nationale staat en vakbeweging in internationaal perspectief · 17‐10‐2013 27 ngo’sbegin 19e...
Post on 29-Sep-2020
0 Views
Preview:
TRANSCRIPT
17‐10‐2013
1
Nationale staat en vakbeweging in internationaal perspectief
Bob Reinalda
17‐10‐2013
2
Behandel vanuit internationaal perspectief:
• Westfaalse staat• Democratische staat• Welvaartstaat
Schepping van de wereldeconomie
Organisaties & acties van burgers, resp. werknemers
17‐10‐2013
3
Van oudsher 2 belangrijke internationale betrekkingen
Na ontstaan mensheid:1. Oorlog2. Handel
Beheersingsinstrument = staat welke?
Mars & Mercurius
17‐10‐2013
4
Einde Middeleeuwen: rond 1500
einde feodale staat & begin ‘moderne’ staatsvorming
feodale staat: leenstelsel + standen
17‐10‐2013
5
oorlogen in Europa aan basis moderne staat
1568‐1648 80‐jarige oorlog: opstand rijke Nederlanden tegen Spanje
1618‐1648 30‐jarige oorlog: RK vs protestants
Oorlogen hangen samen met uiteenvallen van
Leiden ontzet & Den Brielingenomen
17‐10‐2013
6
Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie
17‐10‐2013
7
1648: Vrede van Westfalen
• Einde 80‐ & 30‐jarige oorlogen met nieuweindeling Europa
17‐10‐2013
8
Vrede van Westfalen (1648): Algemene Principesstaten & betrekkingen daartussen
2 vormen van soevereiniteit:Interne soevereiniteit (art. 64): staat heeft grondgebied, met recht eigen religie te kiezen cuius regio, eius religio
Externe soevereiniteit (art. 65, 67): géén buitenlandse inmenging in binnenlandse zaken
principes herbevestigd bij Vrede van Utrecht in 1713
17‐10‐2013
9
2 belangrijke processen op gang bij‘Westfaalse’ staten:
1. precieze grenzen vastleggen
1. centralisatie van bestuur en gezag: centrale regering in hoofdsteden
= proces van eeuwen, incluis veel oorlogen
17‐10‐2013
10
18e eeuw: Verlichting
rede, gelijkheid, emancipatie, jeugd, onderwijs, kennisoverdracht
2 visies op staat strijden met elkaar: autoritaire versus democratische visie
17‐10‐2013
11
Autoritaire standpunt: Thomas Hobbes
Natuurtoestand: oorlog van allen tegen allenSoevereine vorst (Leviathan) nodig tbv orde
Boek uit 1660
17‐10‐2013
12
Opkomst ideaal democratische staat
Jean Bodin: Zes boeken over de Republiek (1576)
ook soevereine vorst moet zich aan regels tegenover burgers en andere staten houden
17‐10‐2013
13
John Locke
1690: Two Treatises on Civil GovernmentRegering wordt beperkt door instemming en actieve rol van de burgers
Pleit voor democratische instellingen
17‐10‐2013
14
Jean‐Jacques Rousseau
1762 Du contrat social
Burgers gaan maatschappelijk verdrag met elkaar aan
zij accepteren soevereine vorst, maar krijgen er bepaalde rechten en vrijheden voor terug
17‐10‐2013
15
volkssoevereiniteit
De wil en de instemming van de burgers = de bron van alle politieke macht en van de legitimiteit van de staat
Vinden we terug bij Amerikaanse en Franse Revoluties van 1776 en 1789
17‐10‐2013
16
Amerikaanse Onafhankelijkheids‐verklaring 1776
… wij beschouwen deze waarheden als vanzelfsprekend: dat alle mensen als gelijken worden geschapen, dat zij door hun schepper met zekere onvervreemdbare rechten zijn begiftigd, dat zich daaronder bevinden het leven, de vrijheid en het nastreven van geluk. Dat, teneinde deze rechten te garanderen, regeringen onder de mensen worden ingesteld, die hun rechtmatige bevoegdheden ontlenen aan de instemming der geregeerden; ….
