’n tiener se gids tot swangerskap - western … · • hoe gaan my liggaam verander? • kan ek...

• Watvanskool?

• Wiegaanmyhelp?

• Hoegaanmyliggaamverander?

• Kaneksekshêtydensswangerskap?

• Watvandiebabasepa?

• Ekhetniemandnoggesênie

• Ekisbangvirkraam

• Ekvoeldieheletydongelukkig

• Hetekanderkeuses?

• Waaranderskanekgaanvirondersteuning?

• Hoevindek’nberader?

• Hoekomisditsomoeilikomtehanteer?

• Moetekborsvoed?

• Hoesalmoederskapwees?

Hierdieboekieprobeersommigevandievraebeantwoordwatjyoorswangerskap,om’nmatewordenom’nkindgroottemaakhet.

’N TIENER SE GIDS TOT

SWANGERSKAPOM LEWE TE SKENK EN DIE LEWE AS ’N MA

Om ’n baba te hê, is ’n groot lewensgebeurtenis, of jy 30 of 16 is, en of dit beplan was of nie.

KomonsmaakonsgesondheidsorgBETER TESAME

Allevrouenswatswangeris,salveranderingeinhulliggaam,selfbeeld,verwagtingeenverhoudingsondervind.Tienerssalgewoonlikhierdieveranderingenogsterkerervaar.

’nDeelvanjoukansukkelmetdiegewonekwessiesvantienerwees,togstaardieverantwoordelikhedevan’nvolwassenejouindiegesig.

WelkomJydoen’nbelangrikewerkomjoubabainjoubaarmoedertegroei.Virsommige

maghierdie’nopwindendeengelukkigetydwees.

Virandermagdaarmoeilikekwessiesrondomjouswangerskapweeswatjou

gespannelaatvoel.Hierdieboekieverskafinligtingwatjouenjouversorgerslangs

diepadmaghelp

Jyverdienomversorgtewordterwyldieuitdagingsom’nnuwekindindiewêreld

tebringjouindiegesigstaar.Onshoopdievoorstelleinhierdieboekiegaanjou

helpomjouwegtesiendeurjouswangerskap,geboorteendaarna,ongeagofdit

‘nvreugdevolleofmoeilikeervaringis.

Mooi bly.

VandieWes-KaapseRegering:DepartementvanGesondheid

KraamBoekie 3

Hoe gaan my liggaam verander?

Wat kan ek eet?

Soosdiebababinnejougroei,gaanjouliggaamkonstantverander.Sommigefisiekesimptomesal’nkorttydjieduurenanderlanger.Sommigehiervankantaamlikongemaklikwees:

• Jouborstemaggrotergroeiensensitiefword

• Jykanaanoggendsiektely(naarheidofbraking)

• Jymagmeergereeldurineer(piepie)• Jougewrigteenrugmagpynenjy

magkrampekry• Jymagmeerspuugasgewoonlikhê• Jouvoeteenhandekanswel• Jymaghardlywigheid,maagpynof

sooibrandondervind

Sooibrandisskadeloos,maarkanbaieongemaklikenpynlikwees.Omdittevoorkom:

• Vermyditomtydensmaaltyeietstedrink

• Eetmeergereeldkleinermaaltye• Vermyditomgrootmaaltyeteeet

voorjybedtoegaan• Moenietevinnigeetnie• Sitregopterwyljyeet• Dralospassendeklere• Buigvanjouknieëaf,nievanjou

middellyfaf• Probeerslaapmetjoukophoërasjou

voete

Jougevoelensengedragkan’neffekopjoubabahêtydensswangerskapendaarna.Sommigekosengedragkanskadelikweesvirdiebabaterwylhulleindiebaarmoederis.Tydensswangerskap,probeerdievolgendevermy:

•Kafeïen(koffie,tee,Coke,Pepsi)•Alkohol,dwelms,sigarette• Sommigesoortmedikasie–klaardit

uitmet’ndokter

Asjyrook,alkoholdrinkofdwelmsgebruik,praatmet’nverpleegkundigeofberaderdaaroor.Ditisookbelangrikdatjy’ngesondedieetvolgtydensjouswangerskap,sodatjyenjoubabagesondbly.Asjyteveelsodadrankiesdrinkenskyfieseet,betekenditsomsdatjydalkniegenoegplekhetvirdie

Byvolwasseneskanhierdiesimptometaamlikontstellendwees,maarditwordondraaglikinadolessente(tieners),wieseliggamenogsteedsveranderengroei.Diemeestevandietydgaandiesimptomeenfisiekeveranderingeasgevolgvandieswangerskapnágeboorteweg.Jouliggaambehoortná9tot12maandeterugnanormaaltewees,gewoonlikvroeërasdit.

