zamiri ve şahıs zamiri olarak kullanılabilir.Birbiriyle karıştırılmamalıdır.

O ev güzeldir. O, en sevdiğim kitabı unuttu. O, en sevdiğim kişi

İşaret sıfatı

İşaret zamiri Şahıs zamiri

Soru Sıfatlarıİsimleri soru yoluyla belirten sıfatlardır: Hangi, nasıl, ne kadar, kaç, kaçıncı, kaçar, ne...vb.ÖRNEK:Hangi kumaş daha kaliteli?Bu nasıl kaleci böyle?Kaçıncı sınıfta okuyorsun?NOT:Ne, ne kadar gibi sözcükler soru sıfatı, soru zamiri ve soru zarfı olarak kullanılabilir.NE KADAR meyve aldı?

NE KADARI geldi?

Orada NE KADAR kaldın?

Sıfat

Zamir

Zarf

Sıfatlarda PekiştirmeNiteleme sıfatlarının anlamlarını güçlendirmeye sıfatlarda pekiştirme denir.Şu şekillerde yapılır:Sıfat olan sözcüğün tekrar edilmesiyle, yani ikilemeler yoluyla da pekiştirme yapılabilir.Uzun uzun kavaklar, sallanıyor yapraklar.Etraftan iri iri taşlar topladık.Sarı sarı ayvaları bir güzel yedik.Tekrarlanan sözcüklerin arasına “-mı, -mi” eki getirilerek yapılabilir.Güzel mi güzel evi vardı.Sıcak mı sıcak bir gündü.Ama sözcüğüyle pekiştirme yapılabilir.Tatlı ama çok tatlı elmaları yedi.

Sıfat olan sözcüğün ilk sesli harfine kadar olan kısım alınır. ” PıRaSaM” sözcüğündeki ünsüz harflerden (m, p, r, s) uygun olan harf bu kısma ilave edilir.Daha sonra pekiştirilecek olan sıfat, bu elde edilen kısmın arkasına aynen yazılır.

ÖRNEKLER:

Mavi: Ma-s-mavi (Masmavi gök yüzü)

Temiz: Te-r-temiz (Tertemiz hava)

Pembe: Pe-s-pembe (Pespembe yanak)

Sıfatlarda Derecelendirme Sıfattan önce getirilen en, pek, çok, daha, kadar, gayet, fazla... gibi sözcüklerle yapılır.Bu sözcüklerle sıfatların derecesini bildirir.1.Eşitlik:Kadar, gibi sözcüklerle yapılır.Kavak kadar uzun insanlar var.Çiçek gibi güzel ev.2.Üstünlük:Daha sözcüğü ile yapılır.Senden daha iyisi yok.3.En Üstünlük:En sözcüğü ile yapılır.En çalışkan milletiz.En iyi dostum sensin.4. Aşırılık:Çok, pek, gayet, oldukça... gibi sözcüklerle yapılır.Pek sevimli kedi.Çok güzel kitap.Fazla şişman çocuk.NOT:Bu sözcükler sıfatlarda derecelendirme yaparken zarf olular.

Sıfatlarda Küçültme “-cık, -ce, -(i)msi, -(i)mtrak” ekleriyle sıfatların anlam bakımından küçültmesine veya anlamının daraltılmasına sıfatlarda küçültme denir.

Kısacık saçları ile pek sevimliydi.(Kısaya yakın)

Otelde genişçe bir oda tuttuk.(Genişe yakın)

Yemekte ekşimsi bir tat vardı.(Ekşi gibi)

YAPILARINA GÖRE SIFATLAR

Basit Sıfatlar

Türemiş Sıfatlar

Bileşik Sıfatlar

Basit SıfatlarHiçbir yapım eki almamış, kök durumundaki sıfatlardır:dar(pantolon), iyi(insan), güzel(çocuk), ince(kazak)...

Türemiş Sıfatlarİsim ya da fiil kök gövdelerine yapım eki getirilerek oluşturulan sıfatlardır.

Akıllı(köpek), tuzsuz(yemek), demirci(usta), evcil(hayvan), kızılımsı(saç), mavimsi(bulutlar), bezden(bebek)

Birleşik Sıfatlarİki veya daha fazla sözcükten oluşan sıfatlardır.Birleşik sıfatlar ikiye ayrılır:

a)Kurallı Birleşik Sıfatlar:Sıfat tamlamasını oluşturan sözcüklerden ikincisine(isme) –lı, -sız veya –lik eki getirilir: güzel yüzlü(çocuk), altı aylık(senet), beş parasız(adam)... Sıfat tamlamasını oluşturan sözcüklerin yerleri değiştirilerek birinci sözcüğe -i veya –si (iyelik) eli getirilir:

ak saç (sıfat tamlaması) saçı ak(teyze) (kurallı birleşik sıfat)

açık kapı (sıfat tamlaması) kapısı açık(ev) (kurallı birleşik sıfat)

b)Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar:İki sözcüğün değişik yollarla birleşip kaynaşmasından oluşmuş sıfatlardır:

Açıkgöz(dilenci), birçok(öğrenci), birkaç(yıl), gelişigüzel(iş), uyurgezer(adam)

HAZIRLAYANLAR

MEHMET CAN UĞURLU

ŞEMSETTİN DEMİR

ÖMER ASLANOĞLU

FEVZİ ÖZKAN

AHMET YILMAZ