17‐10‐2013
17
Amerikaanse grondwet 1787
‘We the People of the United States …’10 Amendmenten 1791 = Bill of Rights
1789 Franse RevolutieDeclaratie van de Rechten van de
Mens en de Burger deel Franse grondwet 1791
Rechten van burgers o.a. vrijheid van spreken, pers, religie en vergadering
17‐10‐2013
18
Eind 18e eeuw Mensenrechten
geven burgers bescherming tegen hun overheid
overheid = regering met alle bijbehorende instellingen, waaronder politie, leger en belastingdienst
2 monopolies bij staat: geweld en belasting heffen Geleidelijk aan komen
rechten in grondwet
MR zijn ouder dan 1948!
17‐10‐2013
19
totstandkoming democratische staatvanaf 19e eeuw
neemt veel tijd en verloopt via strijd:• Beperken macht vorst via verantwoording aan parlement
• Trias politica: scheiding der machten• Alle burgers kiesrecht geven
17‐10‐2013
20
19e/20e eeuw: ontstaan nationale staten
Nationale identificatie versterkt Westfaalse staat ‘vaderlandse geschiedenis’ nationale staat
Westfaalse staat =territoriale staat, gecentraliseerd gezagdemocratisch (als burgers dat willen)nationale staat (natiestaat)
17‐10‐2013
21
Behalve staat verandert ook economie
Middeleeuwen: mercantilisme: zoveel mogelijk exporteren, zo min mogelijk importeren (tarieven); gilden
1776 Adam Smith: pleidooi voorvrijhandel in The Wealth of Nations
17‐10‐2013
22
Vrijhandelspleidooien 19e eeuw
Cobden Clubs propageren idee
Staten:Pruisen: Zoll Verein 1834‐18711860 Cobden‐Chevalier Verdrag VK & Frankrijk
17‐10‐2013
23
burgers krijgen in nat. staat vrijheid internationaal actief te worden
ondernemers mogen lobbyen bij regering voor overheidsbeleid t.g.v. bedrijven
Bedrijven gaan internationaal: TNO’sStreven naar marktbeheersing (kartel, monopolie)
17‐10‐2013
24
1860 – 1914 doorzetten vrijhandel
Schepping continentale markten in Europa en Westelijk Halfrond
Internationale regels daarvoor dankzij internat. organisaties
Bijv. ITU
17‐10‐2013
25
Paradox 19e eeuw
politiek nationalisme (nationale staten), maar economisch internationalisme (globalisering)
vergt zowel nationale als internationale actie
evenals sterke civil society
17‐10‐2013
26
Hoe voeren burgers die strijd?
Nationaal door opzetten politieke bewegingenparlementair: politieke partij
buitenparlementair: actiegroep & NGO (niet‐gouvernementele organisatie)
17‐10‐2013
27
NGO’s begin 19e eeuw internationaal
Afschaffing slavernij• Druk op Britse parlement via handtekeningen• Int. lobby op Congres van Wenen 1814‐15• Daar internationale norm aangenomen: ‘afschaffing handel in slaven’
• Daarmee propaganda in andere landen (NGOs) & internationale vereniging (INGO) opgericht
• Dubbele druk op regering: via binnenlandse politiek énmet int. norm (tangbeweging)
NGO = 1) beweging van onderop + 2) nat. & int.Dit model gevolgd door andere sociale bewegingen
17‐10‐2013
28
1868 1e maal dat….
Vrouwen internationaal gelijk loon eisenInt. vrouwenorganisatie gestichtVrouw in bestuur pol. organisatieMarie Goegg spreekt in openbaar (1870)
Dankzij NGO‐model in1904 int. verdrag tegen
vrouwenhandel1919 gelijke beloning norm IAO
17‐10‐2013
29
Op naar ontstaan welvaartsstaat
Ontstaan arbeidsmarktmet loonarbeid, volledige vrijhandel drukt lonen steeds lager
heet: Race naar de bodem
‘laissez faire’ of interventie t.g.v. minimum‐niveau en bescherming arbeid(st)ers?
17‐10‐2013
30
Interventie = geen zaak arbeiders, maar ondernemers / politici / burgersOm negatieve gevolgen vrijhandel en moderneindustrie op te vangen
pleidooi sociaal voelend ondernemer voorinternationale coördinatiedoor staten:
Robert Owen
17‐10‐2013
31
Waarom interventie een zaak van staten?