Om sooibrand te verlig, probeer hierdie strekoefening

1. Knielvoor’nmuur.2. Spreijouknieëuitmekaar.3. Houjoutonebymekaarenhakke

uitmekaar.4.Houjousitvlakferm,platopjou

voeteensitjouhandpalmteendiemuur.

5. Loopmetjouhandeteendiemuurop.Houjousitvlakenskouerblaaiesolagmoontliktotdatjyvoelhoeditstrektussenjouskouerblaaieendaarminderdrukvanjoubabainjoulaerborsis.

1. Graanprodukte(graan,bruinofvolgraanbroodenbruinrys)

2. Vrugteengroente

3. Proteïene(vis,vleis,lensies,boneenneute)

4. Suiwelprodukte(melkenjoghurt)

5. Vloeistowwe(water,rooibosteeenverdundesap)

goeiekossewatjyenjoubababenodignie.Voorbeeldevangoeiekosomtydensswangerskapteeet,wordgelys.

4KraamBoekie

Ek het niemand nog gesê nie

Jymagbaiealleenvoelwanneerjyuitvinddatjyswangeris.

Jymagbangofbekommerdweesomiemandoorjouswangerskaptevertel,soosjououers,familieofandergeliefdes.Maarditisbelangrikommet’nvolwassenewiejyvertroutepraatsodatjyhulondersteuningkankry.Ditkanbaiemoeilikweesomopjoueiebesluiteteneemoorjouswangerskapofomvirjoubabatesorg.

Hoelangerjyjouswangerskap’ngeheimhou,hoemeeralleen,oorweldigenbekommerdkanjyword.Sodrajyiemandvertelhet,kanjyondersteuningkryvirdiebesluitewatjymoetneem,enjysalniesoalleenvoelnie.

Ditisookbelangrikomsogouasmoontliktebespreekvirvoorgeboortesorgby’nvroedvrou-obstetrieseeenheidofkraamhospitaal.Hierdieisbaiebelangrikvirjoueiegesondheid,asookvirdiegesondheidvanjoubaba.

Personeelbydievoorgeboortekliniekmagondersteuningeninligtingaanjouvoorsienwatjoukanhelp.

Wanneerjydieondersteuninghetvaniemandwatjyvertrou,isditmaklikerombesluiteteneemenvirjoutoekomstebeplan.Asjybesluithetomjoubabatebehou,saljyoordievolgendepaarmaandeaanpasom’nmateword.Omjoubabateleerken,kanhelpmethierdieaanpassing.Ditisbemagtigendvirjouenjoubabaomtebeginbind.Ditbetekenom’ngoeieverhoudingmetjoubabateontwikkel,selfsvoordatjyhomofhaarontmoet.

Daarisbaiemanierevirjouomjoubabateleerkentydensjouswangerskap.Jykan’ndagboekbeginhouoorjougedagtestydensjouswangerskapenoorjoubaba.Injoudagboekkanjybegindinkhoejoubabasalweesenwattersoortmajyvirjoukindwilwees.

Onthou,joubabakanjouhoorsooshyofsybinnejougroei,sopraatmetensingvirjoubaba.Hierdiehelpjulverhoudinggroei.Letopwanneerenhoejoubababinnejoubeweeg.Jykanbeginsêwanneerjoubabaslaapenwakkerword.

Ditisbelangrikomsogoumoontliktebespreekvirvoorgeboortesorg.

“Ek het ’n brief geskryf vir my ongebore baba.

Ek het haar gesê ek was bang, maar dat ek ’n goeie ma vir haar wil

wees. Ek het geskryf oor my gevoelens

en oor watter soort toekoms ek vir haar en

vir my wil hê.”

Sien:Waaromisbindingsobelangrik?Om’nberadertevind.

KraamBoekie 5

Wat van skool?

“Sommige kinders en onderwysers by die skool het vreemd opgetree rondom my toe ek begin wys. Maar my LO-onderwyser

was altyd daar as ek wou praat.”

• Jymoetbesluitofenwanneerjywilteruggaanskooltoenadatjoubabageboreis.Jymagdaaraandinkomsogouasmoontlikterugtegaan,ofná’nlangertydperk,soosdievolgendejaar.

• Metdieregtehoeveelheidondersteuningvanvriendeenfamiliekomsommigetienerma’sditregkryomskooltegaanenhulkindteversorg

• Asdiebesluitooronderrigmoeilikisomteneem,ofkonflikinjougesinveroorsaak,praatdaaroormet’nberader,onderwyserofiemandwatjyvertrou.

AandieeenkantOmterugtegaanskooltoebetekenjykanjouonderrigvoltooi.Ditmagjouhelpom’nwerktekryenomjouenjoubabameeronafhanklikenfinansieelgeborgetemaakindietoekoms.

AandieanderkantOmtuisteblymagjouhelpom’nsterkerbandmethoubabatevorm.Ditkanhelpmetdiebabaseontwikkelingengesondheid.

Jouswangerskapkonjouverhoudingmetdiebabasepageaffekteerhet.Ditmagmoeilikerweesasdieswangerskaponbeplanwas.Ditmagselfsookveroorsaakhetdatjulverhoudingeindig.

Jymagdievolgendevoel:

• Kwaadendinkdatdieleweonregverdigis:diepaselewegaanaansoosgewoonlik,terwyljydieswangerskapmoethanteer

• Ongelukkigenindiesteekgelaat:jymagdinkdatniemandweermetjousalwiluitgaannie

• Virhierdieredesmagditmoeilikweesomtebesluitoordiepasebetrokkenheidbysybaba

• Dinkoorwatdiebestevirjoubabais

• Selfsalbly’nkindseouersniesaamnie,kanhyofsysteeds’nliefdevolleverhoudingmetelkeouerhê

Jyhet’nreg

Omfinansiëlesteunvandiebabasepatekry.Asjyvoeldiebabasepaverskafniegenoegsteunnie,kontakdieOnderhoudshofinjouarea.Hullekanverduidelikwatjykandoen,dieinligtingendokumentewatjymoetverskaf,sowelasdiebestetydomjouonderhoudsbeveltegaanafhaal.DitisdiebestedatjouwettigevoogofouersaammetjouiswanneerjynadieOnderhoudshofgaan.

Sien:Waaranderskanekgaanvirondersteuning?

Alleouershetwetlik’npligomhulkindersfinansieelteonderhou,selfsalishulleniegetroudofblyhulleniesaamnie.Jyhet’nregomfinansiëlesteunvandiepatekry.

Wat van die baba se pa?

6KraamBoekie

• Asjywil,kanjyvoortgaanomsekstehêtydensjouswangerskap;ditbehoortniediebabatebenadeelnie.Maakegtersekerdatjoulewensmaatniesyhelegewigopjoubuiksitnie

• Indienjymediesekomplikasiesontwikkel,saljydalkgeadviseerwordomniesekstehêtotdatdiebabakomnie.Asjyofjoulewensmaatenigeongewonetekenssientydensofnáseks(bv.abdominalekrampe,abnormaleafskeidingofvaginalebloeding),isditdiebesteomdiesekstestopendievroedvrouinkennistestel

BeskermjouselfDitisbelangrikomvirMIV/VIGSgetoetsteword.IndienjyMIV-positiefis,kanjyondersteuning vir jouself en jou babakryomgesondengelukkigtebly.Vraommet’nMIV-beraderbyjoukliniektepraatvirmeerinligting.

Moet ek bekommerd wees as my lewensmaat gewelddadig is?

Kan ek seks tydens swangerskap he?