Politici bang voor revoluties (bijv. jaren 1840)Burgers pleiten voor morele verheffing arbeiders
Zwitserland brengt in 1877 harmonisatiearbeidswetgeving cantons tot stand (kinder‐vrouwen‐, nachtarbeid, werkdag 11 uur),
maar dan ook andere landen(anders Zw. te duur)!!
17‐10‐2013
32
Ongeboden vrijhandel zet zich door:
Zwitserland stelt int. conferentie voor in 1889Duitsland organiseert die op zijn manier in 1890:
Bismarck verbood socialisten, maar wil welzekere regulering arbeidsmarkt
NB Duitse oplossing zwakker dan Zwitserse
17‐10‐2013
33
1900 Int. Ver. voor Arbeidsrecht
Int. Ver. voor Arbeidsrecht = NGO, die met NGO‐model in 1906 eerste int. arbeidsverdragen tot stand brengt, die statentekenen:
Nachtarbeid vrouwen & gebruik fosfor(ook ver. voor sociale zekerheid)(voortzetting int. arbeidscode in IAO/ILO in 1919)
17‐10‐2013
34
Waar is arbeiders/vakbeweging?
Ontstaan arbeidersverzet , vakorg. & partijen1848 manifest 2 Duitse socialisten1864 Eerste Internationale1889 Tweede Int. met Eerste Mei t.g.v. 8‐urendag
Jaren 1890: int. vakbondsfederaties, o.a. ITF
17‐10‐2013
35
Arb.bew. gebruikt niet het NGO‐model
Int. aaneensluiting is geen beweging van onderop, maar overleg van besturen (van bovenaf; geen int. secretariaat)
vooral uitkristalliseren politiekemeningsverschillen,
nauwelijks NGO‐tangbeweging bipo & int. norm
17‐10‐2013
36
1919 staten richten ILO/IAO op
Int. Labour Organization / Int. ArbeidsOrganisatie van belang:
1) int. conventies en aanbevelingen, samen Int. Arbeidscode (zet NGO 1900 voort)
2) vakbeweging erkend (meebeslissen naastregeringen en werkgevers) over welvaartstaat
Doet vakbeweging het goed binnen ILO? Matig
17‐10‐2013
37
Enkele int. arbeidsnormen uit 1919
• Recht op vereniging• Loon voor redelijke levensstandaard• 8‐urendag• 48‐urige werkweek• Gelijk loon voor werk van gelijke waarde m/v
2013: 189 Conventies & 202 AanbevelingenIAO
17‐10‐2013
38
1941 Atlantisch Handvest
Art. 5: bevestigt samenwerking staten t.g.v. arbeidsnormen, economische vooruitgang en sociale zekerheid
17‐10‐2013
39
Het Beveridge Report als basis welvaartstaat
Social Insurance and Allied Services (1942)
Legde basis voor sociale zekerheid in Engeland, maar ook bij Verenigde Naties
wekelijkse premiesgezondheidszorgwerkloosheidpensioenen
William Beveridge
17‐10‐2013
40
1944 Bretton Woods
IMF en IBRD voor int. monetaire stabiliteitKeynes’ idee over welvaartsstaat verspreid door VN‐instellingen: actieve overheid
17‐10‐2013
41
1947 GATT & volledige werkgelegenheid
ITO in 1944 mislukt; 1947 GATT verdrag getekendinzet VS was vrijhandel; die van VK tevens volledigewerkgelegenheid
Preambule GATT: ‘…raising standards of living, ensuring full employment and a large and steadily growing volume of real income and effective demand, …’
NB herhaald in WTO Agreement 1994 !!!
17‐10‐2013
42
Europese samenwerking versterkt welvaartsstaat(1) OESO / OECD
1947 Marshall Hulp VS gezamenlijk Eur. beleid nodig: 1948 OEEC (=Eur.); vanaf 1961 OECD of OESO: Org. voor Econ. Samenwerking en Ontwikkeling
OEEC: Bevordering productiviteitMobiliteit (lukte niet; wel ‘gastarbeiders’)OECD Waardevolle statistische trendsVakbeweging in OECD TUAC: Trade Union AdvisoryCommittee (naast BIAC)
17‐10‐2013
43
Europese samenwerking versterkt welvaartsstaat(2) EGKS/EEG/EG/EU
Kern = politieke samenwerking Fr & D, schil is groei Eur. economie/welvaartstaat= wisselend succes: 1965 stilstand, 1969 vooruitgang
1972: Cie verwacht sociaal actieprogramma 1974Vakbeweging neemt handschoen niet opVrouwenbeweging wel: 3 richtlijnen gelijkebeloning en behandeling 1975‐1978
17‐10‐2013
44
Achtergrond sociaal actieprogramma EEG?