• ’nStresvolleswangerskapkanleitotkonfliktussenjouenjoulewensmaat.Somskandittotgeweldlei

• Geweldisafbrekendin’nverhouding;jyenjoubabamoetniedaaronderlynie.Ditisbelangrikommet’nverpleegkundigeofberadertepraatasditgebeurofasjybangisdatditkangebeur

“Hy sou my slaan wanneer hy terugkom van sy vriend – veral as ek nee sê vir seks.

Toe ek uiteindelik gereed was om hom te verlaat, het ek so verlig en vry gevoel. Ek het weer hoopvol

gevoel.”

Jyenjoubabahoefniegeweldenmishandelingdeurtemaaknie.

Ek was seksueel mishandel

• Jouswangerskapmagdiegevolgweesvanseksuelemishandeling.Jyisnieteblameernie:jyis’noorlewendevan’nmisdaad

• Jymagvinddatjynegatiewegevoelensvirdiebabasepanajoubabaverskuif.Ditmagskadelikweesvirjouenjoubabasegesondheid

• Praatmet’nberaderasjyseksuelemishandelingervaarenasjyonsekerisoorjougevoelensteenoorjoubaba

• Indienjyseksueleverhoudingshet,dinkdaaraanombeheerteneemvanjouseksuelegesondheid.Sommigeseksueeloordraagbareinfeksieskanjoubabaseoorlewingenjoutoekomstigevrugbaarheidaffekteer

• Indietoekoms,beskermjouselfom’nonbeplandeswangerskaptevoorkom,tevoorkomdatjyseksueeloordraagbareinfeksieskry,ofdatjyMIV-positiefword

KraamBoekie 7

Waarom is dit so moeilik om te hanteer?

Wie gaan my help?

• Jygaandeur’nlewensveranderendeondervinding,soditisbaiealgemeenomoorweldigofbangtevoel

• Jouhormoonvlakkeverandertydensswangerskapenditaffekteerjougemoedstemming.Duskanjymettyegelukkigenopgewondevoel,enanderkereweertreurigengeïrriteerd.Ditisgemoedskommelingenkansomsregdeurjouswangerskapduur.

• Jymagdalkslaapproblemeondervind.Wanneerditgebeur,kanjydalkmoeërvoelasgewoonlik,enmetdiegevolgdatjymeergeïrriteerdenongeduldigkanraak.

Ondersteuningtydensjouswangerskapennágeboorteisbelangrikvirjoufisiese-engeestesgesondheid.Ondersteuningkanbetekenomhulp,veiligheidenvertroosingaanjoutebied.

• Jymagbangvoelomjougesintevertelvanjouswangerskap,maarditisbelangrikdathulledaarvanmoetweet.Hullekanjouemosioneelenpraktiesondersteun

• Ditismoontlikdatjougesinniepositiefreageeropdieswangerskapnie,endatdittotspanningindiehuislei.Geehulletydomdienuusinteneem.Hullemaglatergewoondraakdaaroorenhullegesindheidteenoorjouswangerskapsalverander.

•Jouvriendekanookgrootondersteuningbied.Jymagdalkbekommerdweesoorhoehullegaanreageerendathulleniegaanverstaanhoejyvoelenwaardeurjygaannie.Probeeromjounieteonttrekvanhullenie.Vriendewatvirjouomgee,saldaarwilweesvirjouensaljouwilhelp

Indien jy voel dat jy geen ondersteuning het nie, praatmet’nberaderofiemandanderswatjyvertrou.Tesamekanjulleanderbronnevanondersteuningidentifiseer.

Sien:Om’nberadertevind.Waaranderskanekgaanvirondersteuning?

• Asjougemoedstemmingvir’npaarwekelaagis,magjydepressiefraak.

• Asjyvir’npaarwekebekommerdvoel,magjyangstigraak

• SommigemensehetsimptomevandepressieENangstigheid.Geestesgesondheidsberading,ensomsmedikasie,kanbaiehelp

Sien:Ekvoelmeestevandietydongelukkig.

Jy mag voel dat om jou lewe te beëindig,is dieenigstemanieromdiestreswatjyvoeltot’neindetebring.Ditisnie’ntekenvanswakheidof‘malligheid’nie.Ditbetekendatjymeerpynenstreservaaraswatjykanhanteer.

Skakel die Lifeline-nasionale hulplyn

0861 322 322Tolvry

Wanneerjysoslegvoel,isditmoeilikomjouintedinkin’nlewewatmaklikerengelukkigergaanwees

• Ditmagmoeilikweesvirjouommensetevindwatjykanvertrou,maarprobeeromkontaktemaakmetmenserondomjouenverduidelikaanhullehoejyvoelenwatjoubekommerdmaak.Hullemagjoubeterverstaanensaldanbeterinstaatweesomdienodigeondersteuningaanjoutekanbied

8KraamBoekie

• Wagtot6wekenágeboortevoordatjysekshet.Maaksekerjyneemvoorsorgmaatreëlsvirgesinsbeplanningwanneerjyseksgaanhê.Ditmag’nbietjiemeertydneemvoordatjygereedisomweer’nnormalesekslewetehê

• Ditismoontlikdatjy’nbietjieafvoelnadatjygeboortegeskenkhet.Jymagongelukkigheid,frustrasie,vreesenskuldgevoelenservaar.Ditisbaiealgemeenenhierdiegevoelensgaangewoonlikná’npaardaeweg

• Insommigegevallegaandiegevoelensniewegnieenkanselfsvererger.Ditkannageboortelikedepressieofangstigheidwees.Indienjydinkjymagdalkhieraanly,praatmet’nberaderdaaroor.

Sien:Ekvoelmeestevandietydongelukkig.

Probeersovroegasmoontlikdinkaaniemand wat jou geboortemetgesel kan wees.’nGeboortemetgeselis’npersoonwatjyvertrouenwatbereidisomjoutydenskraamteondersteun.Bespreekdiegeboortemetgesel-beleidmetdieverpleegkundigesbydiekliniek.

• Meestevrouensisbekommerdoorkraam,veraldiegenewatvirdieeerstekeermaword

• Jymag’nveiligegeboortepamfletbydiekliniekkrywatbeskryfhoeomteweetwanneerjyinkraamisendieverskillendestadiumsvankraamverduidelik.Ditgaanookverduidelikwatgebeursodrajybydiekliniekaankom

Dit is baie algemeen om ’n bietjie af te voel nadat jy geboorte gegee het. Indien hierdie gevoelens nie na ’n paar weke weggaan nie, of as dit erger word, praat met ’n berader.

Ek is bang vir kraam

Hoe gaan ek voel ná die bevalling?

• Diekraamondervindingisverskillendvirelkevrou.Sommigevrouensislankinkraamenbeskryfditasmaklik;anderondervindkortenredelikpynlosegeboortes,maardinkditwasverskriklik

• Somsverloopdingeniesoosbeplannieenkeisersnittemoetdangedoenword.Hierdiekortoperasiemagdalkdiebestemanierweesomteversekerdatmaenbabagesondis.Vrouenssalgewoonlikbinne’npaarwekegoedherstel

• Praatmet’nverpleegkundigeoorjouopsiesrakendepynverligtingbyjoukliniek

• Indienjyniedieveiligegeboortepamfletgekryhetnieofasjyenigebykomendevraeoorkraamhet,laatweet’nverpleegkundigesodatsyjoukanhelp

• Tydensdiekraamfasessaljywaarskynlikbaieemosiesenfisieseveranderingeervaar.’nGeboortemetgeselaanjousymagjouhelpomhierdeurtekom

Om’ngoeiematewees,betekenniejymoetperfekweesnie.

“Net om my groot niggie saam met my in kraam te hê, het al die verskil gemaak. Dit was

steeds angswekkend, maar ten minste was ek nie alleen nie.”

KraamBoekie 9

Hoe gaan moederskap wees?

Nuwema’stwyfelgereeldofhulle’nbabasalkanversorg.As’ntienerkanditselfsnogmoeilikerweesomtenvollebewusteweesvanwatditbetekenom’nmatewees.