GATT‐ onderhandelingen: 1973‐79 Tokyo Rondeminder tarieven en anderehandelsbelemmeringen
Meer vrijhandel vergt echter meerbescherming bv. via regionalesamenwerking
17‐10‐2013
45
1974 Sociaal Actieprogramma EEG
Doeleinden :– Volledige werkgelegenheid– Verbetering levens‐ en arbeidsvoorwaarden– Meer invloed werkn. in besluitvorming
blijft algemeen, nauwelijks door vakbeweginguitgewerkt (wel door vrouwen)
Plat gezegd: vrij verkeer werknemers bevorderddoor werkg. (maar te weinig geconditioneerddoor werkn.)
17‐10‐2013
46
Jaren 1980 Neoliberalisme bedreigt welvaartstaat
Angelsaksische wereld: minder overheid, meer markt
dag Keynes, dag dag …
1994 Succes GATT Uruguay RondeWTO:ziet arbeidsnormen ILO als belemmering vrijhandel
17‐10‐2013
47
Ergo, IAO in het defensief
IAO vecht terug: als teveel arbeidsnormen dan beperken tot de heel belangrijke:
Core Labour Standards: dwangarbeid (29), vrijheid van vereniging (87), recht op org. & collectieve onderh. (98), gelijke beloning m/v (100), afschaffing dwangarbeid (105), geen discriminatie op het werk (111), minimumleeftijd (111), ergste vormen kinderarbeid (182)
IAO doet er weer toe
17‐10‐2013
48
Hoge werkloosheid jaren 1980
OECD, G7, IMF: econ. groei belangrijker danvolledige werkgelegenheid: rigidearbeidsmarkt, teveel sociale zekerheid
dus lagere lonen en flexibilisering
Kreisky Cie 1989: nee, betere scholing & duurzame economie als inzet econ. beleid dus handhaven consumptiekracht burgers
schraagt welvaartstaat
17‐10‐2013
49
Wat doet de EG?
Zet infrastructurele projecten op (stimulerengroei)
Interne Markt project Jacques Delors: “Europa 1992” of Europa zonder grenzen
Interne Markt = liberalisering,Dus bescherming noodzakelijk: Sociaal Handvestmet grondrechten werknemers 1989
17‐10‐2013
50
Echter, …
Om mee te spelen is specifiek int. beleid met nationale effecten nodig &
int. normen te handhaven moet er toezicht op uitvoering gehouden worden: monitoring
NGOs zijn daar bedreven in, vakorganisatiesbeduidend minder (erg afh. van individuen)
NGOs willen civil society bewaren; maar wat wilvakbeweging met welvaartstaat?
17‐10‐2013
51
Goede voorbeelden:
• Windmuller‐missie IAO in NL in 1984 Conv. 87 onderhandelingsvrijheid
• aanklagen TNOs vlg. gedragscode OESO in Parijs• veiligheid en gezondheid in EU
Algemeen: zwakke inzet vakorganisaties bijmonitoring, dus zwakke verdediger welvaartstaat
NL steunt mensenrechten elders & maar schendt in NL veelvuldig (wij hechten er niet zo aan)
17‐10‐2013
52
Kortom (1):
De democratische staat is resultaat specifieke, niet vanzelfsprekende ontwikkeling
Democratisch gehalte afhankelijk van vertrouwen in & deelname van burgers
Als v & d laag zijn, dan …..
17‐10‐2013
53
Kortom (2):
Welvaartstaat eveneens resultaat specifieke, niet vanzelfsprekende ontwikkeling
= internationaal verankerd & afhankelijk van deelname vakbeweging
Als (nationaal georiënteerde) vakbewegingafkalft en weinig ideeën heeft, dan ookafkalving welvaartstaat….
top related