Moederskapbegintydensswangerskap.Diebabagroei,beweeg,luisterenreageeropdiewêreldrondomhomofhaarterwylhulleindiebaarmoederis.Joubabaseontwikkelingindiebaarmoederhelphomofhaaromnágeboorteteontwikkel.

Om’nkindgroottemaak,isveeleisend,enas’ntienermagditmoeilikweesom

• Voordatjygeboorteskenkisditgoedomtedinkofjywilborsvoedofnie.Ditmagdalkniemaklikweesaandiebeginnie,maardiepersoneelbydiekliniekkanjouhiermeehelp.

• Borsvoedinghetbaievoordelevirjouendiebaba.Daarisookfisiekevoordelevirdiema.

• Indienjybesluitomteborsvoed,probeeromditvirsolankasmoontliktedoen.Daarisgrotervoordelevirdiebabaasjylangerborsvoed.Minstens6maandewordaanbeveel.

• Indienjybesluitommet’nbotteltevoed,vradieverpleegkundigevirpraktieseinligtingoorhoeomteformulevoedsodatditmeeseffektiefenveiligvirdiebabakanwees.

• Sommigevrouenskannieborsvoednie.Daarmag’ngesondheids-ofanderprobleemwees.Indienditweldiegevalismetjoumoetjynieslegvoelnie.Ditbetekenniejyis’nslegtemaasjyniekanborsvoednie.

“Ek het só trots gevoel toe ek die borsvoeding regkry. Ek het geweet

my baba groei sterk van my liggaam. En sy kon terselfdertyd troetel en

my hart hoor.”

Om’ngoeiematewees,betekenniejymoetperfekweesnie.

Moet ek borsvoed? ’nPaarvoordelevanborsvoeding

1. Ditbeskermdiebabateeninfeksiesensiektes.

2. Borsmelkisnatuurlikenskoon,enisbeskikbaarwaarenwanneerookaldiebabagevoedmoetword.Ditisgratis.

3. Dithelpom’nbandtevormtussenjouenjoubaba.

4. Ditverminderdierisikovanbloedingnágeboorte.

5. Dithelpjouomjoufiguurterugtekrynágeboorte.

6. Ditverminderdierisikovanborskankerendiabetes.

teaanvaar.Aldiemoeitewatjytydensennáswangerskapinsit,salegterjoukindhelpomgesondertegroei.

Deuraandagteskenkaanjoubaba,methomofhaartekommunikeer,deurgeduldigenliefdevoltewees,kanjouhelpom’nmeerbevredigendeondervindingvanmoederskaptehê.

10KraamBoekie

• Bindingisdieverhoudingwatjymetjoubabaontwikkel.Ditisbelangrik,wantdithelpdiebabasterkerengesondergroei.

• Tydensswangerskaphetjyintiemekontakmetdiebaba;ditiswanneerjullekanbeginbind.

• Bindingkanooknábevallingplaasvinddeurfisieseaanraking,praat,glimlag,oogkontaktemaakendeurmetjoubabatespeel.

• Bindingisookbelangrikvirjou:ditlaatjoubetervoelomtrentjouselfasma,enhelpjouomdeurtedrukdeurdiemoeiliketye.

• Somsontwikkeldiebandnienatuurliksoosjydiebabaversorgnie.Asjybindingmoeilikvind,praatmet’nberaderbydiekliniekofindiegemeenskapsodatjyjougevoelenskanverstaan.

Jymagvoeldatjyondersoveelstresenverantwoordelikheidisdateenuitwegisomjoubabateverlaat.Maardaarisanderopsies.

Naderjougesinoorjougevoelensteenoorjouaanstaandebaba–iemandmagdalkinstemomjoukindteversorgtotdatjygereedvoelom’nmatewees.

“Ná verskeie weke het ek begin om glimlag-

speletjies met my baba te speel. Ek kon ook sien as ek vir hom sing, het my stem hom

getroos.”

Bindmetjoubabatydensswangerskap

1. Begin’ndagboekwaarinjyjougedagtesengevoelensoorjoubabatydensjouswangerskapneerskryf.

2. Singenpraatmetjoubaba.

3. Wanneerbeweegjoubaba?

4. Dinkjydathyofsywakkerisofslaap?

Asjygemengdegevoelensoordiebabahetofasjyonsekerisoorhoeom’nkindgroottemaak,praatmet’nberaderdaaroor.

Jyhet’nkeuse.

Waarom is binding so belangrik?

Het ek ander keuses?

As jy vir minder as 20 weke swanger is, magaborsie’nopsiewees:

• Daarisverskillendemetodesvanaborsie,afhangendvanhoeveelwekejyswangeris

• Aborsiekanmetgesondheidskomplikasieskom.Risiko’swordverminderasjy’nveiligemedieseaborsiekies.Onwettigeaborsiesisgevaarlikenkanjougesondheidernstigskaad

• Jyhetnietoestemmingvanjououersof’nvolwassenenodigom’naborsietehênie.Ditsalegterdiebesteweesasjymetiemandwatjyvertroupraatvoordatjyjoubesluitneem

As jy meer as 20 weke swanger is, ofasjynie’naborsiewilhênie,kanjyookbesluitomjoubabaoptegeeviraanneming.Dieberaderofmaatskaplikewerkerbydiekliniekkanjouhiermeehelp.

KraamBoekie 11

Ek voel meeste van die tyd ongelukkig

Ek geniet nie meer dinge soos altyd

nie.

Ek voel wanhopig.

Ek huil die hele tyd.

Alles is my skuld.

Soms dink ek daaraan om myself

seer te maak.

Ek voel meer as gewoonlik moeg.

Ek kan nie by die skool konsentreer nie.

Ek wil nie tyd met my vriende spandeer nie. Ek wil net alleen wees.

Ek voel bewerig, sweet baie en my hart klop vinnig

Ek is so bekommerd dat dit my slaap en aptyt

affekteer.

Jyhetdalkbekommerd,gestresenongelukkiggevoelvoordatjyswangergewordhet,watbetekendatjyselfsmeeroorweldigvoelnoudatjyswangerisensoveelgoedhetomoortedinkenbesluitehetomteneem.Onderisbeskrywingsvandepressieenangs.Asjyvoeldatjyenigevanhierdiesimptomehet,probeerkontakmaakmet’nberaderof’npersoonmetwiejykanpraat.

- Wat is depressie? Depressiewordgekenmerkdeurlaegemoedstemmingenandersimptomewatvirminstenstweetotvierwekeduur.Simptomevandepressiesluitin:

•Uitersteongelukkigheid•Onvermoëomplesierteervaar•Konsentreermoeilik•Veranderingeineetlus•Veranderingeingewoneslaappatrone•Uiterstegevoelensvanskuldenminderwaardigheid•Voelwanhopigenhulpeloos•Selfmoordgedagtesof’nselfmoordpoging

- Wat is angs? Angsis’noorweldigendegevoelvanongemaklikheid,kommerofvrees.Simptomevanangssluitin:

•Sweet,fisiesespanningen’nverhoogdepolsslag•Veranderinginjougewoneslaappatrone•Senuweeagtigheidofgevoelensvanpaniek•Voelmaklikmoeg•Konsentreermoeilik•Voelgeïrriteerd

Raadpleegdieagterstebladsyvandiepamfletvir’nlysvannuttigekontaknommerswatjykankontakomdienodigeondersteuningtekankry.

Jy kan beter voel.

Hierdienegatiewegedagteskanmoeilikweesomtehanteer.’nBeraderkanjouhelpombeteroorjoujouselfenmoederskaptevoel.

12KraamBoekie

Om ’n berader te vind

Inhierdieboekiestelonsvoorditmagjouhelpommet’nberadertepraat.Somskanjouverpleegkundigeofvroedvroujouhelpom’nprofessioneleberadertevind.

’nBeraderisiemandwatopgeleiisomnamenseteluisterenhulleteleideurhulprobleme,emosionelemoeilikhedeenbesluitneming.

’nBeraderkaniemandweesvandieklinieksoos’ndokter,verpleegkundige,maatskaplikewerkerofgeestesgesondheidsberader.

Maardaarmagniealtyd’nopgeleideberadernabyjouweesnie.Soditisbelangrikomteonthoudatjyjoueieberaderkanvind.

• Kenjyiemandwatjykanvertrou?

• Isditiemandwatjydinkwysisenwatjoudalkkanhelpombesluiteteneemwatdiebesteisvirjou?

• Isjygemaklikmethierdiepersoon?

“Ek was altyd bietjie bang vir die berader. Maar toe ek na haar

gaan, was dit wonderlik hoe vriendelik sy was. Sy

het my regtig gehelp.”

As jy met ’n berader praat kan dit jou helpmet wat jy deurmaak.

Indienso,kanhierdiepersoniemandweeswatjouberaderkanwees?

Jouberaderkan’nbetroubarevriend,’npriesterofImam,’nonderwyserof’nfamilielidwees.Jyisdiebestepersoonomuittewerkmetwiejydiegemaklikstevoel.

Ditmag’ntydjieneemvoordatjyvertrouekanboutussenjouenjougekoseberader.Ditisdiemoeitewerd.

Beraderskanbaieondersteunendweestydensmoeiliketye.

KraamBoekie 13

Waar anders kan ek gaan vir ondersteuning?

CAFDA MIV/VIGS ondersteuningsgroepe021 7062050(Retreat)

Cape Town Drug Counselling Centre Individueleengesinsberaderingenbuitepasiënt-behandelingvirdwelmproblemeObservatory0214478026•MitchellsPlain021 3910216

Child Welfare Society Kindermishadelingenonderhoudkwessies0216383127

Crisis Counselling0800150150

Hope HouseBeradingsdienste0217150424(Bergvliet)•0845577525

Lifeline Ondersteuningvirpersoonlikekrisisse,trauma,mishandelingenverkragting0861322322(Tolvry)

Love Life Sexual Health Line0800121900

Onderhouds HoweAthlone0216962825or02169717357-9vmDinsenDonMitchellsPlain02137042007-9vmDinsenWoWynberg021 7991832or02179918347-10vmDinsenDo

Marie Stopes Inligtingwatverbandhoumetswangerskap,noodvoorbehoed,gesinsbeplanningenaborsie0800117785

MOSAIC Sentrumvirmishandeldevroue;MIV/VIGS-dienste0217617585of0866518662(Tolvry)

Parent Centre Voor-ennageboortelikeberadingenondersteuningsgroepevirtienerma’s;ouerskapvaardighedeWynberg021 7620116•Khayelitsha021 3619382

Rape Crisis IndividueleberadingenondersteuningsgroepeviroorlewendesvanverkragtingObservatory021 4471467

Beradingslyn0214479762Athlone021 6841180Beradingslyn:0216339229Khayelitsha021 3619228•Beradingslyn:021 3619085

Rape & Trauma Line0214479762of083 2225158

Saartjie Baartman Skuilingvirmishandeldevroueenhulkinders021 6335287(Manenberg)

SANCA BeradingendienstevirmensemetmiddelgebruikproblemeAthloneenGuguletu0216385116of021 6385181Atlantis021 5727641•Khayelitsha021 3645131MitchellsPlain021 3972196•Paarl0218729671Tygerberg0219452098

Simelela Clinic Berading,seksuele-enreproduktiewegesondheidsdiensteviroorlewendesvanverkragting0213604200of0800330101(Tolvry)

St Anne’s Home Skuilingvirbehoeftigeenmishandeldevroueenhulkinders0214486792(Woodstock)•021 4471779(naure)

Women’s Legal Centre Gratisregsadviesenondersteuning0214245660

Zoe Project Beradingmetbetrekkingtotaannemingenaborsie021 7886413(Retreat)•073 1741992

“Ekhet’nandermabydiebabakliniekontmoet.OnsontmoetnouelkeDinsdagmiddagomtegeselsenmetdiekinderstespeel.Op’nmanierlaatditmyminderalleenvoel.”

14KraamBoekie

Bedankings:

TekeningedeurGraemeArendse

(boeta.gee@gmail.com)

TeksdeurPerinatalMentalHealthProject

(www.pmhp.za.org)

enDepartementvanGesondheid

(http://www.westerncape.gov.za/dept/health)